Srinivas – Page 9 – TS Board Solutions

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

September 13, 2024September 12, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటే ఏమిటి.?
జవాబు.

నగదు పుస్తకము, పాస్బుక్ నిల్వలను సమన్వయము చేయడానికి తయారుచేసే నివేదికను బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటారు.
నగదు పుస్తకము, పాస్బుక్ వేర్వేరు నిల్వలను చూపుతున్నప్పుడు, తేడాలు చూపడానికి గల కారణాలు కనుక్కొని, వాటిని సమన్వయము చేయడానికి తయారుచేసే పట్టికను బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటారు.
ఈ పట్టికను నిర్దిష్ట కాలానికి అనగా నెలకు లేదా ఆరు నెలలకుగాని తయారుచేస్తారు.
బ్యాంకులో తనకున్న ‘నిల్వ మొత్తము లేదా బ్యాంకుకు తాను ఋణపడిన బాకీ మొత్తము ఖచ్చితముగా తెలుసుకోవడానికి వ్యాపారస్తునకు ఈ బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక ఉపయోగపడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
పాస్బుక్ స్వభావం.
జవాబు.

ఖాతాదారునికి బ్యాంక్ అకౌంటు (ఖాతా) తెరిచినప్పుడు, బ్యాంకు ఆ ఖాతాదారుని పేరుమీద తయారు చేసే బ్యాంకు నివేదికను పాస్బుక్ అంటారు.
ఈ పాస్బుక్ని బ్యాంక్వారు ఖాతాదారుని పేరుమీద తయారు చేయటం జరుగుతుంది. ఇది ఖాతాదారుని యొక్క బ్యాంకు ఖాతాకు ఒక నమూనా పత్రం లాంటిది.
ఈ పాస్బుక్లో ఒక ప్రత్యేక కాలానికి ఖాతాదారుడు బ్యాంకులో జమచేసిన, బ్యాంకు నుంచి తీసుకున్న నగదు వివరాలు నమోదు చేయటం జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 3.
అనుకూల నిల్వ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

నగదు పుస్తకము డెబిట్ నిల్వను చూపుతున్నప్పుడు, పాస్బుక్ క్రెడిట్ నిల్వను చూపితే దానిని అనుకూల నిల్వఅని అంటారు.
అనుకూల నిల్వ వ్యాపారస్తునకు బ్యాంకులో అతని ఖాతాలో నిల్వ ఉన్నదని సూచిస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
ప్రతికూల నిల్వ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

నగదు పుస్తకం క్రెడిట్ నిల్వ లేదా పాస్బుక్ డెబిట్ నిల్వ చూపించినట్లయితే దీనిని ప్రతికూల నిల్వ లేదా ఓవర్క్రాఫ్ట్ అంటారు.
సంస్థ తన ఖాతాలో ఉన్న నిల్వ కంటే ఎక్కువ మొత్తాన్ని బ్యాంకు నుంచి తీసుకున్నప్పుడు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ ఏర్పడుతుంది. వాస్తవ నిల్వ కంటే ఎంత మొత్తము ఎక్కువగా తీసుకుంటారో దానిని మాత్రమే ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ అంటారు. దీనినే ప్రతికూల నిల్వ అనికూడా అంటారు.

ప్రశ్న 5.
ఓవర్ డ్రాఫ్టు వివరించండి.
జవాబు.

ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ అనేది బ్యాంకు అందజేసే పరపతి సౌకర్యము. వ్యాపార అవసరాలకు బ్యాంకు మంజూరు చేసిన పరిమితి మేరకు ఖాతాలో ఉన్న నిల్వ కంటే ఎక్కువ మొత్తాన్ని వాడుకోవచ్చు.
దీనిపై ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ (లేదా) ప్రతికూల నిల్వ అని కూడా అంటారు. దీనిని నగదు లేదా చెక్కులను బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేయడం ద్వారా తిరిగి చెల్లించవచ్చు. వ్యాపార సంస్థ బ్యాంకు అందచేసిన ఈ ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ పై వడ్డీని చెల్లించవలసి ఉంటుంది.

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక ఉనికి, ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థ బ్యాంకులో కరెంట్ ఖాతాను తెరిచినపుడు ఒక పుస్తకము ఇవ్వడము జరుగుతుంది. దీనిని పాస్బుక్ అంటారు. ఇది బ్యాంకులో వర్తకునకు లేదా ఖాతాదారుకు చెందిన రికార్డు. వ్యాపారస్తుడు కూడా ఈ వ్యవహారములను నగదు పుస్తకములో బ్యాంకు వరుసలో నమోదు చేస్తాడు. అన్ని పద్దులను ఈ రెండు పుస్తకాలలో ఖచ్ఛితముగా వ్రాసినపుడు నగదు పుస్తకము నిల్వ, పాస్బుక్ నిల్వతో సమానముగా ఉంటుంది.

కాని ఆచరణలో ఏదైనా ఒక నిర్ణీత తేదీన ఈ నిల్వలు సమానముగా ఉండవు. పాస్బుక్ నిల్వ, నగదు పుస్తకము నిల్వలో సమన్వయము చేయడానికి తయారుచేసే పట్టికను బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటారు. ఇంకొకవిధముగా చెప్పాలంటే, ఒక నిర్ణీత తేదీన నగదు పుస్తకము యొక్క బాంకు వరుస, బ్యాంకు పాస్బుక్ నిల్వల మధ్య తేడాలకు గల కారణాలు కనుగొని, వాటిని సమన్వయము చేయడానికి తయారుచేసే నివేదికను బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటారు.

దిగువ ప్రయోజనాలను పొందుటకు బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టికను తయారు చేస్తారు :

రెండువైపులా జరిగే దోషాలను కనుగొనుటకు,
మోసాలను, నిధుల దుర్వినియోగాన్ని నివారించడానికి,
వ్యాపారస్తుడు బ్యాంకు ద్వారా జరిగిన వాస్తవ వ్యవహారాలను తెలుసుకొనవచ్చు,
చెల్లింపులు చేసినట్లుగా తగిన సాక్ష్యాధారాలను ఏర్పాటుచేయడం కోసము,
వసూలుకు పంపినా వసూలు కాని చెక్కులకు సంబంధించిన సమాచారము బ్యాంకు ద్వారా గుర్తించవచ్చును.

ప్రశ్న 2.
నగదు చిట్టా నిల్వకు, పాస్బుక్ నిల్వ తేడాకు గల కారణాలను వివరించండి.
జవాబు.
ఒక నిర్ణీత తేదీనాడు నగదు పుస్తకములోని బాంకు నిల్వ, పాస్బుక్ నిల్వ, రెండూ ఒకే మొత్తముతో సమానము కాకపోవడానికి అనేక అంశాలు కారణాలుగా ఉంటాయి. అవి :

1. వ్యవహారములు నగదు పుస్తకములో బ్యాంకు వరుసలో నమోదై, పాస్బుక్లో నమోదు కాకపోవడం :

సంస్థకు వచ్చిన చెక్కులను నగదు పుస్తకములో నమోదు చేసి, బ్యాంకుకు పంపకపోవడం. ఈ సందర్భములో చెక్కులు నగదు పుస్తకములో డెబిట్ వైపు మాత్రమే నమోదు అవుతాయి.
సంస్థ చెక్కులను జారీచేసినా, చెల్లింపుకై బ్యాంకులో దాఖలు కాకపోవడం. ఇవి నగదుచిట్టాలో క్రెడిట్ వైపు మాత్రమే నమోదవుతాయి.
వ్యాపారస్తుడు చెక్కులను బ్యాంకుకు వసూలుకు పంపగా, సమన్వయ తేదీనాటికి వసూలు కాకపోవడం. ఇది నగదు పుస్తకములో మాత్రమే డెబిట్వైపు నమోదు అవుతాయి.

2. వ్యవహారాలు పాస్బుక్ లో నమోదై నగదు పుస్తకములో నమోదు కాకపోవడం :

సంస్థ ఖాతాదారుడు నేరుగా సంస్థ బాంకు ఖాతాలో జమకట్టినపుడు. ఇది పాస్బుక్ లో క్రెడిట్ వైపు మాత్రమే నమోదు అవుతుంది.
బ్యాంకు చార్జీలు : బ్యాంకు ఖాతాదారుకు సేవలను అందించినందుకుగాను కొంత మొత్తము చార్జి చేస్తారు. దీనిని బాంకు చార్జీలు అంటారు. దీనిని పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసినా ఖాతాదారుకు ఈ విషయం తెలిసేంత వరకు నగదు పుస్తకములో నమోదు కాదు.
సంస్థ బ్యాంకుకు ఇచ్చిన స్థాయి ఉత్తర్వుల ప్రకారము బాంకువారు భీమా ప్రీమియం, క్లబ్ బిల్లులు మొదలైన చెల్లింపులు పాస్ బుక్ లో డెబిట్ చేస్తారు. సంస్థకు ఈవిషయం తెలిసేంతవరకు నగదు పుస్తకములో నమోదు చేయరు.
నేరుగా చేసిన డెబిట్ : ఋణదాతలు వ్యాపారస్తుని అనుమతితో నేరుగా అతని బ్యాంకు ఖాతానుంచి సొమ్మును పొందినపుడు, పాస్బుక్ లో డెబిట్ చేయబడుతుంది. కాని నగదు పుస్తక్తములో నమోదుకానందున రెండు పుస్తకాల నిల్వలలో తేడా వస్తుంది.
ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ పై వడ్డీ లేదా అప్పుమీద వడ్డీ : అప్పులమీద లేదా ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ప చెల్లించిన వడ్డీ పాస్ బుక్ లో డెబిట్ వైపు కనపడుతుంది. ఇది నగదు పుస్తకములో నమోదు కానందున రెండు నిల్వలలో తేడా వస్తుంది.
డిపాజిట్లు లేదా పెట్టుబడులపై వడ్డీ డిపాజిట్ల మీద లేదా పెట్టుబడులపై వసూలు చేసిన వడ్డీ పాస్ బుక్ లో క్రెడిట్ వైపు ఉంటుంది.
చెక్కులు, బిల్లుల అనాదరణ : సంస్థ ఇచ్చిన చెక్కులు లేదా బిల్లులు సంస్థ ఖాతాలో తగినంత నిల్వ లేనందున అనాదరణ జరగవచ్చు. దీనిని సంస్థ ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తారు కాని నగదు పుస్తకములో పద్దు ఉండదు.

3. తప్పుల వలన ఏర్పడే తేడాలు :

సంస్థ కొన్ని తప్పులను చేయవచ్చు. ఉదా : వ్యవహారమును నమోదు చేయకపోవడం, తప్పుగా నమోదు లేదా తప్పుగా నిల్వ తేల్చడం మొదలగునవి.
కొన్ని సమయాలలో బ్యాంకు వారు కూడా కొన్ని తప్పులు చేయవచ్చు. వ్యవహారాన్ని తప్పుగా నమోదు చేయడం లేదా వ్యవహారాన్ని వదిలి వేయడం మొదలైనవి. ఈ తప్పుల వలన నగదు పుస్తకము నిల్వ పాస్బుక్ నిల్వతో సమానము కాదు.

ప్రశ్న 3.
ఉదహరించిన అంకెలతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేసే పద్ధతిని వివరించండి.
జవాబు.
నగదు పుస్తకములోని నిల్వకు, పాస్బుక్లో ని నిల్వకు తేడాలున్నప్పుడు వాటిని సమన్వయము చేయడానికి బ్యాంకు
నిల్వల సమన్వయ పట్టికను తయారు చేస్తారు. ఈ పట్టికను తయారుచేసే ముందు ఒక పుస్తకములోని నిల్వను కనుక్కోవడానికి రెండవ పుస్తకము నిల్వలో తగిన సర్దుబాట్లను చేయవలసి ఉంటుంది. దీనివలన రెండు నిల్వలకు సమానత్వము ఏర్పడుతుంది.

బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టికను నెల చివరితేదీన గాని లేదా సంస్థకు ఏ తేదీ అనుకూలముగా ఉంటే ఆ తేదీన గాని తయారుచేయవచ్చును. నగదు పుస్తకము మరియు పాస్టుక్ల రెండు నిల్వలు ఇచ్చినపుడు, ఈ పుస్తకములు ఒకే కాలానికి సంబంధించినవో, కాదో చూడవలెను.

ఈ రెండు పుస్తకాలు వివిధ కాలాలకు చెందినపుడు, రెండు పుస్తకాలలో నమోదైన అంశాలను లెక్కలోకి తీసుకొనవలెను. అలా కాకుండా రెండు పుస్తకములు ఒకే కాలమునకు సంబంధించినవి అయితే రెండు పుస్తకాలలో నమోదుకాని అంశాలను పరిగణించవలెను.

31:3.2014 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 1

ప్రశ్న 4.
నగదు పుస్తకం ఎక్కువ విలువ చూపటానికి ప్రభావితం చేసే ఏవైనా ఐదు అంశాలను వివరించండి.
జవాబు.
1. చెక్కులను బ్యాంకు వసూలు చేయకపోవడం :
సంస్థకు వచ్చిన చెక్కులను వసూలు కొరకు బ్యాంకుకు పంపినప్పుడు . నగదు పుస్తకంలో వసూలు అయినట్లుగా డెబిట్ వైపు నమోదు చేయబడతాయి. కానీ ఆ చెక్కులు వసూలు అయిన తర్వాతే బ్యాంకు వారు పొస్బుక్లో క్రెడిట్ చేస్తారు. సమన్వయ తేదీనాటికి చెక్కులు వసూలు కానందు వల్ల, నగదు పుస్తకం ఎక్కువ విలువ చూపుతుంది.

2. బ్యాంకు చార్జీలు :
బ్యాంకువారు తమ ఖాతాదారులకు అందించిన సేవలకు కొంత మొత్తాన్ని చార్జీ చేస్తారు. వీటిని పాస్బుక్లో డెబిట్ వైపున నమోదు చేస్తారు. కానీ ఈ చార్జీలు నగదు పుస్తకంలో నమోదు కానందువల్ల నగదు పుస్తకం ఎక్కువ నిల్వను చూపుతుంది.

3. బ్యాంకు వారు సంస్థ తరుపున నేరుగా చేసిన చెల్లింపులు :
సంస్థ బ్యాంకుకి ఇచ్చిన ఉత్తర్వుల ప్రకారం బ్యాంకు కొన్ని స్థిరమైన చెల్లింపులు చేయటం జరుగుతుంది. ఉదాహరణకు అద్దె, బీమా, పాలసీ మొదలైనవి. ఈ చెల్లింపులు విషయం సంస్థకు తెలిసే వరకు నగదు పుస్తకంలో చూపబడవు. అందువల్ల నగదు పుస్తకం ఎక్కువ నిల్వ చూపుతుంది.

4. ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ లేదా అప్పుపై వడ్డీ :
ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ లేదా అప్పుపై బ్యాంకు వడ్డీని విధించడం జరుగుతుంది. ఈ వడ్డీని పాస్బుక్లో డెబిట్ వైపు చూపుతారు. ఈ విషయం నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాకపోవడం వల్ల నగదు పుస్తకంలో ఎక్కువ విలువ చూపుతుంది.

5. చెక్కులు లేదా బిల్లు అనాదరణ :
సంస్థ, బ్యాంకు వసూలు కోసం పంపిన చెక్కులు లేదా బిల్లు అనాదరణ చెందినప్పుడు బ్యాంకు వారు తమ పాస్బుక్లో ఖాతాదారు ఖాతాకి డెబిట్ చేయటం జరుగుతుంది. కాని సంస్థ వసూలు కోసం పంపినప్పుడు నగదు పుస్తకంలో వసూలు అయినట్లుగా నమోదు చేయటం వల్ల నగదు ఖాతా ఎక్కువ నిల్వను చూపుతుంది.

Problems:

ప్రశ్న 1.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా వాసుదేవ్ యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) నగదు పుస్తకం ప్రకారం నిల్వ ₹ 1,500.
ii) డిపాజిట్ చేసిన, వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 100.
iii) జారీ చేసిన చెక్కులు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 150.
iv) బ్యాంకు అనుమతించిన వడ్డీ ₹ 20.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 2

ప్రశ్న 2.
ఎస్.వి.ట్రేడర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేసి 31-12-2018 నాటి పాస్బుక్. నిల్వను కనుక్కోండి.
i) 31-12-2018 నాటి నగదు పుస్తకం నిల్వ ₹ 62,000.
ii) ₹ 18,000 విలువ గల చెక్కులు జారీ చేయగా అవి చెల్లింపుకు దాఖలు కాలేదు.
iii) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేయబడిన ₹ 16,000 చెక్కు అనాదరణ చెందటం వలన తిప్పి పంపడమైనది.
iv) బ్యాంకు వసూలు చేసిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ ₹ 2,200 నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాలేదు.
v) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ చేయబడిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 150.
సాధన.
ఎస్.వి.ట్రేడర్స్ వారి 31-12-2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 3

ప్రశ్న 3.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా 31.12.2018 నాటి సాకేత్ యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) నగదు పుస్తకం ప్రకారం నిల్వ ₹ 12,500.
ii) జారీ చేసిన చెక్కులు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 900.
iii) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు వసూలు కానివి ₹ 1,200.
iv) బ్యాంకు వారు చెల్లించిన జీవిత బీమా ₹ 500.
v) బ్యాంకులో సంస్థ ఖాతాదారు నేరుగా డిపాజిట్ చేసిన సొమ్ము ₹ 800.
vi) బ్యాంకు వసూలు చేసిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ ₹ 200.
vii) పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదు అయిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 100.
సాధన.
31-12-2018 నాటి సాకేత్ యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 4

ప్రశ్న 4.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా 31-12-2017 నాటికి ప్రీమియమ్ పాలిమర్స్ లిమిటెడ్ వారి బ్యాంకు పాస్బుక్లో ఎంత నిల్వ ఉందో చూపుము.
i) డిసెంబర్ 31, 2017 నాటి నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 1,26,800.
ii) డిసెంబర్ 31 తో అంతమయ్యే 6 నెలల కాలానికి పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదైన ఓవర్ఫ్ల్పై వడ్డీ ₹ 3,200.
iii) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేయబడిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 600.
iv) జారీ చేసిన చెక్కులు డిసెంబర్ 31, 2017 కు ముందు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 23,360.
v) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు వసూలు కానివి ₹ 43,400.
vi) బ్యాంకు వసూలు చేసి పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ చేయబడిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ ₹ 24,000.
సాధన.
31-12-2017 నాటి ప్రీమియమ్ పాలిమర్స్ లిమిటెడ్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 5

ప్రశ్న 5.
నగదు పుస్తకం ప్రకారం హర్షిణి యొక్క బ్యాంకు 5,000 ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వను చూపుతున్నది. క్రింది అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకుంటూ, బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) జారీ చేసిన చెక్కులు 31-03-2016 వరకు చెల్లింపుకు బ్యాంకుకు దాఖలు కానివి ₹ 12,000.
ii) బ్యాంక్ లో డిపాజిట్ చేసిన 31-03-2016 వరకు ఇంకా వసూలుకాని చెక్కులు. ₹ 20,000.
iii) 31-3-2016 నాడు టర్మ్ లోన్పై వడ్డీ ₹ 10,000 బ్యాంకులో డెబిట్ చేయబడినది కాని నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాలేదు.
iv) మార్చి 2016 లో బ్యాంక్ డెబిట్ చేయబడిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 250, కాని ఇది నగదు పుస్తకంలో 4 – 4 – 2016 న నమోదు చేయబడినది.
v) బ్యాంక్ వసూలు చేసిన ₹ 1,00,000 విలువ గల శరతికి సంబంధించిన చెక్కు, పొరపాటున హర్షిణి ఖాతాలో బ్యాంక్ వారు క్రెడిట్ చేయటమైనది.
సాధన.
హర్షిణి యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 6

ప్రశ్న 6.
పాస్బుక్ ప్రకారం నిల్వ ₹ 12,600. పాస్బుక్ నిల్వతో నగదు పుస్తకం నిల్వను పోల్చినప్పుడు క్రింది వ్యత్యాసాలు గుర్తించారు.
a) జారీచేసిన చెక్కులు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 2,100.
b) డిపాజిట్ చేసిన, వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 1,800.
c) బాంకు చార్జీలు ₹ 175.
d) బాంకు చెల్లించిన బీమా ప్రీమియం ₹ 1,500.
e) సంస్థ ఋణగ్రస్థుడు నేరుగా బాంకులో జమచేసిన మొత్తం ₹ 1,200. నగదు పుస్తకం నిల్వను తెలుసుకోవడానికి బాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 7

ప్రశ్న 7.
30-09-2018 తేదీ నాటి మూర్తి & సన్స్ వారి పాస్బుక్ నిల్వ ₹ 21,700. పాస్బుక్ నిల్వ నగదు పుస్తకంతో
సాధన.
పోల్చి చూసినప్పుడు కింది విషయాలు గమనించారు.
a) జారీచేసిన చెక్కులు ఇంకా దాఖలు కానివి ₹ 2,500.
b) సంస్థ ఖాతాదారుడు నేరుగా బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేశారు ₹ 3,000.
c) పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ అయిన వడ్డీ ₹ 575.
d) డిపాజిట్ చేసినా ఇంకా వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 3,500.
e) బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 150.
నగదు పుస్తకం నిల్వను తెలుసుకోవడానికి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
సాధన.
సెప్టెంబరు 30, 2018 నాటి మూర్తి & సన్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 8

ప్రశ్న 8.
31-03-2018 తేదీ నాటి గిరి ఇండియా లిమిటెడ్ వారి పాస్బుక్ నిల్వ 8,900. కింది విషయాలను పరిగణనలోకి తీసుకొని బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
సాధన.
a) జారీచేసిన చెక్కులు ఇంకా దాఖలు కానివి ₹ 2,100.
b) డిపాజిట్ చేసినా ఇంకా వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 900.
c) బ్యాంకు పాస్బుక్ డెబిట్వైపు పొరపాటుగా నమోదైన వ్యవహారం ₹ 500.
d) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ అయిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 210.
e) స్థాయి ఉత్తర్వులను అనుసరించి బ్యాంకు వారు నేరుగా చెల్లించిన బీమా ప్రీమియం ₹ 600.
సాధన.
31-3-2018 నాటి గిరి ఇండియా లిమిటెడ్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 9

ప్రశ్న 9.
బి.బి.ఆర్. లిమిటెడ్ వారి నగదు చిట్టా బ్యాంకు వరుస డెబిట్ నిల్వ 15,000. పాస్బుక్ నిల్వతో పోల్చగా వ్యత్యాసం కలదు. కింది వివరాలతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేసి పాస్బుక్ నిల్వను కనుక్కోండి.
a) జారీచేసిన చెక్కులు ఇంకా దాఖలు కానివి ₹ 4,200.
b) బ్యాంకుకి పంపిన వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 5,600.
c) నగదు పుసక్త వసూళ్ళ వరుస అధికంగా కూడటం జరిగింది ₹ 300.
d) సంస్థ కరెంటు ఖాతాపై జారీచేసిన చెక్కు పొరపాటుగా సేవింగ్స్ ఖాతా నుంచి చెల్లించాడు ₹ 2,100.
e) వసూలు కోసం బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులను నగదు పుస్తకంలో నమోదు చేయడం మరిచిపోయారు ₹ 900.
సాధన.
బి. బి. ఆర్. లిమిటెడ్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 10

ప్రశ్న 10.
31-12-2018 తేదీ నాడు రెడ్డినాయుడు అనుకూల నగదు పుస్తకం నిల్వ ₹ 25,500. కింది కారణాల వల్ల నగదు, పాస్బుక్ నిల్వలు సమానంగా లేవు. వీటి ఆధారంగా పాస్బుక్ నిల్వను తెలుసుకోండి.
a) సరితా & కంపెనీ వారి నుంచి పొందిన చెక్కు ₹ 2,450 నగదు పుస్తకంలో రెండుసార్లు నమోదు చేశారు.
b) నగదు పుస్తకం వసూలు వరుస అధికంగా కూడటమైంది ₹ 1,940.
c) సప్లయౌరులకు జారీచేసిన మొత్తం చెక్కుల విలువ ₹ 6,000 . అందులో ₹ 1,500 చెక్కులు 2-1-2019 నాడు ₹ 2,500; 4-1-2019 నాడు పాస్బుక్ లో డెబిట్ అయ్యాయి. మిగిలిన చెక్కులు 31-12-2018 తేదీ లోపలే డెబిట్ చేశారు.
d) డిస్కౌంట్ చేసిన బిల్లు అనాదరణ పొందింది ₹ 750.
e) పాస్బుక్ లో క్రెడిట్ అయి, నగదు పుస్తకంలో ఎలాంటి మార్పులేని వ్యవహారాల విలువ ₹ 400.
f) వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 1,000.
సాధన.
31 డిసెంబరు 2018 నాటి రెడ్డి వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 11

ప్రశ్న 11.
31-12-2018న నగదు పుస్తకం ప్రతికూల నిల్వ ₹ 29,000. కింది విషయాల సహాయంతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టి తయారుచేయండి.
a) డిపాజిట్ చేసిన, వసూలుకాని చెక్కులు ₹ 4,530.
b) సప్లయ్గారుడైన కార్తీక్ రెడ్డికి జారీచేసిన చెక్కు, ఇంకా చెల్లింపు కోసం దాఖలు కాలేదు ₹ 5,040.
c) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 600.
d) డిస్కౌంట్ చేసిన ₹ 2,000 విలువగల బిల్లు అనాదరణ చెందింది.
సాధన.
31-12-2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 12

ప్రశ్న 12.
ఈ కింది విషయాల ఆధారంగా బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
a) నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 16,100.
b) నగదు పుస్తకం డెబిట్ వైపు తక్కువగా చూపడం జరిగింది ₹ 200.
c) బ్యాంకు వారు నేరుగా వసూలు చేసిన బిల్లులు ₹ 3,500.
d) నగదు పుస్తకంలో బ్యాంకు చార్జీలను రెండుసార్లు నమోదు చేశారు ₹ 240.
e) పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదైన చెక్కు వసూలు ₹ 1,100.
f) ₹ 6,000 విలువగల చెక్కులను డిపాజిట్ చేసినా, కాని వాస్తవంగా కేవలం 2,600 మాత్రమే వసూలు అయ్యాయి.
g) పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదైన పెట్టుబడుల మీద వడ్డీ ₹ 2,000.
సాధన.
బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 13

ప్రశ్న 13.
ఈ కింద ఇచ్చిన వివరాలతో 31-03-2016 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారుచేయండి.
a) బ్యాంకు వారి నివేదిక (పాస్బుక్) ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 22,470.
b) చాంబర్ ఆఫ్ కామర్స్కు, స్థాయి ఉత్తర్వులను అనుసరించి బ్యాంకు వారు చెల్లించిన వార్షిక సబ్స్క్రిప్షన్ ₹ 2,530, నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాలేదు.
c) 23–03–2016 నాడు నగదు పుస్తకం క్రెడిట్ వైపు నిల్వ ₹ 1,900 తక్కువగా చూపడం జరిగింది.
d) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కు వివరాలు, నగదు పుస్తకంలో లేవు ₹ 2,500.
e) నగదు పుస్తకంలో రెండు బ్యాంకు చార్జీల మొత్తాల్లో మొదటిది ₹ 290 రెండుసార్లు నమోదైంది. రెండవ మొత్తం ₹ 120 అసలు నమోదు కాలేదు.
f) బ్యాంకువారు వసూలు చేసిన వాటాలపై డివిడెండ్ ₹ 3,200. ఈ విషయం సంస్థకు సమాచారం లేదు.
g) ₹ 1,850, ₹ 1,500 విలువగల రెండు చెక్కులు జారీచేయగా ₹ 1,850 విలువగల చెక్కు మాత్రమే సమన్వయ తేదీనాటికి చెల్లింపు అయింది.
సాధన.
31.3.2016 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 14

ప్రశ్న 14.
31-03-2017 న కార్తీక్ బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
a) పాస్బుక్ ప్రకారం ప్రతికూల నిల్వ ₹ 6,500.
b) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన ₹ 5,000 చెక్కుల్లో ₹ 2,000 మాత్రమే వసూలు అయ్యాయి.
c) జారీచేసిన చెక్కులు బ్యాంకులో ఇంకా దాఖలు కానివి ₹ 1,500.
d) ఒక ఖాతాదారుడు నేరుగా బ్యాంకులో జమచేసిన మొత్తం ₹ 1,200.
e) బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 200; బీమా ప్రీమియం ₹ 300 పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదు అయ్యాయి.
f) పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ అయిన డివిడెండ్ ₹ 300.
సాధన.
31.3.2017 నాటి కార్తీక్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 15

ప్రశ్న 15.
పి.ఆర్.జి.రావు & సన్స్ వారి 31-03-2018 తేదీ నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
a) నగదు పుస్తకం ప్రకారం ప్రతికూల నిల్వ ₹ 14,500.
b) జారీచేసిన చెక్కులు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 4,500.
c) ఒక ఖాతాదారుడు నేరుగా బ్యాంకులో జమచేసిన మొత్తం ₹ 3,500.
d) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసినా వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 7,500.
e) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 200.
f) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ చేసిన ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ప వడ్డీ ₹ 500.
సాధన.
31-3-2018 నాటి పి.ఆర్.జి. రావు & సన్స్ బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 16

Textual Examples:

ప్రశ్న 1.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా మెస్సర్స్ కాకతీయ ఫెర్టిలైజర్స్ వారి డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) నగదు పుస్తకం ప్రకారం బ్యాంకు నిల్వ ₹ 200.
ii) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు ఇంకా వసూలు కానివి ₹ 1,500.
iii) అర్జునికి జారీ చేసిన చెక్కు ఇంకను చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 2,500.
iv) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 200.
v) బ్యాంకు వారు అనుమతించిన వడ్డీ ₹ 100.
vi) స్థాయి ఉత్తర్వుల ప్రకారం బ్యాంకు వారు చెల్లించిన బీమా ప్రీమియం ₹ 500.
సాధన.
డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి మెస్సర్స్ కాకతీయ ఫెర్టిలైజర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 17

ప్రశ్న 2.
మెసర్స్ మాధవి ట్రేడర్స్ వారి తేదీ 31-12-2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారు చేయండి.
a) తేది 31-12-18 నాటి నగదు చిట్టా ప్రకారం బ్యాంకు నిల్వ ₹ 58,000/-.
b) తేది 25-12-18 న జారీ చేసిన 325,000 చెక్కులు, తేది 5-1-2019న చెల్లింపుకు బ్యాంకుకు దాఖలు అయినవి.
c) తేది 21-12-18 న బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన ₹ 20,000 చెక్కు తేది 8-1-19న అనాదరణ పొందింది.
d) బ్యాంకు వసూలు చేసి క్రెడిట్ చేసిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ ₹ 1,500. దీనికి నగదు చిట్టాలో పద్దు లేదు.
e) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ అయిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 120.
సాధన.
మెస్సర్స్ మాధవి ట్రేడర్స్ వారి తేది 31-12-2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 18

ప్రశ్న 3.
కింది సమాచారంతో తేది 30-6-2017 నాటి న్యూ ఇండియా స్టోర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారు చేయండి.
a) పాస్బుక్ ప్రకారం బ్యాంకు నిల్వ ₹ 1,50,000.
b) జూన్ 25వ తేదీన రెండు చెక్కులు ₹ 4,530, ₹ 1,520 విలువ గలవి జారీ చేసిన, జూలై నెలలో ఆ చెక్కులు బ్యాంకుకు దాఖలు అయినాయి.
c) ₹ 1,150 విలువ గల చెక్కు వసూలు కోసం బ్యాంకుకు పంపగా, జూన్ 30వ తేదీ వరకు పాస్ బుక్ లో నమోదు కాలేదు.
d) వడ్డీ ₹ 100, బ్యాంకు కమీషన్ ₹ 460 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
సాధన.
జూన్ 30, 2017 నాటి న్యూ ఇండియా స్టోర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 19

ప్రశ్న 4.
తేది 30 ఏప్రిల్ 2018 న మెస్సర్స్ పరమేశ్ బ్రదర్స్ వారి పాస్బక్ 45,000 క్రెడిట్ నిల్వ చూపుతోంది.
a) బ్యాంక్ లో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు ₹ 10,500 అందులో ₹ 4,500 విలువ గల చెక్కులు మాత్రమే ఏప్రిల్ 30 తేదీనాటికి వసూలు అయ్యాయి.
b) జారీ చేసిన చెక్కులు ₹ 15,000, అందులో ₹ 5,100 విలువ గల చెక్కులు ఏప్రిల్ 30 తేదీ నాటికి బ్యాంకుకు చెల్లింపుకు దాఖలు కాలేదు.
c) పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ చేసిన పెట్టుబడుల వడ్డీ ₹ 300, డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 75. బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారు చేసి, నగదు చిట్టా ప్రకారం బ్యాంకు నిల్వను చూపండి.
సాధన.
తేది 30-04-2018 నాటి మెస్సర్స్ పరమేశ్ బ్రదర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 20

ప్రశ్న 5.
క్రింద ఇచ్చిన వివరాల ఆధారంగా పవన్ పాస్బుక్ ప్రకారం డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి నిల్వను కనుక్కోండి.
i) డిసెంబర్ 31, 2018న నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 6,340
ii) 31, డిసెంబర్ 2018 తో అంతమయ్యే 6 నెలల కాలానికి ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ప వడ్డీ ₹ 160 పాస్బుక్ లో నమోదు చేయటమైనది.
iii) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 30.
iv) జారీ చేసిన చెక్కులు డిసెంబర్ 31, 2018 నాటికి బ్యాంకుకు దాఖలు కానివి ₹ 1,168.
v) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు డిసెంబర్ 31, 2018 నాటికి వసూలు కానివి ₹ 2,170.
vi) బ్యాంకు వసూలు చేసిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ చేయబడినది ₹ 1,200.
సాధన.
డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి పవన్ యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 21

ప్రశ్న 6.
క్రింద వివరాల నుంచి మెస్సర్స్ XYZ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ వారి జూన్ 30, 2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 1,10,450
ii) జూన్ 20, 2018 నాడు జారీ చేసిన చెక్కులు, ఇంకను చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 15,000
iii) డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు ఇంకను బ్యాంకులో క్రెడిట్ కానివి ₹ 22,750
iv) బ్యాంకు నేరుగా వసూలు చేసిన బిల్లులు ₹ 47,200
v) ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ పై వడ్డీ పాస్ బుక్ లో మాత్రమే డెబిట్ చేయటమైనది ₹12,115
vi) బ్యాంకు వారు తప్పుగా డెబిట్ చేయబడినది ₹ 2,400
సాధన.
జూన్ 30, 2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 22

ప్రశ్న 7.
తేది 30-06-2018న మెస్సర్స్ శ్రీనివాసా ఎంటర్ప్రైజెస్ వారి నగదు పుస్తకం ₹ 9,000 క్రెడిట్ నిల్వను చూపుతుంది. పాస్బుక్తో పోల్చగా నిల్వల్లో తేడా ఉన్నట్లు గుర్తించడమైంది. .
క్రింది సమాచారంతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారు చేయండి.
a) శ్రీ వంశీకృష్ణకు ₹ 500 ల చెక్కును జారీచేయగా, ఇంకా ఆ చెక్కు బ్యాంకుకి దాఖలు కాలేదు.
b) వాటాలపై డివిడెండు బ్యాంకు వసూలుచేసి క్రెడిట్ చేసింది. ₹ 1,000 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
c) ₹ 350 విలువగల చెక్కు బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేయగా, జూన్ 30వ తేదీ వరకు బ్యాంకు క్రెడిట్ చేయలేదు.
d) బ్యాంకు చార్జీచేసిన ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ప వడ్డీ ₹ 150 నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాలేదు.
e) బాంకు డెబిట్ చేసిన ఇన్సిడెంటల్ చార్జీలు ₹ 100 జూన్ 30వ తేదీ వరకు నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
సాధన.
జూన్ 30, 2013 నాటి మెసర్స్ శ్రీనివాసా ఎంటర్ ప్రైజెస్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 23

ప్రశ్న 8.
క్రింది సమాచారం నుండి మెసర్స్ స్వామినాథన్ & సన్స్ వారి తేది 31-12-2013 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
a) నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 7,000.
b) నగదు చిట్టా క్రెడిట్ వైపు బ్యాంకు వరుసను ₹ 100 తక్కువగా రాయడమైంది.
c) వచ్చిన చెక్కులు ₹ 1,000 విలువ గలవి బ్యాంకుకి పంపడం జరగలేదు.
d) ₹ 300 విలువ గల చెక్కులు బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేశారు. కాని దీనికి సంబంధిత పద్దును నగదు చిట్టాలో రాయలేదు.
e) మెసర్స్ స్వామినాథన్ & సన్స్ స్థాయి ఉత్తర్వు ప్రకారం బ్యాంకు నేరుగా చెల్లించిన బీమా ప్రీమియం ₹ 500.
f) నగదు చిట్టాలో రెండుసార్లు నమోదు అయిన బాంకు చార్జీలు ₹ 100.
g) 3 400 విలువ గల చెక్కుని బ్యాంకు వాపసు చేసింది. దీనికి నగదు పుస్తకంలో పద్దు రాయలేదు. జారీచేసిన రెండు చెక్కులు ₹ 300 విలువ గలవి. సాంకేతిక కారణంవల్ల చెల్లించలేదు, వాపసు చేయని వీటికి నగదు చిట్టాలో పద్దులేదు.
h) బ్యాంకు నేరుగా వసూలు చేసిన బిల్లులు ₹ 2,000 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
i) డిస్కౌంట్ చేసిన ₹ 4,000 బిల్లు అనాదరణ పొందింది.
j) ₹ 500 విలువ గల వసూలు చెక్కు రెండుసార్లు నగదు చిట్టాలో నమోదు అయింది.
k) బ్యాంకు డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 100 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
సాధన.
31-12-2013 నాటి మెసర్స్ స్వామినాథన్ & సన్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 25

ప్రశ్న 9.
తేది 30-11-2013 మెసర్స్ మురళీ సూపర్ మార్కెట్ వారి బ్యాంకు పాస్ బుక్ లో ₹ 17,000 ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వను నగదు చిట్టాతో పోల్చగా వ్యత్యాసం చూపుతోంది. కింది వివరాలతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
a) ₹ 5,000 విలువ గల రెండు చెక్కులు బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేయగా, అవి డిసెంబర్ 2వ తేదీన క్రెడిట్ అయ్యాయి.
b) ₹ 3,000, ₹ 1,500, ₹ 500 విలువగల మూడు చెక్కులను శ్రీ శంకరయ్య, శ్రీ వెంకటరమణ, శ్రీ సత్యనారాయణకు జారీచేయగా, తేది 30 నవంబరు వరకు చెల్లింపు జరగలేదు.
c) చెక్కులను వసూలు చేయడానికి బ్యాంకు తీసుకున్న బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 500 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
d) మెసర్స్ మాధవి ట్రేడర్స్ నుంచి వచ్చిన ₹ 2,000 విలువ గల చెక్కును నగదు చిట్టాలో రాసి బ్యాంకుకి పంపడం మరచిపోయారు.
e) ₹ 200 విలువ గల వడ్డీని బ్యాంకు క్రెడిట్ చేసినప్పటికీ, ఈ సమాచారం వ్యాపారస్తునికి పంపించలేదు.
f) ₹ 2,000 విలువ గల రెండు చెక్కులను బ్యాంకు డిపాజిట్ చేయగా అనాదరణ పొందాయి. బ్యాంకు వాటిని పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసింది. నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
సాధన.
30 నవంబరు 2013 నాటి మెసర్స్ మురళీ సూపర్ మార్కెట్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 26

ప్రశ్న 10.
శ్రీవత్స తన బ్యాంకుకు సంబంధించిన వివరాలను దిగువ తెలియపరిచాడు. దాని ప్రకారం మార్చి 31, 2018 నాడు ఔ 6,500 ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ చూపుతుంది మరియు ఈ నిల్వ నగదు పుస్తకం నిల్వతో సరితూగట్లేదు.
i) ₹ 15,000 విలువ గల చెక్కులు బ్యాంకులో జమ చేయటమైనది. కాని ₹ 4,500 విలువ గల చెక్కులు మాత్రమే పాస్బుక్లో క్రెడిట్ చేయటమైనది.
ii) మార్చి నెలలో జారీచేసిన చెక్కులు ₹ 11,000, అందులో ₹ 3,000 విలువ గల చెక్కులపై మార్చి 31, 2018 నాటికి చెల్లింపు జరుగలేదు.
iii) ఖాతా నెంబరు 2 కు సంబంధించి జారీచేసిన చెక్కు ₹ 500 పొరపాటుగా బ్యాంకు ఖాతా నెంబరు 1 కు డెబిట్ చేయటమైనది.
iv) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేయబడిన వడ్డీ ₹ 150 మరియు బ్యాంకు చార్జీలు 7:30.
v) ఖాతాదారుని ఆదేశానుసారం బ్యాంకు చెల్లించిన భీమా ప్రీమియమ్ ₹ 100.
పై వివరాలతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
సాధన.
డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి శ్రీవత్స యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 27

ప్రశ్న 11.
డిసెంబర్ 31, 2017 నాటి క్రింది వివరాల ఆధారంగా తెలంగాణ స్టీల్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీని తయారు చేయండి.
i) డిసెంబర్ 31, 2017 నాటి నగదు పుస్తకం ప్రకారం బ్యాంకు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 24,590
ii) డిసెంబర్ 26న బ్యాంకు డెబిట్ చేసిన వడ్డీ ₹ 2,787
iii) డిసెంబర్ 31 ముందు జారీ చేసిన చెక్కులు ఇంకను చెల్లింపుకు బ్యాంకుకు దాఖలు కానివి ₹ 6,600
iv) బ్యాంక్ లో నేరుగా జమచేయబడిన రవాణాపై సబ్సిడీ ₹ 4,250
v) బ్యాంక్ లో డిపాజిట్ చేయబడిన డిమాండ్ డ్రాఫ్ట్, డిసెంబర్ 31 వరకు బ్యాంకులో క్రెడిట్ కాలేదు ₹ 1,350
vi) డిసెంబర్ 31, 2017 నాటికి బ్యాంకు వసూలు చేసిన బిల్లులు కాని సంస్థకు ఈ విషయంపై ఎలాంటి సమాచారం లేదు ₹ 8,360
vii) బ్యాంకు వారు సంస్థ ఖాతాలో తప్పుగా డెబిట్ చేసిన మొత్తం ₹ 740.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 28

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material Chapter 2 కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు

September 13, 2024September 12, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు Textbook Questions and Answers.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
కన్సైన్మెంట్ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

కన్సైన్మెంట్ అంటే “సరుకును పంపడం” అని అర్థం.
ఒక ప్రదేశంలో గల అమ్మకందారుడు వివిధ ప్రదేశాలలో గల ఏజెంట్లకు సరుకులను పంపి తన తరుపున మరియు తన బాధ్యతపై అమ్మకాలు జరిపే ప్రక్రియను “కన్సైన్మెంట్” అంటారు.

ప్రశ్న 2.
కన్సైన్మెంట్ పార్టీలు.
జవాబు.
కన్సైన్మెంట్లో ఇద్దరు పార్టీలు ఉంటారు. వారు

కన్సైనార్ : కన్సైన్మెంట్పై సరుకులను పంపే వ్యక్తి కన్సైనార్ లేదా యజమాని అని అంటారు.
కన్సైనీ : సరుకులను ఎవరికయితే పంపించడం జరుగుతుందో వారిని కన్సైనీ లేదా ఏజంట్ అని అంటారు.

ప్రశ్న 3.
ప్రొఫార్మా ఇన్వాయిస్.
జవాబు.

కన్సైనార్ సరుకును కన్సైన్మెంట్పై పంపినప్పుడు, దానితోపాటు తన ప్రతినిధికి ఒక నివేదికను పంపుతాడు, దీనినే ‘ప్రొఫార్మా ఇన్వాయిస్’ అంటారు.
ఈ నివేదికలో సరుకు వివరాలు, గుణగణాలు, పరిమాణం, ధరలు, ఖర్చులు మొదలైనవి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 4.
అకౌంట్ సేల్స్.
జవాబు.

కన్సైనీ తాను అమ్మిన సరుకు వివరాలను చూపుతూ కన్సైనార్కు నిర్ణీత కాలాల్లో ఒక నివేదికను పంపుతాడు. దానినే అకౌంట్ సేల్స్ అంటారు.
దానిలో సరుకు అమ్మకం వివరాలతో పాటు ఖర్చులు, భీమా, గిడ్డంగి ఖర్చులు, కన్సైనీ కమీషన్, బయానా మొదలైనవి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 5.
డెలిక్రెడరీ కమీషన్.
జవాబు.

సరుకు అరువుపై అమ్మినప్పుడు బాకీలు వసూలు చేసే బాధ్యత కన్సైనీ స్వీకరిస్తే అతనికి అదనంగా కమిషన్ ఇస్తారు. దీన్నే ‘డెల్డరీ కమీషన్’ అంటారు.
ఈ కమీషన్ చెల్లించినప్పుడు ఏవైనా బాకీలు వసూలు కాక రానిబాకీలుగా ఏర్పడితే దానికి బాధ్యత కన్సైనీదే కాని కన్సైనారి కాదు.

ప్రశ్న 6.
ఓవర్ రైడింగ్ కమీషన్/అదనపు కమీషన్.
జవాబు.

సాధారణ కమీషన్తో పాటు కన్సైనార్, కన్సైనీకి కొంత కమిషన్ను అదనంగా చెల్లించినట్లయితే దీన్ని అదనపు కమీషన్ అంటారు.
ముఖ్యంగా మార్కెట్లో కొత్త వస్తువులను ప్రవేశపెట్టినప్పుడు కన్సైనీ వస్తువుల అమ్మకంలో ఎక్కువ శ్రద్ధ వహించడానికి
ఈ కమీషన్ను చెల్లిస్తారు. దీన్నే ఓవర్ రైడింగ్ కమీషన్ అని కూడా అంటారు.

ప్రశ్న 7.
ఇన్వాయిస్ ధర.
జవాబు.
కన్సైనార్ సరుకులను కన్సైనీ ఖరీదు ధర కంటే అధిక ధరకు పంపవచ్చు. ఈ ధరను “ఇన్వాయిస్ ధర” లేదా “అమ్మకంధర” అంటారు.

ప్రశ్న 8.
లోడింగ్.
జవాబు.

ఇన్వాయిస్ ధరకు మరియు ఖరీదు ధరకు మధ్యగల తేడాను “లోడింగ్” లేదా “ఖరీదు ధరపై అధిక మొత్తం” అని అంటారు.
లోడింగ్ = ఇన్వాయిస్ ధర – ఖరీదు ధర.

ప్రశ్న 9.
సాధారణ నష్టం.
జవాబు.

సరుకు ఆవిరి అయిపోవడం, కారి పోవడం. సరుకును చిన్న ముక్కలుగా విభజన చేసేటప్పుడు సంభవించే నష్టాన్ని సాధారణ నష్టం అంటారు.
ఇది సహజమైనది, తప్పించుకోలేనటువంటిది.

ప్రశ్న 10.
అసాధరణ నష్టం.
జవాబు.

సరుకు కాలిపోవడం ప్రమాదానికి గురికావడం, దొంగిలించబడడం, లూటి చేయబడటం అసమర్థత లేదా అజాగ్రత్త వల్లగాని సంభవించే నష్టాలను అసాధరణ నష్టం అని అంటారు.
ఇది అసహజమైనది మరియు ఊహించనటువంటిది.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
కన్సైన్మెంట్కు అమ్మకానికి మధ్య గల తేడాలు ఏమిటి ?
జవాబు.

తేడా ఉన్న అంశం	కన్సైన్మెంటు	అమ్మకం
1. పార్టీలు	కన్సైనారు, కన్సైనీ అనే ఇద్దరు వ్యక్తులు ఉంటారు.	అమ్మకందారుడు, కోనుగోలుదారుడు అనే ఇద్దరు వ్యక్తులు ఉంటారు.
2. యజమాన్యపు హక్కు	కన్సైనార్ నుంచి కన్సైనీకి సరుకు మీద యజమాన్యపు హక్కు బదిలీ కాదు.	అమ్మకందారుని నుంచి కొనుగోలుదారునికి సరుకు మీద యాజమాన్యపు హక్కు బదిలీ అవుతుంది.
3. సంబంధం	కన్సైనార్కు, కన్సైనీకి మధ్య యజమానికి, ప్రతినిధికి గల సంబంధం ఉంటుంది.	అరువు వ్యవహరాలకు సంబంధించి అమ్మకందారుడు, కోనుగోలుదారుడు మధ్య ఋణదాతకు, ఋణగ్రస్తునికి గల సంబంధం ఉంటుంది.
4. అకౌంట్సేల్స్	కన్సైనీ, కన్సైనార్కు అకౌంట్ సేల్స్ పంపుతాడు.	కోనుగోలుదారుడు, అమ్మకందారునికి అకౌంట్స్ సేల్స్ పంపవలసిన పని లేదు.

ప్రశ్న 2.
అమ్మకం కాకుండా ఉన్న నిల్వ సరుకును ఏవిధంగా లెక్కిస్తారో తెల్పండి.
జవాబు.
కన్సైన్మెంట్లోని అమ్ముడుపోని సరుకును కన్సైన్మెంట్ సరుకు అంటారు. దీనిని లెక్కించి కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలోని క్రెడిట్ వైపున చూపిస్తారు.

భారత గణక ప్రమాణాల ప్రకారం కన్సైన్మెంట్లో అమ్ముడుపోని సరుకును ఖరీదు ధర లేదా మార్కెట్ ధర ఏది తక్కువైతే దాని ప్రకారం విలువ కడతారు. సాధారణంగా ఖదీదు ధర మార్కెట్ ధర కంటే తక్కువగా ఉంటుంది. కాబట్టి అమ్ముడు పోని సరుకును ఖరీదు ధర ప్రకారం ఈ క్రింది విధంగా లెక్కిస్తారు.

అమ్ముడు పోని సరుకు = కన్సైన్మెంట్పై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ చెల్లించిన పునరావృతం కాని ఖర్చులు + కన్సైనీ చెల్లించిన పునరావృతం కాని ఖర్చులు × అమ్ముడు పోని సరుకు యూనిట్లు / మొత్తం సరుకు యూనిట్లు.

ప్రశ్న 3.
కన్సైన్మెంట్లో అసాధారణ నష్టాన్ని ఏవిధంగా లెక్కిస్తారు.
జవాబు.
అసాధారణ నష్టం :

అగ్నిప్రమాదంవల్ల కాని, దొంగతనంవల్ల కాని దోపిడీ వల్లకాని, అజాగ్రత్తవల్ల కాని, అసమర్థత వల్ల కాని, వరదల వల్ల కాని, రవాణాలో ప్రమాదం వల్ల కాని సంభవించే సరుకు నష్టాన్ని అసాధారణ నష్టం అంటారు.
ఈ నష్టం అసహజమైనది మరియు ఊహించనటువంటిది. ఈ నష్టం మానవుని యొక్క నియంత్రణకు లోబడి ఉండదు.
ఈ నష్టాన్ని భీమా చేసుకొనవచ్చు. కొన్నిసార్లు భీమా కంపెని ఇలాంటి నష్టాలకు పూర్తిగా కాని, పాక్షికంగా కాని – నష్టపరిహారాన్ని చెల్లిస్తుంది. అసాధారణ నష్టాన్ని ప్రత్యేకంగా లెక్కించి కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలో క్రెడిట్వైపు చూపుతారు.
ఈ అసాధారణ నష్టాన్ని లెక్కించే విధానం అమ్ముడుపోని సరుకు లెక్కించే విధానాన్ని పోలి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 4.
కన్సైనార్, కన్సైనీ చెల్లించే కొన్ని ప్రత్యక్ష పరోక్ష ఖర్చులను తెల్పండి.
జవాబు.

కన్సైనార్ చెల్లించిన పునరావృతం కాని ప్రత్యేక ఖర్చులు	కన్సైనీ చెల్లించిన పునరావృతం కాని ప్రత్యేక ఖర్చులు
1. ఫ్రైట్	1. అన్లోడింగ్ చార్జీలు
2. క్యారేజి లేదా రవాణా	2. ఫ్రైట్
3. బీమా	3. డాక్డ్యూన్
4. ప్యాకింగ్	4. కస్టమ్స్ సుంకాలు
5. డాక్డ్యూన్	5. ఆక్ట్రాయి
6. లోడింగ్ చార్జీలు	6. తన ప్రదేశంకు సరుకులను చేరవేసుకొనుటకు అయ్యే రవాణా ఖర్చులు.
7. కస్టమ్స్ సుంకాలు

ప్రశ్న 5.
కన్సైనార్ పుస్తకాలలో కన్సైన్మెంట్ ఖాతా నమూనాను చూపండి.
జవాబు.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 1

Textual Examples:

ప్రశ్న 1.
శ్యామ్ తన ఏజెంట్ సంపత్కు కౌ 7000 ఖరీదు గల సరుకులను కన్సైన్మెంట్ మీద పంపాడు. శ్యామ్ రవాణా 750, చెల్లించాడు. సంపత్ 120 ఖర్చులు చెల్లించి సరుకు విడిపించుకొన్నాడు. శ్యామ్కు బయానా 4500 లకు బ్యాంకు డ్రాఫ్ట్ పంపించాడు. సంపత్ సరుకు మొత్తాన్ని కౌ 12,000కు అమ్మాడు. అతను కమీషన్ 5% సంపత్ ఇవ్వవలసిన మొత్తానికి రమేషు డ్రాఫ్ట్ పంపించాడు. పై వ్యవహారాలకు ఇద్దరి పుస్తకాలలో చిట్టా పద్దులు రాయండి.
సాధన.
రమేష్ పుస్తకాలలో చిట్టా పద్దులు (Consignor)

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 2

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 3

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 4

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 5

ప్రశ్న 2.
రజని, రాధకు ₹ 10,000 లు విలువ గల సరుకును కన్సైన్మెంట్పై 5% కమీషన్కు అమ్మటానికి పంపారు. కన్సైనార్ రవాణాకు ₹ 2000 చెల్లించాడు. రజనీ, రాధ నుంచి ఈ వివరాలతో అకౌంటు సేల్స్ వచ్చింది.
స్థూల అమ్మకాలు ₹ 15,000
అమ్మకపు ఖర్చులు ₹ 900
కమీషన్ ₹ 750
ఇరువురి పుస్తకాలలో ఆవర్జా ఖాతాలను చూపండి.
సాధన.
ఆవర్జా ఖాతాలు:

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 6

గమనిక : బాకీ నిల్వ చెల్లించినట్లుగా చెప్పనందున, నిల్వ ఉన్నట్టుగా భావించాలి.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 7

ప్రశ్న 3.
మహబూబ్నగర్లోని మనోజ్ మనోహరబాద్ లోని మహిజిత్కి ₹ 30,000 విలువ చేసే బొమ్మలను కన్సైన్మెంట్ పై పంపించాడు. బొమ్మలను పంపిచడానికి ₹ 3,000 ఫ్రైట్ చెల్లించాడు. మహజిత్ చెల్లించిన బండి ఖర్చులు ₹ 400, గోడౌన్ ఖర్చులు ₹ 750 చెల్లించి, 80 బొమ్మలను అమ్మాడు. ముగింపు సరుకు విలువను లెక్క కట్టండి.
జవాబు.
అమ్మకం కాని సరుకు విలువ లెక్కింపు :
అమ్ముడు కాని సరుకు = కన్సైన్మెంట్ పై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు + కన్సైని చెల్లించిన పునరావృతం కాని ఖర్చులు × మిగిలిన సరుకు / మొత్తం సరుకు
= 30,000+ 3,000+ 400 × \(\frac{20}{100}\)
ముగింపు సరుకు విలువ = 6,680.

ప్రశ్న 4.
సిరిసిల్లాలోని శ్రీరామ్, సిద్ధిపేటలోని శ్రీకర్కు కన్సైన్మెంట్ మీద ₹ 60,000 ల విలువగల పుస్తకాలను పంపాడు. శ్రీరామ్ ₹ 2,000 ప్రైట్, బీమా కోసం ₹ 1,200 చెల్లించినాడు. శ్రీకర్ సరుకు తీసుకుపోవటానికి రవాణాకు ₹ 500. కూలీకి ₹ 400. ఆక్ట్రాయి కింద 300 చెల్లించాడు. 3/4 వంతు పుస్తకాలను మాత్రమే అమ్మాడు. ముగింపు సరుకు విలువను లెక్క కట్టండి.
జవాబు.
అమ్మకం కాని సరుకు విలువ లెక్కింపు :
అమ్మకం కాని సరుకు విలువ = కన్సైన్మెంట్ మీద పంపిన సరుకు విలువ + కన్సైనార్ ఖర్చులు + కన్సైసైనీ చెల్లించిన పునరావృతం కాని ఖర్చులు × మిగిలిన సరుకు / మొత్తం సరుకు
= 60,000 + (2,000 + 1,200) + (50 + 400 + 300) × \(\frac{1}{4}\)
= 60,000+ 3,200 + 1,200 × \(\frac{1}{4}\)
= 64,400 × \(\frac{1}{4}\)
ముగింపు సరుకు = 16,100.

ప్రశ్న 5.
బెంగుళూరులోని ప్రీతి హైదరాబాద్ లోని రామాబ్రదర్స్కు 100 సెల్ఫోన్లను కన్సైన్మెంట్పై పంపాడు. ప్రతి సెల్ ఫోన్ ధర ₹ 2,100. ప్రీతి ఫ్రైట్, బీమాకు ₹ 5,000 చెల్లించారు. రామ్ బ్రదర్స్ చెల్లించిన అద్దె ₹ 2,400. ప్రకటన ఖర్చులు ₹ 1,300. రామ్ బ్రదర్స్వరు 90 సెల్ఫోన్లను ఒక్కొక్కటి ₹ 2,600 చొప్పున అమ్మారు. రామ్ బ్రదర్స్ అమ్మకాల మీద రావలసిన కమీషన్ 5%. పై వ్యవహారాలకు ప్రీతి పుస్తకాలో అవసరమైన ఆవర్జా ఖాతాలు చూపండి. లాభాన్ని కనుక్కోండి.
జవాబు.
ప్రీతి పుస్తకాలలో ఆవర్జా ఖాతాలు :

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 8

రామ్ బ్రదర్స్ పుస్తకాలలో ఆవర్జాఖాతాలు :

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 9

ముగింపు సరుకు విలువ లెక్కింపు :
ముగింపు సరుకు = కన్సైన్మెంట్పై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు + కన్సైనీ అనుపాత ఖర్చులు + మిగిలిన సరుకు / మొత్తం సరుకు
= 2,10,000 + (2,000 + 3,000) × \(\frac{10}{100}\)
= 2,10,000 + 5,000 × \(\frac{10}{100}\)
= 2,15,000 × \(\frac{10}{100}\)
= 21,500.

గమనిక :
కన్సైనీ చెల్లించిన అద్దె మరియు ప్రకటన ఖర్చులు పునరావృతమయ్యే ఖర్చులు, కాబట్టి వాటిని పరోక్ష ఖర్చులుగా భావించి ముగింపు సరుకు విలువలో తీసుకోరాదు.

ప్రశ్న 6.
సాయి కం. బాబా కంపెనీకి మందుల కేసులను ఒక్కొక్కటి ₹ 1,000 చొప్పున 100 మందుల కేసులను కన్సైన్మెంట్్ప పంపాడు. బాబా కం. మొత్తం అమ్మకాలపై 5% సాధారణ కమీషన్ మినహాయించుకున్నాడు. సాయి కం. వారు ₹ 5,000 లను బీమా మరియు రవాణాకు చెల్లించాడు. మార్గ మధ్యలో 5 కేసులను పూర్తిగా నష్టపోయాయి. అందుకు బీమా కంపెనీ లను ₹ 4,500 మొత్తం పరిష్కారం క్రింద చెల్లించడం జరిగింది. బాబా & కం. 95 మందుల కేసులను ఒక్కొక్కటి ₹ 13,000 లకు అమ్మడం జరిగింది. బాబా & కం. పునరావృతం అయ్యే ఖర్చులు ₹ 4,000 చెల్లించారు. సాయి & కం. పుస్తకాలలో కన్సైన్మెంట్ ఖాతా, బాబా & కం. ఖాతా మరియు అసాధారణ నష్టం ఖాతా తయారు చేయండి.
జవాబు.
సాయి & కం (Consignor) పుస్తకాలలో ఆవర్జా ఖాతాలు :

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 11

వర్కింగ్ నోట్స్ :
అసాధారణ నష్టం లెక్కింపు :
అసాధారణ నష్టం = కన్సైన్మెంట్పై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు × మిగిలిన సరుకు / మొత్తం సరుకు
= 1,00,000 + 5,000 × \(\frac{5}{100}\)
= 1,05,000 × \(\frac{5}{100}\)
= 5,250.

ప్రశ్న 7.
మనోహర్ 100 టన్నుల ₹ 15,000 విలువ చేసే బొగ్గును ప్రసాద్కు పంపుతూ ₹ 4,680 ఫ్రైట్ ఖర్చులు చెల్లించాడు. ప్రసాద్ 80 టన్నుల బొగ్గును అమ్మి, 4 టన్నుల బొగ్గు ‘తరుగు’ వచ్చినట్లు తెలియచేసాడు. ముగింపు సరుకు లెక్కించండి.
జవాబు.
అమ్మకం కాని సరుకు యూనిట్లు = 100 (మొత్తం యూనిట్లు) – 4 (సాధారణ నష్టం యూనిట్లు) – 80 (యూనిట్లు అమ్మినవి)
= 16 యూనిట్లు.
అమ్మకం కాని సభకు = కన్సైన్మెంట్పై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు + పునరావృతం కాని ఖర్చులు కన్సైనివి × మిగిలిన యూనిట్లు / మొత్తం యూనిట్లు సాధారణ యూనిట్లు
= 15,000+ 4,680 + 0 × \(\frac{16}{100-4}\).

ప్రశ్న 8.
రాము 400 కిలోల నెయ్యిని కిలో ఒక్కొంటికి ₹ 250 చొప్పున అతని ఏజెంట్ ప్రసాద్కు పంపిస్తూ, అతను ₹ 4,000 ఫ్రైట్, ₹ 2,128 బీమా ఖర్చులు చెల్లించాడు. మార్గ మధ్యలో 4 కిలోల నెయ్యి కారిపోయి వృథా అయిపోయింది. (సాధారణ నష్టంగా పరిగణిస్తారు). 350 కిలోల నెయ్యిని ప్రసాద్ కిలో ఒక్కింటికి జవాబు. ₹ 350 చొప్పున అమ్మివేస్తూ అమ్మకాలపై 10% కమీషన్ను మినహాయించుకున్నాడు. ప్రసాద్ అమ్మకం ఖర్చులు ₹ 7,500 చెల్లించాడు. రామ్ పుస్తకాలలో అవసరమైన ఆవర్జా ఖాతాలు చూపండి.
జవాబు.
రాము (కన్సైనార్) పుస్తకాలలో ఆవర్జా ఖాతాలు :

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 12

వర్కింగ్ నోట్స్ :
ముగింపు పరుకు లెక్కింపు :
అమ్మతం కాని సరుకు = 400 (మొత్తం కిలోలు) – 4 (సాధారణ నష్టం కిలోలు) – 350 (అమ్మిన కిలోలు) = 46
ముగింపు సరుకు = కన్సైన్మెంట్ పై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు + కన్సైనీ పునరావృతం కాని ఖర్చులు × మిగిలిన యూనిట్లు / మొత్తం యూనిట్లు – సాధారణ యూనిట్లు
మొత్తం యూనిట్లు – సాధారణ నష్టం యూనిట్లు = 1,00,000 + 6,128 + 0 × \(\frac{46}{400-4}\)
= 1,06,128 × \(\frac{46}{396}\)
= 12,328.

ప్రశ్న 9.
మూర్తి ఆగ్రాలోని మాధురికి ₹ 1,000 విలువచేసే సరుకును ఖరీదుపై 20% కలిపి ఇన్వాయిస్ ధరతో పంపడమైనది. మూర్తి ₹ 500 ఖర్చులు చెల్లించాడు. మూర్తి 6,000కు మాధురిపై అడ్వాన్సు నిమిత్తం బిల్లు రాశాడు. మాధురి రవాణా ₹ 600, ఇతర ఖర్చులు ₹ 400 చెల్లించినది. మాధురి మొత్తం సరుకును ₹ 18,500 అమ్మివేయడం జరిగింది. అమ్మకాలపై కమీషన్ 5% మినహాయించుకుంది. ఇద్దరు పుస్తకాలలో అవసరమైన ఆవర్జా ఖాతాలను చూపండి.
సాధన.
కన్సైనార్ పుస్తకాలలో ఆవర్జా ఖాతాలు :

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 13

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 14

కన్పైనీ మాధురి పుస్తకాలలో :
పంపిన సరుకు ఇన్వాయిస్ ధర :
ఇన్వాయిస్ ధర, అపలు ధర మీద 20% ఎక్కువ. అంటే అసలు ధర ₹ 100 అయితే ఇన్వాయిస్ ధర (100+20) = 120
అసలు ధర = 100
ఇన్వాయిస్ ధర = 120 (100+20)
అసలు ధర = 10,000

ఇన్వాయిస్ ధర లెక్కింపు :
లోడింగ్ = అసలు ధర × \(\frac{\%}{100}\)
= 10,000 × \(\frac{20}{100}\) = 2,000
ఇన్వాయిస్ ధర = అసలు ధర + లోడింగ్ = 10,000+ 2,000 = 12,000.

ప్రశ్న 10.
శ్రేయన్ రావు, విద్వాన్ రావు ₹ 20,000 లు విలువ చేసే సరుకును ఖరీదుపై 20% కలిపి ఇన్వాయిస్ ధరతో పంపడమైంది. శ్రేయన్ రావ్ ఫ్రైట్ ₹ 480. రవాణాకు ₹ 320 చెల్లించాడు. విద్వాన్ రావ్ పంపిన అకౌంట్ సేల్స్ ప్రకారం క్రింది వివరాలు తెలియజేశాడు. 3/4వ వంతు సరుకును ₹ 21,000 లకు అమ్మాడు. అతడు ₹ 700 ఖర్చులకు చెల్లించాడు. విద్వాన్ రావు చెల్లించవలసిన కమీషన్ ₹ 1,200. ఇద్దరు పుస్తకాలలో అవసరమైన ఖాతాలు చూపండి.
సాధన.
పంపిన సరుకు ఇన్వాయిస్ ధర :
ఇన్వాయిస్ ధర అసలు ధర మీద 20% ఎక్కువ. అసలు ధర ఇచ్చారు. కాని ఇన్వాయిస్ ధర ఇవ్వలేదు.
ఇన్వాయిస్ ధర లెక్కింపు :
లోడింగ్ = అసలు ధర × \(\frac{\%}{100}\)
= 20,000 × 20,000 × \(\frac{20}{100}\)
= 4,000
ఇన్వాయిస్ ధర = అసలు ధర + లోడింగ్ = 20,000 + 4,000 = 24,000

ముగింపు సరుకు విలువ లెక్కింపు :
ముగింపు సరుకు = కన్సైన్మెంట్్ప పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు + కన్సైనీ ప్రత్యక్ష ఖర్చులు × మిగిలిన సరుకు / మొత్తం సరుకు
ముగింపు సరుకు ఇన్వాయిస్ ధర = 24,000 + 800 + 0 × \(\frac{1}{4}\)
సరుకు రిజర్వు = లోడింగ్ × \(\frac{1}{4}\)
= 4,000 × \(\frac{1}{4}\) = 1,000.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 15

Textual Problems:

అభ్యాసాలు:

A. లఘు సమస్యలు :

ప్రశ్న 1.
సరుకు యొక్క ఖరీదు ధర ₹ 20,000. కాని వాటి యొక్క ఇన్వాయిస్ ధర ₹ 24,000. అధిక మొత్తాన్ని కనుక్కోండి.
జవాబు.
అధిక మొత్తాన్ని లెక్కించుట :
అధిక ధర = సరుకు ఇన్వాయిస్ ధర – సరుకు అయిన ధర
అధిక ధర = 24,000 – 20,000 = 4,000.

ప్రశ్న 2.
కన్సైన్మెంట్పై పింపిన సరుకు ఖరీదు ధర ₹ 20,000. కాని ఇన్వాయిస్ ధరను ఖరీదు ధరపై 10% అధిక మొత్తంగా నిర్ణయించడం జరిగింది. సరుకు యొక్క ఇన్వాయిస్ ధరను కనుక్కోండి.
జవాబు. సరుకు ఖరీదు ధర = 20,000
ఇన్వాయిస్ ధర = ఖరీదు ధర + ఖరీదు ధరపై 10%
ఇన్వాయిస్ ధర = 20,000 + 20,000 × \(\frac{10}{100}\)
= 20,000 + 2,000
ఇన్వాయిస్ ధర = 22,000

ప్రశ్న 3.
‘జీవన్ సూర్య’ కన్సైన్మెంట్పై పంపిన సరుకు యొక్క ఇన్వాయిస్ ధర ఔ 15,000. ఇన్వాయిస్ ధర ఖరీదు ధరకంటే 20% ఎక్కువగా గలదు. సరుకుల యొక్క ఖరీదు ధరను కనుక్కోండి.
జవాబు.
సరుకు ఖరీదు ధరను లెక్కించుట
సరుకు యొక్క ఇన్వాయిస్ ధర = 15,000
ఇన్వాయిస్ దర ఖరీదు ధర కంటే 20% ఎక్కువగా ఉంది.
అధిక మొత్తం = ఖరీదు ధర × \(\frac{20}{120}\)
= 15,000 × \(\frac{20}{120}\) = 2,500
ఖరీదు ధర = ఇన్వాయిస్ ధర – అధిక మొత్తం (లోడింగ్)
15,000 – 2,500 = 12,500.

ప్రశ్న 4.
500 కేసులను కేసు ఒక్కింటికి ₹ 150 చొప్పున కన్సైన్మెంట్పై పంపించడం జరిగంది. కన్సైనార్ ₹ 2,000లను బీమా మరియు ఫ్రైట్ నిమిత్తం చెల్లించడమైంది. కన్సైనీ ₹ 2,000లను రవాణా కొరకై మరియు ₹ 1,000లను జీతాల కొరకై చెల్లించడమైంది. కన్సైనీ 400 కేసులను అమ్మడం జరిగింది. అమ్మకం కాని సరుకు యొక్క విలువను కనుక్కోండి.
జవాబు.
అమ్మకం కాని సరుకు లెక్కించుట :
మొత్తం సరుకు = 500 కేసులు
(-)అమ్మిన సరుకు = 400 కేసులు
మిగిలిన సరుకు = 100 కేసులు

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 16

అమ్మకంకాని సరుకు విలువ :
అమ్మకంకాని సరుకు ధర (100 × 150) = 15,000
(+) కన్సైనార్ ఖర్చులు : (\(\frac{200}{500}\) × 100) = 400
(+) కన్సైనీ ఖర్చులు : (రవాణ) (\(\frac{200}{500}\) × 100) = 400
∴ అమ్మకం కాని సరుకు విలువ = 15,800

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 17

ప్రశ్న 5.
‘హర్దిక్ పాటిల్’ ₹ 50,000 ఖరీదు గల సరుకును ‘విద్వాన్ పాటిల్’కు కన్సైన్మెంట్పై పంపించడం జరిగింది. ₹ 5,000 మరియు ₹ 2,000లను వరుసగా పునరావృతం అయ్యే మరియు పునరావృతం కాని ఖర్చుల నిమిత్తమై చెల్లించాడు. విద్వాన్ పాటిల్ 3/4 వంతు సరుకును అమ్మడం జరిగింది. అమ్మకం కాని సరుకు విలువను కనుక్కోండి.
జవాబు.
అమ్మకం కాని సరుకు లెక్కించడం :
కన్సైన్మెంట్పై పంపిన సరుకు = 50,000
అమ్మిన సరుకు = 3/4
∴ అమ్మకం కాని సరుకు = 1/4

అమ్మకం కాని కన్సైన్మెంట్ సరుకు విలువ :
అమ్మకం కాని సరుకు ధర (50,000 × \(\frac{1}{4}\)) = 12,500
(+) కన్సైనార్ పునరావృతం కాని ఖర్చులు = 500
(+) కన్సైనీ పునరావృతం కాని ఖర్చులు = –
కన్సైన్మెంట్ సరుకు విలువ = 13,000.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 18

ప్రశ్న 6.
‘నిధి 100 బేళ్ళ కాటన్ నన్ను బళు ఒక్కింటికి ₹ 1,000 చొప్పున ‘శ్రీకరి’కి కన్సైన్మెంట్పై పంపడం జరిగింది. నిధి ₹ 5,000 ఖర్చుల కొరకై చెల్లించాడు. శ్రీకరి ₹ 6,000 అను ప్యాకింగ్ కొరకై మరియు ₹ 2,000లను అద్దె కొరకై చెల్లించినది. ‘శ్రీకరి’ 80 బేళు ఒక్కింటికి ₹ 1,500 చొప్పున అమ్మడం జరిగింది. కన్సైన్మెంట్ సరుకు యొక్క విలువను కనుక్కోండి.
జవాబు.
పంపిన సరుకు = 100 బేళు
(-) అమ్మినవి = 80
మిగిలిన సరుకు = 20

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 19

అమ్మకం కాని సరుకు విలువ:

అమ్మకం కాని సరుకు ధర (20 × 1,000) = 20,000
(+) కన్సైనార్ ఖర్చులు
[100 – 5,000 20 – ?] [\(\frac{5,000}{100}\) × 20] = 10,000
(+) కన్సైనార్ ఖర్చులు (ప్యాకింగ్)
[100 – 6,000 20 – ?] [\(\frac{6,000}{100}\) × 20
అమ్మకం కాని సరుకు విలువ = 22,200.

ప్రశ్న 7.
ఈ క్రింది సమాచారం ఆధారంగా ముగింపు సరుకు యొక్క విలువ కనుక్కోండి.
కన్సైన్మెంట్్ప పంపిన సరుకు యూనిట్ల సంఖ్య : 5,000
యూనిట్ ఒక్కింటికి ఖరీదు – ₹ 10
కన్సైనార్ చెల్లించిన ఖర్చులు – ₹ 4,000
కన్సైనీ చెల్లించిన ఖర్చులు – ₹ 1,000
కన్సైనీచేత అమ్మబడిన యూనిట్ల సంఖ్య: 4,000
జవాబు.
మొత్తం పంపిన సరుకు = 5,000
అమ్మిన సరుకు = 4,000
మిగిలిన సరుకు = 1,000

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 20

అమ్మకం కాని సరుకు విలువ కట్టడం
అమ్మకం కాని సరుకు ధర (10,000 × 10) = 10,000
(+) కన్నైనార్ ఖర్చులు (4,000 × \(\frac{1,000}{5,000}\)) = 800
(+) కన్సైనీ ఖర్చులు = –
అమ్మకం కాని సరుకు విలువ = 10,800.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 21

ప్రశ్న 8.
‘అనిష’ కన్సైన్మెంట్పై ‘ప్రసన్న’కు పంపిన సరుకు ఖరీదు ₹ 20,000 ‘అనిష’ రవాణా మరియు కార్టేజి కొరకై చెల్లించిన మొత్తం ₹ 5,000 మార్గమధ్యలో 1/5 వంతు సరుకు అగ్ని ప్రమాదం వల్ల నష్టపోవడం జరిగింది. అసాధారణ నష్టం మొత్తాన్ని కనుక్కోండి.
జవాబు.
కన్సైన్మెంటుపై పంపిన సరుకు 20,000
అగ్ని ప్రమాదం వల్ల నష్టపోయిన సరుకు = 20,000 × \(\frac{1}{5}\) = 4,000
అసాధారణ నష్టం = (కన్సైన్మెంటుపై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు) × నష్టపోయిన సరుకు / మొత్తం సరుకు
= (20,000 + 5,000) × \(\frac{4,000}{20,000}\)
= 25,000 × \(\frac{4,000}{20,00}\)
= 25,000 × \(\frac{1}{5}\)
అసాధారణ నష్టం = 5,000.

ప్రశ్న 9.
100 టన్నుల బొగ్గును టన్ను ఒక్కింటికి ₹ 900 చొప్పున కన్సైన్మెంట్పై పంపించడం జరిగింది. కన్సైనార్ చెల్లించిన ఫ్రైట్ చార్జీలు ₹ 5,000. లోడింగ్ మరియు అన్లోడింగ్ చేయడంలో 5 టన్నులు బొగ్గు నష్టం జరిగింది అని భావించడమైనది. 75 టన్నుల బొగ్గును టన్ను ఒక్కింటికి ₹ 1,200 చొప్పున అమ్మడం జరిగింది. అమ్మకం కాని సరుకు యొక్క విలువను కనుక్కోండి.
జవాబు.
కన్సైన్మెంటుపై పంపిన మొత్తం బొగ్గు = 100 టన్నులు
(-) లోడింగ్ మరియు అన్ లోడింగ్ నష్టపోయిన బొగ్గు = 5 టన్నులు
(-) అమ్మిన బొగ్గు = 75 టన్నులు
అమ్మకం కాని బొగ్గు = 20 టన్నులు

అమ్మకం కాని బొగ్గు విలువను లెక్కించుట :
(కన్పైన్మెంటుపై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు + కన్సైనీ పునరావృతం కాని ఖర్చులు) × అమ్మకం కాని సరుకు / మొత్తం సరుకు – సాధారణ నష్టం
= [(100 × 900) + 5,000 + 0] × \(\frac{20}{100-5}\)
= (90,000 + 5,000) × \(\frac{20}{95}\)
= 95,000 × \(\frac{20}{95}\)
= 20,000.

B. అభ్యాసాలు :

ప్రశ్న 1.
‘మానస’ ₹ 60,000 విలువ కలిగిన సరుకును ‘సుహాస్’కు కన్సైన్మెంట్పై పంపారు. సుహావ్ మొత్తం సరుకును ₹ 75,000 లకు అమ్మాడు. మానసా రవాణా ఖర్చులు ₹ 4,000 చెల్లించడమైంది. సుహాన్ బండ ఖర్చులు ₹ 2,000లు చెల్లించారు. సుహాన్ కమీషన్ ₹ 3,000లు మినహాయించుకొని మిగిలిన పైకానికి తయారుచేసి బాంకు డ్రాఫ్టు పంపాడు. ఇరువురి పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు రాసి, అవసరమైన ఆవర్జా ఖాతాలు తయారుచేయండి.
సాధన.
మానస పుస్తకాలలో చిట్టా పద్దులు:

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 22

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 23

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 24

ప్రశ్న 2.
హైదరాబాద్లోని ‘హరి’ సూరత్ లోని ‘సుమలత’కు కన్సైన్మెంట్ పద్ధతిపై ₹ 30,000ల విలువ కలిగినప సరుకును ₹ 15,000లకు 2 నెలల బిల్లును రాశారు. పంపారు. ‘హరి’ సరుకును పంపడానికి ₹ 1,500 చెల్లించి సుమలతపై బిల్లును బాంకులో ₹ 14,500లకు డిస్కౌంట్ చేశాడు. సుమలత నుంచి వచ్చిన అకౌంట్సేల్స్ ప్రకారం మొత్తం సరుకును ₹ 38,000లకు సుమలత అమ్మారు. కమీషన్ ₹ 2,000 పోను మిగిలిన మొత్తానికి బాంకు డ్రాప్టుపంపినట్లు తెలియజేశారు. ఇరువురి పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు రాసి, అవసరమైన ఆవర్జా ఖాతాలను తయారుచేయండి.
సాధన.
హరి పుస్తకాలలో చిట్టా పద్దులు:

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 25

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 26

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 27

ప్రశ్న 3.
కామారెడ్డి ‘అర్జున్’ కరీంనగర్ లోని ‘విఠల్’ కలిసి కన్సైన్మెంట్ వ్యాపారం చేస్తున్నారు. విఠల్ ₹ 20,000 విలువ చేసే సరుకును అర్జున్కు కన్సైన్మెంట్పై పంపారు. విఠల్ ఫ్రైట్ ₹ 800, భీమాకు ₹ 700 చెల్లించాడు. అర్జున్ అమ్మకానికి చెల్లించాడు. అర్జున్ మొత్తం సరుకును ₹ 30,000 లకు అమ్మాడు. అమ్మకాలపై కమీషన్ 5% మినహాయించుకున్నాడు. ఇద్దరి పుస్తకాలలో అవసరమైన ఆవర్జా ఖాతాలు చూపండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 28

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 29

ప్రశ్న 4.
సికింద్రాబాద్లోని ‘శివాభిరామ్’ విజయవాడలోని అనిల్కు ఒక్కొక్కటి ₹ 500 ఖరీదు గల 100 మందుల పెట్టెలను కన్సైన్మెంట్ పై పంపాడు. ‘శివాభిరామ్’ ఫ్రైట్ మరియు బీమాకు కౌ ₹ 2,500 చెల్లించాడు. అనిల్ ₹ 20,000 అడ్వాన్స్ శివాభిరామ్కు పంపాడు. అనిల్ నుంచి ఈ క్రింది వివరాలు చూపుతూ శివాభిరామ్కు అకౌంట్సేల్స్ వచ్చింది.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 30

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 31

ప్రశ్న 5.
కరీంనగర్లో ‘కార్తిక్’ ₹ 80,000 విలువ కలిగిన ఆటవస్తువులను ‘సుప్రీత్’కు కన్సైన్మెంట్పై పంపారు. కార్తీక్ బీమా కింద ₹ 2,000 చెల్లించాడు. సుప్రీత్ రవాణా కోసం ₹ 1,000లు, గిడ్డంగి అద్దె ₹ 1,500 చెల్లించాడు. 80% సరుకు అమ్మకం జరిగింది. ముగింపు సరుకు విలువను కనుక్కోండి.
సాధన.
ముగింపు సరుకును లెక్కించుట :
మొత్తం సరుకు 80,000 (అమ్మిన సరుకు 80% )
అమ్మకం కాని సరుకు (80,000 × \(\frac{20}{100}\)) = 16,000
(కూడుము : కన్సైనార్ ఖర్చులు 2,000 × \(\frac{20}{100}\)) = 400
(కూడుము : కన్సైనీ ఖర్చులు పునరావృతం కానివి)
రవాణా = 1,000 × (1,000 × \(\frac{20}{100}\)) = 200
ముగింపు సరుకు = 16,600.

ప్రశ్న 6.
1-1-2020న శ్రీనివాస్ నగర్ లోని ‘శ్రీను’ అల్వాల్లోని ‘అరుణ్’ ₹ 30,000 విలువ కలిగిన సరుకు కన్సైన్మెంట్ పై ₹ 2,000లు చెల్లించారు. 31-3-2020న అరున్ కింది వివరాలతో
పంపారు. ‘శ్రీను’ బండి ఖర్చులు, ఇతర ఖర్చులు అకౌంట్ సేల్స్ పంపారు.
a. 50% సరుకును ₹ 25,000 లకు అమ్మాడు.
b. అరుణ్ చేసిన ఖర్చులు ₹ 1,750.
c. అరుణ్కు అమ్మకాలపై 6% కమీషన్ ఇవ్వాలి.
మిగిలిన మొత్తానికి బాంకు డ్రాఫ్టు జతపరచింది. ఇరువురి పుస్తకాలలో అవసరమైన చిట్టా పద్దులు రాయండి.
సాధన.
శ్రీను పుస్తకాలలో చిట్టా పద్దులు:

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 32

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 33

వర్కింగు నోటు :
ముగింపు సరుకు లెక్కించుట :
కన్సైన్మెంటుపై పంపిన సరుకు [30,000 × \(\frac{1}{2}\)] = 15,000
(+) కన్సైనార్ ఖర్చులు [2,000 × \(\frac{1}{2}\)] = 1,000
ముగింపు సరుకు విలువ = 16,000.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 34

ప్రశ్న 7.
1-1-2020 హైదరాబాద్లోని ‘బాలాజీ’, సోలాపూర్ లోని ‘శివాజి’కి కౌ 50,000ల విలువ కలిగిన సరుకును కన్సైన్మెంట్పై పంపారు. ‘బాలాజి’ బండి, ఇతర ఖర్చుల కింద 24,000 చెల్లించారు. 31-3-2020న ‘శివాజి’ క్రింది వివరాలతో అకౌంటే సేల్స్ పంపాడు.
a. 3/4 వ వంతు సరుకును 48,000 లకు అమ్మాడు.
b. ‘శివాజి’ చేసిన ఖర్చులు ₹ 1,200.
c. ‘శివాజి’కి అమ్మకాలపై 5% కమీషన్ పోను మిగతా డ్రాప్టు పంపాడు.
బాలాజీ పుస్తకాలలో అవసరమైన ఆవర్జా ఖాతాలను చూపండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 35

వర్కింగు నోటు :
ముగింపు సరుకు (కన్సైన్మెంటు సరుకు నిల్వ) లెక్కించుట :
మొత్తం సరుకు = 50,000
అమ్మిన సరుకు 3/4, అమ్మకం కాని సరుకు 1/4
కన్సైన్మెంటుపై పంపిన సరుకు (50,000 × \(\frac{1}{4}\)) = 12,500
(2,900 × \(\frac{1}{4}\)) = 600
ముగింపు సరుకు విలువ = 13,100

ప్రశ్న 8.
న్యూఢిల్లీలోని అమిత్ & కం. ఒక్కొక్కటి ₹ 2,500 ఖరీదు గల 50 సెల్ఫోన్లను హైదరాబాద్ లోని తేజ కంపెనీకి కన్సైన్మెంట్ పై పంపారు. వారు బీమా ఖర్చులు ₹ 500 ఫ్రైట్ ఖర్చులు ₹ 2,500 చెల్లించారు. తేజ కంపెనీ నుంచి 40 సెల్ఫోన్లు ఒక్కొక్కటి ₹ 3,000 లకు అమ్మినట్లు తెలియజేస్తూ అకౌంట్సేల్స్ వచ్చింది. తేజ కంపెనీ తాను చెల్లించిన కింది ఖర్చులను మినహాయించుకున్నాడు.
అమ్మకపు ఖర్చులు : ₹ 1,600.
కమీషన్ : ₹ 3,000.
కన్సైనీ నుంచి మిగిలిన మొత్తానికి డ్రాఫ్టు వచ్చింది. ఇరువురి పుస్తకాలలో ముఖ్యమైన ఆవర్జా ఖాతాలను చూపండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 36

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 37

వర్కింగు నోటు :
కన్సైన్మెంటు సరుకు నిల్వ ముగింపు సరుకు లెక్కించుట :
మొత్తం సెల్ఫోన్లు = 50
(-) అమ్మినవి = 40
మిగిలిన ఫోన్లు = 10
అమ్మకం కాని ఫోన్లు ధర (2,500 × 10) = 25,000
(కూడుము) కన్సైనార్ ఖర్చులు = 600

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 39

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 38

ముగింపు సరుకు విలువ = 25,600.

ప్రశ్న 9.
ఆగ్రాలోని ‘నవీన్’ వరంగల్లోని ‘శ్రావణ్’కు 50 TV సెట్లను ఒక్కొక్కటికి ₹ 15,000 చొప్పున కన్సైన్మెంట్ పై పంపాడు. అతడు ఈ క్రింది ఖర్చులను చెల్లించాడు. ఫ్రైట్ ₹ 2,000, సరుకు ఎక్కించడానికి, దించడానికి ₹ 2,000 బీమా ₹ 5,000. శ్రావణ్ 45 టి. విలన₹ు 7,50,000 లకు అమ్మాడు. అద్దె ₹ 10,000 చెల్లించాడు. కాని వారి ఒక్క ఒప్పందం ప్రకారం ఈ ఖర్చులు కూడా ‘శ్రావణ్’ చెల్లించాలి. కన్సైనీ అమ్మిన ప్రతి టి.వి.కి ₹ 200 చొప్పున కమీషన్ చెల్లించాలి. శ్రావణ్ చెల్లించవలసిన మొత్తం సొమ్మును బాంకు డ్రాఫ్టు ద్వారా పంపాడు. ఇరువురి పుస్తకాలలో అవసరమైన ఆవర్జా ఖాతాలను తయారుచేయండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 40

వర్కింగు నోటు :
కన్సైన్మెంటు సరుకు నిల్వ ముగింపు సరుకు :
మొత్తం T.V సెట్లు = 50
మిగిలిన T.V సెట్లు = 45
అమ్మిన T.V సెట్లు = 5
అమ్మకం కాని T.V సెట్ల ధర (5 × 15,000) = 75,000
(+) కన్సైనార్ ఖర్చులు = 900

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 41

(+) కన్సైనీ పుసరావృతం కాని ఖర్చులు = –
కన్సైన్మెంట్ ముగింపు సరుకు విలువ = 75,900.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 42

ప్రశ్న 10.
హైదరాబాద్లోని ‘అఖిల్’ ₹ 20,000 విలువ కలిగిన సరుకును కామారెడ్డిలో ‘అనిల్’కు కన్సైన్మెంట్పై పంపాడు. అఖిల్ రవాణా ₹ 1,000, బీమా ఖర్చులు ₹ 500 చెల్లించాడు. అనిల్ ₹ 5,000 బయానాగా పంపాడు. అఖిల్కు 2 నెలల తరువాత క్రింది వివరాలతో అకౌంట్ సేల్స్ వచ్చింది.
a. సగం సరుకును ₹ 24,000 లకు అమ్మాడు. ఇందులో 4,000 అరువు అమ్మకాలు
b. అమ్మకం ఖర్చులు ₹ 1,200.
c. అమ్మకాలపై సాధారణ కమీషన్ 8%, డెలిక్రెడరీ కమీషన్ 2%.
ఇరువురి పుస్తకాలలో అవసరమైన ఆవర్జా ఖాతాలు చూపండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 43

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 44

వర్కింగు నోటు :
‘కన్సైన్మెంటు సరుకు నిల్వ : అమ్మకం కాని సరుకు = (20,000 × \(\frac{1}{2}\)) = 10,000
(+) కన్సైనార్ ఖర్చులు = (1,500 × \(\frac{1}{2}\)) = 750
కన్సైన్మెంట్ సరుకు విలువ = 10,750.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 45

ప్రశ్న 11.
మెదక్ లోని ‘మనస్వి’ ఎల్లారెడ్డిలో ‘వేదాగ్నా’కు 50 మందు పెట్టెలను కన్సైన్మెంట్పై పంపారు. ఒక పెట్టె యొక్క అసలు ధర ఔ 800 కాని ఇన్వాయిస్ ధర కౌ 1,000. మనస్వి సరుకు పంపడానికి 2,500 చెల్లించింది. వేదాగ్నా 25,000 బయానాగా మనస్వికి చెల్లించారు. వేదాగ్నా పంపిన అకౌంట్ సేల్స్ ప్రకారం 40 పెట్టెలను ఒక్కింటికి కౌ 1,000, చొప్పున అమ్మినట్లు తెలియజేశారు. వేదాగ్నా అమ్మకం ఖర్చులు కౌ 1,000 కమీషన్ – కౌ 1,500 లు అయ్యాయి. మనస్వి పుస్తకాలలో చిట్టా పద్దులు రాయండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 46

వర్కింగు నోటు :
I. కన్సైన్మెంటు సరుకు నిల్వ (ముగింపు సరుకు) లెక్కించుట :
కన్సైన్మెంటుపై పంపిన సరుకు = 50 పెట్టెలు
అమ్మిన సరుకు = 40 పెట్టెలు
అమ్మకం కాని సరుకు = 10
మిగిలిప సరుకు ధర (10 × 1,000) = 10,000
(+) కన్సైనార్ ఖర్చులు = 500

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 47

ముగింపు సరుకు విలువ = 10,500.

II. కన్సైన్మెంటుపై పంపిన సరుకు
(ఇన్వాయిస్ ధర – అసలు ధర) × మొత్తం సరుకు
(1,000 – 800) × 50 = 20 × 50 = 10,000.

III. సరుకు రిజర్వు (ఇన్వాయిస్ ధర – అసలు ధర) × మిగిలిన సరుకు
= (1,000 – 800) × 10
= 200 × 10 = 20,000

ప్రశ్న 12.
కొచ్చిన్ లోని ‘రాగామయి’ హైదరాబాదులోని ‘శ్రీ చరణి’కి ₹ 200 కేసుల అయుర్వేదిక్ మందులను కన్సైన్మెంట్పై పంపారు. కేసు ఒక్కొక్కింటికి అసలు ధర ₹ 400. ఇన్వాయిస్ ధర ₹ 500. రాగమయి ప్యాకింగ్, రవాణా ఖర్చులు నిమిత్తం ₹ 1,200 చెల్లించారు. శ్రీచరణి పంపిన అకౌంట్ సేల్స్ ప్రకారం 180 కేసులను ఒక్కింటికి ₹ 520 చొప్పున అమ్మినట్లు, ఫ్రైటు ఖర్చులు శౌ 800 చెల్లించినట్లు తెలిపారు. శ్రీచరణికి అమ్మకాలపై కమీషన్ 5% చెల్లించాలి. రాగామయి పుస్తకాలలో కన్సైన్మెంట్ ఖాతా, కన్సైనీ ఖాతా తయారుచేయండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 48

వర్కింగు నోటు :
I. కన్సైన్మెంటు సరుకు నిల్వ (ముగింపు సరుకు) లెక్కించుట :
మొత్తం సరుకు = 200 కేసుల ఆయుర్వేదిక్ మందులు
అమ్మిన సరుకు = 180 కేసుల ఆయుర్వేదిక్ మందులు
మిగిలిన సరుకు = 20 కేసుల ఆయుర్వేదిక్ మందులు
మిగిలిన సరుకు ధర (20 × 500) = 10,000
(+) కన్సైనార్ ఖర్చులు :

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 49

(+) కన్సైనీ ఖర్చులు : 200 ఆయుర్వేదిక్ మందులకు 800
20 ” ?
(\(\frac{800}{200}\) × 20) = 80
కన్సైన్మెంటు సరుకు నిల్వ = 10,200.

II. కన్సెన్మెంటుపై పంపిన సరుకు = ఇన్వాయిస్ ధర = అసలు × మొత్తం సరుకు “
(ఇన్వాయిస్ ధర – అసలు ధర) × మొత్తం సరుకు = (500 – 400) × 200
= 100 × 200
= 20,000 (cr).

III. సరుకు రిజర్వు = (ఇన్వాయిస్ ధర-అసలు ధర) × మిగిలిన సరుకు
= (500 – 400) × 20 = 2,000
= 100 × 200 = 20,000.

ప్రశ్న 13.
నాగపూర్ లోని ‘రజని’ ₹ 40,000 ఖరీదు చేసే సరుకును ఖరీదుపై 25% కలిపి రవాణా ఖర్చులు ₹ 1,500 బీమా ఖర్చులు ₹ 500 ఖర్చు చేసి పాట్నాలోని ‘ప్రవీణ్’కు పంపారు. రజని ₹ 20,000లకు 3 నెలల బిల్లును ప్రవీణ్ పై రాసి అంగీకారం పొందారు. రజని పొందిన అకౌంట్సేల్స్ ప్రకారం మొత్తం సరుకును ప్రవీణ్ ₹ 60,000లకు అమ్మాడు. ప్రవీణ్ అమ్మకం ఖర్చులు ₹ 1,000 అతనికి కమీషన్ అమ్మకాలపై 5% మినహాయించుకొని మిగతా మొత్తానికి చెక్కు పంపాడు. ఇద్దరి పుస్తకాలలో అవసరమైన ఖాతాలు చూపండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 50

వర్కింగు నోటు :
సరుకు ఖరీదు = 40,000
ఇన్వాయిస్ = ఖరీదు + లోడింగ్
లోడింగ్ = 40,000× 25%
= 40,000 × \(\frac{25}{100}\)
= 10,000
ఇన్వాయిస్ ధర = 40,000 ÷ 10,000 = 50,000.

ప్రశ్న 14.
‘రీప్తిక రెడ్డి’ ఆదిలాబాద్ లోని ‘రిషిక రెడ్డికి ఇన్వాయిస్ ధరగా నిర్ణయించారు. రిప్తిక రెడ్డి ₹ 30,000 విలువ కలిగిన సరుకును పంపారు. అసలు ధరకు 20% కలిపి ₹ 800 రవాణా, బీమా ఖర్చులు చెల్లించాడు. రిషిక రెడ్డి పంపిన అకౌంట్ సేల్స్ ప్రకారం 3/4వ వంతు సరుకును ₹ 28,000 లకు అమ్మడమైంది. అమ్మకం ఖర్చులు ₹ 700, 5% కమీషన్ను తగ్గించుకొని మిగతా నిల్వకు బాంకు డ్రాఫ్టు పంపాడు. ఇద్దరు పుస్తకాలలో అవసరమైన ఖాతాలు చూపండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 51

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 52

వర్కింగు నోటు :
1. ఇన్వాయిస్ ధర = అసలు ఖరీదు + 20% ఖరీదు పై
= 30,000 + (30,000 × \(\frac{20}{100}\))
= 30,000 + 6,000 = 36,000.

2. కన్సైన్మెంటు సరుకు నిల్వ (అమ్మకం కాని సరుకు)
అమ్మకం కాని సరుకు (36,000 × \(\frac{1}{4}\)) = 9,000
(÷) కన్సైనార్ ఖర్చులు (8000 × \(\frac{1}{4}\)) = 200
అమ్మకం కాని సరుకు విలువ = 9,200.

3. సరుకు రిజర్వు (6000 × \(\frac{1}{4}\)) = 1500.

ప్రశ్న 15.
తేది 01-1-2020న శ్రీనగర్ లోని ‘శ్రీనివాస్’, కాన్పూర్ లోని ‘కిరణ్’కు ₹ 10,000 కేసుల ఖరీదు ₹ 75,000 ప్యాక్ చేయబడిన పండ్లను అమ్మకాలపై 25% లాభం వచ్చే విధంగా కన్సైన్మెంట్పై పంపడమైనది. శ్రీనివాస్ ₹ 6,000 ఫ్రైట్ నిమిత్తం చెల్లించాడు. కిరణ్ ఖర్చులు ₹ 4,000 భరించాడు. జూన్ 30, 2020న 8,000 కేసులను ₹ 82,000 లకు అమ్మాడు. కిరణ్ కు అమ్మకాలపై 5% కమీషన్ లభిస్తుంది. మిగిలిన మొత్తానికి డిమాండ్ డ్రాఫ్టు జతపరచటమైంది. శ్రీనివాస్ పుస్తకాలలో వివిధ ఖాతాలు తయారు చేయండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 53

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 54

వర్కింగు నోటు :
1) ఇన్వాయిస్ ధర = ఖరీదు + లాభము (అమ్మకంపై 25%)
= 75,000 + 1/4th అమ్మకాల మీద (లేదా) ఖరీదుపై 1/3
= 75,000 + \(\frac{1}{3}\) × 75,000
= 75,000 + 25,000
ఇన్వాయిస్ ధర = 1,00,000.

2) అమ్మకం కాని సరుకు (కన్సైన్మెంటు సరుకు ఖాతా) :
అమ్మకం కాని సరుకు (1,00,000 × \(\frac{2000}{10,000}\)) = 20,000
(+) కన్సైనార్ ఖర్చులు (6,000 × \(\frac{2000}{10,000}\)) = 1,200
అమ్మకం కాని సరుకు = 21,200.
3) సరుకు రిజర్వు = (25,000 × \(\frac{2000}{10,000}\)) = 5,000.

ప్రశ్న 16.
‘అరుణ్’, ‘తరుణ్’కు 100 కుట్టు యంత్రాలను కన్సైన్మెంట్పై పంపాడు. ఒక్కొక్క యంత్రం అసలు ధర ₹ 300. కాని కన్సైనార్ అసలు ధరపై 25% కలిపి ఇన్వాయిస్ ధరను నిర్ణయించారు. కంపెనీ ఇతర ఖర్చులు ₹ 800లు చెల్లించారు. యంత్రాలు తీసుకున్న తరువాత తరుణ్ 950 ఫ్రైట్, గిడ్డంగి అద్దె ₹ 1,100 చెల్లించారు. సంవత్సరం చివరన తరుణ్ 80 యంత్రాలను ఒక్కొక్కటి ₹ 410 చొప్పున అమ్మినట్లు తెలియజేశారు. తరుణ్కు అమ్మకాలపై 5% కమీషన్ చెల్లించాలి. అరుణ్ పుస్తకాలలో అవసరమైన ఖాతాలు తయారుచేయండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 55

వర్కింగు నోటు :
1) ఇన్వాయిస్ ధర = ఖరీదు + 25% ఖరీదు పై
= 30,000 + 30,000 × \(\frac{25}{100}\)
= 30,000 + 7,500 = 37,500.

2) అమ్మకం కాని సరుకు లెక్కించుట :
అమ్మకం కాని యంత్రాలు
(20 × 375) = 7,500
(+) కన్ సైనార్ ఖర్చులు (800 × \(\frac{20}{100}\)] = 160
(+) కన్సైనీ ఖర్చులు పునరావృతంకానివి [950 × \(\frac{20}{100}\)] = 190
అమ్మకం కాని సరుకు = 7,850
3) సరుకు రిజర్వు = 20 × 75 = 1,500.

ప్రశ్న 17.
హైదరాబాదులోని ‘అనూహ్యపథకం’ వారు 500 శానిటైజర్ సీసాలను, సీపా ఒక్కింటికి ₹ 50చొ॥న ‘నిత్య & కం’ సికింద్రాబాదు వారికి కన్సైన్మెంటుపై పంపారు. ‘అనూహ్య & కం’ వారు చెల్లించిన ఖర్చులు ₹ 5,000. ‘5’ శానిటైజర్ సీసాలు రవాణా మార్గ మధ్యలో అజాగ్రత్త వలన పూర్తిగా పాడైపోగా, బీమా కంపెనీ వారు ₹ 2,500 క్లెయిమ్ ఇవ్వడానికి అంగీకరించారు.
‘నిత్య & కం.’ వారు మిగతా సరుకును స్వీకరించి, ₹ 1,200 ఖర్చులకై చెల్లించారు. 495 శానిటైజర్ సీసాల మొత్తాన్ని ₹ 40,000 లకు అమ్మారు. ‘నిత్య & కం’ వారు అమ్మకాలపై 5% కమీషను మినహాయించుకొని మిగతా మొత్తాన్ని బాంకు ద్వారా పంపారు. ‘అనూహ్యా & కం’, పుస్తకాలలో కన్సైన్మెంటు ఖాతా, మరియు నిత్య కం. ఖాతాను తయారుచేయండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 56

వర్కింగు నోటు :
అసాధారణ నష్టం = (కన్సైనీకి పంపిన సరుకు విలువ + కన్సైనార్ ఖర్చులు) ×
= (25,000 + 5,000) × \(\frac{5}{500}\)
= 30,000 × \(\frac{5}{500}\) = 300

ప్రశ్న 18.
‘రాజా ఆయిల్ మిల్స్’ కామారెడ్డి, విజయ్ డీలర్స్ ఎల్లారెడ్డి వారికి ‘500’ కిలోల నెయ్యి కిలో ఒక్కింటికి ధర రూ.లు 800 చొ॥న కన్సైన్మెంటుపై పంపారు. వివిధ ఖర్చులకై రాజా ఆయిల్ మిల్స్ వారు ₹ 5,000 చెల్లించారు. ప్రమాదము జరగడం వల్ల మార్గమధ్యంలో ’50’ కిలోల నెయ్యి పూర్తిగా పాడైపోయింది. విజయ్ డీలర్స్ వారు మిగతా సరుకును స్వీకరించి, మొత్తం సరుకును ₹ 5,00,000 లకు అమ్మారు. అందుకైన ఖర్చులు ₹ 12,000 చెల్లించారు. అమ్మకాలపై కమీషన్ 5% లెక్కించాలి. విజయ్ డీలర్స్ మిగతా సొమ్మును పంపడమైంది. రాజా ఆయిల్మిల్స్ పుస్తకాలలో అవసరమైన ఖాతాలను తయారుచేయండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 57

వర్కింగు నోటు :
అసాధారణ నష్టం
(కన్సైన్మెంటుపై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు × (పాడయిన సరుకు / మొత్తం సరుకు)
= (4,00,000+ 5,000)× \(\frac{50}{100}\)
= 4,05,000 × \(\frac{50}{100}\)
= 4,05,000.

ప్రశ్న 19.
‘పవన్’ కుమార్’, హైదరాబాదు వారి 50 కేసుల సరుకును కేసు ఒక్కింటికి 500 చొ॥న ‘కిరణ్ కుమార్’ నిజామాబాదుకు కన్సైన్మెంటు పంపుతూ, ఖర్చులకై ₹ 500 చెల్లించారు. కిరణ్ కుమార్ చెల్లించిన ఖర్చులు ₹ 400. రవాణాలో 4 కేసుల సరుకు పూర్తిగా పాడైనవి. మిగతా సరుకును కిరణ్ కుమార్ ₹ 30,000 అమ్మి, తనకు రావలసిన అమ్మకాలపై 5% కమీషన్ మినహాయించుకొని మిగతా సొమ్మును బాంకు డ్రాఫ్టు పంపాడు. పవన్ కుమార్ పుస్తకాలలో అవసరమైన ఖాతాలను తయారుచేయండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 58

వర్కింగు నోటు :
అసాధారణ నష్టం = (కన్సైన్మెంటుపై పంపిన సరుకు విలువ + కన్సైనార్ ఖర్చులు × (నష్టపోయిన సరుకు / మొత్తం సరుకు)
= (25,000 + 500) × \(\frac{4}{50}\)
= 25,500 × \(\frac{4}{50}\)
= 2,040.

ప్రశ్న 20.
జనవరి 1, 2020 నాడు భారత్ కోల్ కంపెనీ లిమిటెడ్ వారు విజయ్ డీలర్స్, విజయవాడ వారికి 400 టన్నుల బొగ్గును టన్ను ఒక్కింటికి ₹ 180 చొప్పున కన్సైన్మెంట్ పై పంపడం జరిగింది. కంపెనీ వారు ఫ్రైట్ మరియు బీమా నిమిత్తమై ₹ 6,000 చెల్లించడమైనది. జనవరి 10, 2020 నాడు విజయ్ సరుకులను పొంది, 31 మార్చి, 2020 నాడు క్రింది విషయాలను నివేదించడం జరిగింది.
1. బొగ్గును లోడింగ్ మరియు అన్లోడింగ్ చేయటం వల్ల 10 టన్నుల బొగ్గు బరువు తగ్గినది (దీనిని సాధారణ నష్టంగా భావించడమైనది).
2. 380 టన్నుల బొగ్గును టన్ను ఒక్కింటికి ₹ 250 చొప్పున అమ్మడం జరిగింది.
3. అతను ₹ 3,000 లను గిడ్డంగి అద్దె మరియు అమ్మకం ఖర్చుల నిమిత్తమై చెల్లించాడు.
విజయ్ డీలర్స్ వారికి రావలసిన కమీషన్ ₹ 4,000 భారత్ కోల్ కంపెనీ లిమిటెడ్ వారి పుస్తకాలలో అసరమైన ఖాతాలను చూపండి.
సాధన.

TS Inter 2nd Year Accountancy Study Material 2nd Lesson కన్సైన్మెంట్ ఖాతాలు 59

వర్కింగు నోటు :
ముగింపు సరుకు విలువ లెక్కించడం:
అమ్మకం కాని సరుకు = మొత్తం సరుకు – సాధారణ నష్టం – అమ్మిన సరుకు
= 400 టన్నులు – 10 టన్నులు – 380 టన్నులు
అమ్మకంకాని సరుకు = 10 టన్నులు
∴ ముగింపు సరుకు విలువ : (కన్సైన్మెంట్పై పంపిన సరుకు + కన్సైనార్ ఖర్చులు + కన్సైనీ పునరావృతం కాని ఖర్చులు) × (మిగిలిన యూనిట్లు / మొత్తం యూనిట్స్ – సాధారణ నష్టం)
= (72,000 + 6,000 + 0) × \(\frac{10}{400-10}\)
= (78,000) × \(\frac{10}{390}\)
∴ ముగింపు సరుకు విలువ = 2,000.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

September 13, 2024September 12, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 1st Lesson दयालुः दानशीलः नागार्जुनः Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 1st Lesson दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

निबन्धप्रश्नौ (Essay Questions) (వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
दयालोः नागार्जुनस्य दालशीलताम् उपवर्णयत ।
अथवा
प्रश्न 2.
जीवहरः केन उपायेन राज्यमधितस्थौ ? सोदाहरणम् उल्लिखत ।
उत्तर:
प्रश्नोयं पि.वि.काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृतगद्यावलिः इति ग्रन्थात् ‘दयालुः दालशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

The essay दयालुः दानशीलः नागार्जुनः was taken from the संस्कृतगध्यवलि which was written by Sri. P. V. Kane.

Once upon a time, there was lived a king Chirayu. He had a minister Nagaijuna who was very kind, altruistic and full of knowledge. He made a medicine which made Chirayu the king and himself without senility and death. In the past Nagaijuna lost his dearest son at an early age. He was moved by this situation and decided to make elixir to make people death free.

By knowing this king Indra ordered the God of medicine – Aswinidevatas to convey his words. They made nearer to Nagaijuna and conveyed the order to him. After listening Nagaijuna withdraw the work of making elixir. After that Aswinidevatas explained Indra what was happened there.

Mean while the king Chirayu made his son Jeevahara prince. When the prince Jeevahara came to take the bless-ings from his mother Dhanapara, she said, go to the house of Nagaijuna and ask his head. This is the only way for you to become king. Jeevahara decided to make his mother’s words true.

The next day Jeevahara went to Nagaijuna’s home asked him to give his head. By listening his wish Nagaijuna made his neck available to cut. King Chirayu came to stop Nagaijuna from giving his head, but he couldn’t do stop it. After that situation Chirayu felt desolated and tried to kill himself.

While doing this an unknown voice spoke “Dear Chirayu, don’t feel bothered. Your friend Nagaijuna got salvation as Buddha got.” By listening these words he changed his mind, went to forest and got noble place. Jeevahara became king. The sons of Nagarjuna, who didn’t digest the death of his kingdom scattered and killed Jeevahara. Dhanapara also died who couldn’t digest the death of her son.

‘దయాలుః దానశీలః నాగార్జునః’ అను వ్యాసము సంస్కృత గద్యావళి నుండి గ్రహించబడినది. దీనిని శ్రీ పి.వి. కాణేగారు రచించిరి.

ఒకానొకప్పుడు ‘చిరాయు’ అను రాజుఆరు నివసించుచుండిరి. అతనికి నాగార్జునుడు అను ఒక మంత్రి ఉండిరి. ఆ మంత్రిగారు చాలా దయార్ద్ర హృదయం కలిగినవారు. నిస్వార్థజీవి, పరోపకారి మరియు గొప్ప విజ్ఞాన వంతుడు. తను తయారుచేసిన ఔషధము వలన తాను మరియు చిరాయు రాజుగారు ఇరువురూ వృద్ధాప్యము మరియు మరణము లేకుండా ఉండిరి. గతంలో నాగార్జునుడు తన ప్రియాతిప్రియమైన కుమారుణ్ణి చిన్న వయస్సులోనే పోగొట్టుకొనెను. ఈ సందర్భంలో ప్రజలు చావులేకుండా ఉండాలన్న సంకల్పంతో అమృత ఔషధమును తయారు చేయాలని నిర్ణయించుకొనినారు.

ఇది తెలిసికొనిన ఇంద్రుడు ఔషధ దేవతలు అయిన అశ్వినీ దేవతలకు తన మాటలను నాగార్జునుడికి వినిపించమని ఆజ్ఞాపించెను. వారు ఇంద్రుని మాటలను నాగార్జునుడికి తెలియజేసిరి. ఆ మాటలు విన్న నాగార్జునుడు అమృత ఔషధమును తయారు చేయుట విరమించుకొనెను. దాని తర్వాత అశ్వినీ దేవతలు జరిగినదంతయూ ఇంద్రునికి వివరించిరి.

ఇది ఇలా ఉండగా ‘చిరాయు రాజుగారు తన కుమారుడైన ‘జీవహర’ను . యువరాజుగా నియమించెను. తన తల్లిగారైన ధనపార ఆశీస్సులను పొందుటకు జీవహర తన తల్లివద్దకు వచ్చెను. ఆమె తన కుమారునికి ఈ విధముగా చెప్పెను. “నాయనా నీవు మీ తండ్రిగారు జీవించియున్నంతవరకూ రాజు కాలేవు. ఈ రాజ్యాన్ని పాలించలేవు.” కనుక నీవు నాగార్జునుడి ఇంటికి వెళ్ళి. తన తలను ఇవ్వమని అడగమని చెప్పెను. ఇదొక్కటే నీవు రాజగుటకు మార్గమని చెప్పెను. జీవహర తన తల్లి మాటలను నిజం చేయ నిర్ణయించుకొనెను.

ఆ మరుసటి రోజునే జీవహర నాగార్జునుడి ఇంటికి వెళ్ళి తన తలను తనకిమ్మని కోరెను. అతని కోరిక విన్న నాగార్జునుడు తన తలను నరుకుటకు వీలుగా తన మెడను ఉంచెను. అప్పుడే రాజుగారైన చిరాయు అక్కడికి వచ్చి నాగార్జునుడికి తల ఇవ్వవద్దని చెప్పెను. కానీ అతడినేమీ ఆపలేకపోయెను. తదుపరి చిరాయు ఏకాకిగా భావించి ఆత్మహత్య చేసుకొన ప్రయత్నించెను.

ఆ ప్రయత్నంలో ఉండగా “ప్రియమైన చిరాయు, బాధపడకు, బుద్ధుడు మోక్షమును పొందినట్లుగానే నీ స్నేహితుడు నాగార్జునుడు కూడా మోక్షము పొందెను” అన్న అశరీరవాణి మాటలు వినపడినవి. ఈ మాటలు విన్న చిరాయు రాజు తన మనస్సును మార్చుకుని అడవులకు వెళ్ళి పవిత్ర స్థానము పొందెను. జీవహర రాజయ్యెను. నాగార్జునుడి మరణమును జీర్ణించుకోలేని తన కుమారుడు జీవహర రాజ్యముపై దండెత్తి చెల్లాచెదురు చేసి జీవహరను చంపిరి. ధనపార కూడా తన కుమారుడు జీవహర మరణమును జీర్ణించుకోలేక చనిపోయెను.

“సరైన మంచి పద్ధతిలో నడవని వారికి సరైన మంచి వస్తువులు,
పనులు ఎట్లు సమకూరుతాయి?”

लघुसमाधनप्राशन: (Short Answer Questions) (స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
मन्त्री नागार्जुनः कीदृशः, सः मर्त्यानां मृत्युशान्तये किं कर्तुमिच्छति स्म ?
उत्तर:
मन्त्री नागार्जुनः दयालुः, दानशीलः, विज्ञानवान, सः मर्त्यानां मृत्युशान्तये तपोदानप्रभवतः द्रव्यौः अमृतं स्रष्टुम उपचक्रमे ।

प्रश्न 2.
नागार्जुनं प्रति इन्द्रः कौ प्रोषितवान् ? तस्य सन्देशः कः ?
उत्तर:
नागार्जुनं प्रति इन्द्रः अश्विनौ प्रोषितवान् । मर्त्यानां मृत्युशान्तये अमृतं स्रष्टुम उद्युक्तं यदि अस्ति, तस्मात् उपसंहार” इति तस्य सन्देशः ।

प्रश्न 3.
अभिषिक्तं सुतं दृष्ट्वा माता धनपरा किमब्रवीत् ?
उत्तर:
अभिषिक्तं सुतं दृष्ट्वा माता धनपरा “जीवने कदापि राजा न भविष्यसि, तव पिता अमृतं सेवितवान् । अतः त्वं तस्य मन्त्रिणं नागार्जुन प्रति भोजनसमये गत्वा तव शिरः मां यच्छतु इति प्रार्थय” इति अब्रवीत् ।

प्रश्न 4.
शिरच्छेदनसन्दर्भे नागार्जुनः चिरायुं किम् उक्तवान् ?
उत्तर:
शिरच्छेदन सन्दर्भे नागार्जुनः चिरायुं प्रति – “राजन ! न कोऽप्यर्थी मत्तो विमुखो याति । तदिदानीं त्वत्पुत्राया स्वशिरो मया दत्तम्’ इति उक्तवान् ।

एकवाक्यसमाधानप्रश्नाः (One Word Answer Questions) (ఏకవాక్య సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
चिरायु भूपतेः मन्त्री कः ?
उत्तर:
चिरायुः भूपतेः मन्त्री नागार्जुनः ।

प्रश्न 2.
कः राजानम् आत्मानं च विजरौ चिरंजीवितौ अकरोत् ?
उत्तर:
नागार्जुनः राजानम् आत्मानं च विजरौ चिरंजीवितौ अकरोत् ।

प्रश्न 3.
किं त्वं साम्प्रतं प्रजापतिं जेतुमुद्यतः इति क्योः उक्तिः ?
उत्तर:
“किं, त्वं साम्प्रतं प्रजापतिं जेतुमुद्यतः” इति अश्विनी देवतयोः उक्तिः ।

प्रश्न 4.
चिरायुः कं यौवराज्ये अभिषिक्तवान् ?
उत्तर:
चिरायुः जीवहरं स्वतनयं यौवराज्ये अभिषिक्तवान् ।

सन्दर्भवाक्यानि (Annotations) (సందర్భవాక్యాలు)

प्रश्न 1.
मर्त्यानां यृत्युशान्तये तपोदानप्रभावतः द्रव्यौः अमृतं स्रष्टुम् उपचक्रमे।
उत्तर:
परिचयः – वाक्यमिदं पि.वि. काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृत गद्यावलिः – इति ग्रन्थांत् ‘दलायुः दानशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

सन्दर्भ: – मृतं पुत्रं शोचन्तं नागार्जुनः स्वमनसि एवं निश्चितवान ।

अर्थः – मनुष्यणां मरणबाधां अपनेतुं तपसात् लभ्यं द्रव्येण अमृत सृजामि ।

प्रश्न 2.
राज्यलोभः बान्धवस्नेहम् अतिवर्तते ।
उत्तर:
परिचयः – वाक्यमिदं पि.वि. काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृत गद्यावलिः इति ग्रन्थात् ‘दलायुः दानशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

सन्दर्भः – कविः कथायाः ग्राह्यं नीति एवं बोधयति ।

अर्थः- राज्य सम्पदा आकृष्टः मनुष्यः बन्धुवर्गाणां प्रेम अपि न लक्ष्यते ।

प्रश्न 3.
एवंकृते देवमनुष्ययोः को विशेषः भवेत्, जगतः स्थितिः स्थगितो भवेत् ।
उत्तर:
परिचयः वाक्यमिदं पि.वि.काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृत गद्यावलिः इति ग्रन्थांत् ‘दलायुः दानशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

सन्दर्भः मन्त्री नागार्जुनेन कृतं ज्ञात्या इन्द्रः तं प्रति स्वसन्देशं एवं प्रषितवान् ।

अर्थः- यदि त्वया अमृतं साधितं तदा सुराणां मर्त्यानां मध्ये अन्तरं न भवति, अपि च लोकस्य प्रत्यहं कर्म न प्रचलति ।

प्रश्न 4.
आनार्यजुष्टेन पथा प्रवृत्तानां नराणां कुतः शिवं भवेत् ।
उत्तर:
परिचयः – वाक्यमिदं पि.वि. काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृत गद्यावलिः इति ग्रन्थांत् ‘दलायुः दानशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

सन्दर्भः – कविः कथायाः ग्राह्यं नीति एवं बोधयति ।

अर्थ:- दुष्टमार्गेण गच्छन्तां मानवानां शुभं कथं भवति ।

व्याकरणांशाः (Grammar) (వ్యాకరణము)

सन्धयः

1. सर्वोषधियुत्किज्ञः = सर्व + ओषधियुक्तिज्ञः – वृद्धिसन्धिः
2. एकस्यौषधस्य = एकस्य + औषधस्य – वृद्धिसन्धिः
3. इन्द्रस्याज्ञाम् = इन्द्रस्य + आज्ञाम् – सवर्णदीर्घसन्धिः
4. प्रत्यहम् = प्रति + अहम् – यणादेशसन्धिः
5. कियन्त्यन्यानि = कियन्ति + अन्यानि – यणादेशसन्धिः
6. प्राप्स्यतीति = प्राप्स्यति + इति – सवर्णदीर्घसन्धिः
7. नवाधिकाम् = नव + अधिकाम् – सवर्णदीर्घसन्धिः

कठिनशब्दार्थाः

दयालुः = कारुणिकः – दयते ताच्छील्येन इति
विजरौ = जरारहितौ वार्धक्यरहितौ
उपचक्रमे = कर्तुम् आरब्धवान्
चिकीर्षितम् = कर्तुम् इच्छा चिकीर्षा, कर्तुं व्यवसितम्
अबुद्ध्ययत = ज्ञातवान्
अनयः = अधर्मः
मर्त्याणाम् = मनुष्यानाम्, मरणधर्मशीलानाम्
प्राहिणोत् = प्रेषितवान्
विषण्णः = चिन्ताव्याकुलः विषादयुक्तः
अजरामरा = जराशून्या, मृत्युहीना
अभ्यषिञ्चत् = अभिषिक्तवान्
समतीत्य = यापयित्वा
प्रत्यहम् = प्रतिदिनम्
उद्घोषणाम् = उच्चैः कृतं शब्दम्, उच्चैः घृष्टम्, घुष्यत इति
च्छिन्नमूर्ध्नि = खण्डितशिरः
निश्चिकाय = निश्चयं कृतवान्, कृतनिश्चयः अभवत्
अन्येद्युः = अन्यस्मिन् दिने
कृपाणप्रहारेण = खड्गप्रहारेण
नृपात्मजः = नृपस्य पुत्रः
शिरश्चिच्छेद = शिरसः खण्डनमकरोत्
आशिश्राय = अचिरेणैव
आश्रितवान् = अल्पकाले, शीघ्र
निहतः = मरणं प्राप्तवान्

संस्कृतभाषाकौशलम्

पञ्चमीविभक्तिं प्रयुज्य वाक्यानि लिखत ।
పంచమీ విభక్తులను ఉపయోగించి వాక్యాలను వ్రాయుము.

प्रश्न 1.
विद्यालयः
एकवचनम् – छात्रः विद्यालयात गृहं आगच्छति ।
द्विवचनम् – छात्रौ विद्यालयाभ्यां गृहम् आगच्छतः ।
बहुवचनम् – छात्राः विद्यालयेभ्यः गृहम् आगच्छन्ति ।

प्रश्न 2.
आश्रमः
एकवचनम् – कविः …………. राजसभां गच्छति ।
द्विवचनम् – कवी ……………… राजसभां गच्छतः ।
बहुवचनम् – कवयः …………….. राजसभां गच्छन्तिः ।
उत्तर:
एकवचनम् – कविः आश्रमात राजसभां गच्छति ।
द्विवचनम् – कवी आश्रमाभ्यां राजसभां गच्छतः ।
बहुवचनम् – कवयः आश्रमेभ्यः राजसभां गच्छन्तिः ।

प्रश्न 3.
वनम्
उत्तर:
एकवचनम् – गुरुः वनात औषधिं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – गुरुः वनाभ्याम् ओषधिं स्वीकुरुतः ।
बहुवचनम् – गुरवः वनेभ्यः ओषधिं स्वीकुर्वन्ति ।

प्रश्न 4.
उपवनम्
एकवचनम् – वधूः …………. पुष्पं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – वध्वौ …………. पुष्पाणि स्वीकृरुतः ।
बहुवचनम् – वध्वः …………… पुष्पाणि स्वीकुर्वन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – वधूः उपवनात् पुष्पं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – वध्वौ उपवनाभ्यां पुष्पाणि स्वीकृरुतः ।
बहुवचनम् – वध्वः उपवनोभ्यः पुष्पाणि स्वीकुर्वन्ति ।

प्रश्न 5.
मुनिः
उत्तर:
एकवचनम् – इन्द्रः मुनेः फलं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – अश्विनिकुमारौ मुनिभ्याम फले स्वीकुरुतः ।
बहुवचनम् – देवताः मुनिभ्यः अस्त्रान् स्वीकुर्वन्ति ।

प्रश्न 6.
कवि:
एकवचनम् – महाराजः …………….. अस्त्रं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – महाराजौ …………….. अस्त्रे स्वीकुरुतः ।
बहुवचनम् – महाराजाः ……………… अस्त्राणि स्वीकुर्वन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – महाराजः कवेः अस्त्रं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – महाराजौ कविभ्यम् अस्त्रे स्वीकुरुतः ।
बहुवचनम् – महाराजाः कविभ्यः अस्त्राणि स्वीकुर्वन्ति ।

प्रश्न 7.
माला
उत्तर:
एकवचनम् – पुष्पं मालायाः पतति ।
द्विवचनम् – पुष्पे मालाभ्याम् पततः ।
बहुवचनम् – पुष्पाणि मालाभ्यः पतन्ति ।

प्रश्न 8.
लता
एकवचनम् – पत्रं …………….. पतति ।
द्विवचनम् – पत्रे ……………… पततः ।
बहुवचनम् – पत्राणि ……………… पतन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – पत्रं लतायाः पतति ।
द्विवचनम् – पत्रे लताभ्याम् पततः ।
बहुवचनम् – पत्राणि लताभ्यः पतन्ति ।

प्रश्न 9.
नदी
उत्तर:
एकवचनम् – वधूः नद्याः जलम् आनयति ।
द्विवचनम् – वध्वौ नदीभ्यम् जलम् आनयतः ।
बहुवचनम् – वध्वः नदीभ्यः जलम् आनयन्ति ।

प्रश्न 10.
वधू
उत्तर:
एकवचनम् – कर्मकरी वध्वाः वेतनं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – भिक्षुकौ वधूभ्यम् भिक्षां स्वीकरूतः ।
बहुवचनम् – भिक्षुकाः वधूभ्यः भिक्षां स्वीकुर्वन्ति ।

प्रश्नवाचकशब्दः कुतः (ఎక్కడ / ఎప్పుడు)

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः 1

आचार्य कुतः कुत्र गच्छति ?

प्रश्न 1.
आचार्यः कुतः विद्यालयं गच्छति ? (गृहम्)
उत्तर:
आचार्यः गृहतः विद्यालयं गच्छति ।

प्रश्न 2.
आचार्यः कुतः ग्रन्थालयं गच्छति ? (विद्यालयः)
उत्तर:
आचार्यः विद्यालयतः ग्रन्थालयं गच्छति ।

प्रश्न 3.
आचार्यः कुतः सभां गच्छति ? (ग्रन्थालयः)
उत्तर:
आचार्यः ग्रन्थालयतः सभां गच्छति ।

प्रश्न 4.
आचार्यः कुतः उपवनं गच्छति ? (सभा)
उत्तर:
आचार्यः सभतः गच्छति ।

प्रश्न 5.
आचार्यः कुतः गृहं गच्छति ? (उपवनम्)
उत्तर:
आचार्यः उपवनतः गृहं गच्छति ।

पुरुतः (ముందు), पुष्ठतः (ప్రక్కన ), दक्षिणतः (కుడివైపు), वामतः (ఎడమవైపు)), उपरि (పైన ), अधः (క్రింద)
TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः 2

उचितैः पदैः उत्तराणि लिखत ।

प्रश्न 1.
देवालयः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
देवालयः गृहस्य पुरतः अस्ति ।

प्रश्न 2.
कार्यालयः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
कार्यालयः गृहस्य दक्षिणतः अस्ति ।

प्रश्न 3.
उपवनम् कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
उपवनम् गृहस्य पृष्ठतः अस्ति ।

प्रश्न 4.
विद्यालयः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
विद्यालयः गृहस्य वामतः अस्ति ।

प्रश्न 5.
काकः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
काकः वृक्षस्य उपरि अस्ति । (वृक्षः उपरि)

प्रश्न 6.
श्रृगालः कुत्र अस्ति ? (वृक्ष अध:)
उत्तर:
श्रृगालः वृक्षस्य अधः अस्ति ।

दयालुः दानशीलः नागार्जुनः Summary in Sanskrit

कविपरिचयः

दयालुः दानशीलः नागार्जुनः इत्ययं पाठ्यांशः पि.वि. काणे पण्डितेन रचितात् संस्कृतगद्यावलिः इति ग्रन्थात् गृहीतः । कथासरित्सागरे वर्णितां कथामिमां पि.वि. काणे पण्डितः गद्यरूपेण अलिखत् । अयं महानुभावः 1880 तमे वर्षे मे मासस्य सप्तमदिनाङ्के स्वजनं लेभे । श्रीमती गङ्गा – श्री वामन बापूजि काणे पुण्यदम्पत्योः पुत्रोऽयं संस्कृत – आंग्ल – मराठी हिन्दी इत्यादिभाषासु निष्णातः आसीत् । अनेन अंगलभाषया रचित: History of Dharmashastra इत्याख्यः ग्रन्थः अत्यन्तं प्रामाणिकः इति विश्वे सर्वत्र विद्वद्भिः घोषितः । अयं नैकेषां संस्कृतग्रन्थांनां कृते आंग्लभाषया व्याख्यानं विरचितवान् । “विद्वान् सर्वत्र पूज्यते’ इति सुभाषितं सत्यमेव । भारतसर्वकारः विद्वांसम् एनं 1953 वर्षात् 1959 पर्यन्तं राज्यसभायाः सदस्यत्वेन न्ययोजयत् ।

सारांश

पूर्वस्मिन् काले चिरायुर्नाम राजा चिरायुनगरं पालयति स्म । तस्य दयालुः दानशीलः विज्ञानवान् नागार्जुनो नाम मन्त्री आसीत् । सः राजानं स्वं च सिद्धरसायनेन ओषधिना विजरौ चिरंजीविनौ च अकरोत् । कदाचित् नागार्जुनस्य पुत्रः बाल्ये एवं मृतिं गतः । तेन दुःखितः सः मर्त्यानां मृत्युशान्तये अमृतं स्रष्टुम् उद्युक्तः अभवत् । किन्तु सृष्टिविरूद्धं कर्म न कर्तव्यमिति इन्द्रस्य सन्देशं श्रुत्वा तस्मात् व्यरमत्! तदनन्तरं राजा चिरायुः स्वपुत्रं जीवहरनामकं यौवराज्ये अभ्याषिञ्चत्। जीवहरस्य माता तम् अवदत् । जीवने कदापि राजा न भविष्यसि तव पिता अमृतं सेवितवान् । अतः त्वं तस्य मान्त्रिणं नागार्जुनं प्रति भोजनसमये गत्वा ” तव शिरः मां यच्छतु” इति प्रार्थय । तदा निस्सन्देहेन सः स्वशिरः छित्वा तुभ्यं ददाति । तद् दृष्ट्वा तव पिता अपि मृतिम् एष्यति । तथैव जीवहर: नागार्जुनम्प्रति गत्वा पृच्छति । नागार्जुनः स्वशिरः तस्मै यच्छति । तद्दृष्ट्वा राजा चिरायुः दुःखितो भवति । आकाशवाण्याः वचनेन नागार्जुनः परमपदं प्राप्त इति श्रुत्वाः, स्वराज्यं पुत्राय जीवहराय दत्त्वा वानप्रस्थाय गच्छति । ततः नागार्जुनस्य सुताः जीवहरं पराजयन्ति । कुमार्गेण प्रवृत्तानां नराणां कृते न कदापि मङ्गलं भवति, अतः सर्वे जनाः सन्मार्गमेवाश्रित्य प्रवर्तेरन् ।

दयालुः दानशीलः नागार्जुनः Summary in English

Introduction

The story “Dayalu daanasheela Nagaijuna” was taken from the “Samskrutha Gadyaavali” which was written by Sri P. V Kane. P. V Kane wrote this story which was explained in Kathasaritsagara. This eminent personality was bom on 7th May 1880 to Sri Vaaman Baapuji Kane and Smt. Ganga. He was proficient in Sanskrit, English, Marathi and Hindi. ’History of Dharmashastra” which was written in English by Sri Kane was praised as the standard book by every poet. He translated many Sanskrit books into English. The saying is true that “Poet is crowned everywhere.” Sri. P. V. Kane was appointed as the Rajya Sabha member from 1953 to 1959 by Indian government.

Summary

Once upon a time, the king “Chirayu” was ruling the Kingdom chirayu. In his kingdom, he had a minister Nagarjuna who was the master of poetry, altruistic and very kind hearted person. The minister made his king and himself without senility and death by his medicine. Nagaijuna was very disappointed when he lost his dearest son at an early age. So, he decided to make people immortal by finding elixir. But, he stepped back by the words of king Indra that one could not do the things which oppose the entire world.

Later, the king Chirayu made his son Jeevahara prince. Jeevahara’s mother said – “You cannot be the king unless your father dies, because he had elixir. So, you preach the minister Nagaijuna to give his head to you. Then he will definitely give you his head. By that your father will also die”. Jeevahara did as his mom said with this situation, king Chirayu got really upset and left all his wealth and people and went to forest to spend his remaining time. Nagaijuna’s son defeated Jeevahara. No one can be succeeded if they follow the wrong way. So, every one should live by owning the good way.

दयालुः दानशीलः नागार्जुनः Summary in Telugu

కవి పరిచయం

‘‘दयालुः दानशीलः नागार्जुनः” అను కధ సంస్కృత గధ్యావళి నుండి గ్రహించబడినది. దీనిని శ్రీ పి.వి. కాణేగారు రచించిరి. ఈ కథ ‘కథా సరిత్సాగర’లో చెప్పబడియున్నది. ప్రముఖ కవియైన శ్రీ పి.వి. కాణేగారు 1880లో మే 7న వామన బాపూజీ కాణే మరియు శ్రీమతి గంగా దంపతులకు జన్మించిరి. వీరు సంస్కృతము, ఆంగ్లము, మరాఠీ మరియు హిందీ భాషలలో గొప్ప ప్రావీణ్యత కలవారు. ‘ధర్మశాస్త్రచరిత్ర’ History of Dharmashastra అనునది వీరిచే ఆంగ్లంలో రచించబడిన గొప్ప పుస్తకము. ఇది ప్రతి కవికి కూడా ప్రామాణికముగా ఉన్నది. ఆయన ఎన్నో సంస్కృత గ్రంథాలను ఆంగ్లభాషలోకి అనువదించిరి. “కవి అన్నిచోట్ల గౌరవించబడును” అని చెప్పబడిన విషయం నిజం.

శ్రీ పి. వి. కాణేగారు రాజ్యసభ సభ్యునిగా 1953 లో నియమింపబడినారు. ఆయన 1959 వరకు భారతదేశ ప్రభుత్వములో కోనసాగిరి.

సారాంశము

పూర్వకాలంలో ‘చిరాయు’ అను రాజుగారు ‘చిరాయు’ అను రాజ్యాన్ని పరిపాలిస్తూ వున్నారు. ఆ రాజుకు నాగార్జునుడు అను ఒక మంత్రి కలడు. అతడు ఒక గొప్ప కవి, నిస్వార్థపరుడు, పరోపకారి మరియు దయార్ద్ర హృదయం కలవాడు. అతడు తన రాజుగారిని తననూ ఇరువురినీ కూడా ఒక ఔషధంతో వృద్ధాప్యము మరియు మరణము అనేవి లేకుండా చేసెను. నాగార్జునుడు తన ప్రియమైన కుమారుడు చిన్న వయస్సులో మృతి చెందుట వలన చాలా నిరాశ, నిస్పృహ చెందెను.

అందువలన అతడు ప్రజలందరికీ చావు అనేది లేకుండా ఒక ఔషధం కనుగొనాలని అనుకున్నాడు. కాని ప్రపంచానికి (ప్రకృతికి) వ్యతిరేకంగా ఏ పనీ చేయరాదన్న ఇంద్రుని యొక్క మాటలతో వెనుకకు తగ్గాడు. చివరకు రాజుగారు ‘చిరాయు తన కుమారుడు ‘జీవహర’ ను యువరాజుగా ప్రకటించిరి. అప్పుడు జీవహర తల్లి “నీవు మీ నాన్నగారు చనిపోయేంతవరకు రాజు కాలేవు. కారణమేమిటంటే మీ నాన్నగారు అమృత ఔషధాన్ని సేవించియున్నారు.

అందువలన నీవు “నాగార్జున” మంత్రిగారిని తన తల నీకు ఇవ్వమని ప్రార్థించు, అప్పుడు ఆయన తప్పనిసరిగా నీకు తన తల ఇస్తాడు? అందువలన మీ నాన్నగారు కూడా చనిపోయెదరు” అని చెప్పెను. జీవహర తన తల్లి చెప్పినట్లు చేసెను. ఈ పరిస్థితిలో రాజుగారైన చిరాయు నిరాశ, నిస్పృహతో రాజ్యాన్ని, తన సంపదను, తన ప్రజలను వదలి తన శేష జీవితాన్ని గడుపుటకు అడవికి వెళ్ళిపోయెను. నాగార్జునుని కుమారుడు ‘జీవహర’ను ఓడించెను. చెడు మార్గాన పోయినట్లయితే ఎవ్వరూ గెలుపొందలేరు. కాబట్టి ప్రతి ఒక్కరూ మంచి దారిలోనే నడువవలెను.

अनुवादः (Translation) (అనువాదం)

पुरा चिरायुर्नाम्नि नगरे सर्वसम्पदां केतनं चिरायुर्नाम भूपतिरासीत् । बोधिसत्वांशसम्भवः दयालुः दानशीलः विज्ञानवान् नागार्जुनो नाम तस्य मन्त्री बभूव । सः सर्वोषधियुक्तिज्ञः सिद्धरसायनः तं राजानम् आत्मानं च विजरौ चिरंजीवितौ अकरोत् ।

Once upon a time, there lived a king named “Chirayu”. He had a minister Nagaijuna who resembled Buddha and was very kind, altruistic and full of knowledge. He made a medicine with all herbs which made Chirayu and himself without senility and death.

ఒకానొకప్పుడు ‘చిరాయు’ అను పేరు కలిగిన రాజుగారు ‘ చిరాయు’ అను రాజ్యము నందు నివసించుచుండిరి. రాజుగారికి ‘నాగార్జునుడు’ అను ఒక మంత్రిగారు ఉండిరి. ఆయన బుద్ధుడిని తలపించే దయగలవాడు. నిస్వార్థము, పరోపకారం గలవాడు మరియు గొప్ప జ్ఞానవంతుడు. ఆయన మరియు రాజుగారు ఇరువురూ వృద్ధాప్యము మరియు మృత్యువు లేని ఒక ఔషధమును సృష్టించెను.

कदाचित् तस्य नागार्जुनस्य सर्वेषु पुत्रेषु प्रेष्ठः सुतः बाल्ये एवं पञ्चत्वम् आययौ। शोकसन्तप्तः सः मर्त्यानां मृत्युशान्तये तपोदानप्रभावतः द्रव्यैः अमृतं स्रष्टुम् उपचक्रमे ।

In the past Nagaijuna lost his dearest son at an early age. He was moved by this situation and decided to make elixir by the things he got when doing tapasya to make people death free.

గతంలో నాగార్జునుడు తన ప్రియాతిప్రియమైన కుమారుణ్ణి చిన్న వయస్సులోనే పోగొట్టుకొనెను. ఈ స్థితిలో అతను తపస్సు ద్వారా ప్రజలందరికీ మృత్యువు లేకుండా చేయుటకు ఔషధాన్ని కనిపెట్టాలని నిర్ణయించుకొనినారు.

शिष्टस्य एकस्यौषधस्य मेलनाय यावदुचितं कालयोगं प्रत्यैक्षत तावदिन्द्रेण सर्व तच्चिकीर्षितम् अबुध्यत । इन्द्रः सुरैः मन्त्रणं कृत्वा अश्विनौ एवमादिशत् । भुवि नागार्जुनम्प्रति गत्वा मद्वचनात् इदं ब्रूतम् । “मन्त्रिणा अपि सता भवता कोऽयम् अनयः कर्तुमारब्धः । किं त्वं साम्प्रतं प्रजापतिं जेतुमुद्यतः । मर्त्याणां कृते अमृतं साधयित्वा तान् अमरान् कर्तुमिच्छसि । एकंकृते देवमनुष्ययोः को विशेषः भवेत्, जगतः स्थितिः स्थगितो भवेत् । तस्मात् एतदमृतसाधनम् उपसंहार । यस्मात् शोकात् एष यद्नस्त्वया क्रियते स तव सुतः स्वर्गे स्थितः ।

King Indra had got to know about this when Nagaijuna was about to finish making elixir. Then king Indra ordered the God of medicine – Aswinidevatas to convey his words to Nagaijuan that, “how can you start doing the wrong thing when you are following the right way as a minister ? Are you trying to win Brahma ? If you are ahead to make elixir, what will be the difference between humans and Gods ? The world will stop by your action. So, please withdraw what you are doing. The thing behind your work is your son and your son is safe in heaven.”

నాగార్జునుడు అమృత ఔషధమును కనుగొన్నట్లు తెలిసికొనిన ఇంద్రుడు ఔషధ దేవతలైన అశ్వినీ దేవతలకు తన ఈ మాటలను నాగార్జునకు వినిపించవలసినదిగా ఆజ్ఞాపించెను. అవి ఏమనగా “మీరు మంచి మంత్రిగా ఎలా తప్పుడు నిర్ణయాలను పాటిస్తారు? మీరు బ్రహ్మను గెలవాలని అనుకుంటున్నారా? మీరు అమృత ఔషధాన్ని తయారుచేసినట్లయితే మానవులకు, దేవతలకు తేడా ఏముంటుంది ? ప్రపంచం అంతా మీ పనివల్ల ఆగిపోతుంది. కాబట్టి దయచేసి మీరు చేసే పనిని విరమించండి. మీ పనికి వెనుక మీ కుమారుడు కారణమై ఉన్నాడు. అతడు స్వర్గంలో సురక్షితంగా ఉన్నాడు”.

एवं सन्दिश्य शक्रः अश्विनौ प्राहिणोत् । तौ भुवं समागत्य नागार्जुनात् पूजां लब्ध्वा तस्मै शक्रसन्देशम् ऊचतुः ।

God of medicine – Aswini devatas conveyed what was said by Indra.

ఔషధ దేవతలైన అశ్వినీ దేవతలు ఇంద్రుడు చెప్పిన మాటలను నాగార్జునునికి తెలియజేశారు.

ततो नागार्जुनो विषण्णस्सन् अचिन्तयत् । इन्द्रवाक्यं न करोमि चेत् शप्तो भविष्यामि ममायं यत्नः सृष्टिविरुद्धोऽपि भवतीति विचार्य, मम पुत्रोऽपि स्वसुकृतैः पवित्रां गतिं प्राप्त इति विदित्या नागार्जुनः अश्विनौ प्रत्येवम् अब्रवीत् । “इन्द्रस्याज्ञाम् अनुष्ठाय अमृतक्रियाम् उपसंहरामि । युवां यदि नागमिष्यतं ताहिं पञ्चानामृते सिद्धे पृथिवी मया अजरामरा कृता अभविष्यदिति । एवमुक्त्वा अश्विनोः समक्षमेव नागार्जुनो धरण्यां सिद्धप्रायममृतं निचखान । ततो अश्विनौ तम आपृच्छ्य शक्रं गत्वा तस्मै कृतं कार्यमाचख्यतुः ।

Nagaijuna also felt sorry for what he did and thought “If I cross the words of Indra, I will definitely be in trouble by curse of Indra. And my son is also in the heaven for the good things he did.” So, he said to Aswinidevatas, I withdraw what I am doing by following the order of Indra. If you hadn’t come, this earth would be full of people who are without senility and death.” After saying this, Nagarjuna buried the elixir which is about to exist. Aswinidevatas explained Indra what was happened there.

నాగార్జునుడు కూడా తాను చేసిన పనికి క్షమాపణ తెలియజేసుకొనెను. తను ఈ విధంగా ఆలోచించెను. “నేను ఒకవేళ ఇంద్రుని మాటలు ఉల్లంఘించి నట్లయితే నేను తప్పనిసరిగా ఇంద్రుని శాపాలచేత కష్టాలు పాలై ఉండేవాడిని. నా కుమారుడు కూడా తన మంచి పనులచే స్వర్గంలో ఉన్నాడు”. అందువలన నాగార్జునుడు అశ్వినీ దేవతలతో “నేను ఇంద్రుడు చెప్పినట్లు నా పనిని విరమించుకున్నాను. మీరు ఈ భూమిపైకి రాకపోయినట్లయితే ఈ భూమి మీది ప్రజలందరూ వృద్ధాప్యము మరియు మృత్యువు లేకుండా ఉండి ఉండేవారు” అని చెప్పెను. ఈ విధంగా చెప్పిన పిమ్మట నాగార్జునుడు తను తయారు చేసిన అమృత దివ్య ఔషధమును ఒక గుంట త్రవ్వి పాతిపెట్టెను. జరిగినదంతయూ అశ్వినీదేవతలు ఇంద్రునకు తెలియజేసిరి.

राजा चिरायुः पुत्रं जीवहरं नाम यौवराज्ये अभ्यषिञ्चत् । अभिषिक्तं तं प्रणामार्थम् उपागतं सुतं हृष्टं दृष्ट्वा तन्माता धनपरा नाम अब्रवीत्। ” आयुष्मन्, यौवराज्यं प्राप्य किं मृषा हृष्यसि । तव पितुः पुत्रा बहवो युवराजपदं प्राप्य मृता न च केनापि राज्यं प्राप्तम् । नागार्जुनेन राज्ञे रसायनं दत्तं येन अधुना अष्टौ शतं च वर्षाणि समतीत्यापि स जीवति । कियन्त्यन्यानि वर्षाणि प्राप्स्यतीति को जानाति । यदि राज्ये तेऽर्थस्तर्हि कुरुष्वेममुपायम् । मन्त्री नागार्जुनो विहिताह्निक आहारसमये प्रत्यहमिमाम् उद्घोषणां करोति कोऽर्थी किं प्रार्थयत इति । स्वशिरो मे प्रयच्छेति तं गत्वा तत्काले ब्रूहि । सत्यवाचि च्छिन्नमूर्ध्नि तस्मिन्मृते नृपस्तच्छोकात् पञ्चतां यायाद्वनं गत्वा समाश्रयेत्। ततस्त्वं राज्यं प्राप्स्यसि नान्य उपयोऽत्र अस्तीति’ । मातुर्वचः श्रुत्वा तथा इत्युक्त्वा तस्या वचनं कर्तुं स निश्चिकाय । कष्टं बत राज्यलोभो बान्धवरनेहमतिवर्तते ।

The king Chirayu made his son Jeevahara prince. When the prince Jeevahara came to take the blessings from mother Dhanapara, she said with happiness, “Long live my son” I lose many sons after being prince. But they are unable to get the kingdom. It has been 800 years since your father is alive by having the medicine which is given by Nagaijuna. And we don’t know how long he will continue to live. If you want to rule the kingdom, follow my plan. Everyday afternoon, at the time of lunch, Nagaijuna fulfils everybody’s wish. At that time, you ask Nagaijuna to give his head to you. By his commitment to truthfulness, he fulfills your wish. With this, your father feels desolate and goes to forest to spend rest of his time. Then you will get the kingdom.” After listening to his mother’s words, Jeevahara decided to make his mother’s words true.
“How desperate the thought of being king. It destroys the relations.”

రాజుగారైన చిరాయు తన కుమారుడు జీవహరను యువరాజుని చేసెను. జీవహర తన తల్లి ‘ధనపార’ ఆశీస్సులను పొందుటకు వచ్చినప్పుడు తన తల్లి సంతోషంతో “చిరకాలం జీవించు నాయనా! నేను చాలామంది కుమారులను యువరాజు పదవి పొందిన తరువాత పోగొట్టుకున్నాను కానీ వారెవ్వరూ రాజ్యాన్ని పొందలేకపోయారు. నాగార్జునుడి చేత ఇవ్వబడిన అమృత ఔషధంతో “ఇప్పటికీ మీ నాన్నగారు 800 (ఎనిమిది వందల) సంవత్సరాలు జీవించి యున్నారు. ఇంకా ఎంత కాలం జీవించి ఉంటారో మనకు తెలియదు. నీవు ఈ రాజ్యాన్ని పాలించాలనుకుంటే నా ప్రణాళిక పాటించు. ప్రతిరోజు మధ్యాహ్నం భోజన సమయంలో నాగార్జునుడు అందరి కోర్కెలను తీరుస్తాడు. ఆ సమయంలో నీవు నాగార్జునుడి తలను నీకు ఇవ్వమని అడుగు. తన నిజాయితీ కారణంగా తనతల నీకు ఇస్తాడు. దీనితో దిక్కుతోచని స్థితిలో మీ నాన్నగారు తన శేషజీవితాన్ని గడపడానికి అడవులకు వెళ్ళిపోతారు. అప్పుడు నీవు రాజ్యాన్ని పొందుతావు.” అని చెప్పెను. ‘తన తల్లి మాటలు విన్న జీవహర వాటిని నిజం చేయాలని నిర్ణయించుకొనెను. “రాజు కావాలనే అసాధ్యమైన ఆలోచన బంధాలను చెడగొడుతుంది.”

अन्येद्युः जीवहरो भोजनवेलायां नागार्जुनस्य गृहं गत्वा कः कि याचत इति वदन्तं मन्त्रिणं मूर्धानमयाचत । वत्स, आश्चर्यमेतत् मम शिरसा किं करोषि एष मासास्थिकेशसङ्घः क्व उपयुज्यते, तथापि यघनेन तवार्थस्तार्हि च्छित्वा शिरो गृहण” इत्युकत्वां नागार्जुनः तस्मैशिरोधरामुपानयत् ।

The very next day, Jeevahara went to Nagaijuna’s home at lunch. There Jeevahara asked Nagaijuna to give his head. Nagaijuna said ‘Your wishing quite different. What do you do with my head ? It is made of bones, flesh and hair. Still you feel my head is useful take it by cutting and made his neck available to cut.

ఆ మరుసటి రోజే జీవహర నాగార్జునుని ఇంటికి మధ్యాహ్న భోజన సమయాన వెళ్ళెను. అక్కడ జీవహర నాగార్జునుడిని తన తల ఇవ్వమని అడిగెను. అప్పుడు నాగార్జునుడు “నీ కోరిక చాలా విచిత్రముగానున్నది. నా తలతో నీవేమి చేస్తావు? ఇది ఎముకలతో, మాంసంతో, జుట్టుతో ఉన్నది. ఇంకా నీకు నా తల ఉపయోగకరమని అనిపిస్తే తల నరికి తీసుకో” అని తన తలను నరకడానికి వీలుగా మెడను పైకెత్తెను.

रसायनदृढायां शिरोधरायां चिरं प्रहरतो राजसूनोः बहवः खड्गाः खण्डशः कृताः । एतद् बुद्धवा चिरायुः नृपतिः आगत्य शिरोदानात् नागार्जुनं यदा न्यवारयत् तदा स महात्मा अब्रवीत् । “नृपते जातिस्मरो अहम्, नवाधिकां नवतिं जन्मानि स्वशिरो मया दत्तम् । शिरोदानाय इदं मे शततमं जन्म तस्मान्मा स्म वोचः किञ्चित् । न कोऽप्यर्थी मत्तो विमुखो याति । तदिदानी त्वत्पुत्राय स्वशिरो ददामि । त्वन्मुखालोकनायैव विलम्ब एष कृतो मयेति’ ।

His neck which was made with different medicine made every sword into pieces. After knowing the situation, king Chirayu came to stop Nagarjuna from giving his head. Nagarjuna gently replied, “My lord, I know what about mine, I have given my head in my past 99 births. This is the 100^th birth. So, I don’t care of giving my head. I can’t send people with empty hands if they come to me. And now, I’m giving my head to your son only. I have waited just to see you.”

వివిధ ఔషధాల చేత తయారు చేయబడిన తన తలను తాకిన ప్రతి కత్తి ముక్కలు ముక్కలుగా విరిగిపోయినది. ఈ స్థితి తెలుసుకున్న రాజుగారైన చిరాయు అక్కడకు వచ్చి నాగార్జునుడు అతని తలను తన కుమారునికి ఇవ్వడాన్ని ఆపెను. అప్పుడు నాగార్జునుడు శాంతంగా “ప్రభూ! నా గురించి నాకు బాగా తెలుసు. నేను నా తలను గతంలో 99 (తొంబది తొమ్మిది) జన్మల్లో ఇచ్చితిని. ఇది 100వ (వందవ జన్మ. అందువలన నా తల ఇవ్వడంలో నాకు జాగ్రత్తపడవలసిన విషయం ఏమీ లేదు. నేను నావద్దకు వచ్చిన వారిని ఒట్టి చేతులతో పంపను. ఇప్పుడు కూడా నీ కుమారునకు నా తలను ఇస్తున్నాను. నేను మిమ్మల్ని చూడడానికి ఆగితిని” అని చెప్పెను.

एवमुक्त्वा नृपतिमाश्लिष्य कोषतश्चूर्णमादाय तेन राजपुत्रस्य कुपाणं व्यलिपत् । कृपाणप्रहारेण नृपात्मजो नागार्जुनस्य शिरश्चिच्छेद ।

After consoling king Chirayu, Nagaijuna brought a powder and applied that to prince’s sword. Jeevahara made Nagaijuna into two pieces by cutting his head.

చిరాయు రాజును కలిసిన తర్వాత నాగార్జునుడు పొడి తీసుకుని యువరాజు జీవహర కత్తికి వ్రాసెను. అప్పుడు జీవహర నాగార్జునుని తలను నరికివేసెను. తల శరీరాన్ని రెండు భాగాలు చేస్తూ వేరుపడినది.

प्राणत्यागोन्मुखे नृपे गगनादशरीरिणी वागुदचरत् । “राजन्, अकार्य मा कृथा एष ते सखा नागार्जुनोऽशोच्यः संवृत्तो यतोऽयमपुनर्जन्मा बुद्धसमां गतिं प्राप्त इति ।”

King Chirayu felt desolated and tried to kill himself. At this time, an unknown voice spoke, “Dear Chirayu ! don’t feel bothered. Your friend Nagarjuna got salvation as Buddha got.

రాజుగారైన చిరాయు ఏకాకిగా భావించి ఆత్మహత్యకు ప్రయత్నించెను. ఆ సమయంలో తెలియని (అశరీరవాణి) గొంతుకనుండి “ప్రియమైన చిరాయు, బాధపడకు, నీ స్నేహితుడు నాగార్జునుడు బుద్ధుని వలె మోక్షాన్ని పొందెను.” అన్న మాటలు వినిపించెను.

एतच्छ्रुत्वा स चिरायुर्नृपो मरणव्यवसायाद्धिरम्य शुचा राज्य त्यक्त्वा वनमाशिश्राय । तपसा परमां गतिं च प्राप । तत्पुत्रो जीवहरो राज्यमधितस्थौ । तथापि पितुर्वधं स्मरद्भिः नागार्जुनसुतैः अचिरेणैव राज्यभेदं विधाय स निहतः । तच्छोकात् तस्य मातुर्धनपराया हृदयमस्फुटत् ।

अनार्यजुष्टेन पथा प्रवृत्तानां नराणां कुतः शिवं भवेत् ।

After listening this, king Chirayu left his wealth, family and went to forest and got noble place. Jeevahara became king. The sons of Nagaijuna, who couldn’t digest the death of his father, made the kingdom scattered and killed Jeevahara. Jeevahara’s mother | Dhanapara also died who couldn’t digest the death of her son.

“How the noble things come to the people who don’t follow the noble way.”

ఈ మాటలు విన్న చిరాయు మహారాజుగారు ఆయన సంపదను, కుటుంబాన్ని వదిలి అడవికి వెళ్ళెను. జీవహర రాజయ్యెను. తన తండ్రి మరణమును జీర్ణించుకోలేని నాగార్జునుడి కుమారుడు రాజ్యాన్ని ముట్టడించి చెల్లాచెదురు చేసి జీవహరను సంహరించెను జీవహర తల్లియైన ధనపార కూడా తన కుమారుని మరణాన్ని జీర్ణించుకోలేక చనిపోయెను.

“సరైన మంచి పద్ధతిలో నడవని వారికి
సరైన మంచి వస్తువులు, పనులు ఎట్లు సమకూరుతాయి?”

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

September 13, 2024September 12, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 6th Poem मातृगीतम् Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 6th Poem मातृगीतम्

लघुसमाधनप्राशन: (Short Answer Questions) (స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
मनसः रसायनानि कानि ?
उत्तर:
अम्बायाः मधुराणि दृशः हि मनसः रसायनानि ।

प्रश्न 2.
मन्दः अपि किम् अध्यैषि ?
उत्तर:
मन्दः अपि गीर्वाणवाण्याः त्रिचतुः पदानि अध्यैषि ।

प्रश्न 3.
कस्य जिह्वा धन्या ?
उत्तर:
यस्य जननी भक्त्या संबोधने संसक्ता सा जिह्वा धन्या ।

प्रश्न 4.
स्तुतिपाठकानां बलं कुत्र विद्यते ?
उत्तर:
यत्र राजकपक्षशक्तिः, वृत्तपत्रे प्रचारेः च भवति तत्र स्तुतिपाठकानां बलं विद्यते ।

एकवाक्यसमाधानप्रश्नाः (One Word Answer Questions) (ఏకవాక్య సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
का स्वल्पे जीवितकाले अनल्पं पुण्यमार्जितवती ?
उत्तर:
जननी स्वल्पे जीवितकाले अनल्पं पुण्यमार्जितवती ।

प्रश्न 2.
अद्यापि ग्रामे कस्याः सुगुणकीर्तनं विदधते ?
उत्तर:
अद्यापि ग्रामे जनन्याः (मातुः ) सुगुणकीर्तनं विदधते ।

प्रश्न 3.
प्राणिनां परं सुखदा का ?
उत्तर:
प्राणिनां परं सुखदा जननी ।

प्रश्न 4.
सकलदेशे कस्य प्रचारः भवतु इति कविः वदति ?
उत्तर:
सकलदेशे संस्कृतस्य प्रचारः भवतु इति कविः वदति ।

व्याकरणांशाः (Grammar) (వ్యాకరణము)

सन्धय :

1. वृथैव = वृथा + एंव – वृद्धिसन्धिः
2. नैवाचरित = नैव + आचरित – सवर्णदीर्घसन्धिः
3. यथेच्छम् = यथा + इच्छम् – गुणसन्धिः
4. चर्चत्यहो = चर्चति + अहो – यणादेशसन्धिः
5. पुण्य + आर्जने = पुण्यार्जने – सवर्णदीर्घसन्धिः

कठिनशब्दार्था :

1. सुरवाचि = देववाण्याम्
2. फलमनर्घम् = अमूल्यं फलम्
3. धृतिमेत्य = धैर्यं प्राप्य
4. पुण्यदे = पुण्यप्रदात्रि
5. सुखदा = सुखं ददाति इति
6. निर्व्याजकृपा = निष्कलङ्कदया
7. कृतवद्यिाः = विद्यार्जनं कृतवान् जनः
8. अवाप्तजीविकः = प्राप्तजीविकः
9. आढ्यम् = विशिष्टम्
10. दन्दह्यमावहृदयम् = पौनःपुन्येन दह्यमानं हृदयम्
11. पीयूषम् = अमृतम्
12. अज्ञम् = न जानातीति (मूर्खम् )
13. गुआ = शुष्कदशायां गुञ्जतीति (आन्ध्रभाषायां गुरुविन्द इति कथ्यते)
14. स्वाधस्स्थम् = स्वस्य अधस्स्थम्
15. द्वेष्टि = द्वेषं करोति

संस्कृतभाषाकौशलम्

द्वितीयाविभक्तिं प्रयुज्य वाक्यानि लिखत ।
(ద్వితీయ విభక్తిని ఉపయోగించి వాక్యాలను వ్రాయుము.)

1. एकवचनम् – छात्रः विद्यालयं (विद्यालयः) गच्छति ।
द्विवचनम् – बालकः हस्तौं प्रक्षालयति ।
बहुवचनम् – शिष्याः आचार्यान (आचार्याः) वन्दते ।

प्रश्न 2.
एकवचनम् – कवि : ……………………. (श्लोकः) लिखति ।
द्विवचनम् – बन्धु : …………….. (पादौ) प्रक्षालयति ।
बहुवचनम् – बालिका : ……………….. (गुरवः) सेवन्ते ।
उत्तर:
एकवचनम् – कवि : श्लोकं ( श्लोकः) लिखति ।
द्विवचनम् – बन्धुः पादौ ( पादौ ) प्रक्षालयति ।
बहुवचनम् – बालिकाः गुरुन (गुरवः) सेवन्ते ।

प्रश्न 3.
एकवचनम् – गुरुः ……………….. (रामायणम्) पठति ।
द्विवचनम् – रामः ……………… (पितरौ) पश्यति ।
बहुवचनम् – वध्वः ………….. (बन्धवः) पश्यन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – गुरुः रामायणम् (रामायणम्) पठति ।
द्विवचनम् – रामः पितरौ (पितरौ ) पश्यति ।
बहुवचनम् – वध्वः बन्धून (बन्धवः) पश्यन्ति ।

प्रश्न 4.
एकवचनम् – धाता ……………….. (वेदः) श्रृणोति ।
द्विवचनम् – बालिके ……………… (गुरु) वन्दते ।
बहुवचनम् – गाव: ………………… (वनानि) गच्छन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – धाता वेदं (वेदः) श्रृणोति ।
द्विवचनम् – बालिके गुरु (गुरु) वन्दते ।
बहुवचनम् – गावः वनानि (वनम्) गच्छन्ति ।

प्रश्न 5.
एकवचनम् – बालिका ………………… (हरिकथा) कथयति ।
द्विवचनम् – वधूः …………….. (बन्धु) वन्दते ।
बहुवचनम् – गोपालकाः ……………. ( गावः ) सेवन्ते ।
उत्तर:
एकवचनम् – बालिका हरिकथां (हरिकथा ) कथयति ।
द्विवचनम् – वधूः बन्धू (बन्धु) वन्दते ।
बहुवचनम् – गोपालकाः गाः (गावः) सेवन्ते ।

प्रश्न 6.
एकवचनम् – जननी …………………. (फलरसः) पिबति ।
द्विवचनम् – वानरः ……………….. (फले) खादति ।
बहुवचनम् – ऋषयः ……………….. (पुराणानि) श्रुण्वन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – जननी फलरसं (फलरसः) पिबति ।
द्विवचनम् – वानरः फले (फले) खादति ।
बहुवचनम् – ऋषयः पुराणानि (पुराणानि) श्रुण्वन्ति ।

प्रश्न 7.
एकवचनम् – वधूः ……………… (वर) पश्यति ।
द्विवचनम् – जननी ……………… (कथे) कथयति ।
बहुवचनम् – कृषकाः …………….. ( क्षेत्राणि) गच्छन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – वधूः वरं (वर) पश्यति ।
द्विवचनम् – जननी कथे (कथे) कथयति ।
बहुवचनम् – कृषकाः क्षेत्राणि (क्षेत्राणि) गच्छन्ति ।

प्रश्न 8·
एकवचनम् – वृद्धः ………………. (फलम्) खादति ।
द्विवचनम् – कृषकः ……………… (गावौ) सेवते ।
बहुवचनम् – छात्राः ……………… (कथाः) श्रृण्वन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – वृद्धः फलम् (फलम्) खादति ।
द्विवचनम् – कृषकः गावौ (गावौ ) सेवते ।
बहुवचनम् – छात्राः कथाः (कथाः) श्रृण्वन्ति ।

प्रश्न 9.
एकवचनम् – पुत्रः …………………. (जनकः) सेवते ।
द्विवचनम् – बालिके ……………….. (पुष्पे) पश्यतः ।
बहुवचनम् – वध्वः ………………. (स्तोत्राणि) पठन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – पुत्रः जनकं (जनकः) सेवते ।
द्विवचनम् – बालिके पुष्पे (पुष्पे) पश्यतः ।
बहुवचनम् – वध्वः स्तोत्राणि (स्तोत्राणि) पठन्ति ।

प्रश्न 10.
एकवचनम् – शिष्य ………………. (शिक्षिका) वन्दते ।
द्विवचनम् – ऋषयः …………….. (वने) गच्छन्ति ।
बहुवचनम् – पुरुषा ……………… (श्लोकाः) लिखन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – शिष्य शिक्षिकां (शिक्षिका) वन्दते ।
द्विवचनम् – ऋषयः वने (वने) गच्छन्ति ।
बहुवचनम् – पुरुषा श्लोकाः (श्लोकाः ) लिखन्ति ।

‘च’ (and) कारस्य प्रयोग :

रामायणं महाभारतं भगवद्गीतां च॒ पठति ।
अन्नं सूपं व्यञ्जनं दधि च खादति ।

बालकः विद्यालयं ग्रन्थालयं देवालयं च गच्छति
दुग्धं फलरसं कषायं च पिबति ।
सेवां पूजाकार्यं च करोति ।

‘च’ कारं प्रयुज्य उदाहरणवाक्यानुसारं उत्तरं लिखत ।
उदा. बालकः कि पठति ?
रामायणं महाभारतं भगवद्गीतां च पठति ।

प्रश्न 1.
बालकः किं खादति ? ………………… खादति ।
उत्तर:
अन्नं सूपं व्यञ्जनं च खादति ।

प्रश्न 2.
बालकः कुत्र गच्छति ? ………………. गच्छति ।
उत्तर:
विद्यालयं ग्रन्थालयं देवालयं च गच्छति ।

प्रश्न 3.
बालकः किं पिबति ? …………………. पिबति ।
उत्तर:
दुग्धं फलरसं कषायं च पिबति ।

प्रश्न 4.
बालकः किं करोति ? ……………… करोति ।
उत्तर:
सेवां पूजाकार्यं च करोति ।

प्रश्नवाचक शब्दः – ‘कथम्’ – how
कोष्ठस्यैः पदैः उत्तरं लिखत ।
शीघ्रम (Fast) (వేగంగా) × मन्दम् (slowly) (నెమ్మదిగా)
उच्चै (loudly) (అరవడం) × नीचैः (low) (చిన్నగా)

प्रश्न 1.
वरः कथं गच्छति ? ……………………. । (शीघ्रम)
उत्तर:
वरः शीघ्रं गच्छति ।

प्रश्न 2.
वधूः कथं गच्छति ? ……………………….. (मन्दम्)
उत्तर:
वधूः मन्दम् गच्छति ।

प्रश्न 3.
व्याघ्रः कथं धावति ? ……………………. । (शीघ्रम्)
उत्तर:
व्याघ्रः शीघ्रम धावति ।

प्रश्न 4.
गजः कथं चलति ? ………………….. । (मन्दम्)
उत्तर:
गजः मन्दम चलति ।

प्रश्न 5.
कविः पद्यं कथं गायति ? ……………………… । (उच्चैः)
उत्तर:
कविः पद्यं उच्चैः गायति ।

प्रश्न 6.
सीता कथं वदति ? ………………………….. । (नीचैः)
उत्तर:
सीता नीचैः वदति ।

प्रश्न 7.
गुरुः वेदं कथं पठति ? ……………………….. । (उच्चैः)
उत्तर:
गुरुः वेदं उच्चैः पठति ।

प्रश्न 8.
घटोत्कचः कथं हसति ? ………………….. । (उच्चैः)
उत्तर:
घटोत्कचः उच्चैः हसति ।

प्रश्न 9.
वधूः कथं कथयति ? ………………… । (नीचैः)
उत्तर:
वधूः नीचैः कथयति ।

भावः (Substance) (తాత్పర్యము)

1. व्यासवाल्मीकि भवभूति कालदास –
बाणभासादि – कविवरान् मनसिकृत्य ।
लिखति चापलचोदितो मातृगीत- मम्ब !
सुरवाचि श्रीहरिस्ते कृपाऽस्तु ॥

Substance : I Srihari, while offering my salutations to the great poets Vyasa, Valmiki, Bhavabhooti, kalidasa, Banabhatta, Bhasa, with’ the goddess’ blessings I am going to write this book Mathrugeetham.

తాత్పర్యము : వ్యాసుడు, వాల్మీకి, భవభూతి, కాళిదాసు, భాణభట్టు, భాణుడు మొదలైన శ్రేష్ఠులైన కవులకు నమస్కరించి చాపల్యముచే ప్రోత్సహించబడిన వాడినై మాతృగీతము అను పుస్తకమును కవినైన శ్రీహరి అను నేను రచించబూనుచున్నాను. నీ దయ నాపై ఉండుగాక.

2. यस्या वचांसि मधुराणि परं सुधाया
यस्या दृशश्च मनसो हि रसायनानि ।
या चैव दैवमिह पूज्यतमं तयाऽद्य
मात्रा तु जीवितगती रहिता वृथैव ॥

Substance : The person whose words are as sweet as the divine nectar (Amrutam), whose looks are delicious fluids to one’s mind, who is as great as god and one’s life who doesn’t have such mother is waste.

తాత్పర్యము : ఎవరి మాటలు అమృతము కంటే తియ్యనైనవో, ఎవరి చూపులు మనస్సునకు మధురమైన పానీయములో, ఏ తల్లి పూజింపదగిన ఉత్తమమైన దైవమో అటువంటి తల్లి లేని బ్రతుకు వ్యర్థము.

3. स्वल्पे जीवितकालेऽ
नल्पं खलु पुण्यमार्जितवती त्वम् ।
तस्यैव फलममर्च
ह्यनुभवति जननि ! जनोऽविशिष्टोऽयम् ॥

Substance : O mother, you’ve achieved great punya in a very less lifetime. The punya you’ve earned is the only reason we are able to enjoy the good results in the world.

తాత్పర్యము : తల్లీ నీవు కొద్దిపాటి జీవిత కాలములోనే చాలా గొప్ప పుణ్యరాశిని సంపాదించుకొన్నావు. నీవు సంపాదించిన ఆ పుణ్యముతోనే భూలోకములో మిగిలి ఉన్న మంచి ఫలితములను అనుభవించుచున్నాము.

4. अथवा मम शान्तिदायकं
तव रूपं हृदये स्मरन् सदा ।
धृतिमेत्य तु यापयाम्यहं
कथमप्यम्ब ! कृपावशेन तें ॥

Substance: With you in our mind we are able to attain peace to our hearts and live courageously.

తాత్పర్యము : నీ యొక్క రూపమును మనస్సులో తలచుకొనుచు శాంతిని పొందుచున్నాము. ధైర్యముతో జీవించగలుగుచున్నాము.

5. तव चरणसरोजे पुण्यदे भक्तियुक्त्या
न च जननि ! पवित्रे सेवितुं भाग्यमस्ति ।
अपि तु मम तदीयध्यान एवास्तु नित्यं
मन इह परिलग्नं शान्तिसन्धानदक्षे ||

Substance: We got a chance to serve your blissful feet. Hence we hope that we will have that chance to pray and serve your feet forever.

తాత్పర్యము : పుణ్యరూపములైన నీ పాదములను పవిత్రములైన మిమ్మల్ని. సేవించుటకు మాకు అదృష్టము కలిగినది. కనుక ఆ పాదములను ధ్యానిం చుకొను అదృష్టము మాకెల్లప్పుడును కలుగచేయవలసినది.

6. जननी खलु प्राणिनां परं
सुखदा ! नैव समा तया क्वचित् ।
अत एव हि सा महीयसी
त्रिदिवादम्ब ! गरीयसी माता ॥

Substance : To all the beings, only mother can provide such great happiness. There is no one in the world to equal her. Presence of mother is the only reason that makes earth a better place than heaven.

తాత్పర్యము : సమస్త ప్రాణులకును తల్లి మాత్రమే గొప్ప సుఖమును కలిగించును. ఆమెకు సమానమైనవారు ప్రపంచములో లేరు. తల్లి ఉండుట చేతనే భూమి స్వర్గము కంటే గొప్పదైనది.

7. अध्यैषि मन्दोऽपि कयाञ्चिदम्ब
गीर्वाणवाण्यास्त्रिचतुष्पदानि ।
इत्यस्य हेतुर्महतां गुरुणां
तवापि निर्व्याजकृपैव केवलम् ॥

Substance: Only due to my mother’s benignity, I was blessed by my teachers and was able to learn few words in Sanskrit.

తాత్పర్యము : తల్లి యొక్క అనుగ్రహము చేతనే గురువుల యొక్క అనుగ్రహము పొంది, నేను సంస్కృత భాషలోని మూడు, నాలుగు పదములైనను నేర్చు కొనగలిగినాను.

8. यस्य तु जिह्वा भक्त्या
जननी सम्बोधने च संसक्ता ।
सा खलु जिह्वा धन्या
रसमा लोलुपाः परा मातः ॥

Substance: Whosever tongue is excited to speak about mother and address her, is the only one blessed.

తాత్పర్యము : ఎవ్వరి నాలుక తల్లిని సంబోధించుటయందు ఆసక్తి కలిగి యుండునో ‘వారి నాలుక మాత్రమే ధన్యమైనది.

9. अद्यापि ते सुगुणकीर्तनमस्मदीय-
ग्रामे जना विदधते गुणपक्षपातात् ।
त्वद्गौरवेण वयमप्यभिमानभाज-
स्तेषां परं तव गुणातिशयः प्रशस्यः ||

Substance: Even now, our villagers praise your qualities and virtues. Due to the respect by praising good people like you, we are also feeling proud.

తాత్పర్యము : ఇప్పటికినీ నీ యొక్క సద్గుణములను పొగడుటలోనే మన పల్లె యందలి జనులు అభిమానము చూపుచున్నారు. నీ పేరు వలన మేము -కూడా మన ఊరి జనులకు అభిమాన పాత్రులమైనాము.

10. कृतविद्यः समवाप्तजीविको
यदिहाहं सुखजीवनं करोमि ।
अयि मातः ! सुकृतं त्वया कृतं
परमं चाढ्यममुष्य कारणम् ||

Substance : O mother! Your good deeds (punya) is the only reason that I was able to complete my studies, to earn a living and to live.

తాత్పర్యము : ఓ తల్లీ ! నేను నీ దయవల్లనే చదువు పూర్తిచేసి బ్రతుకుతెరువు పొంది నేను బ్రతుకుచున్నాననగా నీవు చేసిన గొప్ప పుణ్యమే దీనికి కారణము.

11. अम्बेति मातरिति भो जननीति भक्त्या |
नित्यं प्रयत्तिभरितो भवतीं यथेच्छम् ।
सम्बोद्धुमद्य करुणामयि ! नास्ति भाग्यं
मातर्विधिर्मयि परं च दयाविहीनः ॥

Substance : Being able to call u Amba! Mata! Janani, and whatever I wish to call you when I think of you makes me the luckiest. But God wasn’t kind to me.

తాత్పర్యము : అంబా ! మాతా ! జననీ మొదలైన పదములతో నిన్ను తలచుచూ నా ఇష్టప్రకారము పిలిచి శరణుకోరుట కంటే నాకు మరియొక అదృష్టము లేదు. కాని దైవము నాపై దయచూపలేదు.

12. अधीतं यत्किञ्चिज्जननि ! तव भोः सत्करुणया
पदं चापि प्राप्तं किमपि सुखवजीवनकरम् ।
सतां वात्सल्यस्याप्यभवमिह पात्रं गुणवतां
तथापीदं जन्माऽफलमगुणि ते प्रेमरहितम् ॥

Substance : I got education and a job to live happily. And I’m also loved by some good people. But I feel my life isn’t fruitful as I was not able to experience your unconditional love.

తాత్పర్యము : నాకు కొంత చదువు వచ్చినది. సుఖముగా జీవితం గడుపుటకు అవసరమైన ఉద్యోగం కూడా దొరికినది. సజ్జనుల ప్రేమకు కూడా పాత్రడును అయినాను. కాని నీ ప్రేమను పూర్తిగా పొందలేకపోయినందున జన్మ సఫలం కాలేదని భావించుచున్నాను.”

13. संस्कारमुख्यसुगुणान्वित शालिनी त्वं
विद्यावती नहि परं न च लोप एषः ।
विद्याफलं त्वयि तु भाति महान विवेकः
कार्यं विना भवति कारणमत्र चित्रम् ||

Substance: Dear mother! As you have dignity, character and other main qualities, being uneducated was never your fault. Education is the reason for wisdom. But without the reason, you having the wisdom astonishes me.

తాత్పర్యము : తల్లీ ! నీవు సంస్కారము మొదలైన ప్రధాన గుణములు కలిగి ఉన్నదానివగుటచే చదువు లేకపోవుట నీకెప్పటికినీ లోపము కాదు. చదువు వివేకమునకు కారణమైనది. కాని కారణము లేకనే కార్యమైన వివేకము నాయందు ఉండుట మిక్కిలి ఆశ్చర్యము కలిగించును.

14. सन्त्यज्य हे जननि ! कुत्र गतासि बालं
दीनं च मातृविरहेण सुदुस्सहेन ।
दन्दह्यमानहृदयं तव मां कुमारं
निस्संश्रयं विदधती दशवर्षकल्पम् ॥

Substance : I, not even being ten years old, having nowhere to go, saddened at my heart due to your absence, O mother ? Where did you go leaving me in that situation !

తాత్పర్యము : పదేండ్లనను నిండని వాడును, వేరొక ఆశ్రయము లేనివాడును, హృదయమున బాధపడుచున్నవాడును తల్లి లేకపోవుటచే మిక్కిలి బాధపడుచున్న దీనుడైన నన్ను వదిలి నీవెక్కడికి పోయితివి తల్లీ !

15. इच्छा नास्ति धनार्जने मम परा भोगेषु वा चञ्चले-
स्वास्था नास्ति यशस्यपि च मे चिन्ता प्रभुत्वेऽस्थिरे ।
सर्वं चैतदनन्तदुर्भरमहादुःखैकमूलं ततो
नित्यज्ञानसमार्जनेऽम्ब भवताल्लग्ग्रा मतिर्मे सदा ॥

Substance: I don’t have any desire on riches or luxuries, that are earthly or fame or power that is varying. All these are the reasons for endless pain. Hence I hope my mind is always on the quest for knowledge every day.

తాత్పర్యము : నాకు ధనము సంపాదించుటయందు కాని, చంచలమైన సుఖముల పైన కాని, కీర్తిపై గాని అస్థిరమైన అధికారముపై గాని ఆశలేదు. ఇవన్నియు అంతులేని, భరించలేని దుఃఖమునకు కారణమగుచున్నవి. కనుక నిత్యమును జ్ఞానమును సంపాదించుకొనుటయందే నా మనస్సు నిలిచి ఉండుగాక !

16. सत्कार्यं करणीयं
वचनीयं मृदु हितं च वाक्यं सत् ।
अभ्यसनीया शान्ति-
दूरीकरणीय एव कोपगुणः ||

Substance: Good deeds should be done, Good and kind words should be spoken, peace should be practiced, anger should be left.

తాత్పర్యము : మంచి పని చేయవలెను. మృదువుగాను, హితమును కలిగించు మాటలను పలుకవలెను. శాంతిని అలవరచుకొనవలెను. కోపమును దూరము చేసుకొనవలెను.

17. अनुकम्पा दीनजने
गुरुजनसेवा च सततकरणीया ।
इति ते जीवितसरणे-
र्ज्ञातोऽम्ब ! मया तु जीवने सारः ॥

Substance : Weak people should be treated kindly, Teachers and preceptors should always be served, I got to know all these things from your life style. This is the essence of life.

తాత్పర్యము : దీనులపై దయ చూపవలెను. గురువులను ఎప్పుడునూ సేవించ వలెను అను విషయములు నీ జీవన సరళిని చూచిన తర్వాత నాకు తెలిసినవి. ఇదియే జీవన సారం.

18. प्रेमाख्यं पीयूषं
सन्तत्यै जननि ! भूरि वर्षन्त्या ।
कोटित्रयमपि दैवं
तुल्यं तद्भवति मातृदेव्या किम् ? ||

Substance : Can all the god and goddesses equal you, O mother, who are showering your children with divine nectar (amrutha) called love.

తాత్పర్యము : నీ సంతానముపై ప్రేమ అను పేరు గల అమృతమును వర్షించుచున్న నీకు (మాతృదేవతకు) ముక్కోటి దేవతలైనను సమానము కాగలరా ?

19. तव दिव्यपदारविन्दयो
रयि मातः ! परिपूतयोः ।
नतमस्तकमेव भक्तितो
न च भाग्यं मम सेवने चिरम् ॥

Substance : I didn’t have the luck to have a lot of time to serve and rest near your blissful feet.

తాత్పర్యము : దివ్యమైన, పవిత్రమైన నీ పాదములపై శిరసు వంచి నమస్కరించు అదృష్టము నాకు ఎక్కువ కాలము లేకపోయినది.

20. ज्ञानार्जने भवतु मेऽम्ब ! मतिः स्थिरा च
पादस्मृतौ तव सदा सरतान्मतिर्मे ।
पुण्यार्जने च महिते लगतान्मनो मे
सश्चिन्तने च हृदयं भवतात्सुलग्नम् ॥

Substance : Mother! My mind should always be stable! My thoughts should always be on serving your blissful feet! My mind should be eager to do good deeds always! And my heart should be fixed upon only good things and deeds!

తాత్పర్యము : తల్లీ ! నా బుద్ధి జ్ఞానార్జనము నందు స్థిరమై ఉండుగాక ! నా ఆలోచన నీ పాద స్మరణ పైననే నిలుచుగాక ! మనస్సు వుణ్యమును నంపాదించుట పై ఆసక్తి కలిగియుండుగాక ! హృదయము మంచి విషయమును గూర్చి ఆలోచిం చుటయందే లగ్నమై ఉండుగాక

21. गीर्वाणभाषेति पदानभिज्ञम्
आभाष्यनध्याप्य तु रामशब्दात् ।
मां धन्यमातन्वत ये कृपालवः
तान्नित्यमम्ब ! प्रणते गुरुनहम् ॥

Substance: I salute to my teachers who taught me everything from Rama Sabda to the end of Mahabhashya when I had no idea about anything in Sanskrit.

తాత్పర్యము : సంస్కృత భాష ఉన్నదని ఆ పదము కూడా తెలయని నాకు దయతో రామ శబ్దము నుండి మహాభాష్యము చివరివరకు పాఠము చెప్పిన గురువులకు నమస్కరించుచున్నాను.

22. यावत् प्रोज्झितभोजन-
पत्रेषु बुभुक्षितैः पुलाकानि ।
मृग्यन्ते दीनजनै-
स्तावन्न जननि ! पुरोगतो देशः ॥

Substance : In India there are poor peSple who Search for food through the waste baskets and used plates. With such poverty India will not develop.

తాత్పర్యము : భారతదేశములో ఎంగిలాకులలో పారవేసిన గోధుమ రొట్టెలను ఆకలితో ఉన్నవారు వెతుక్కొని తినుచున్నారో అట్టివారు ఉన్నంత వరకు దేశము అభివృద్ధి పొందదు.

23. शीतातपवर्षादीन्
सहमानो बाधया परं दीनः ।
यावत् पथितलवास-
स्तावान्न पुरोगतो देशः ||

Substance : As far as people live on roads refraining heat, cold and rain, India will not develop.

తాత్పర్యము : చలి, ఎండ, వర్షము తట్టుకొనుచు రోడ్లపై, వీధులలో నిద్రించుచు ఉన్నవారు ఉన్నంత వరకు ఈ దేశమునకు అభివృద్ధి కలుగదు.

24. तनुमाच्छादयितुं वै
वासो याक्तु न लभते मनुजः ।
दीनः करुणापात्रं
तावन्न जननि ! पुरोगतो देशः ॥

Substance: This country will not develop until all the humans can’t earn to cover and protect themselves with clothes.

తాత్పర్యము : నిండుగా శరీరమును కప్పుకొనుటకు తగిన వస్త్రమును ఎప్పటివరకు మనుష్యుడు సంపాదించుకొనలేడో అంతవరకు దేశమునకు అభివృద్ధి కలుగదు.

25. जानाति नैवाम्ब ! दरिद्रतां पुन –
दारिद्र्यनिर्मूलनमेव भाषते ।
करोति नैवाम्ब ! च लोकसेवां
लोकाधिपत्यं तु समीहते जनः ॥

Substance: Mother! All those people who know nothing about poverty are just saying words about poverty alleviation. They are doing no service and are just hoping for power on all the citizens.

తాత్పర్యము : అమ్మా దారిద్ర్యము అంటే తెలియనివారు దారిద్ర్యము నిర్మూలించాలని మాటలు మాత్రమే చెప్పుచున్నారు. ఏమాత్రమును ప్రజాసేవ చేయక ప్రజలపై అధికారమును కోరుకొనుచున్నారు.

26. क्षुधातुरे नैव दयां करोति
मुष्टिप्रमाणं न ददाति पिण्डम् |
समर्पयत्यम्ब ! तु दैवपेट्यां
सहस्ररुप्याणि धनी विचित्रम् ॥

Substance: They don’t feed hungry; they don’t even donate a handful of rice to the needy but those rich people fill the Hundis with thousands of rupees. Isn’t this surprising ?

తాత్పర్యము : ఆకలిగొన్న వారిపై దయచూపరు. పిడికెడు అన్నపు ముద్దకూడా వారికి పెట్టరు. కాని డబ్బున్నవారు వేలకొలది ధనమును హుండీలలో, వేయుచున్నారు. ఇది ఆశ్చర్యము కదా !

27. वेदीषु चोद्धुष्यति साम्यवादं
सुवाक् सदैवाम्ब ! तु मुक्तकण्ठम् ।
परन्तु नैवाचरति स्ववाक्यं
परोपदेशे खलु पण्डिताः समे ॥

Substance : Everyone gets on to the stage and speaks about equality and fraternity and they themselves don’t follow it. But while preaching to others everyone is a scholar!

తాత్పర్యము : అందరూ ఉపన్యాస వేదికలెక్కి సామ్యవాదమును గూర్చి పెద్దగా మాట్లాడుదురుగాని తాము చెప్పిన దానిని ఎవ్వరు తామే ఆచరింపరు. ఇతరులకు చెప్పటంలో మాత్రం అందరూ పండితులే.

28. अज्ञं विज्ञं कुरुते
विज्ञं चीप्यज्ञमेव पदवी सा ।
धर्ममधर्मं कुरुते
चाधर्मं धर्ममम्ब ! लोकेऽस्मिन् ॥

Substance : Power can make a fool important and a scholar. Similarly, in today’s world that power can make the right (dharma), wrong (dharma) and can make the wrong dharma) into right dharma).

తాత్పర్యము : అధికారము మూర్ఖుని పండితుని చేస్తుంది. అలాగే ఈ లోకంలో అధికారం ధర్మాన్ని అధర్మంగాను, అధర్మాన్ని ధర్మంగాను మార్చి వేయగలదు.

29. स्तुतिपाठकानां बलमस्ति येषां
येषां पुना राजकपक्षशक्तिः ।
येषां प्रचारः खलु वृत्तपत्रे
त एव विद्वांस इहाऽधुवाऽम्ब ! ॥

Substance : Those who have the support of people who applaud for anything under false pretenses, those who have the support of political parties, who can publicize in their own-newspapers are the scholars in the present day world.

తాత్పర్యము : ఎవ్వరికి పొగడ్తలు చేయువారి బలమున్నదో, రాజకీయ పక్షాలతో పరిచయం ఉంటుందో, వార్తాపత్రికలలో ప్రచారం చేసుకోగలరో వారే ఈ కాలంలో పండితులు.

30. सर्वोऽपि हि परदोषान्
प्रकटयति न पश्यति स्वदोषान् ।
गुआ न हि जानीते
स्वाधस्स्थं जननि ! मलिनमङ्गं वै ॥

Substance : Just like the ‘guruvinda’ seed that doesn’t know about the black on its bottom, all those people who point at others mistakes don’t know their own mistakes.

తాత్పర్యము : గురువింద గింజకు తన క్రింది భాగంలో ఉండే నలుపు గురించి తెలయనట్లే ఇతరుల దోషాలను గురించి చెప్పే వారెవ్వరికీ తమలోని దోషం గురించి తెలియదు.

31. अभ्यस्यते नैव हि देववाणी
नाधीयते वाङ्मयमम्ब ! तस्याः ।
नो चिन्त्यतेऽस्या विविधोपयोगो
निर्हेतु तां द्वेष्टि च हेतु दी ॥

Substance: A hethuvaadi doesn’t learn Sanskrit, doesn’t study its literature, doesn’t think of its uses but without any reason hates Sanskrit.

తాత్పర్యము : హేతువాది సంస్కృత భాషను నేర్చుకోడు. దానిలో ఉండే సాహిత్యం చదువడు. ఉపయోగాల గురించి ఆలోచించడు. కాని కారణం లేకుండానే సంస్కృత భాషను నిందిస్తాడు.

32. भवतु सकलदेशे संस्कृतस्य प्रचारः
पुनरपि सुरवाणी यातु पीर्वं महत्त्वम् ।
सकलमनुजकण्ठैर्घुष्यतां देववाणी
जगति भवतु मान्यं संस्कृतं मातृदेशे ॥

Substance : In all the countries a campaign shouiu ue hern for popularizing Sanskrit. Sanskrit rauage should obtain its past glory. Everyone should speak SansKrit. In our country and in the whole world Sanskrit should be given the status of Divine language.

తాత్పర్యము : అన్ని దేశాలలో సంస్కృతానికి ప్రచారం కలగాలి. సంస్కృత భాషకు పూర్వవైభవం రావాలి. సంస్కృత భాష అందరి గొంతులలో పలకాలి. మన దేశంలోను, ప్రపంచంలోను సంస్కృతానికి పూజ్యస్థానం కలగాలి.

33. कश्चिच्छ्रमं नैव करोति लोके
तथापि सौख्यं लभते नितान्तम्
सदैव चान्यः कुरुते परिश्रमं
तथापि मातर्लभते न सौख्यम् ॥।

Substance: A person might not know anything bout hardships and lead his whole life with happiness and sophistication. Whereas another might have to work hard always and end up with no happiness at all.

తాత్పర్యము : ఒకడు లోకంలో కష్టమంటే ఏమిటో తెలయనివాడు ఉంటాడు.’ వాడికి అన్ని సుఖాలు కలుగుతాయి. మరొకడు ఎప్పుడూ కష్టపడుతూనే ఉంటాడు. కాని ఎప్పటికీ సుఖాన్ని పొందలేడు.

34. ग्रामं न पश्यति न गच्छति तं कदापि
नैवात्र तिष्ठति कदापि जनैः सहाम्ब ! ।
तेभ्यो न साधु विदधाति च कर्म किञ्चित्
चर्चत्यहो सदसि तत्प्रगतिं तु चित्रम् ॥

Substance : None of the leaders, saw a village or went to a village or spoke with villagers. They might not have done anything that is useful to a village. But these leaders enter an assembly and speak about the development and welfare of such villages all the time ! How bizarre!

తాత్పర్యము : ఏ’ నాయకుడూ పల్లెను చూడడు. అక్కడికి వెళ్ళడు, అక్కడి జనులను కలసి మాట్లాడడు. గ్రామానికి ఉపయోగపడే పని చేయడు. కాని సభల్లో ఎప్పుడూ గ్రామాభివృద్ధి గురించి చర్చిస్తాడు. ఇది ఎంతో విచిత్రం కదా !

35. स्वदेशवेषं तु धरन्ति नैव
स्वदेशभाषां तु वदन्ति नैव ।
स्वसम्प्रदायांस्तु चरन्ति नैव
तथापि वेदीषु वदन्ति संस्कृतिम् ॥

Substance : He doesn’t wear the clothes that are traditional or cultured (Indian) He doesn’t know anything about our
country’s ethnicity or language but he speaks about our country’s culture. How strange!

తాత్పర్యము : మన దేశానికి అనుకూలమైన వేషాన్ని ధరించడు. దేశ భాష సంప్రదాయములు తెలియవు. కాని దేశ సంస్కృతిని గురించి మాట్లాడుతాడు. ఇది చాలా ఆశ్చర్యము కదా !

कविपरिचयः
मातृगीतं नाम पाठ्यभागोऽयं महामहोपाध्याय आचार्य रव्वा – श्रीहरि – पण्डितेन रचितात् मातृगीतम इति काव्यात् इति काव्यात् गृहीतः । अयं महानुभावः श्रीमती वेङ्कटनरसम्मा – श्रीनरसय्य इत्याख्ययोः पुण्यदम्पत्योः सुतः । तेलङ्गणा – राज्ये नलगोंड – जिल्लायां वलिगोडाख्य – जनपदसमीपस्थ – वेलुवर्ति – ग्रामः एतेषां जन्मस्थलमस्ति | 1943 तमे वर्षे सेप्टेम्बर्-मासस्य सप्तमतिनाङ्कः महोदयस्यास्य जन्मतिथिः ।

संस्कृते, तेलुगुभाषायां च कृतभूरिपरिश्रमः आचार्य रव्वा श्रीहरिपण्डितः उस्मानिया – विश्वविद्यालये, भग्यनगरस्थ – केन्द्रीयविश्वविद्यालये च प्राचार्यत्वं निरुह्य 2001 तमे वर्षे आन्ध्रप्रदेशे स्थितस्य कुप्पं द्रविडविश्वविद्यालयस्य उपकुलपतित्वम् अध्यगच्छत् । ततश्च तिरुमलतिरुपतिदेवस्थानीय – ग्रन्थमुद्रापणविभागस्य प्रधानसम्पाद कपदवीं निरवहत् । अयं सि ना रे महाभागस्य ‘प्रपञ्चपदी, झाबुवा – महाभागस्य ‘फिरदौसी’, ‘वेमनशतकम्’, शेषप्पकवेः ‘नरसिंहशतकम्’ इत्यादि प्रसिद्धनि काव्यानि संस्कृतेन अनुदितवान् । आबाल्यात् व्याकरणशास्त्रे कृतधीरयं विद्वान् कीशिकासहित – पाणिनीय – अष्टाध्याय्याः तेलुगुभाषया व्याख्यानं व्यरचयत् ।

Introduction
This poem is taken from the book Mathrugeetham written by Mahamahopadhyaya Prof. Rawa Srihari. He is bom to the blessed couple Smt. Venkata Narasamma and Sri Narasayya Veluvarthi, a village near Valigoda in Nalgonda district in Telangana is his birth place. He is bom on 7-9-1943. He worked as professor in Osmania University, Central University of Hyderabad and in 2001 was Telangana appointed as Vice chancellor of Kuppam Dravida University in Andhra Pradesh.

After that he worked as Chief Editor in publishing division of Tirumala Tirupad Devasthanam. He translated C.N. Reddy’s ’Prapancha padulu’, Jashuva’s ‘Phirdausi’, Vemana Sathakam, Seshappa’s ‘Narasimha Sathakam’ and many other great telugu books into Sanskrit. Prof. Srihari being a scholar in grammar, authored the commentary of Kasikasahita-panineeya Ashtadhyayi in telugu.

కవి పరిచయం
‘మాతృగీతం’ అనే ఈ పాఠ్యభాగము మహామహోపాధ్యాయుడైన ఆచార్య రవ్వా శ్రీహరి గారిచేత రచించబడిన “మాతృగీతం” అనే పుస్తకము నుండి గ్రహించబడినది. ఈయన శ్రీమతి వేంకట నరసమ్మ, శ్రీ నరసయ్య అనే పేరు కలిగిన పుణ్యదంపతుల కుమారుడు. తెలంగాణా రాజ్యమునందు నల్గొండ జిల్లాలో వలిగోడు అనే పల్లె సమీపమునందున్న వేలువర్తి అనే పేరుగల గ్రామము వీరి జన్మస్థలము 7-9-1943 వ సంవత్సరములో ఈయన జన్మించిరి.

సంస్కృత, తెలుగు భాషలయందు గొప్ప పరిశ్రమ చేసిన ఈయన ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయ మందు, భాగ్యనగరములో ఉన్న కేంద్రీయ విశ్వ విద్యాలయమందు ఉపన్యాసకులుగా పనిచేసి 2001 వ సంవత్సరంలో ఆంధ్రప్రదేశ్లో ఉన్న కుప్పం ద్రవిడ విశ్వవిద్యాలయము యొక్క ఉపకులపతి పదవిని పొందెను. తరువాత తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానములోని గ్రంథముద్రణ విభాగమునకు ప్రధాన సంపాదక పదవిని నిర్వహించెను.

ఈయన సి.నా.రె గారి ప్రపంచ పదులు, జాషువాగారి పిరదౌసి, వేమన శతకము, శేషప్ప కవి గారి నరసింహ శతకము మొదలైన ప్రసిద్ధ గ్రంథములను సంస్కృతము లోనికి అనువదించిరి. చిన్నతనము నుండి వ్యాకరణ శాస్త్రము నందు సమర్థులైన ఈ పండితుడు కాశికా సహిత పాణిని అష్టాధ్యాయినికి తెలుగు భాషలో వ్యాఖ్యానమును రచించెను.

मातृगीतम् Summary in Sanskrit

“मातृदेवो भव” इति श्रुतिवाक्यम् अतुसृत्य स्वमातुः भारतमातुश्च वैशिष्ट्यं आधुनिकलोकाय ज्ञापयितुं आचार्य रव्वा-श्रीहरिमहाभागः मातृगीतं कालिदासादि- नाम काव्यम् अरचयत् । प्रारम्भे व्यास – वाल्मीकि कविवरेण्यान् प्रणम्य, सः स्वमातुः अनुरागं वर्णयन् मातृसमा सुखदा क्वचित् न दृश्यते, सा तु त्रिदिवादपि गरीयसी इति प्रस्तौति । यत्किञ्चित् अधीतम्, समाजे यच्चं पदं प्राप्तम् तत्सर्वं मातुः पुण्येनैवेति मातरम्प्रति, स्वविनयं प्रकटीकरोति । “सत्कार्यं करणीयम्, मृदु हितं च वक्तव्यम् शान्तिः अभ्यसनीया, कोपः दूरीकरणीयः” इति वदन् यदि सर्वेऽपि जनाः एतदतुसरन्ति तर्हि मातृदेशस्यौन्नत्यं वर्धत इति अभि । लोके दरिद्रतां दृष्ट्वा अनुकम्पन्ते किन्तु न किमपि यच्छन्ति धनायकाः, ते यथा परोपकाररताः भवन्ति तथा तान् परिवर्तय हे अम्ब ‘ इतेि प्रर्थयति । अपि च अयं संस्कृतस्य प्राचीनवैभवम् आनेतुं भवतु सकलदेशे संस्कृतस्य प्रचारः, पुनरपि सुरवाणी यातु पूर्वं महत्वम्’ इति अम्बां प्रार्थयति ।

मातृगीतम् Summary in English

Following the Vedic sentence “Mathrudevo Bhava”, Prof. Rawa Srihari wrote this poem (kavya) ‘Mathrugeetham’ to bring Mother’s and India’s greatness and glory to everyone’s notice. Firstly, starting off with saluting the great poets like Vyasa, Valmiki and Kalidasa, he described his mother’s love. He started praising her saying that there is no one in this world, who can equal a mother and that she is the greatest among all the three worlds.

He showed his respect towards mother saying that to obtain any position in this world, it is mother’s good deeds (punya) that make it possible. He felt that by everyone following “Do good deeds, speak good, be peaceful and leave anguish” the respect towards the country increases. Some people are saddened seeing the poverty in the world. But what are these bad leaders’ desires? When will they turn into good humans? He prayed his mother to bring a change in them. He also hoped for a campaign for Sanskrit language so that it retains its past glory as Divine language.

मातृगीतम् Summary in Telugu

“మాతృదేవో భవ” అను వేద వాక్యమును అనుసరించి తన తల్లి యొక్క భారతదేశము యొక్క గొప్పతనమును ఆధునిక ప్రపంచమునకు తెలియ జేయుటకు ఆచార్య రవ్వా శ్రీహరిగారు మాతృగీతమ్ అనుపేరు గల కావ్యమును రచించెను. మొదట వ్యాసుడు, వాల్మీకి, కాళిదాసు మొదలగు కవులకు నమస్కరించి ఆయన తన తల్లి ప్రేమను వర్ణిస్తూ తల్లితో సమానమైన వారు మరియొకరు ఉండరు.

ఆమె మూడు లోకములలోకెల్ల గొప్పది అని స్తోత్రము చేసెను. ఏదైన నేర్చుకొనుటకు, సమాజములో ఏదైనా పదవిని పొందుటకు ఆమె పుణ్యమే కారణమని తల్లి యందు తన వినయమును ప్రకటించెను. “మంచి పనిచేయుము, మంచిగా మాట్లాడుము, శాంతిని నేర్చుకొనుము, కొపమును దూరము చేయుము” అని చెప్పి, దీనిని అందరూ ఆచరించినట్లైతే మాతృదేశ గౌరవము పెరుగును అని అభిప్రాయపడెను. లోకములోని దారిద్ర్యమును చూసి కొందరు బాధపడతారు. కాని ఈ చెడ్డ.

నాయకులు ఏమి కోరుచున్నారు ? వారు ఎప్పుడు పరోపకారులుగా కాగలరో ? వారిని ఆ విధముగా మార్చుము అని అమ్మను ప్రార్థించుచున్నాడు. ఇంతేకాకుండా సంస్కృత భాషకు ఇంతకు ముందు ఉన్న వైభవమును తీసుకొని వచ్చుటకు అన్ని దేశములలో సంస్కృత భాషా ప్రచారము జరిగి మరల దేవ భాష అయిన సంస్కృతము పూర్వవైభవమును పొందుగాక ! అని తల్లిని ప్రార్థించుచున్నాడు.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 3 సహాయక చిట్టాలు

September 12, 2024September 11, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 3rd Lesson సహాయక చిట్టాలు Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 3rd Lesson సహాయక చిట్టాలు

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
వివిధ సహాయక చిట్టాల గురించి వివరించండి.
జవాబు.
1. కొనుగోలు చిట్టా :
ఈ చిట్టాలో సరుకును అరువు మీద కొన్నప్పుడే రాయాలి. సరుకును నగదు మీద కొన్నప్పుడు లేదా ఆస్తులను కొన్నప్పుడు ఈ పుస్తకములో నమోదు చేయరాదు. ఈ చిట్టాలో పద్దును వచ్చిన ఇన్వాయిస్ ఆధారముగా వ్రాస్తారు.

అమ్మకపుదారుడు సరుకును పంపేటపుడు సరుకు ధర, పరిమాణము, ఇచ్చిన డిస్కౌంట్, ఇతర షరతులు మొదలైన వాటిని వ్రాసి పంపే పట్టికను ఇన్వాయిస్ అంటారు. ఈ పుస్తకములో వర్తకపు డిస్కౌంట్ తీసిన తర్వాత బాకీ పడిన మొత్తముతో వ్యవహారము రికార్డు చేయబడుతుంది.

2. కొనుగోలు వాపసుల చిట్టా :
వ్యాపార సంస్థ కొనుగోలు చేసిన సరుకును కొన్ని కారణాల వలన అనగా సరుకులో నాణ్యత లేకపోవడం, సరుకు పాడవటము, ధర, పరిమాణములో తేడా ఉండటము వలన సరుకును వాపసు చేస్తారు. ఈ వాపసులను నమోదు చేయడానికి ఉపయోగించే పుస్తకము కొనుగోలు వాపసుల చిట్టా.

దీనిలో పద్దును డెబిట్ నోట్ ఆధారముగా వ్రాస్తారు. సరుకును వాపసు చేసినపుడు సరుకు విలువను సప్లయ్చారుని ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తూ పంపే పత్రమును డెబిట్ నోట్ అంటారు.

3. అమ్మకాల చిట్టా :
సరుకును అరువు మీద అమ్మినపుడు నమోదు చేసే చిట్టాను అమ్మకాల చిట్టా అంటారు. దీనిలో నగదు అమ్మకాలు, ఆస్తి అమ్మకాలు వ్రాయకూడదు. ఈ చిట్టాను రోజువారీ పుస్తకము అంటారు. దీనిలోని పద్దును ఇచ్చిన ఇన్వాయిస్ ఆధారముగా వ్రాస్తారు.

4. అమ్మకాల వాపసుల చిట్టా :
అమ్మిన సరుకు వాపసు వచ్చినపుడు ఈ పుస్తకములో వ్రాస్తారు. సాధారణముగా అమ్మిన సరుకు కొనుగోలుదారుడు సరుకులో నాణ్యత లేనపుడు, ఆర్డరు చేసిన సరుకు కంటే ఎక్కువ సప్లయ్ చేసినపుడు లేదా సప్లయ్ చేయబడిన సరుకు శాంపిలక్కు అనుగుణముగా లేనపుడు వాపసు చేయవచ్చు.

దీనిలోని పద్దు క్రెడిట్ నోట్ ఆధారముగా వ్రాస్తారు. వాపసు చేసిన సరుకు విలువను కొనుగోలుదారు ఖాతాకు క్రెడిట్ చేసినట్లుగా తెలుపుతూ పంపే పత్రమే క్రెడిట్ నోట్.

5. నగదు చిట్టా :
ఈ పుస్తకములో నగదు వసూళ్ళు మరియు నగదు చెల్లింపులను రికార్డు చేయటం జరుగుతుంది. ఈ చిట్టా ఖాతా స్వరూపములో ఉండి రెండు పుస్తకాల (చిట్టా మరియు ఆవర్జా) ప్రయోజనా ను చేకూరుస్తుంది.

6. వసూలు హుండీల చిట్టా :
సంస్థకు వసూలు కావలసిన వర్తకపు బిల్లులే వసూలు హుండీల బిల్లుల వివరాలు. అనగా బిల్లు తేది, స్వీకర్త పేరు, బిల్లు మొత్తము, బిల్లు కాలము, చెల్లింపు స్థానము మొదలైనవి పేర్కొంటారు.

7. చెల్లింపు హుండీల చిట్టా :
వ్యాపార సంస్థ ఉత్పత్తిదారులు లేదా టోకు వర్తకుల నుంచి అరువు మీద కొన్నప్పుడు లేదా అప్పు తీసుకున్నప్పుడు, ఆ మొత్తాన్ని తిరిగి చెల్లిస్తానని తెలిపే స్వీకృతి పత్రమే చెల్లింపు హుండీలు. ఈ వివరాలను చెల్లింపు హుండీల చిట్టాలో వ్రాస్తారు.

8. అసలు చిట్టా :
కొన్ని వ్యవహారములు పై ఏ చిట్టాలోను నమోదు కాకుండాపోతే వాటిని అసలు చిట్టాలో వ్రాస్తారు. ఉదా : ప్రారంభపు పద్దులు, సర్దుబాటు పద్దులు, సవరించే పద్దులు మొదలైనవి.

ప్రశ్న 2.
సహాయక చిట్టాల ప్రయోజనాలు తెలపండి.
జవాబు.
వ్యాపార పరిమాణము పెరిగి వ్యవహారాల సంఖ్య ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు ఆవర్జాలో విడివిడిగా సంబంధిత ఖాతాలలో నమోదు చేయడం చాలా కష్టమైన పని. దాని వలన అధిక శ్రమ, కాలం వృథా, దుబారా ఖర్చులు అవుతాయి. ఈ నష్టాలను అధిగమించడానికి ఒక్కొక్క తరహా వ్యవహారాన్ని వ్రాయడానికి ఒక్కొక్క పుస్తకాన్ని ఏర్పాటు చేస్తారు.

ఒకే స్వభావముగల వ్యవహారములన్నింటిని ఒకే పుస్తకములో వ్రాయడం వలన ఆ వ్యవహారాల మొత్తాన్ని ఒకేసారి ఆవర్జాలో నమోదు చేయడం తేలిక అవుతుంది. వ్యవహారాల స్వభావాన్ని బట్టి వివిధ చిట్టాలుగా విభజించి ఒక్కొక్క చిట్టాలో దానికి సంబంధించిన వ్యవహారాన్ని వ్రాస్తారు. ఈ పుస్తకాలను ‘సహాయక చిట్టాలు’, తొలి పద్దు పుస్తకాలు లేదా సహాయక పుస్తకాలు అంటారు.

సహాయక చిట్టాల వలన ప్రయోజనాలు :
1. కాలము ఆదా :
వ్యాపార వ్యవహారాలకు చిట్టాపద్దులు వ్రాయనవసరము లేకుండా నేరుగా సంబంధిత పుస్తకాలలో నమోదు చేయవచ్చు. దీని వలన కాలము, శ్రమ ఆదా అవుతుంది.

2. శ్రమవిభజన :
సహాయక చిట్టాల నమోదును, నిర్వహణ బాధ్యతను వివిధ వ్యక్తులకు అప్పగించవచ్చు. పని విభజన వలన పనిలో నాణ్యత పెరుగుతుంది.

3. నమోదు సులభతరము :
సహాయక చిట్టాలలో సంక్షిప్త వివరణ అవసరము లేకుండా పద్దులు వ్రాయవచ్చు. దీని వలన వ్యాపార వ్యవహారాలను వేగముగాను, సులభముగాను నమోదు చేయవచ్చు.

4. సామర్థ్యము పెరుగుతుంది :
పనిని విభజించి కేటాయించడము వలన సిబ్బంది తమ పనిలో ప్రత్యేకతను, సామర్థ్యాన్ని పెంపొందించుకుంటారు.

5. తప్పులను కనుగొనుట :
ఒకే స్వభావము కల వ్యవహారాలను ప్రత్యేక చిట్టాలలో నమోదు చేయడం వలన తప్పులను సులభముగా కనిపెట్టి సరిచేసుకోవచ్చు.

6. అవసరమైన సమాచారము:
నిర్ణీత కాలాంతము లేదా అవసరమైనప్పుడు ఆ వ్యవహారానికి సంబంధించిన వ్యవహారాన్ని సహాయక చిట్టాలు అందించగలుగుతాయి.

ప్రశ్న 3.
కొనుగోలు మరియు అమ్మకాల పుస్తకాలను గురించి వివరించి, వాటి నమూనాలను గీయండి.
జవాబు.
ఈ చిట్టాలో సరుకును అరువు మీద కొన్నప్పుడే రాయాలి. సరుకును నగదు మీద కొన్నప్పుడు లేదా ఆస్తులను కొనుగోలు చేసినపుడు ‘ఈ పుస్తకములో నమోదు చేయరాదు. ఈ చిట్టాలో పద్దును వచ్చిన ఇన్వాయిస్ ఆధారముగా వ్రాస్తారు.

అమ్మకపుదారుడు సరుకును పంపేటపుడు సరుకు ధర, పరిమాణము, ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ ఇతర షరతులు మొదలైన వాటిని వ్రాసి పంపే పట్టికను ఇన్వాయిస్ అంటారు. ఈ పుస్తకములో వర్తకపు డిస్కౌంట్ తీసిన తర్వాత బాకీ పడిన మొత్తముతో వ్యవహారము రికార్డు చేయబడుతుంది.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 3rd Lesson సహాయక చిట్టాలు 1

సరుకు అరువు అమ్మకాలను ఉపయోగించే చిట్టా అమ్మకాల చిట్టా. ఈ చిట్టాలో సరుకు నగదు అమ్మకాలు, ఆస్తి అమ్మకాలు నమోదు చేయకూడదు. ఈ చిట్టాను అమ్మకాల రోజువారీ పుస్తకము అని కూడా వ్యవహరిస్తారు. దీనిలోని పద్దును వచ్చిన ఇన్వాయిస్ ఆధారముగా వ్రాస్తారు. అమ్మకాల చిట్టా నమూనా

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 3rd Lesson సహాయక చిట్టాలు 2

ప్రశ్న 4.
అసలు చిట్టా అంటే ఏమిటి ? దానిలో నమోదు చేసే ఏవేని ఐదు అంశాలను రాయండి.
జవాబు.
దిగువ వ్యవహారాలను అసలు చిట్టాలో నమోదుచేస్తారు.
1. ప్రారంభపు పద్దులు :
కొత్త ఆర్థిక సంవత్సరములో నూతన పుస్తకాలను ప్రారంభిస్తూ రాసే చిట్టాపద్దులను ప్రారంభపు పద్దులు అంటారు. గత సంవత్సరము ఆస్తి అప్పుల నిల్వలను ప్రస్తుత సంవత్సరానికి బదిలీ చేయడానికి రాసే పద్దులను ప్రారంభపు పద్దులు అంటారు.

2. ముగింపు పద్దులు :
ప్రతి సంవత్సరాంతాన నామమాత్రపు ఖాతాల నిల్వలను వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాలకు మళ్ళించడానికి రాసే చిట్టాపద్దులను ముగింపు పద్దులు అంటారు. నామమాత్రపు ఖాతాలు అంటే ఖర్చులు, నష్టాలు, ఆదాయాలు, లాభాలకు సంబంధించిన ఖాతాలు.

3. ఆస్తుల అరువు కొనుగోలు, అమ్మకాలు :
ప్రతి వ్యాపార సంస్థ ఆస్తులను నగదు మీద గాని, అరువుమీద గాని కొనుగోలు చేసి అమ్మకము చేస్తుంది. ఆస్తులను అరువు మీద కొనుగోలు చేసి, అమ్మకాలు చేసినపుడు వాటిని అసలు చిట్టాలో వ్రాయాలి.

4. సవరణ పద్దులు :
చిట్టాపద్దులు వ్రాయడంలోగాని, ఆవర్జా ఖాతాలలో నమోదు చేయడంలోగాని, ఖాతాల నిల్వలను తేల్చడంలోగాని తప్పులు దొర్లే అవకాశము ఉంటుంది. అలాంటప్పుడు నికరలాభాన్ని ఖచ్చితముగా లెక్కగట్ట టానికి వీలుండదు. ఈవిధముగా తప్పులు దొర్లినపుడు వాటిని సవరణ చేస్తూ వ్రాయవలసిన పద్దులను సవరణ పద్దులు అంటారు.

5. సర్దుబాటు పద్దులు :
ముగింపు లెక్కలు తయారుచేసేటప్పుడు వ్యాపార సంస్థ కొన్ని సర్దుబాట్లు చేయవలసి ఉంటుంది. ఆస్తులకు, ఆదాయాలకు, ఖర్చులకు చేసే సర్దుబాట్లకు రాసే పద్దులను సర్దుబాటు పద్దులు అంటారు. ఉదా : చెల్లించవలసిన ఖర్చులు, రావలసిన ఆదాయాలు, ఆస్తులపై తరుగుదల మొదలైన సర్దుబాట్లను అసలు చిట్టాలో నమోదు చేయాలి.

6. బదిలీ పద్దులు :
ఒక ఖాతాలోని కొంత మొత్తాన్ని మరొక ఖాతాలోకి బదిలీ చేయడానికి రాసే పద్దులను బదిలీ పద్దులు అంటారు.
ఉదా : వ్యాపార సంస్థ ఆర్జించిన లాభాన్ని రిజర్వు నిధికి మళ్ళించడం, సొంతవాడకాలను మూలధన ఖాతాకు బదిలీ చేయడం మొదలైనవి.

పైన పేర్కొన్న వివిధ రకాల పద్దులతో పాటు కొన్ని ఇతర పద్దులు.
ఉదా : అగ్ని ప్రమాదము వలన సరుకు నష్టం, బిల్లులు అనాదరణ, కన్సైన్మైంట్ మీద పంపిన సరుకు, అసలు చిట్టాలో నమోదు చేయవలసి ఉంటుంది.

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
డెబిట్ నోటు అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

సరుకు వాపసు చేసేటపుడు ఆ సరుకు విలువను సప్లయారు ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తూ పంపే నోట్ను డెబిట్ నోట్ అంటారు.
సరుకు వాపసు చేయడానికి గల కారణాలు కూడా ఇందులో పొందుపరుస్తారు.

ప్రశ్న 2.
క్రెడిట్ నోటు అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

సరుకు వాపసు వచ్చినపుడు, ఆ సరుకు విలువను అమ్మకపుదారు ఖాతాకు క్రెడిట్ చేస్తూ పంపే నోట్ను క్రెడిట్ నోటు అంటారు.
దీనిని ఎర్ర సిరాతో వ్రాసి రెండు ప్రతులుగా తయారుచేస్తారు. ఒకటి కొనుగోలుదారుకు పంపి రెండవది సంస్థలో ఫైల్ చేస్తారు.

ప్రశ్న 3.
ఇన్వాయిస్ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

సరుకును అరువుపై కొనుగోలు చేసినప్పుడు సరుకు యొక్క సరఫరాదారుడు సరుకుతో పాటు వర్తకునికి ఇన్వాయిస్ను తయారు చేసి పంపుతాడు. దీనినే కొనుగోలు బిల్లు అని కూడా పిలుస్తారు.
సప్లదారుడు ఆర్డరు ప్రకారము సప్లయ్ చేసినామని సరుకు ధర, పరిమాణము, ఇచ్చిన డిస్కౌంట్, ఇతర షరతులు వాటి వివరాలను వ్రాసి ఒక పట్టీని తయారు చేసి వ్యాపారస్తునికి పంపుతాడు. ఈ పట్టీని ఇన్వాయిస్ అంటారు.

ప్రశ్న 4.
వర్తకపు డిస్కౌంటు.
జవాబు.

టోకు వర్తకుడు సరుకులను చిల్లర వర్తకులకు అమ్మేటపుడు ఆ వస్తువుపై ముద్రించిన ధర లేదా జాబితా ధరపై కొంత శాతాన్ని తగ్గింపు ఇస్తారు. దీనిని వర్తకపు డిస్కౌంట్ అంటారు.
వర్తకపు డిస్కౌంట్ తగ్గించిన తర్వాత నికర మొత్తాన్ని మాత్రమే పుస్తకాలలో వ్రాయటం జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 5.
అసలు చిట్టా.
జవాబు.

సహాయక చిట్టాలలో రాయడానికి వీలులేని వ్యవహారములు ఏవైతే ఉన్నాయో వాటిని అసలు చిట్టాలో వ్రాస్తారు.
ఉదా : అరువుపై యంత్రాన్ని కొనుగోలు చేస్తే దీనిని కొనుగోలు చిట్టాలో రాసే వీలులేదు. ఇది అరువు వ్యవహారం అయినా సరుకు కాదు. కాబట్టి దీనిని అసలు చిట్టాలో వ్రాస్తారు.
అసలు చిట్టా ‘8’వ సహాయక చిట్టా మొదటి 7 సహాయక చిట్టాలలో రాయడానికి వీలులేని వ్యాపార వ్యవహారాలను అసలు చిట్టాలో రాస్తారు.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 2 వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం

September 12, 2024September 11, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
వోచర్ (Vouchers) ను ఏ విధంగా తయారు చేస్తారు ?
జవాబు.
వ్యవహారాలను ఖాతా పుస్తకాలలో నమోదు చేయుటకు మూలమైన వోచర్లను సేకరించి / తయారుచేసి భద్రపరచాలి. కొన్ని వోచర్ పత్రాలను తయారు / సృష్టించటం గురించి క్రింద ఇవ్వడమైంది.

వోచర్లను రూపొందించటం :
a) నగదు మెమో :
సంస్థ సరుకులను నగదుకు కొనుగోలు చేసినప్పుడు నగదు మెమోను పొందటం, అమ్మినప్పుడు నగదు మెమోను ఇవ్వడం జరుగుతుంది.

b) కొనుగోలు ఇన్వాయిస్ :
సరుకులను అరువుపై కొనుగోలు చేసినప్పుడు, సరుకులతో పాటు, కొనుగోలు ఇన్వాయిస్ను సప్లయిదారు ఇస్తారు. దీనిలో, తేదీ, కొనుగోలుదారు పేరు, సరుకుల వివరణ, పరిమాణం, వాటి విలువ మొదలైన విషయాలు ఉంటాయి. ఇన్వాయిస్ మొదటి / అసలు పత్రం కొనుగోలుదారునికి ఇవ్వబడుతుంది. రెండవ నకలు పత్రం సంస్థ వద్ద భద్రపరచబడుతుంది.

c) అమ్మకపు ఇన్వాయిస్ :
సరుకులను అరువుపై అమ్మినప్పుడు, అమ్మకందారు దీనిని తయారుచేస్తారు. దీనిలో కొనుగోలుదారు పేరు, సరుకు వివరాలు, వాటి పరిమాణం, విలువ మొదలగునవి ఇందులో పొందుపరచబడతాయి. ఇన్వాయిస్ అసలు పత్రం కొనుగోలుదారునికి పంపబడతాయి. నకలు పత్రం సంస్థ తన వద్ద భద్రపరచుకుంటుంది.

d) వసూలు పత్రం :
ఖాతాదారుల నుండి సంస్థ నగదు తీసుకున్నప్పుడు, ఈ పత్రాన్ని జారీ చేయడమౌతుంది. దీని నకలు కూడా తయారు చేయబడతాయి. అసలు పత్రాన్ని ఖాతాదారునికి ఇచ్చి, నకలు (రెండవ) పత్రాన్ని సంస్థ వద్ద భద్రపరచబడుతుంది.

e) చెల్లింపు పత్రం :
సంస్థ ఎవరికైతే నగదు కాని చెక్కును గాని బ్యాంకులో జమచేసినప్పుడు ఈ పత్రం తయారుచేయబడుతుంది. ఈ పత్రంలోని ఒక భాగం బ్యాంకు ఉంచుకొని, రెండవ భాగం (ఎడమచేతి వైపు భాగం) జమచేసిన వారికి ఇవ్వటం జరుగుతుంది. ఇది చెల్లింపును ధృవీకరిస్తుంది.

f) చెక్కు :
చెక్కు అనేది చెక్కులో రాసిన మొత్తాన్ని, పేర్కొన్న వ్యక్తికి చెల్లించమని, ఖాతాదారుడు (depositor) బ్యాంకుకు చేసే ఆదేశం. చెక్కులు జారీ చేసినప్పుడు, ఎవరికి జారీ చేసింది, చెల్లించే మొత్తం, తేదీ మొదలైన విషయాలు చెక్కు పుస్తకంలోని counterfoil లో రాయబడుతుంది.

g) డెబిట్ నోట్ :
ఇది సరుకులు వాపసు చేసినప్పుడు, ఖాతాదారుడు, సప్లయ్చారునికి రాతపూర్వకంగా పంపే పత్రం. దీనిలో, వాపసు చేసిన సరుకుల వివరాలు, విలువ, పరిమాణం ఉంటాయి. ఇది సప్లయ్చారు ఖాతాకు డెబిట్ చేసిన మొత్తాన్ని తెలియజేస్తుంది. దీన్ని భవిష్యత్తు అవసరానికై భద్రపరచబడుతుంది.

h) క్రెడిట్ నోట్ :
ఇది సరుకులు వాపసు చేసినప్పుడు, సప్లయ్చారుడు ఖాతాదారునికి పంపే వ్రాతపూర్వక పత్రం. దీనిలో, ఖాతాదారుని ఖాతాకు, సరుకు వాపసుకు సంబంధించి ఎంత మొత్తం క్రెడిట్ చేయబడిందో తెలుపుతుంది. దీని మొదటిపత్రం (Original copy) ఖాతాదారునికి పంపి, రెండవ పత్రం (నకలు)ను సంస్థ భద్రపరచుతుంది.

ప్రశ్న 2.
అకౌంటింగ్ సమీకరణాన్ని ఒక ఉదాహరణతో వివరించండి.
జవాబు.
అకౌంటింగ్ సమీకరణం :
1. అకౌంటింగ్ సమీకరణం అనేది, అకౌంటింగ్ సూత్రాలలోని ద్వంద్వ రూప భావన ఆధారంగా నిర్మితమైంది.
2. ఈ అకౌంటింగ్ సమీకరణం, వ్యాపారం యొక్క ఆర్థిక వనరులకు ఆ ఆర్థిక వనరులపై గల రుణబాధ్యతల మధ్యగల సంబంధాన్ని తెలుపుతుంది.
3. ఖాతా పుస్తకాలలో నమోదు చేసిన ప్రతి వ్యవహారము సంస్థ యొక్క ఆర్థిక స్థితి గతులలో మార్పులు తెస్తుంది.
4. దీనిని, అకౌంటింగ్ సమీకరణం రూపంలో క్రింద వివరించడమైంది.
ఆస్తులు (వనరులు) = సంస్థ కున్న బాధ్యతలు (లేదా)
ఆస్తులు = మూలధనం + అప్పులు
5. ఈ క్రింది ఉదాహరణలు, వివిధ వ్యవహారాలు, అకౌంటింగ్ సమీకరణంపై ఎలాంటి ప్రభావాన్ని కలిగించునో వివరిస్తాయి.

1. గణేష్ 7 50,000 నగదుతో వ్యాపారాన్ని ప్రారంభించాడు. దీనిని అకౌంటింగ్ సమీకరణంలో కూర్చినప్పుడు నగదు 50,000 = మూలధనం ₹ 50,000 + అప్పులు ₹ 0.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 1

2. ఫర్నీచర్ నగదుకు కొనుగోలు కౌ 10,000. ఇప్పుడు అకౌంటింగ్ సమీకరణం ఈ విధంగా ఉండును.
నగదు 40,000 + ఫర్నీచర్ ₹ 10,000 = మూలధనం ₹ 50,000 + అప్పులు ₹ 0.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 2

3. శంకర్ నుండి అరువుపై సరుకు కొనుగోళ్ళు ₹ 15,000.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 3

ఆస్తులు = మూలధనం + అప్పులు
నగదు + ఫర్నీచర్ + సరుకులు = మూలధనం + శంకర్కు చెల్లించవలసిన అప్పులు
40,000 + 10,000 + 15,000 = 50,000 + 15,000
65,000 = 65,000.

ప్రశ్న 3.
వ్యవహారాలను నమోదు చేయు విధానాలను గురించి క్లుప్తంగా వివరించండి.
జవాబు.
వ్యాపార ఆర్థిక వ్యవహారాలను, ఈ క్రింద తెలిపిన ఏదో ఒక పద్ధతిలో నిర్వహించబడుతుంది.

1. ఒంటి పద్దు విధానం (Single Entry System) :

దీనిని అసంపూర్ణ బుక్ కీపింగ్ విధానంగా పరిగణిస్తారు. దీనిని సాధారణంగా చిన్న వ్యాపార సంస్థలు పాటిస్తాయి.
కోహిలర్ ప్రకారం, ఇది ఒక బుక్ కీపింగ్ విధానం, దీనిలో, విధిగా, నగదు మరియు వ్యక్తిగత ఖాతాలను మాత్రమే నిర్వహిస్తారు.
ఇది ఎప్పుడు అసంపూర్ణ విధానం, మరియు పరిస్థితులను అనుసరించి మారుతుంది. కేవలం నగదు, మరియు వ్యక్తిగత ఖాతాలనే నిర్వహించటం వల్ల ఈ విధానంలో పూర్తి సమాచారం అందుబాటులో ఉండదనే విషయాన్ని ప్రధాన లోపంగా పరిగణిస్తారు.
కాబట్టి దీన్ని తరచుగా, అసంపూర్తిగా ఉన్న రికార్డుల నుండి అకౌంట్స్ను తయారుచేయు పద్ధతిగా వ్యవహరిస్తారు.

2. జంట పద్దు విధానం (Double Entry System) :

ఈ విధానంలో అన్ని వ్యాపార వ్యవహారాలలోని రెండు అంశాలను నమోదు చేస్తారు. ప్రతి వ్యవహారంలో రెండు అంశాలు ఉంటాయి. అవి ఇవ్వటం, తీసుకొనటం.
ఉదాహరణకు, మనం నగదు చెల్లించినప్పుడు, దానిని స్వీకరించే ఒక వ్యక్తి ఉండును. అదేవిధంగా, మనం నగదు స్వీకరించినప్పుడు, మనకు చెల్లించే ఒక వ్యక్తి ఉంటారు.
ఈ విధంగా, ప్రతి వ్యవహారం, ఏకకాలంలో ఒకే మొత్తంతో రెండు ఖాతాలు ప్రభావితమగును. అవి, ఒక ఖాతా లబ్ధి ఇచ్చే అంశం, రెండవది లబ్ది పొందే అంశం. ఒక దానిని డెబిట్గాను, వేరొక దానిని క్రెడిట్గా వ్యవహరిస్తారు.
జంట పద్దు విధానంలో ఒక వ్యవహారంలోని రెండు అంశాలైన డెబిట్, క్రెడిట్ను గుర్తించి నమోదు చేస్తారు.

ప్రశ్న 4.
ఖాతాల వర్గీకరణను, ఉదాహరణలతో తెలపండి.
జవాబు.
ఒక వ్యాపారములో జరిగే వ్యవహారములన్నింటిని సంపూర్ణముగా రికార్డు చేయడమే అకౌంటింగ్ యొక్క ముఖ్య ఉద్దేశ్యము. కాబట్టి వ్యక్తికిగాని, ఆస్తికిగాని, అప్పుడుగాని, ఖర్చుకుగాని లేదా ఆదాయానికిగాని సంబంధించిన అన్ని వ్యవహారముల సంక్షిప్త స్వరూపము లేదా రికార్డును ఖాతా అనవచ్చు.

ఖాతాలను స్థూలముగా రెండు రకాలుగా విభజించవచ్చు.

వ్యక్తిగత ఖాతాలు
వ్యక్తిగతము కాని ఖాతాలు

1. వ్యక్తిగత ఖాతాలు :
వ్యాపార సంస్థ ఏఏ వ్యక్తులతో వ్యవహారాలు జరుపుతుందో లేదా సంస్థలతో వ్యవహారాలు జరుపుతుందో ఆ ఖాతాలను వ్యక్తిగత ఖాతాలు అంటారు. ఈ ఖాతాలు సాధారణముగా సహజ వ్యక్తులు. ఉదా : రాముని ఖాతా, గోవింద్ ఖాతా లేదా న్యాయాత్మక లేదా కృత్రిమ వ్యక్తులు కావచ్చు.
ఉదా : స్టేట్ బ్యాంక్ ఖాతా, జీవిత భీమా సంస్థ ఖాతా మొదలైనవి.

వ్యక్తిగత ఖాతాలలో డెబిట్, క్రెడిట్ సూత్రాలు :
“పుచ్చుకునే వాని ఖాతాకు డెబిట్ చేయండి. ఇచ్చేవాని ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయండి”. అనగా ప్రయోజనము పొందిన వ్యక్తిని డెబిట్ చేయాలి. ప్రయోజనము ఇచ్చిన వ్యక్తిని క్రెడిట్ చేయాలి.

2. వ్యక్తిగతం కాని ఖాతాలు : ఈ ఖాతాలను మరల రెండు రకాలుగా విభజించవచ్చు.

వాస్తవిక ఖాతాలు
నామమాత్రపు ఖాతాలు

i) వాస్తవిక ఖాతాలు : సంస్థకు చెందిన ఆస్తుల ఖాతాలు వాస్తవిక ఖాతాలు. ఈ ఆస్తులు కనిపించే ఆస్తులకు సంబంధించినవి కావచ్చు.
ఉదా: యంత్రాలు, భవనాలు, ఫర్నీచర్ మొదలైనవి లేదా కనిపించని ఆస్తులకు సంబంధించిన ఖాతాలు కావచ్చు.
ఉదా : గుడ్విల్, పేటెంటు హక్కులు మొ॥.
వాస్తవిక ఖాతాకు సంబంధించిన సూత్రము : “వచ్చే ఆస్తిని డెబిట్ చేయండి. పోయే ఆస్తిని క్రెడిట్ చేయండి”.

ii) నామమాత్రపు ఖాతాలు : వీటికి రూపము, చలనము ఉండదు. ఈ ఖాతాలు ఖర్చులు, నష్టాలు, లాభాలు, ఆదాయాలకు సంబంధించినవి.
ఉదా : జీతాల ఖాతా, అద్దె ఖాతా, వచ్చిన డిస్కౌంట్ ఖాతా మొ॥.
నామమాత్రపు ఖాతాలకు సంబంధించిన సూత్రము : “వ్యయాలను, నష్టాలను డెబిట్ చేయండి. ఆదాయాలను, లాభాలను క్రెడిట్ చేయండి.

ప్రశ్న 5.
డెబిట్, క్రెడిట్ సూత్రాలను ఉదాహరణలతో తెలపండి.
జవాబు.
డెబిట్, క్రెడిట్ సూత్రాలు :
ప్రతి వ్యవహారంలో రెండు అంశాలు ఉంటాయి. ఒక అంశాన్ని డెబిట్ అని, రెండవ అంశాన్ని క్రెడిట్ అని వ్యవహరిస్తాము. జంట పద్దు విధానంలో ఏ అంశాన్ని డెబిట్గా లేదా క్రెడిట్గా చేయవలెనో గుర్తించడానికి గాను డెబిట్, క్రెడిట్ సూత్రాలు ఏర్పరచబడినవి. అవి

1. వ్యక్తిగత ఖాతాలు : (సహజ, కృత్రిమ ప్రాతినిధ్య వ్యక్తులు)
సూత్రం :
పుచ్చుకొనే వారి ఖాతాకు డెబిట్ చేయండి. ఇచ్చే వారి ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయండి.

ఏ వ్యక్తి అయితే సంస్థ నుంచి ప్రయోజనం పొందుతున్నాడో, అతని ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి. అదే విధంగా, ఏ వ్యక్తి అయితే సంస్థకు ప్రయోజనం చేకూర్చునో, ఆ వ్యక్తి ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయాలి.
ఉదాహరణకు, రమేష్కు ₹ 5,000 సరుకును అరువుపై అమ్మడమైంది. ఈ సందర్భంలో రమేష్ సంస్థ నుండి ప్రయోజనం పొందుతున్నాడు. కాబట్టి అతని ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి.
ఇదే విధంగా, మహేష్ నుండి ₹ 2,000 సరుకును సంస్థ అరువుపై కొనుగోలు చేసినప్పుడు, మహేష్ ప్రయోజనం చేకూర్చే వ్యక్తి కాబట్టి అతని ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయవలెను.
ఈ విధంగా సంస్థ నుండి ప్రయోజనం పొందే వారి (పుచ్చుకొనేవారు) ఖాతాకు డెబిట్, ప్రయోజనం ఇచ్చే వారి ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయవలెను.

2. వాస్తవిక ఖాతాలు : (ఆస్తులు)
సూత్రం :
వచ్చే ఆస్తిని డెబిట్ చేయండి
వెళ్ళే ఆస్తిని క్రెడిట్ చేయండి
ఈ సూత్రం ప్రకారం సంస్థలోనికి వచ్చే ఆస్తులను డెబిట్ చేయాలి. వెళ్ళే ఆస్తులను క్రెడిట్ చేయాలి.

3. నామమాత్రపు ఖాతాలు : (వ్యయాలు, నష్టాలు, ఆదాయాలు, లాభాలు)
సూత్రం :
అన్ని వ్యయాలను, నష్టాలను డెబిట్ చేయండి
అన్ని ఆదాయాలను, లాభాలను క్రెడిట్ చేయండి.
ఈ సూత్రం ప్రకారం సంస్థ యొక్క అన్ని వ్యయాలను, నష్టాలను డెబిట్ చేయాలి. ఆదాయాలను, లాభాలను క్రెడిట్ చేయాలి.
ఉదాహరణ : ఈ క్రింద పట్టికలో డెబిట్, క్రెడిట్ సూత్రాల్ని అన్వయించి వ్యవహారంలోని రెండు అంశాలను గుర్తించి, ఖాతాకు సంబంధించినవో వివరించడమైంది.

కొన్ని వ్యవహారాలను క్రింద ప్రస్తావించడమైంది

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 4

ప్రశ్న 6.
అకౌంటింగ్ పద్ధతులను క్లుప్తంగా వివరించండి.
జవాబు.
అకౌంట్స్ను ఏదేని క్రింద తెలిపిన పద్ధతిలో నిర్వహించవచ్చును.

1. నగదు పద్ధతిలో అకౌంటింగ్ :

ఈ పద్ధతిలో, నగదు వసూళ్ళు, చెల్లింపులకు సంబంధించిన వ్యవహారాలను మాత్రమే నమోదు చేస్తారు.
ఈ పద్ధతిలో చెల్లించవలసిన ఖర్చులు, రావలసిన ఆదాయాల నమోదుకు ఎలాంటి ఆస్కారము లేదు.
సాధారణంగా, ప్రభుత్వ ఖాతాలు, నగదు పద్దతిలో నిర్వహించబడుతుంది. కొంతమంది professionals, professional సంస్థలు కూడా కొద్దిపాటి మార్పులతో ఈ పద్ధతిని పాటిస్తున్నారు. వీరు వాస్తవంగా వసూలైన ఆదాయాలను నమోదు చేస్తారు. కాని ఖర్చులను నమోదు చేసినప్పుడు, చెల్లించిన మరియు చెల్లించవలసిన ఖర్చులను కూడా పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు.
ఈ విషయంలో వీరు కొంతవరకు మితవాద సాంప్రదాయాన్ని (conservatism) పాటిస్తారు. ఇలాంటి సందర్భాలలో వారి ఆదాయ నివేదిక వసూళ్ళు మరియు వ్యయాల ఖాతాగా చూపబడుతుంది.

2. సముపార్జన (Accrual) పద్ధతిలో అకౌంటింగ్ :

ఈ పద్ధతిలో అన్ని వ్యాపార వ్యవహారాల పూర్తి ప్రభావాన్ని నమోదు చేస్తారు. అంటే వసూలైన, రావలసిన ఆదాయం, చెల్లించిన, చెల్లించవలసిన ఖర్చులను కూడా నమోదు చేస్తారు.
ఆర్థిక నివేదికలు తయారుచేసినప్పుడు, ఆ ఆర్థిక సంవత్సరానికి సంబంధించిన వచ్చిన, రావలసిన ఆదాయాలను మరియు చెల్లించిన, చెల్లించవలసిన వ్యయాలను పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు. ఉదా : చెల్లించవలసిన జీతాలు, రావలసిన అద్దె మొదలైనవి.
సముపార్జన (Accrual) పద్ధతిలో, ఒక ఆర్థిక సంవత్సరానికి సంబంధించిన అన్ని వ్యయాలను, ఆదాయాలను, వాటి వాస్తవ చెల్లింపులు, వసూళ్ళతో ప్రమేయం లేకుండా, అవసరమైన చిట్టా పద్దులు రాసి ఖాతా పుస్తకాలలో నమోదు చేయబడుతుంది.

ప్రశ్న 7.
ఆవర్జాలో నమోదు. అనగా నేమి? నమోదు చేయుటకు అవలంబించు విధానాన్ని వివరించండి.
జవాబు.

చిట్టాలోగాని, సహాయక చిట్టాలో గాని నమోదు చేసిన పద్దులు ఆవర్జాలో సంబంధిత ఖాతాను ప్రారంభించి అందులో వ్రాయడాన్ని ‘ఆవర్జాలో నమోదు చేయడం’ అంటారు.
చిట్టాలలో రాసిన పద్దులన్నింటిని ఆవర్జాలో వాటికి సంబంధించిన ఖాతాలలో నమోదు చేయడం వలన, ఒక నిర్ణీత కాలానికి సంబంధించిన ఖాతాల నికర మొత్తాలను తెలుసుకోవడానికి వీలవుతుంది.

నమోదుకు సంబంధించిన నియమాలు (లేదా) నమోదు చేయుటకు అవలంభించు విధానం :
చిట్టాపద్దులను ఆవర్జాలోకి నమోదు చేసేటపుడు దిగువ అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకోవలెను.

1. ఖాతాల ఏర్పాటు :
ప్రతి వ్యవహారములోను రెండు ఖాతాలు ఉంటాయి. వాటికి వేరు వేరుగా ఆవర్జాలో ఖాతాలను ఏర్పాటుచేయాలి. ఈ ఖాతాలు వ్యక్తిగత, వాస్తవిక, నామమాత్రపు ఖాతాలకు సంబంధించినవై ఉండవచ్చు. ఖాతా నికర ఫలితాన్ని తెలుసుకోవడానికి వ్యాపార వ్యవహారముల డెబిట్, క్రెడిట్ మొత్తాలను సంబంధిత ఖాతాలో నమోదు చేయాలి.

2. చిట్టాపద్దును ఖాతాలో నమోదు :
ఖాతా అంశము చిట్టాపద్దులో డెబిట్ పంక్తిలో ఉంటే డెబిట్ వైపు, ఖాతా అంశము క్రెడిట్ పంక్తిలో ఉన్నప్పుడు క్రెడిట్ వైపు నమోదు చేయాలి.

3. To, By పదములు :
ఖాతాలో డెబిట్ వైపు వివరాల వరుసలో To అనే పదముతో, క్రెడిట్ వైపు By అనే పదముతో ప్రారంభించాలి.

4. ఖాతా నిల్వ :
ఖాతాలోని డెబిట్ వరుస మొత్తము, క్రెడిట్ వరుస మొత్తము తేడా ఖాతా నిల్వను సూచిస్తుంది.

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
వోచర్ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

వోచర్ (Voucher) అనేది మూలపత్రం. దీని ఆధారంగానే వ్యవహారాలను ఖాతా పుస్తకాలలో నమోదు చేస్తారు.
ఈ వోచర్ అనేది నగదు మెమో, ఇన్వాయిస్, బిల్లు, డెబిట్ నోట్, క్రెడిట్ నోట్ మొదలైన రూపాలలో ఉంటుంది. వీటిని ఖాతాలు తనిఖీ చేసే నిమిత్తం భద్రపరచాలి.

ప్రశ్న 2.
అకౌంటింగ్ సమీకరణాన్ని తెలపండి.
జవాబు.
అకౌంటింగ్ సమీకరణ ద్వందరూప భావనపై (డెబిట్, క్రెడిట్) ఆధారపడి ఉన్నది. అకౌంటింగ్ సమీకరణ సంస్థ ఆస్తుల మొత్తానికి, అప్పుల మొత్తానికి మధ్య ఉన్న సంబంధాన్ని వ్యక్తపరుస్తుంది.
ఆర్థిక వనరులు (ఆస్తులు) = బాధ్యతలు (అప్పులు)
సమీకరణం దిగువ విధముగా ఉంటుంది.
ఆస్తులు = సంస్థకున్న బాధ్యతలు లేదా
ఆస్తులు = మూలధనము + అప్పులు

ప్రశ్న 3.
నగదు పద్ధతి అకౌంటింగ్ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
1. నగదు పద్ధతిలో అకౌంటింగ్ :

ఈ పద్ధతిలో నగదు వసూళ్ళు, చెల్లింపులకు సంబంధించిన వ్యవహారాలను మాత్రమే నమోదు చేస్తారు.
ఈ పద్ధతిలో చెల్లించవలసిన ఖర్చులు, రావలసిన ఆదాయాల నమోదుకు ఎలాంటి ఆస్కారము లేదు.
సాధారణంగా, ప్రభుత్వ ఖాతాలు, నగదు పద్ధతిలో నిర్వహించబడుతుంది. కొంతమంది professionals, professional సంస్థలు కూడా కొద్దిపాటి మార్పులతో ఈ పద్దతిని పాటిస్తున్నారు. వీరు వాస్తవంగా వసూలైన ఆదాయాలను నమోదు చేస్తారు. కాని ఖర్చులను నమోదు చేసినప్పుడు, చెల్లించిన మరియు చెల్లించవలసిన ఖర్చులను కూడా పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు.
ఈ విషయంలో వీరు కొంతవరకు మితవాద సాంప్రదాయాన్ని (conservatism) పాటిస్తారు. ఇలాంటి సందర్భాలలో వారి ఆదాయ నివేదిక వసూళ్ళు మరియు వ్యయాల ఖాతాగా చూపబడుతుంది.

ప్రశ్న 4.
సముపార్జన పద్ధతి (Accrual) అకౌంటింగ్ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
1. సముపార్జన (Accrual) పద్ధతిలో అకౌంటింగ్ :

ఈ పద్ధతిలో అన్ని వ్యాపార వ్యవహారాల పూర్తి ప్రభావాన్ని నమోదు చేస్తారు. అంటే, వసూలైన, రావలసిన ఆదాయం, చెల్లించిన, చెల్లించవలసిన ఖర్చులను కూడా నమోదు చేస్తారు.
ఆర్థిక నివేదికలు తయారుచేసినప్పుడు, ఆ ఆర్థిక సంవత్సరానికి సంబంధించిన, వచ్చిన, రావలసిన ఆదాయాలను మరియు చెల్లించిన, చెల్లించవలసిన వ్యయాలను పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు. ఉదా : చెల్లించవలసిన జీతాలు, రావలసిన అద్దె మొదలైనవి.
సముపార్జన (Accrual) పద్ధతిలో, ఒక ఆర్థిక సంవత్సరానికి సంబంధించిన అన్ని వ్యయాలను, ఆదాయాలను, వాటి వాస్తవ చెల్లింపులు, వసూళ్ళతో ప్రమేయం లేకుండా, అవసరమైన చిట్టా పద్దులు రాసి ఖాతా పుస్తకాలలో నమోదు చేయబడుతుంది.

ప్రశ్న 5.
ఖాతా అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
ప్రతి వ్యాపార వ్యవహారములోని రెండు అంశాలు రెండు ఖాతాలుగా ఉంటాయి. వ్యాపార వ్యవహారాలకు సంబంధించి ఒక సంక్షిప్త రికార్డును ఖాతా అనవచ్చు. ఖాతాలో దిగువ అంశాలు ఉంటాయి.

ప్రతి ఖాతాపైన పేరు ఉంటుంది.
ఖాతా ఎడమవైపు భాగాన్ని డెబిట్ అంటారు.
ఖాతా కుడివైపు భాగాన్ని క్రెడిట్ అంటారు.
-ఖాతా స్వరూపము దిగువ విధముగా T ఆకారములో ఉంటుంది.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 5

ప్రశ్న 6.
ఖాతాలలో రకాలు తెలుపండి.
జవాబు.

ఖాతాలను రెండు రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు. అవి (1) వ్యక్తిగత ఖాతాలు (2) వ్యక్తిగతేతర ఖాతాలు.
వ్యక్తిగత ఖాతాలు సహజ వ్యక్తులకు గాని, కృత్రిమ వ్యక్తులకు గాని, ప్రాతినిధ్య వ్యక్తులకు గాని సంబంధించినవై ఉంటాయి.
వ్యక్తిగతేతర ఖాతాలను మరల నామమాత్రపు ఖాతాలు మరియు వాస్తవిక ఖాతాలుగా విభజించవచ్చు.
వాస్తవిక ఖాతాలు సంస్థ ఆస్తులకు సంబంధించినవి, నామమాత్రపు ఖాతాలు సంస్థ వ్యయాలు, నష్టాలకు మరియు ఆదాయాలకు, లాభాలకు సంబంధించినవి.

ప్రశ్న 7.
వాస్తవిక ఖాతాలు ఏవి ?
జవాబు.
వాస్తవిక ఖాతాలు :
సంస్థకు చెందిన ఆస్తుల ఖాతాలు వాస్తవిక ఖాతాలు. ఈ ఖాతాలు కనిపించే ఆస్తులకు సంబంధించినవి కావచ్చు.
ఉదా: యంత్రాలు, భవనాలు, ఫర్నీచర్ మొదలైనవి లేదా కనిపించని ఆస్తులకు సంబంధించిన ఖాతాలు కావచ్చు.
ఉదా : గుడ్విల్, పేటెంటు హక్కులు మొ॥.
వాస్తవిక ఖాతాకు సంబంధించిన సూత్రము : “వచ్చే ఆస్తిని డెబిట్ చేయండి. పోయే ఆస్తిని క్రెడిట్ చేయండి”.

ప్రశ్న 8.
వ్యక్తిగత ఖాతాలు ఏవి ?
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థ ఏఏ వ్యక్తులతో వ్యవహారాలు జరుపుతుందో లేదా సంస్థలతో వ్యవహారాలు జరుపుతుందో ఆ ఖాతాలను వ్యక్తిగత ఖాతాలు అంటారు. ఈ ఖాతాలు సాధారణముగా సహజ వ్యక్తులు.
ఉదా : రాముని ఖాతా, గోవింద్ ఖాతా లేదా న్యాయాత్మక లేదా కృత్రిమ వ్యక్తులు కావచ్చు.
ఉదా : స్టేట్ బ్యాంక్ ఖాతా, జీవిత బీమా సంస్థ ఖాతా మొదలైనవి.
వ్యక్తిగత ఖాతాలలో డెబిట్, క్రెడిట్ సూత్రాలు :
“పుచ్చుకునే వాని ఖాతాకు డెబిట్ చేయండి. ఇచ్చేవాని ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయండి”. అనగా ప్రయోజనము పొందిన వ్యక్తిని డెబిట్ చేయాలి. ప్రయోజనము ఇచ్చిన వ్యక్తిని క్రెడిట్ చేయాలి.

ప్రశ్న 9.
నామమాత్రపు ఖాతాలు ఏవి ?
జవాబు.
నామమాత్రపు ఖాతాలు : వీటికి రూపము, చలనము ఉండదు. ఈ ఖాతాలు ఖర్చులు, నష్టాలు, లాభాలు, ఆదాయాలకు సంబంధించినవి.
ఉదా. : జీతాల ఖాతా, అద్దె ఖాతా, వచ్చిన డిస్కౌంట్ ఖాతా మొ||.
నామమాత్రపు ఖాతాలకు సంబంధించిన సూత్రము : “వ్యయాలను, నష్టాలను డెబిట్ చేయండి. ఆదాయాలను, లాభాలను క్రెడిట్ చేయండి.

ప్రశ్న 10.
వివిధ రకాల వ్యక్తిగత ఖాతాలను తెలుపండి.
జవాబు.
వ్యక్తిగత ఖాతాలు :
వ్యక్తిగత ఖాతాలు, సహజ వ్యక్తులకు గాని, కృత్రిమ వ్యక్తులకు గాని, ప్రాతినిధ్య వ్యక్తులకు గాని సంబంధించినవై ఉంటాయి.

a) సహజ వ్యక్తులు :
ఇవి సహజ మానవులకు సంబంధించినవి. ఉదాహరణకు రామ్, రమేష్, సురేష్, రాబర్టు, అక్బర్, లక్ష్మీ మొదలైనవి. వీరు సహజ వ్యక్తులు.

b) కృత్రిమ వ్యక్తులు :
ఇవి సంస్థలు, వ్యక్తుల సమూహానికి సంబంధించినవి. ఉదాహరణకు ఇన్ఫోసిస్ లిమిటెడ్, ఆంధ్రాబ్యాంకు, భారత జీవిత బీమా సంస్థ, లైయన్స్ క్లబ్, ఎల్ & టి లిమిటెడ్, విప్రో లిమిటెడ్ మొదలైనవి.

c) ప్రాతినిధ్య వ్యక్తులు :
ఇవి కూడా వ్యక్తిగత ఖాతాల స్వభావం కలిగి ఉంటాయి. ఉదాహరణకు, చెల్లించవలసిన (ఉద్యోగులకు) జీతాల ఖాతా, రావలసిన అద్దె (కౌలుదారు నుండి) ఖాతా, ముందుగా చెల్లించిన బీమా (బీమా కంపెనీకి) ఖాతా, మొదలైనవి. ఇవి వ్యక్తులకు గాని, వ్యక్తుల సమూహానికి గాని ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాయి.
సూత్రం : పుచ్చుకునే వారి ఖాతాకు డెబిట్ చేయండి. ఇచ్చేవారి ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయండి.

ప్రశ్న 11.
చిట్టా అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

చిట్టా అంటే రోజు వారి వ్యవహారాలను నమోదు చేసే పుస్తకం.
వ్యాపార వ్యవహారాలను విశ్లేషించి, అందులోగల ప్రయోజనాలను వర్గీకరించి, సరైన సూత్రాలను వర్తింపజేస్తూ, డెబిట్, క్రెడిట్ అంశాలను తెలుసుకొని, తేదీలవారీగా వాటిని రాసే పుస్తకాన్ని ‘చిట్టా’ అంటారు.
వ్యాపార సంస్థకు సంబంధించిన వ్యవహారాలను మొదటగా ఈ పుస్తకములోనే నమోదు చేస్తారు. కాబట్టి చిట్టాను అసలైన పద్దు పుస్తకము లేదా తొలి పద్దు పుస్తకము అని కూడా వ్యవహరిస్తారు.

ప్రశ్న 12.
పద్దు అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
వ్యాపార వ్యవహారాలను విశ్లేషించి, ఖాతాలవారీగా వర్గీకరించి, డెబిట్, క్రెడిట్లుగా విభజించి తేదీలవారీగా చిట్టాలో రాసే ప్రక్రియను ‘పద్దు’ అంటారు.

ప్రశ్న 13.
చిట్టా పద్దు అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

వ్యాపార వ్యవహారాలను విశ్లేషించి, ఖాతాలవారీగా వర్గీకరించి, డెబిట్, క్రెడిట్లుగా విభజించి తేదీలవారీగా చిట్టాలో రాసే ప్రక్రియను ‘పద్దు’ అంటారు.
చిట్టాలో వ్రాసే వ్యవహారాలన్నీ పద్దుల రూపములో ఉంటాయి. అందువల్ల వీటిని “చిట్టాపద్దులు” అంటారు.

ప్రశ్న 14.
ఆవర్జా అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

వాస్తవిక ఖాతాను పరిశీలించినపుడు ఆస్తి యొక్క పుస్తకపు విలువను తెలుసుకోవచ్చు. నామమాత్రపు ఖాతాను చూసినప్పుడు ఏ మేరకు ఖర్చు చెల్లించారో తెలుస్తుంది. ఈ విధముగా వ్యక్తిగత, వాస్తవిక, నామమాత్రపు ఖాతాలకు సంబంధించిన అన్ని వ్యవహారాలను విడివిడిగా సంబంధిత ఖాతాలను ఏర్పాటు చేయడానికి పెట్టిన పుస్తకాన్ని ఆవర్జా అంటారు.
ఖాతాలన్నింటిని సేకరించి నిర్వహించేదే. “ఆవర్జా”. దీనినే “మలిపద్దు పుస్తకం” అని కూడా అంటారు.

ప్రశ్న 15.
ఖాతాలో నమోదు అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
తొలిపద్దు పుస్తకములో నమోదు చేసిన వ్యవహారాలను ఆవర్జాలో వాటి సంబంధిత ఖాతాలలోకి బదిలీ చేసే ప్రక్రియను ఆవర్జాలో నమోదు చేయడం అంటారు. ఆవర్జా నమోదు ప్రతి దినము, వారానికి గాని, నెలకు గాని వ్యాపార సంస్థ సౌలభ్యం, అవసరాన్ని బట్టి చేస్తారు.

ప్రశ్న 16.
ఖాతా నిల్వ తేల్చటం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
ఖాతాలో డెబిట్ మొత్తాలు క్రెడిట్ మొత్తాలకు గల వ్యత్యాసము తెలుసుకోవడాన్ని ఖాతా నిల్వలు తేల్చే ప్రక్రియ అంటారు. నమోదు అయిన తర్వాత డెబిట్ వైపున, క్రెడిట్ వైపున ఉన్న మొత్తాలలో ఎక్కువ మొత్తము నుంచి, తక్కువ మొత్తాన్ని తీసివేస్తే వచ్చే తేడాను తేల్చిన నిల్వగా గుర్తించి, తక్కువవైపు మొత్తము వరుసలో ఆ వ్యత్యాసాన్ని చూపాలి.

ప్రశ్న 17.
డెబిట్ నిల్వ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు ఉన్న మొత్తము కంటే, డెబిట్ వైపు మొత్తము ఎక్కువగా ఉంటే దానిని డెబిట్ నిల్వ అంటారు.

ప్రశ్న 18.
క్రెడిట్ నిల్వ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
ఖాతాలో డెబిట్ వైపు ఉన్న మొత్తము కంటే, క్రెడిట్ వైపు మొత్తము ఎక్కువగా ఉంటే దానిని క్రెడిట్ నిల్వ అంటారు.

Problems:

ప్రశ్న 1.
అనిల్ కౌ 75,000 తో జనవరి 1, 2018న వ్యాపారం ప్రారంభించెను. జనవరి నెలకు అతని వ్యవహారాలు ఈ విధంగా ఉన్నాయి. చిట్టా పద్దులు రాయండి.

2018 జనవరి
జనవరి 02 నగదు అమ్మకాలు ₹ 10,000
జనవరి 05 నగదు కొనుగోళ్ళు ₹ 12,000
జనవరి 07 రహీమ్కు అరువుపై అమ్మిన సరుకు ₹ 20,000
జనవరి 08 నగదు అమ్మకాలు ₹ 20,000
జనవరి 09 వేతనాల చెల్లింపు ₹ 5,000
జనవరి 10 బ్యాంకులో జమచేసిన నగదు ₹ 8,000
జనవరి 13 మహేష్కు చెల్లించిన నగదు ₹ 6,000
జనవరి 15 యంత్రాలు నగదుకు కొనుగోలు ₹ 12,000
జనవరి 18 అనిత నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 5,000
జనవరి 20 రమ్య నుండి వసూలైన నగదు ₹ 3,000
జనవరి 22 చెల్లించిన కమీషన్ ₹ 1,500
జనవరి 24 తపాల, స్టేషనరీకి చెల్లింపు ₹ 500
జనవరి 27 సొంతవాడకాలకై బ్యాంకు నుండి తీసింది ₹ 7,000
జనవరి 30 వసూలైన అద్దె ₹ 1,200
జవాబు.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 7

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 8

ప్రశ్న 2.
రామ్ పుస్తకాలలో అవసరమైన చిట్టా పద్దులు రాయండి.

2019 మార్చి
మార్చి 01 రామ్ ₹ 1,00,000 తో వ్యాపారం ప్రారంభించెను.
మార్చి 02 కెనరా బ్యాంకులో జమచేసిన నగదు ₹ 60,000
మార్చి 04 రమ నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 4,000
మార్చి 06 కంప్యూటర్ కొనుగోలు, చెక్కు ద్వారా చెల్లింపు ₹ 15,000
మార్చి 09 సొంత ఖర్చులకై రామ్ తీసుకున్న నగదు ₹ 5,000
మార్చి 13 ఫర్నీచర్ కొనుగోలు ₹ 10,000
మార్చి 15 రమకు వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 500
మార్చి 18 అమీర్ వాపస్ చేసిన సరుకులు ₹ 1,000
మార్చి 20 ప్రకటన ఖర్చులు ₹ 1,000
మార్చి 23 కెనరా బ్యాంకులో నగదు జమ ₹ 3,000
మార్చి 25 సొంత అవసరాలకై తీసుకొన్న సరుకు ₹ 2,000
మార్చి 27 రమేష్కు చెల్లించిన నగదు ₹ 3,900, వచ్చిన డిస్కౌంట్
మార్చి 28 రాము నుంచి వసూలైన నగదు ₹ 2,800 ఇచ్చిన డిస్కౌంట్
మార్చి 29 ఆఫీసు అవసరాలకు బ్యాంకు నుంచి తీసిన నగదు ₹ 6,000
మార్చి 31 చెక్కు ద్వారా చెల్లించిన జీతాలు ₹ 8,000
జవాబు.
రామ్ పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 10

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 11

ప్రశ్న 3.
అక్బర్ పుస్తకాలలో క్రింద వ్యవహారాలకు చిట్టా పద్దులు రాయండి.

2019 మార్చి
మార్చి 01 అక్బర్ ₹ 50,000 తో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు
మార్చి 02 నగదు అమ్మకాలు ₹ 30,000
మార్చి 04 నగదు కొనుగోళ్ళు ₹ 40,000
మార్చి 06 మహేష్కు అమ్మకాలు ₹ 35,000
మార్చి 09 రాధిక నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 25,000
మార్చి 11 స్వాతికి, నగదుకు అమ్మిన సరుకు ₹ 10,000
మార్చి 15 మహేష్ వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 5,000
మార్చి 18 వచ్చిన కమీషన్ ₹ 1,000
మార్చి 19 చెల్లించిన ఆఫీసు ఖర్చులు ₹ 500
మార్చి 20 ప్రమోద్కు చెల్లించిన నగదు ₹ 6,000
మార్చి 22 రాధికకు వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 2,000
మార్చి 25 సొంతవాడకానికై వాడుకున్న సరుకు ₹ 5,000
మార్చి 27 ఆనంద్ నుండి వచ్చిన నగదు 3800 ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ ₹ 200
మార్చి 28 వసూలైన వడ్డీ ₹ 500
మార్చి 29 రామను చెల్లించిన నగదు ₹ 4,900 వచ్చిన డిస్కౌంట్ ₹ 100
మార్చి 31 చెల్లించిన కమీషన్ ₹ 300
సాధన.
అక్బర్ పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 13

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 14

ప్రశ్న 4.
భగత్ పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు రాయండి.

జనవరి 2019
జనవరి 01 భగత్ ₹ 40,000 నగదు, ₹ 10,000 ఫర్నీచరుతో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు.
జనవరి 02 సుచిత్రకు అమ్మకాలు ₹ 20000
జనవరి 03 యంత్రాల కొనుగోలు ₹30000
జనవరి 05 చెల్లించిన అద్దె ₹5000
జనవరి 09 చెల్లించిన కరెంటు బిల్లు ₹ 1000
జనవరి 12 నగదు అమ్మకాలు ₹ 6000
జనవరి 15 నిఖిల్ నుంచి అరువుపై కొనుగోళ్ళు ₹ 10000
జనవరి 18 చెల్లించిన వేతనాలు ₹ 5000
జనవరి 21 చెక్కుద్వారా వసూలైన వడ్డీ ₹ 5000
జనవరి 25 చెల్లించిన ప్రకటన ఖర్చులు ₹ 3000

సాధన.
భగత్ పుస్తకాలలో చిట్టా పద్దులు

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 16

ప్రశ్న 5.
దినేష్ పుస్తకాలలో కింది వ్యవహారాలకు చిట్టాపద్దులు రాయండి.

2019 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 01 దినేష్ ₹ 50,000 తో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు.
ఏప్రిల్ 02 నగదు అమ్మకాలు ₹ 10000
ఏప్రిల్ 04 నగదు కొనుగోళ్ళు ₹ 15000
ఏప్రిల్ 06 ప్లాంటు, యంత్రాల అమ్మకం ₹ 5000
ఏప్రిల్ 10 రహీమ్కు చెల్లించిన నగదు ₹ 3000
ఏప్రిల్ 14 చెల్లించిన జీతాలు ₹ 8000
సాధన.
దినేష్ పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 18

ప్రశ్న 6.
ఆత్మారామ్ పుస్తకాలలో ఈ వ్యవహారాలకు చిట్టాపద్దులు రాయండి.

జనవరి 2019
జనవరి 01 ₹ 25,000 తో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు.
జనవరి 03 కంప్యూటర్ కొనుగోలు ₹ 5000
జనవరి 06 నగదు కొనుగోళ్ళు ₹ 6000
జనవరి 07 మహేష్ నుండి అరువుపై కొనుగోళ్ళు ₹ 8000
జనవరి 10 కొనుగోళ్ళు, చెక్కుద్వారా చెల్లింపు ₹ 7000
జనవరి 12 నగదు అమ్మకాలు ₹ 10000
జనవరి 15 సరుకు అమ్మకాలు ₹ 15,000 ఇందులో ₹ 8,000
నగదుగా మిగిలిన చెక్కుద్వారా వచ్చినవి. ₹ 7000
సాధన.
ఆత్మారామ్ పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 20

ప్రశ్న 7.
ఈ వ్యవహారాలను చిట్టాలో రాయండి.

మార్చి 2019
మార్చి 01 ఆంథోని, ₹ 13,000 నగదు ₹ 7,000 సరుకులతో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు.
మార్చి 02 యంత్రం కొనుగోలు ₹ 5,000.
మార్చి 03 తపాల ఖర్చులు ₹ 500.
మార్చి 05 చెల్లించిన చిల్లర ఖర్చులు ₹ 500.
మార్చి 06 బ్యాంకులో జమ చేసిన నగదు ₹ 10,000.
మార్చి 07 చెల్లించిన జీతాలు ₹ 5,000.
మార్చి 09 ఆఫీసు అవసరాలకై బ్యాంకు నుండి తీసిన నగదు ₹ 1,200.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 22

ప్రశ్న 8.
సుధ పుస్తకాలలో చిట్టా పద్దులు రాయండి.

2019 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 01 ₹ 90,000 మూలధనంతో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు.
ఏప్రిల్ 01 తరుణ్ నుండి అరువుపై కొనుగోళ్ళు ₹ 20,000
ఏప్రిల్ 02 సోనుకు అమ్మకాలు ₹ 30,000
ఏప్రిల్ 03 రాఘవ నుండి నగదుకు కొనుగోళ్ళు ₹ 25,000
ఏప్రిల్ 04 టోనీకి అమ్మిన సరుకులు ₹ 16,000
ఏప్రిల్ 05 తరుణ్కు వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 5,000
ఏప్రిల్ 06 నగదుకు ఫర్నీచర్ కొనుగోలు ₹ 15,000
ఏప్రిల్ 18 సుదీప్కు అమ్మిన సరుకు ₹ 12,500
ఏప్రిల్ 19 సుదీప్ వాపసు చేసిన సరుకు ₹ 2,000
ఏప్రిల్ 25 సుదీప్ నుండి వచ్చిన నగదు ₹ 5,500
ఏప్రిల్ 28 సొంతానికై సుధ వాడుకున్న సరుకు ₹ 3,000
సాధన.
సుధ పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు;

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 24

ప్రశ్న 9.
క్రింది వ్యవహారాలను ప్రహ్లాద్ పుస్తకాలలో రాసి, ఆవర్జాలో నమోదు చేసి ఖాతాల నిల్వలు తేల్చండి.

ఫిబ్రవరి 2019
ఫిబ్రవరి 01 ప్రహ్లాద్ ఔ50,000 తో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు. ₹ 6,000
ఫిబ్రవరి 02 బ్యాంకులో జమ చేసిన నగదు ₹ 2,000
ఫిబ్రవరి 05 ఫర్నీచర్ కొనుగోలు ₹ 5,000
ఫిబ్రవరి 07 నగదు కొనుగోళ్ళు ₹ 2,000
ఫిబ్రవరి 10 నగదు అమ్మకాలు ₹ 10,000
ఫిబ్రవరి 15 బ్యాంకు నుండి తీసిన నగదు ₹ 2,000
ఫిబ్రవరి 25 చెల్లించిన వడ్డీ ₹ 800
ఫిబ్రవరి 28 చెల్లించిన జీతాలు ₹ 8,000
సాధన.
ప్రహ్లాద్ పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 26

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 27

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 28

ప్రశ్న 10.
క్రింద సమాచారం నుండి పవన్ ఖాతాను తయారుచేయండి.

2018 మార్చి
మార్చి 1 పవన్ నుండి సరుకు కొనుగోళ్ళు ₹ 38,000
మార్చి 6 పవన్కు చెల్లించిన నగదు ₹ 5,000
మార్చి 10 పవన్ కు వాపసు చేసిన సరుకు ₹ 1,500
మార్చి 14 చెక్కు ద్వారా పవన్కు చెల్లింపు ₹ 6,800
మార్చి 20 పవన్ ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ ₹ 500
మార్చి 26 పవన్ నుండి నగదుకు కొనుగోళ్ళు ₹ 2,500
మార్చి 28 పవన్ నుండి ఫర్నీచర్ కొనుగోలు ₹ 8,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 30

ప్రశ్న 11.
క్రింద సమాచారం నుండి సుధ ఖాతాను తయారుచేయండి.

ఫిబ్రవరి 2018
ఫిబ్రవరి 1 సుధ నుండి రావలసిన మొత్తం ₹ 8,000
ఫిబ్రవరి 4 సుధకు అమ్మిన సరుకు ₹ 11,000
ఫిబ్రవరి 12 సుధ వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 4,000
ఫిబ్రవరి 16 సుధ నుండి వచ్చిన నగదు₹ 3,000
ఫిబ్రవరి 22 సుధ నుండి వచ్చిన చెక్కు ₹ 6,000
ఫిబ్రవరి 28 సుధ ఖాతా 10% డిస్కౌంట్తో పరిష్కారమైంది.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 32

గమనిక : డిస్కౌంట్ = 6000 × \(\frac{10}{100}\) = 600.

ప్రశ్న 12.
క్రింద సమాచారం నుండి స్వామి ఖాతాను తయారుచేయండి.

2018 జనవరి
జనవరి 2 స్వామికి చెల్లించవలసిన మొత్తం ₹ 12,000
జనవరి 8 స్వామి నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 16,000
జనవరి 15 స్వామికి వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 5,000
జనవరి 20 స్వామికి చెల్లించిన నగదు ₹ 16,000
జనవరి 24 స్వామి నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 9000
30 స్వామి ఖాతాను చెక్కు ద్వారా 10% డిస్కౌంట్ చెల్లించి పరిష్కరించడమైంది.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 34

ప్రశ్న 13.
క్రింద సమాచారం నుండి యంత్రాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

2018 మార్చి
మార్చి 1 విక్రమ్ కంపెనీ నుండి కొన్ని యంత్రాలు ₹ 42,000
మార్చి 6 విరాట్ నుండి కొన్న యంత్రాలు ₹ 16,000
మార్చి 12 ₹ 8,000 ఖరీదు గల యంత్రాన్ని ₹ 5,000 కు అమ్మడమైంది.
మార్చి 16 యంత్రాలపై ఏర్పాటు చేసిన తరుగుదల ₹ 3,000
మార్చి 22 స్వామి నుండి సరుకు కొనుగోళ్ళు ₹ 9,000
మార్చి 30 నగదుకు యంత్రాల కొనుగోలు ₹ 8,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 36

ప్రశ్న 14.
క్రింద సమాచారం నుండి రాణి పుస్తకాలలో ఆవర్జాఖాతాలు తయారుచేయండి.

2018 జూన్
జూన్ 1 శివ నుండి వచ్చిన నగదు ₹ 75,000
జూన్ 4 నగదు కొనుగోళ్ళు ₹ 40,000
జూన్ 6 సురేష్కు అమ్మకాలు ₹ 40,000
జూన్ 12 ప్రవీణ్ నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 50,000
జూన్ 16 గణేష్కు అమ్మిన సరుకు ₹ 35,000
జూన్ 20 సొంతానికి వాడుకున్న నగదు ₹ 20,000
జూన్ 26 వచ్చిన కమీషన్ ₹ 2,000
జూన్ 30 చెల్లించిన అద్దె ₹ 5,000
జూన్ 30 చెల్లించిన జీతాలు ₹ 10,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 38

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 39

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 40

ప్రశ్న 15.
31 మార్చి 2018 వరకు ప్రవీణ్ ఖాతాను తయారుచేయండి.

మార్చి 2018
మార్చి 7 ప్రవీణ్ నుండి రావలసినది ₹ 3,500
మార్చి 7 ప్రవీణ్ కు అమ్మిన సరుకు ₹ 1,500
మార్చి 10 ప్రవీణ్ నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 1,000
మార్చి 15 ప్రవీణ్కు చెల్లించిన నగదు ₹ 800
మార్చి 23 ప్రవీణ్ నుండి వచ్చిన నగదు ₹ 500
మార్చి 25 ప్రవీణ్ కు వాపసు చేసిన సరుకు ₹ 200
ప్రవీణ్ ఖాతాను 10% డిస్కౌంట్తో పరిష్కరించడమైంది.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 42

గమనిక : డిస్కౌంట్ = 4500 × \(\frac{10}{100}\) = 450

ప్రశ్న 16.
క్రింద సమాచారం నుండి వంశీ ఖాతాను తయారుచేయండి.

ఆగస్టు 2018
ఆగస్టు 1 వంశీకి చెల్లించవలసిన మొత్తం ₹ 4,400
ఆగస్టు 5 వంశీ నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 1,500
ఆగస్టు 10 వంశీకి అమ్మిన సరుకులు ₹ 1,200
ఆగస్టు 13 వంశీ నుండి వచ్చిన చెక్కు ₹ 1,000
ఆగస్టు 17 వంశీకి చెల్లించిన నగదు ₹ 100
ఆగస్టు 23 వంశీ వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 200
ఆగస్టు 29 వంశీ నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 500
వంశీ ఖాతా 5% డిస్కౌంట్ తో పరిష్కారమైంది.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 44

ప్రశ్న 17.
క్రింద సమాచారం నుండి అనూరాధ ఖాతాను తయారుచేయండి.

2018 డిసెంబరు
డిసెంబరు 1 అనూరాధ నుండి రావలసిన మొత్తం ₹ 1,900
డిసెంబరు 9 అనూరాధకు అమ్మిన సరుకు ₹ 1,000
డిసెంబరు 12 అనూరాధ నుండి కొనుగోళ్ళు ₹ 700
డిసెంబరు 15 అనూరాధకు వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 200
డిసెంబరు 20 అనూరాధ వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 100
డిసెంబరు 25 అనూరాధ నుండి వచ్చిన చెక్కు ₹ 400
డిసెంబరు 28 అనూరాధకు చెల్లించిన నగదు ₹ 600
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 46

Textual Examples:

ప్రశ్న 1.
తేదీ 2019 మార్చి
1 గణేష్ ఔ 90,000 నగదుతో వ్యాపారము ప్రారంభించాడు.
2 ఆఫీసు కొరకై నగదుకు కంప్యూటర్ కొనుగోలు కౌ 10,000.
4 శంకర్ నుండి కొనుగోళ్ళు కౌ 8,000.
5 నరేషు నగదుకు అమ్మిన సరుకు 12,000.
8 సురేష్ నుండి నగదుకు కొన్న సరుకు 75,000.
9 మహేష్కు అరువుపై అమ్మిన సరుకు 15,000.
11 చెల్లించిన ముద్రణ ఖర్చులు కౌ 900.
13 శంకర్కు వాపసు చేసిన సరుకు 600.
14 నగదు అమ్మకాలు 18,000.
15 చెల్లించిన వేతనాలు { 3,000.
17 మహేష్ వాపసు చేసిన సరుకులు కౌ 2,000.
18 ఖాతాపై శంకర్కు చెల్లించినది 3,400.
20 ఖాతాపై మహేష్ నుండి వచ్చిన నగదు < 7,000.
23 చెల్లించిన అద్దె 1,500.
25 వసూలైన కమీషన్ కౌ 1,200.
28 చెల్లించిన జీతాలు 5,000.
30 గణేష్ (యజమాని) సొంతఖర్చులకు తీసుకున్న నగదు 1,000.
31 సొంత వాడకానికి తీసుకున్న సరుకులు 800.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 47

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 48

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 49

ప్రశ్న 2.
క్రింద వ్యవహారాలకు చిట్టా పద్దులు రాయండి.
తేదీ 2019 జనవరి
01 రామ్ ₹ 98,000 తో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు.
02 స్టేట్ బ్యాంకులో జమచేసిన నగదు ₹ 50,000.
04 ఆఫీసు ఫర్నీచరు కొనుగోలు ₹ 10,000 బ్యాంకు నుండి చెల్లింపు.
05 అమర్ నుండి సరుకు కొనుగోళ్ళు ₹ 12,000.
07 రమేష్ నుండి నగదు కొనుగోళ్ళు ₹ 5,000.
08 నగదు అమ్మకాలు ₹ 11,000.
10 అక్బర్కు అమ్మిన సరుకు ₹ 10,000.
12 చెక్కు ద్వారా చెల్లించిన అద్దె ₹ 4,000.
14 ఖాతాపై అమర్కు చెల్లించిన నగదు ₹ 6,000.
15 అక్బరు వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 1,000.
16 అమర్కు వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 1,500.
18 ప్రకటనలకై చెల్లింపు ₹ 1,200.
19 అక్బర్ నుంచి వచ్చిన చెక్కు 3,000.
21 రాజు నుంచి తీసుకున్న అప్పు 9,000.
25 సరుకు కొనుగోళ్ళు ₹ 15,000, చెక్కు ద్వారా చెల్లింపు.
28 రామ్ బ్యాంకు నుండి సొంతవాడకాలు ₹ 1,500.
31 చెక్కు ద్వారా చెల్లించిన జీతాలు ₹ 12,000.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 50

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 51

ప్రశ్న 3.
క్రింద వ్యవహారాలకు చిట్టాపద్దులు రాయండి.
తేదీ 2019
జనవరి 05 రమేష్ నుండి వచ్చిన నగదు ₹ 2,800, ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ కే 200.
జనవరి 10 మోహన్కు 8,500 చెల్లించి అతని బాకీ ₹ 9,000 పరిష్కరించడమైంది.
జనవరి 18 రహీమ్ అనే ఖాతాదారు నుండి ₹ 5,000 రావలసి ఉంది. అతను దివాలా తీయటం వల్ల తుది పరిష్కారంగా అతని ఆస్తి నుండి ₹ 3,000 మాత్రమే వసూలైనవి.
జనవరి 24 పెట్టుబడులపై వడ్డీ ₹ 1,200, చెక్కు ద్వారా వచ్చినవి. (మన బ్యాంకు కెనరా బ్యాంకు)
జనవరి 28 చెల్లించిన కమీషన్ ₹ 1,200.
జనవరి 30 అప్పుపై చెల్లించిన వడ్డీ ₹ 3,000.
సాధన.
చిట్టాపద్దులు:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 52

ప్రశ్న 4.
క్రింది వ్యవహారాలకు, చిట్టాపద్దులు రాసి, వాటి సంబంధిత ఖాతాలలో నమోదు చేయండి.
తేదీ 2019
జనవరి 05 రమేష్ ₹ 25,000 తో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు.
జనవరి 10 ఫర్నీచర్ నగదుపై కొనుగోలు ₹ 10,000.
జనవరి 12 రావు నుండి అరువుపై సరుకు కొనుగోలు ₹ 8,000.
జనవరి 25 రామ్కు అరువుపై అమ్మిన సరుకు ₹ 12,000.
సాధన.
రమేష్ పుస్తకాలలో చిట్టాపద్దులు

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 53

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 54

ప్రశ్న 5.
క్రింద వ్యవహారాలకు చిట్టాపద్దులు రాసి, ఆవర్జాలో నమోదు చేసి, ఖాతాల నిల్వలను తేల్చండి.
తేదీ 2019
జనవరి 1 గణేష్ ₹ 40,000 తో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు.
జనవరి 2 ఆఫీసుకై కంప్యూటర్ కొనుగోలు ₹ 5,000.
జనవరి 4 గోద్రెజ్ కంపెనీ నుండి కొన్న ఫర్నీచర్ ₹ 15,000.
జనవరి 5 శ్రీనివాస్ నుండి సరుకు కొనుగోళ్ళు ₹ 6,000.
జనవరి 7 నగదు అమ్మకాలు ₹ 8,000.
జనవరి 9 నగదు కొనుగోళ్ళు ₹ 2,000.
జనవరి 10 గోద్రెజ్ కంపెనీకి చెల్లించినది ₹ 15,000.
12 స్టేషనరీ కొనుగోలు ₹ 500.
13 వేతనాల చెల్లింపు 800.
15 నరేష్ నుండి సరుకు కొనుగోళ్ళు ₹ 10,000.
16 శ్రీనివాస్కు ఖాతాపై చెల్లింపు ₹ 4,000.
17 రమేష్కు సరుకు అమ్మకాలు ₹ 12,000.
18 వసూలైన అద్దె ₹ 1,800.
19 గణేష్ (యజమాని) సొంతవాడకాలకై తీసుకున్న నగదు ₹ 600.
20 శ్రీనివాస్కు వాపసు చేసిన సరుకు ₹ 700.
23 రమేష్ నుండి వచ్చిన నగదు ₹ 8,000.
25 ముద్రణకై చెల్లించినది ₹ 900.
27 రమేష్ వాపసు చేసిన సరుకులు ₹ 1,000.
28 చెల్లించిన జీతాలు ₹ 3,500.
29 సుందర్ నుండి కొనుగోలు చేసిన సరుకులు ₹ 4,000.
30 రవికి అమ్మిన సరుకులు ₹ 5,000.
సాధన.
గణేష్ మూలధనం ఖాతా

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 55

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 56

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 57

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 58

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 59

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 2nd Lesson వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు చేయటం 60

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

September 12, 2024September 11, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 1st Lesson బుక్ కీపింగ్ Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 1st Lesson బుక్ కీపింగ్

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
వ్యవహారం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

వ్యవహారాలు అనేవి వ్యాపారంలో జరిగే కార్యకలాపాలు. ఇవి ద్రవ్యం కాని, వస్తువులు కాని, సేవలు కాని, ఇద్దరు వ్యక్తుల మధ్య లేదా ఖాతాల మధ్య జరిగే విలువ మార్పిడికి సంబంధించినవి.
ఉదా : వస్తువుల కొనుగోలు, అమ్మకాలు, బ్యాంకు నుంచి ఋణం, జీతాలు చెల్లింపు, అద్దె చెల్లింపు, వచ్చిన కమీషన్.
వ్యవహారాలు రెండు రకాలు. అవి నగదు వ్యవహారాలు, అరువు వ్యవహారాలు. ప్రతి వ్యవహారం వ్యాపార ఆర్థిక స్థితి గతులపై ప్రభావం చూపుతుంది.

ప్రశ్న 2.
బుక్ కీపింగ్ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

సంస్థ ఆర్థిక వ్యాపార వ్యవహారములను ఒక నిర్దిష్టమైన క్రమపద్ధతిలో కాలానుక్రమముగా వ్రాసే ప్రక్రియను బుక్ కీపింగ్ అంటారు. ద్రవ్య సంబంధమైన వ్యాపార వ్యవహారాలు మాత్రమే గణకశాస్త్రము రికార్డు చేస్తుంది. అన్ని వ్యాపార వ్యవహారాలకు సంబంధించిన శాశ్వతమైన రికార్డును రూపొందించడానికి బుక్ కీపింగ్ తోడ్పడుతుంది.
R.N. కార్టర్ బుక్ కీపింగ్ను ఈ క్రింది విధముగా నిర్వచించారు.
“ద్రవ్య లేదా ద్రవ్యముతో సమానమైన వ్యాపార వ్యవహారములను శాస్త్రీయ పద్ధతిలో వ్యాపారసంస్థ వ్రాసే ప్రక్రియ లేదా కళనే బుక్ కీపింగ్ అంటారు.”

ప్రశ్న 3.
అకౌంటింగ్ను నిర్వచించండి.
జవాబు.

రికార్డు చేసిన వ్యవహారాలను సంక్షిప్తపరచి, వర్గీకరణ చేసి, ఫలితాలను నివేదించటాన్ని అకౌంటింగ్ అనవచ్చు. వ్యాపార నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి వ్యక్తులకు ఈ ఆర్థిక సమాచారము, నివేదికలు ఎంతో ఉపయోగపడతాయి.
అమెరికన్ అకౌంటింగ్ అసోసియేషన్ వారి నిర్వచనము ప్రకారము అకౌంటింగ్ అంటే “ఆర్థిక సమాచారాన్ని ఉపయోగించి నిర్ణయాలు తీసుకునే వ్యక్తులకు కావలసిన సమాచారాన్ని గుర్తించి, కొలిచి తెలియజేసే ప్రక్రియ”.
అమెరికన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సర్టిఫైడ్ పబ్లిక్ అకౌంటెంట్స్ సంస్థ అకౌంటింగ్ను ఈ విధంగా నిర్వచించినది “పూర్తిగా గాని, కొంతమేరకు గాని ఆర్థిక సంబంధమున్న వ్యవహారాలను శాస్త్రీయ పద్ధతిలో నమోదు చేసి, వర్గీకరించి, సంక్షిప్తపరచి, వ్యాపార నిర్వాహకులకు, యజమానులకు వాటి ఫలితాలను వివరించే కళే గణకశాస్త్రము”.

ప్రశ్న 4.
అకౌంటింగ్ వలయం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
1. అకౌంటింగ్ వలయం అనేది వ్యాపార వ్యవహారములు నమోదు చేయడముతో ప్రారంభమై ఆర్థిక నివేదికలు తయారు చేయడముతో ముగిసే ప్రక్రియ. దీనినే “అకౌంటింగ్ చక్రం” అని కూడా అంటారు.

2. అకౌంటింగ్ వలయంలో ఈ క్రింది దశలు ఉంటాయి.

చిట్టాలో నమోదు చేయడము
ఆవర్జాలో నమోదు చేయడము
ఖాతాల నిల్వలను తేల్చడం
అంకణా తయారుచేయడము
లాభనష్టాల ఖాతా తయారుచేయడము
ఆస్తి – అప్పుల పట్టిక తయారుచేయడము.

TS Inter 1st Year Political Science Study Material 1st Lesson ప్రభుత్వం – రకాలు 1

ప్రశ్న 5.
అకౌంటింగ్ ప్రమాణం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

అకౌంటింగ్ పద్ధతులు, ఆచరణలు నిర్దేశించే, ప్రమాణీకరించే సూత్రాన్ని “అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలు” అంటారు.
సాధారణముగా అంగీకరించిన గణక సూత్రాలు ఈ అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలలో ఒక భాగము. వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక నివేదికలు అర్థవంతం కావడానికి, సమర్థవంతముగా తయారుచేయడానికి ఈ ప్రమాణాలు ఉపకరిస్తాయి.
ప్రస్తుతం మన దేశంలో 35 ఇండియన్ అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ ఉన్నవి.

ప్రశ్న 6.
IFRS అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

IFRS అనగా ఇంటర్నేషనల్ ఫైనాన్షియల్ రిపోర్టింగ్ స్టాండర్డ్స్.
అంతర్జాతీయ ఆర్థిక నివేదికల ప్రమాణాలను, ఇంటర్నేషనల్ అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ బోర్డ్, (IASB) మరియు IFRS ఫౌండేషన్లు జారీచేస్తాయి. ఇవి వ్యాపార వ్యవహారాలను సాధారణంగా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా వాడే భాషలో పొందుపరుస్తారు. కాబట్టి, కంపెనీ ఖాతాలను ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అర్థం చేసుకోవడానికి, పోల్చుకోవడానికి వీలవుతుంది.
వివిధ దేశాలు క్రమంగా వాటి అకౌంటింగ్ ప్రమాణాల స్థానంలో IFRS ప్రమాణాలను అమలు చేస్తున్నాయి. ప్రస్తుతం 160 దేశాలు ఈ IFRS ప్రమాణాలను అమలు చేస్తున్నాయి.

ప్రశ్న 7.
సాధారణంగా ఆమోదించిన అకౌంటింగ్ సూత్రాలు (GAAP) అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

అనుభవాలు, ఆచరణల నుంచి ఉద్భవించిన చర్యల ప్రవర్తనా నియమాలను “సాధారణంగా ఆమోదించిన అకౌంటింగ్ సూత్రాలు (GAAP)” గా చెప్పవచ్చు. ఇవి బహుళ జనాదరణ పొంది, ఉపయుక్తంగా ఉన్నప్పుడు ఇవే ఆమోదించిన అకౌంటింగ్ సూత్రాలుగా రూపుదిద్దుకొంటాయి.
అమెరికన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సర్టిఫైడ్ పబ్లిక్ అకౌంటెంట్ల ప్రకారం, ఏ సూత్రాలయితే బహుళజన ఆమోదం పొంది విరివిగా ఉపయోగిస్తారో అవి సాధారణంగా అంగీకరించిన సూత్రాలలో అంతర్భాగం అవుతాయి.
సాధారణంగా ఆమోదించిన సూత్రాలు. ఉపయుక్తత, విశ్వసనీయత మరియు ఆచరణ యోగ్యతలపై ఆధారపడి ఉన్నవి.

ప్రశ్న 8.
అకౌంటింగ్ భావన అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

అకౌంటింగ్ భావనలు అనేవి, అకౌంటింగ్కు అవసరమైన ప్రమేయాలు, షరతులు లేదా నియమాలకు సంబంధించినవి. వీటిపై ఆధారపడి అకౌంటింగ్ నిర్మితమైంది.
వీటిని అకౌంటింగ్ సమాచారం ఉపయోగించే వ్యక్తులకు కావలసిన సమాచారం అందజేయుటకు అభివృద్ధి పరచడమైనది.
వ్యాపార అస్థిత్వం, ద్వంద రూప, గతిశీల సంస్థ, ద్రవ్యకొలమాన, వ్యయ సముపార్జన, జతపరచే మొదలగునవి ముఖ్యమైన అకౌంటింగ్ భావనలు.

ప్రశ్న 9.
అకౌంటింగ్ సంప్రదాయం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

ఆర్థిక నివేదికల / ఖాతాల తయారీకి మార్గం సుగమం చేసే ఆచారాలను లేదా పద్ధతులను “అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలు” అంటారు.
వీటిని పాటించడం వల్ల ఆర్థిక నివేదికలు అర్థవంతంగా, స్పష్టంగా తయారవుతాయి.
క్రింద ముఖ్యమైన నాలుగు అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలను తెలపడమైంది.

అవి :

సమాచారాన్ని వెల్లడి చేసే సంప్రదాయం,
విషయ ప్రాధాన్యత సంప్రదాయం,
అనురూప (ఏకరూప) సంప్రదాయం,
మితవాద సంప్రదాయం.

ప్రశ్న 10.
మితవాద సంప్రదాయం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

పరిస్థితి యొక్క ఉదాసీన దృక్పథాన్ని తీసుకోవడమే మితవాదము. అనిశ్చిత వాతావరణము నెలకొన్న పరిస్థితులలో రాబోయే నష్టాలన్నింటిని ఎదుర్కొనేందుకు జాగ్రత్తపడటమే ఈ సంప్రదాయ ఉద్దేశ్యము. అన్ని విపత్కర పరిస్థితులలోనూ వ్యాపారస్తుడు పదిలముగా ఉండటానికి ఈ సంప్రదాయము ఒక విషయాన్ని రూపొందించినది.
ఈ సంప్రదాయం ప్రకారం, ఊహించిన లాభాలను చూపకుండా, సంభవించడానికి అవకాశం ఉన్న నష్టాలను పొందుపరచవచ్చు.
దీని అర్థం, అన్ని సంభవించడానికి అవకాశం ఉన్న నష్టాలను పరిగణనలోకి తీసుకొని, అనుమానాస్పదంగా ఉన్న ఆదాయాలను వదిలివేసి, పుస్తకాలలో నమోదు చేయాలి.

ప్రశ్న 11.
అనురూప సంప్రదాయం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

ఈ సంప్రదాయము ప్రకారము గణక నియమాలు, ఆచరణ పద్ధతులు ప్రతి సంవత్సరము ఒకే రకముగా ఉండాలి. వాటిని మార్చకూడదు. ఆ విధముగా ఉంటేనే ఒక సంవత్సరము ఫలితాలు మరొక సంవత్సరము ఫలితాలతో పోల్చడానికి అవకాశము ఉంటుంది.
ఉదా : వ్యాపార సంస్థ స్థిరాస్తులపై తరుగుదలను స్థిర వాయిదాల పద్ధతి లేదా తగ్గుతున్న నిల్వల పద్ధతి, ఏదైనా ఒక పద్ధతిలో మాత్రమే ప్రతి సంవత్సరము ఏర్పాటు చేయాలి. కాని సంవత్సరములో పద్ధతులు మార్చకూడదు. అదే విధముగా ముగింపు సరుకును విలువ కట్టడానికి FIFO లేదా LIFO పద్ధతిలో ఏదో ఒకటి మాత్రమే ప్రతి సంవత్సరము పాటించాలి.

ప్రశ్న 12.
వ్యాపార అస్థిత్వ భావన అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

ఈ భావన అత్యంత విశిష్టమైన, మౌలికమైన అకౌంటింగ్ భావన. ఈ భావన ప్రకారము వ్యాపార వ్యవహారములు నమోదు చేసేటప్పుడు వ్యాపార సంస్థ, యజమాని వేరువేరని భావించడం జరుగుతుంది.
యజమానులు లేదా వాటాదారుల వ్యక్తిగత వ్యవహారములను వ్యాపార సంస్థ వ్యవహారాలనుంచి వేరు చేయడానికి ఈ భావన ఉపకరిస్తుంది. అంతేగాక వ్యాపార వ్యవహారములు వ్రాసేటప్పుడు సంస్థ దృష్ట్యా మాత్రమే పరిగణించడం జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 13.
ద్రవ్య కొలమాన భావన అంటే ఏమిటి?
జవాబు.

ఈ భావన ప్రకారము ద్రవ్యరూపములో వ్యక్తము చేయగల వ్యవహారాలను మాత్రమే నమోదు చేయాలి. ద్రవ్య రూపములో వ్యక్తం చేయడానికి వీలుకాని అంశాలను ఖాతా పుస్తకాలలో చూపకూడదు.
ఆదాయ వసూళ్ళు, ఖర్చుల చెల్లింపులు, ఆస్తుల కొనుగోలు, అమ్మకం మొదలైన ద్రవ్యపరమైన వ్యవహారాలను ఖాతా పుస్తకాలలో నమోదు చేయాలి.
యంత్రం పనిచేయకపోవడం, సిబ్బంది విధేయత మొదలైనవి చూపకూడదు. కారణము వీటిని ద్రవ్యరూపంలో కొలవలేము. యంత్రం మరమ్మత్తులు ద్రవ్యరూపములో కొలిచి, ద్రవ్య విలువ పుస్తకాలలో చూపాలి.

ప్రశ్న 14.
జతపరచే భావనను తెలపండి.
జవాబు.

ఒక గణన కాలంలో ఆర్జించిన ఆదాయాలను వాటిని సంపాదించుటకు చేసిన వ్యయంతో అనుసంధానించి (జతపరిచి) సంస్థ లాభాలను కనుక్కోవడానికి ఉపయోగించేదే “జతపరచే భావన”.
ఈ భావన ప్రకారం, ఆదాయాలను వాటి అనుబంధ ఖర్చులతోను, లేదా వ్యయాలను వాటి అనుబంధ ఆదాయాలతో సరిపోల్చి, ఒక నిర్దిష్ట కాలానికి, లాభాన్ని లెక్కిస్తారు.
యజమానులకు సక్రమంగా చెందవలసిన ఖచ్చితమైన లాభాలను కనుక్కోవడానికి ఈ భావన ప్రాతిపదిక అవుతుంది.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
ఏవేని 5 అకౌంటింగ్ వల్ల కలిగే లాభాలను తెలపండి.
జవాబు.
నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి కావలసిన సమాచారము తెలియజేయడానికి, వాటిని ఉపయోగించేవారి కోసం ఆ వ్యవహారములు, సంఘటనలను నమోదు చేసి, వర్గీకరించి, సంక్షిప్తపరిచే ప్రక్రియను అకౌంటింగ్ అంటారు.

అకౌంటింగ్ వలన లాభాలు :
1. శాశ్వతమైన విశ్వసనీయమైన నమోదు :
మానవ మేధస్సు గుర్తుంచుకోవడానికి సాధ్యము కాని అసంఖ్యాక వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక కార్యకలాపములు నమోదు చేసి అవసరమైన వ్యక్తులకు విశ్వసనీయమైన సమాచారాన్ని అందిస్తుంది.

2. ఆర్థిక ఫలితాలు :
నిర్దిష్ట కాలములో సంస్థ ఆర్జించిన లాభము లేదా నష్టము కనుక్కోవడానికి అకౌంటింగ్ సహాయపడుతుంది.

3. ఆర్థిక పరిస్థితి :
కేవలము లాభనష్టాలను వెల్లడించడమే కాక, సంస్థ ఆర్థిక పరిస్థితిని తెలుసుకోవడానికి సహాయపడుతుంది. దీనివలన సంస్థలు తమ వనరుల ఆధారముగా భవిష్యత్ వ్యాపార ప్రణాళికలు తయారు చేసుకోవచ్చు.

4. సరిపోల్చుకోవడానికి :
సంస్థ కార్యకలాపాలు లేదా వస్తు ఉత్పాదనలో ఏవి లాభదాయకమైనవో తెలుస్తుంది. దీనివలన భవిష్యత్తులో ఏఏ కార్యకలాపాలు కొనసాగించాలి, ఏఏ వస్తువుల ఉత్పాదన జరపాలో తెలుసుకోవచ్చు. వ్యాపారానికి సంబంధించిన లాభాలు, అమ్మకాలు, ఖర్చులు గత సంవత్సరం ఫలితాలతో పోల్చుకొని అవసరమైన సర్దుబాట్లు చేసుకోవచ్చు.

5. నియంత్రణ :
సంస్థలు వ్యాపార కార్యకలాపాలు కొనసాగించే క్రమములో సేకరించిన భూములు, భవనాలు, యంత్రాలు మొదలైన ఆస్తులు సమర్థవంతంగా నియంత్రించడానికి, వాటి సక్రమ వినియోగానికి సహాయపడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
అకౌంటింగ్ పరిమితులను తెల్పండి.
జవాబు.
అకౌంటింగ్ పరిమితులు :

1. ద్రవ్య సంబంధ వ్యవహారాల నమోదు:
అకౌంటింగ్ కేవలం ద్రవ్య సంబంధమైన వ్యవహారాలను మాత్రమే నమోదు చేస్తుంది. ఇది గుణాత్మకమైన అంశాలు అయిన మానవ వనరులు, నైపుణ్యం, యాజమాన్య సామర్థ్యము మొదలైన వాటిని పరిగణలోకి తీసుకోవు.

2. చారిత్రాత్మక స్వభావము :
వ్యవహారము జరిగిన తేదీ నుంచి ఖాతా పుస్తకాలలో వ్రాయడం జరుగుతుంది. వ్యవహారాలకు సంబంధించిన భవిష్యత్ అంచనాలు, విలువలను రికార్డు చేయరు.

3. ధరల మార్పులు :
ధరల స్థాయిలో వచ్చే మార్పులు, ప్రస్తుత విలువలు ఆర్థిక ఖాతాలలో ప్రతిబింబించవు.

4. వాస్తవిక పరిస్థితులను తెలియజేయలేదు:
అకౌంటెంట్ పక్షపాత ధోరణి, సంస్థల వార్షిక ఖాతాలను ప్రభావితం చేయడానికి అవకాశమున్నది. అందువలన వాస్తవిక పనితీరును, ఆర్థిక పరిస్థితులను అంచనా వేయలేరు.

ప్రశ్న 3.
బుక్ కీపింగ్, అకౌంటింగ్ మధ్య గల ఏవేని 5 వ్యత్యాసాలను తెలపండి.
జవాబు.
బుక్ కీపింగ్, అకౌంటింగ్ మధ్య దిగువ వ్యత్యాసాలు ఉన్నవి.

తేడా గల అంశము	బుక్ కీపింగ్	అకౌంటింగ్
1. పరిధి	ఇది కేవలం వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు నమోదు చేయడానికి సంబంధించిన ప్రక్రియ.	నమోదు చేసిన వ్యవహారాలను వర్గీకరించి, విశ్లేషణ చేసి, ఆర్థిక ఫలితాలను వివరించే ప్రక్రియ.
2. ఉద్దేశ్యము	సంస్థ వ్యవహారాలను నిర్దిష్టమైన క్రమ పద్ధతిలో నిర్వహించడం.	సంస్థ లాభదాయకత, ఆర్థిక పరిస్థితిని తెలుసు కోవడము.
3. స్వభావము	రోజువారీ జరిగే వ్యవహారాలతో సంబంధాలు కలిగి ఉంటుంది.	ఫలితాలను పరిశీలించడం, విశ్లేషించడం మొదలైన ముఖ్య కార్యకలాపాలను కలిగి ఉంటుంది.
4. బాధ్యత	వ్యాపార వ్యవహారాలను పుస్తకాలలో నమోదు చేయుట, నిర్వహించుట బుక్ కీపింగ్ వారి బాధ్యత.	ఆర్థిక నివేదికలు తయారుచేయడము, నికర ఫలితాలను కనుక్కోవడం అకౌంటెంట్ బాధ్యత.
5. అజమాయిషీ	బుక్ కీపింగ్ ప్రక్రియలో అకౌంటింగ్ విధులను అజమాయిషీ, నియంత్రణ చేయడానికి అవకాశము ఉంటుంది.	అకౌంటింగ్ బుక్ కీపింగ్ విధానాన్ని పరిశీలించి, నియంత్రణ చేసి, అజమాయిషీ చేయవచ్చును.
6. సిబ్బంది	సాధారణ పరిజ్ఞానము ఉన్న సిబ్బందితో బుక్ కీపింగ్ నిర్వహించవచ్చు.	అకౌంటింగ్ ప్రక్రియకు ఎక్కువ అనుభవము, పరిజ్ఞానము గల సిబ్బంది అవసరము.

ప్రశ్న 4.
అకౌంటింగ్ ప్రక్రియలోని వివిధ దశలను తెలపండి.
జవాబు.
అకౌంటింగ్ ప్రక్రియలో వ్యాపార వ్యవహారాలను గుర్తించడము, నమోదు చేయడము, వర్గీకరించడము, సంక్షిప్త పరచడము, నివేదన, విశ్లేషణ, వివరణ ఇవ్వడం మొదలైన దశలుంటాయి.

1. గుర్తించడము :
సంబంధిత ఫలితాల ఆధారముగా వ్యాపార వ్యవహారాలను గుర్తించాలి.

2. నమోదు చేయడము :
వ్యాపార వ్యవహారాలు జరిగిన వెంటనే శాస్త్రీయముగా, ఒక క్రమపద్ధతిలో చిట్టా మరియు సహాయక చిట్టాలలో నమోదు చేయవలెను.

3. వర్గీకరించడము :
నమోదు చేసిన వ్యాపార వ్యవహారములను వర్గీకరించి, ఒకే స్వభావము కలిగిన వ్యవహారాలను ప్రత్యేక ఆవర్జాలో ఒకే శీర్షిక కింద చూపవలెను. ఖాతాల మొత్తాలను, నిల్వలను కనుగొనవలెను.

4. సంక్షిప్తపరచడం :
ఖాతాల నిల్వల ఆధారముగా అంకణాను తయారు చేయడం జరుగుతుంది.

5. నివేదించుట :
అంకణా సహాయముతో లాభనష్టాల ఖాతాను ఆస్తి – అప్పుల పట్టికను తయారుచేసి, ఆ ఆర్థిక నివేదికలను అవసరమైన వ్యక్తులకు అందజేయవలసి ఉంటుంది.

6. విశ్లేషణ :
లాభనష్టాల ఖాతా, ఆస్తి – అప్పుల పట్టికలోని వివిధ అంశాల మధ్య నెలకొని ఉన్న సంబంధాన్ని విశ్లేషణ చేయడము వలన వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక పటిష్టతను, లోపాలను తెలుసుకొనవచ్చును. ఈ సమాచారము భవిష్యత్తులో ఒక అంశాన్ని మరొక అంశముతో పోల్చడానికి పనికి వస్తుంది. అంతేగాక వ్యాపార సంస్థకు చెందిన వివిధ అంశాలపై నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి వీలవుతుంది.

7. వివరణ :
యాజమాన్యము, నిర్వాహకులు నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి వీలుగా అకౌంటింగ్ సమాచారము విశ్లేషణ ద్వారా నెలకొల్పిన సంబంధాల అర్థాన్ని, ప్రాముఖ్యతను వివరించడం జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 5.
అకౌంటింగ్ ధ్యేయాలు తెలపండి.
జవాబు.
ప్రధానమైన అకౌంటింగ్ ధ్యేయాలు కింద ఇవ్వబడినవి :

వ్యాపార వ్యవహారాల పుస్తకాలను నిర్వహించడం.
వ్యాపార కార్యకలాపాల ఫలితాలను తెలుసుకోవడం.
ఆర్థిక స్థితిగతులను తెలుసుకోవడం.
తెలుసుకున్న వ్యాపార ఫలితాలను, ఆర్థిక స్థితిగతులను వీటిని ఉపయోగించే వ్యక్తులకు అందజేయటం మొదలగునవి.

ప్రశ్న 6.
IFRS సాధారణ లక్షణాలను తెలపండి.
జవాబు.
IFRS సాధారణ లక్షణాలు :

సరియైన నివేదికల సమర్పణ, IFRS లను పాటించడం.
సంస్థ గతిశీల భావనను పాటించటం.
సముపార్జన (accrual) ప్రాతిపదికన అకౌంట్స్ తయారు చేయటం.
మెటీరియాలిటి (మెటీరియాలిటీ, ఎగ్రిగేషన్), ఏకీకరణ విషయాలు.
ప్రత్యేక సందర్భాల్లో ‘రద్దు’ (Off setting) ను అనుమతించటం.
నివేదికల మధ్య వ్యవధి.
సమాచారాన్ని పోల్చటం.
నివేదించటంలో ఏకరూపకత అనునవి ఇమిడి ఉన్నవి.

ప్రశ్న 7.
ఏవేని 5 అకౌంటింగ్ భావనలను క్లుప్తంగా వివరించండి.
జవాబు.
సర్వసమ్మతమైన అకౌంటింగ్ శాస్త్రానికి మూలమైన అకౌంటింగ్ ప్రమేయాలను అకౌంటింగ్ భావనలు అంటారు. అకౌంటింగ్ శాస్త్రాన్ని ఆచరణలో పెట్టడానికి అవసరమైన ప్రమేయాలను, షరతులను లేదా సర్వసమ్మతాలను అకౌంటింగ్ భావనలుగా పరిగణించవచ్చును.

1. గతిశీల సంస్థ భావన :
ఈ భావన ప్రకారము వ్యాపార సంస్థ సముచితమైన లాభాలను ఆర్జిస్తూ సుదీర్ఘకాలము కొనసాగగలదని, సుదీర్ఘ భవిష్యత్తులో సంస్థను మూసివేయడం జరగదని ఆశించడం జరుగుతుంది. కాబట్టి వ్యవహారాలను గతిశీల సంస్థ భావనను దృష్టిలో పెట్టుకొని పుస్తకాలు వ్రాస్తారు.

ఈ భావన మూలముగానే వస్తు సరఫరాదారులు వస్తు సేవలను వ్యాపార సంస్థకు సరఫరా చేయడం, ఇతర సంస్థలతో వ్యాపార వ్యవహారాలు జరపడం జరుగుతుంది. ఆస్తి – అప్పుల పట్టికలో ఆస్తులను వసూలయ్యే విలువకు కాకుండా తగ్గింపు విలువకు చూపడం జరుగుతుంది.

2. వ్యయ భావన :
వ్యాపార సంస్థ తన కార్యకలాపాలను సమర్థవంతముగా నిర్వహించవలెనంటే పలు రకాల ఆస్తులను సేకరించవలసి ఉంటుంది. ఆస్తులను సేకరించడానికి యదార్థముగా చెల్లించిన మూల్యాన్ని వ్యయము అంటారు. వ్యయ భావన ప్రకారము ఆస్తులను, వాటి సేకరణ చెల్లించిన ధర ప్రకారము పుస్తకాలలో నమోదు చేయాలి.

3. ద్వంద రూప భావన :
ఈ భావన ప్రకారము వ్యవహారమునకు ఉన్న రెండు ప్రయోజనాలను అనగా పుచ్చుకొనే ప్రయోజనము, ఇచ్చే ప్రయోజనము ఖాతా పుస్తకాలలో వ్రాయడం జరుగుతుంది. ప్రతి వ్యవహారములో ప్రతి డెబిట్ విలువకు సమానమైన క్రెడిట్ విలువ, ప్రతి క్రెడిట్ విలువకు సమానమైన డెబిట్ విలువ ఉంటుంది. అకౌంటింగ్ సమీకరణము (ఆస్తులు = అప్పులు + మూలధనము) ఈ ద్వంద రూప భావనపై ఆధారపడి ఉన్నది.

4. గణకకాల భావన :
ఈ భావన ప్రకారము వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక స్థితిగతులు తెలుసుకొనడానికి అవసరమైన ఆర్థిక నివేదికలను నిర్దిష్ట కాలానికి ఒకేసారి తయారుచేయాలి. ఈ విధముగా తయారుచేసిన ఆర్థిక నివేదికలు సకాలములో సరైన నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి, అవసరమైన అభివృద్ధి వ్యూహరచనకు ఉపయోగపడతాయి. సాధారణముగా 12 నెలల కాలపరిమితిని అకౌంటింగ్ కాలము అంటారు. ప్రతి సంవత్సరము మార్చి లేదా డిసెంబరు చివరన ఖాతా పుస్తకాలు ముగిస్తారు.

5. జతపరిచే భావన :
ఈ భావన ప్రకారము ఒక అకౌంటింగ్ కాలములో ఆర్జించిన లాభాన్ని కనుక్కోవడానికి ఆ
కాలములో వచ్చిన రాబడిని, ఆ రాబడి పొందడానికి ఆ కాలములో చేసిన వ్యయాన్ని జతపరచాలి. యజమానులకు సక్రమముగా చెందాల్సిన ఖచ్చితమైన లాభాలను కనుక్కోవడానికి ఈ భావన ప్రాతిపదికగా ఉంటుంది.

6. వసూలు భావన :
ఈ భావన ప్రకారము లాభాన్ని వసూలు అయిన తర్వాతనే పుస్తకాలలో నమోదు చేయాలి. రాబడిని గుర్తించడానికి నగదు వసూలు కానవసరం లేదు. సంస్థ సేవలను అందించడం ద్వారా, వస్తువులను అమ్మకం చేయుట ద్వారా రాబడిని పొందడానికి వసూలు చేసుకోవడానికి న్యాయాత్మక హక్కు కలిగి ఉండాలి.

7. సంపాదన భావన :
అకౌంటింగ్ నగదు ప్రాతిపదిక క్రింద కేవలం ఆదాయాలు వసూలు అయినపుడు, ఖర్చులను చెల్లించినపుడు చూపాలి. కాని పెరుగుదల భావన ప్రకారం చెల్లించవలసిన ఖర్చులను, ముందుగా చెల్లించిన ఖర్చులు, రావలసిన ఆదాయాలు, ముందుగా వచ్చిన ఆదాయాలను కూడా ఖాతా పుస్తకాలలో ప్రత్యేకముగా చూపాలి.

ప్రశ్న 8.
అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలను క్లుప్తంగా వివరించండి.
జవాబు.
అకౌంటింగ్ నివేదికలను తయారు చేయడంలో దీర్ఘ కాలము నుంచి ఉపయోగించి, అనుసరించి స్థాపించిన ఆచార సంప్రదాయాలను అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలు అంటారు. వీటిని పాటించడము ద్వారా ఆర్థిక నివేదికలు అర్థవంతంగా, స్పష్టంగా తయారవుతాయి.

ముఖ్యమైన అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలు :
1. సమాచారాన్ని వెల్లడిచేయాలనే సంప్రదాయము :
వ్యాపారముతో సంబంధమున్న వాటాదారులు, ఋణదాతలు, ప్రభుత్వం, కార్మికులు మొదలైనవారు సంస్థ ఫలితాలను గురించి ఆసక్తికరముగా చూస్తారు. వ్యాపార ఆస్తులను, అప్పులను, నికర ఫలితాలను ప్రకటించాలి. సంస్థకు సంబంధించిన వ్యక్తులు దేశములో నలుమూలలా వ్యాపించి ఉంటారు.

వ్యాపార కార్యకలాపాలను డైరెక్టర్ల బోర్డు నిర్వహిస్తుంది. వ్యాపార ఫలితాలను సక్రమమైన పద్ధతిలో సమర్పించ వలసిన బాధ్యత డైరెక్టర్లదే. వ్యాపార ఆస్తులు, అప్పులపై ప్రభావాన్ని చూపే ప్రతి సంఘటన బహిరంగపరచాలి.

2. విషయ ప్రాధాన్యత సంప్రదాయము :
ఆర్థిక ఖాతాలు నిర్వహిస్తున్నప్పుడు, నివేదికలు తయారు చేస్తున్నప్పుడు, వ్యవహారముల ప్రాముఖ్యతను దృష్టిలో ఉంచుకొనవలెను. ప్రాధాన్యత గల విషయాలను మాత్రమే పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి. ప్రాధాన్యత లేని విషయాలను విస్మరించవచ్చు. అనవసరమయిన చిల్లర విషయాలను చూపడం వలన ముఖ్యమైన విషయాలు మరుగునపడి, సమాచారము క్లిష్టతరము కావడం జరుగుతుంది.

3. అనురూప సంప్రదాయాలు :
ఈ సంప్రదాయము ప్రకారము గణక నియమాలు, ఆచరణ పద్ధతులు ప్రతి సంవత్సరము ఒకే రకముగా ఉండాలి. వాటిని మార్చకూడదు. ఆ విధముగా ఉంటేనే ఒక సంవత్సరము ఫలితాలను మరొక సంవత్సరము ఫలితాలతో పోల్చడానికి అవకాశము ఉంటుంది.

ఉదా : వ్యాపార సంస్థ స్థిరాస్థులపై తరుగుదలను, స్థిర వాయిదాల పద్ధతి లేదా తగ్గుతున్న నిల్వల పద్ధతుల్లో ఏదైనా ఒక పద్ధతిలో మాత్రమే ప్రతి సంవత్సరము ఏర్పాటు చేయాలి. కాని సంవత్సరములో పద్ధతులు మార్చకూడదు. అదే విధముగా ముగింపు సరుకు విలువ కట్టడానికి FIFO లేదా LIFO పద్ధతిలో ఏదో ఒకటి మాత్రమే ప్రతి సంవత్సరము పాటించాలి.

4. మితవాద సంప్రదాయము :
పరిస్థితి యొక్క ఉదాసీన దృక్పథాన్ని తీసుకోవడమే మితవాదము. అనిశ్చిత వాతావరణము నెలకొన్న పరిస్థితిలో రాబోయే నష్టాలన్నింటిని ఎదుర్కొనేందుకుగాను జాగ్రత్తపడటమే ఈ సంప్రదాయ ఉద్దేశ్యము. అన్ని విపత్కర పరిస్థితులలోను వ్యాపారస్తుడు పదిలముగా ఉండటానికి ఈ సంప్రదాయము ఒక విషయాన్ని రూపొందించినది.

ఈ నియమము లాభాలను ఊహించవద్దని కాని, అన్ని నష్టాలకు తగిన ఏర్పాటు చేయాలని చెబుతుంది. ముగింపు సరుకును విలువ కట్టేటప్పుడు కొన్న ధర లేదా మార్కెట్ ధర ఏది తక్కువైతే ఆ ధరకే విలువ కడతారు. ముగింపు సరుకు విలువ కట్టడములో మితవాద సూత్రము ప్రతిబింబిస్తుంది.

ప్రశ్న 9.
అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలపై ఒక వ్యాఖ్య రాయండి.
జవాబు.

ప్రపంచ వ్యాప్తంగా వ్యాపార సంస్థల ఖాతాల తయారీలో ఏకరూపత తీసుకురావడానికి 1973లో 7 దేశాల సభ్యులు కలిసి అంతర్జాతీయ గణక ప్రమాణాల సంస్థ “ఇంటర్నేషనల్ అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ కమిటీ (IASC) ని స్థాపించారు.
ఈ కమిటీ ఉద్దేశం, ప్రజా ప్రయోజనాల దృష్ట్యా, ఆడిట్ చేసిన ఆర్థిక నివేదికలను సమర్పించడంలో పాటించాల్సిన ప్రమాణాలను నిర్దేశిస్తూ, వాటిని ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అంగీకరింపజేసి, అమలు చేయడానికి ప్రోత్సహించడం.
వివిధ దేశాలలో పాటిస్తున్న అకౌంటింగ్ విధానాలలోని వ్యత్యాసాలను తొలగించుటకై పనిచేస్తుంది.
మన దేశంలో “ది ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ చార్టెర్డ్ అకౌంటెంట్స్ ఆఫ్ ఇండియా” (ICAI) 1977వ సంవత్సరంలో “అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ బోర్డ్” (ASB) ని స్థాపించింది.
ఈ ASB కు అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలను రూపొందించి, జారీ చేయడానికి కావల్సిన అధికారాన్ని ఇవ్వడమైంది. ఇది జారీ చేసిన అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలను దేశంలోని అన్ని వ్యాపార సంస్థలు విధిగా పాటించాలి.
అకౌంటింగ్ పద్ధతులు, ఆచరణలు నిర్దేశించి ప్రమాణీకరించే సూత్రాన్ని “అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలు” అంటారు. సాధారణంగా అంగీకరించిన గణక సూత్రాలు ఈ అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలలో ఒక భాగము.
ప్రస్తుతం మన దేశంలో 35 ఇండియన్ అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ ఉన్నవి. వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక నివేదికలు అర్థవంతం కావడానికి, సమర్థవంతంగా తయారు చేయడానికి ఈ ప్రమాణాలు ఉపకరిస్తాయి.

అదనపు ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
జంటపద్దు విధానాన్ని నిర్వచించి, ముఖ్య లక్షణాలను వివరించండి.
జవాబు.
1. వ్యాపార సంస్థలో ప్రతిరోజు అనేక వ్యాపార వ్యవహారాలు రికార్డు చేయాల్సి ఉంటుంది. ప్రతి వ్యవహారంలో రెండు అంశాలు ఉంటాయి. ఒకటి ‘వచ్చిన అంశం’ లేదా ‘ఖర్చు / నష్టం అంశం’, దీన్నే డెబిట్ అంశం అంటారు. రెండవది ‘ఇచ్చిన అంశాన్ని’ ‘క్రెడిట్ అంశం’ అని వ్యవహరిస్తారు. జంటపద్దు విధానానికి ఈ రెండు అంశాలే మూలాధారం. వ్యాపార వ్యవహారాల్లో ఇచ్చి, పుచ్చుకునే 2 అంశాలను పుస్తకాలలో నమోదు చేసే పద్ధతిని జంటపద్దు విధానం అంటారు.

2. ప్రతి వ్యాపార వ్యవహారములో 2 విభిన్న అంశములుంటాయి. అవి :

ప్రయోజనాన్ని పొందే అంశము.
ప్రయోజనాన్ని ఇచ్చే అంశము.

ఈ రెండు అంశాలు రెండు వేర్వేరు ఖాతాలకు సంబంధించి ఉంటాయి. కాబట్టి ఒక వ్యవహారానికి చెందిన రెండు అంశాలు రెండు ఖాతాలలో విరుద్ధముగా వ్రాయవలసి ఉంటుంది. గణక శాస్త్రములో పుచ్చుకునే ప్రయోజనాన్ని సూచించడానికి ‘డెబిట్’ అనే పదాన్ని, ఇచ్చే ప్రయోజనాన్ని సూచించడానికి ‘క్రెడిట్’ అనే పదాన్ని వాడతారు.

ఉదా : నగదుకు సరుకులు కొన్నట్లయితే సరుకులు సంస్థలోకి వస్తాయి. నగదు సంస్థ నుంచి పోతుంది. అనగా సరుకుల ఖాతా ప్రయోజనాన్ని పొందుతుంది. నగదు ఖాతా ప్రయోజనాన్ని ఇస్తుంది. అదే విధముగా జీతాలు చెల్లిస్తే, జీతాల ఖాతా ప్రయోజనాన్ని పుచ్చుకోవడం నగదు ఖాతా ప్రయోజనాన్ని ఇవ్వడం జరుగుతుంది. కాబట్టి ఒక వ్యాపార వ్యవహారము జరిగినపుడు అది మార్పును కలిగించే రెండు అంశాలను రెండు వేర్వేరు ఖాతాలలో వ్రాయడాన్ని ‘జంటపద్దు విధానము’ అంటారు.

జంటపద్దు విధానము – ముఖ్య లక్షణాలు :

వ్యాపార వ్యవహారము రెండు ఖాతాలను ప్రభావితం చేస్తాయి.
రెండు అంశాలను డెబిట్, క్రెడిట్గా వ్యవహరిస్తారు.
గణక భావనలు, సంప్రదాయాలు, సూత్రాల ఆధారముగా జంటపద్దు విధానములో లెక్కలను వ్రాయడం జరుగుతుంది.
ఈ విధానము గణక ఖచ్చితాన్ని నిరూపించడానికి, అంకణా తయారు చేయడానికి దోహదం చేస్తుంది.
అంకణా సహాయముతో వ్యాపార సంస్థ ముగింపు లెక్కలను తయారు చేస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
జంటపద్దు విధానంలోని ప్రయోజనాలు వివరించండి.
జవాబు.
జంటపద్దు విధానము అవలంబించుట ద్వారా దిగువ ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.

1. వ్యవహారాల సంపూర్ణ నమోదు :
జంటపద్దు విధానములో వ్యవహారములోని రెండు అంశాలను రెండు విభిన్న ఖాతాలలో నమోదు చేస్తారు. కాబట్టి లెక్కలు వ్రాయడములో సంపూర్ణత చేకూరుతుంది.

2. శాస్త్రీయ పద్ధతి :
ఈ విధానములో వ్యాపార వ్యవహారాలను గణకసూత్రాలు అనుసరించి వ్రాయటం జరుగుతుంది. కాబట్టి అకౌంటింగ్ ధ్యేయము నెరవేరుతుంది.

3. అంకగణితపు ఖచ్చితము :
ఈ పద్ధతిలో ఖాతాల నిల్వలతో అంకణాను తయారు చేస్తారు. ఇది అంకగణితపు ఖచ్చితాన్ని ఋజువు చేస్తుంది.

4. దోషాలను కనుగొని నివారించవచ్చు :
అంకణాలో డెబిట్, క్రెడిట్ నిల్వలు సమానము కాకపోతే, లెక్కలు వ్రాయడంలో దోషాలు జరిగినవని భావించవచ్చు. వాటిని సరిచేసి, నివారించడానికి చర్యలు తీసుకోవచ్చు.

5. వ్యాపార ఫలితాలు :
లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయుట ద్వారా వ్యాపార నికర ఫలితాన్ని కనుగొనవచ్చును.

6. ఆర్థిక స్థితి :
సంవత్సరాంతాన ఆస్తి అప్పుల పట్టికను తయారు చేయుట ద్వారా సంస్థ ఆర్థిక స్థితిగతులను కనుక్కోవచ్చు.

7. నియంత్రణ :
అన్ని ఖాతాలు సక్రమముగా నిర్వహించుట ద్వారా యజమానికి వ్యాపార వ్యవహారాలపై నియంత్రణ ఉంటుంది.

8. ఫలితాలను పోల్చడం :
వ్యాపార సంస్థ ప్రస్తుత ఆర్థిక ఫలితాలను గత సంవత్సరం ఫలితాలతో లేదా ఇతర సంస్థల ఫలితాలతో పోల్చి, సాధించిన ప్రగతిని కనుగొనవచ్చు.

9. నిర్ణయాలు :
జంటపద్దు విధానము ద్వారా యజమానులు సకాలములో సరైన నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి ఆర్థిక సమాచారము తోడ్పడుతుంది.

10. నమ్మదగిన సమాచారము :
ఈ పద్దతి వ్యాపారస్తులకు నమ్మదగిన సమాచారాన్ని అందజేస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
జంటపద్దు విధానం (లేదా) జంటపద్దు బుక్ కీపింగ్ విధానం.
జవాబు.

జంటపద్దు విధానాన్ని ఇటలీ దేశస్తుడు “లుకాస్ పాసియోలి” ప్రవేశపెట్టాడు. ప్రతి వ్యాపార వ్యవహారములో రెండు అంశాలు రెండు ఖాతాలను ప్రభావితం చేస్తాయి. వ్యాపార వ్యవహారములలో వచ్చే అంశాన్ని, ఇచ్చే అంశాన్ని నమోదు చేసే విధానము జంటపద్దు విధానము.
ఈ విధానము డెబిట్, కెడ్రిట్ అంశాలను రికార్డు చేస్తుంది. ప్రతి డెబిట్క, క్రెడిట్ ఉంటుంది. ప్రతి క్రెడిటు డెబిట్ ఉంటుంది. డెబిట్ మొత్తము క్రెడిట్ మొత్తముతో సమానముగా ఉండటమే జంటపద్దు విధానపు ముఖ్య లక్షణము.
వ్యాపార వ్యవహారాల్లో ఇచ్చి, పుచ్చుకునే రెండు అంశాలను పుస్తకాల్లో నమోదు చేసే పద్ధతిని జంటపద్దు విధానం అంటారు.

TS Inter 2nd Year Political Science Study Material Chapter 7 భారతదేశంలో ఎన్నికల వ్యవస్థ

September 12, 2024September 11, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 2nd Year Political Science Study Material 7th Lesson భారతదేశంలో ఎన్నికల వ్యవస్థ Textbook Questions and Answers.

TS Inter 2nd Year Political Science Study Material 7th Lesson భారతదేశంలో ఎన్నికల వ్యవస్థ

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
భారత ఎన్నికల సంఘం నిర్మాణం. అధికారాలు, విధులపై ఒక వ్యాసం రాయండి.
జవాబు.
ఎన్నికల సంఘం నిర్మాణం :
రాజ్యాంగంలోని 324 నిబంధన ప్రకారం ‘ఎన్నికల సంఘం’ ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్, భారత రాష్ట్రపతి కాఆనుగుణంగా నిర్దేశించే సంఖ్య ఆధారంగా ఇతర ఎన్నికల కమిషనర్లతో ఏర్పాటవుతుంది. వివిధ నిబంధనల కనుగుణంగా భారత రాష్ట్రపతి ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనరు, ఇతర ఎన్నికల కమిషనర్లను నియమిస్తారు.

అధికారాలు విధులు :
భారత ఎన్నికల సంఘం విస్తృతమైన అధికారాలను కలిగి, విదులను నిర్వహిస్తుంది.

ఎన్నికల సంఘం భారతదేశంలోని వివిధ రాజకీయ పార్టీలకు గుర్తింపు నిచ్చి, రాజకీయ పార్టీలను జాతీయ పార్టీలు, ప్రాంతీయ పార్టీలు, ఉపప్రాంతీయ పార్టీలుగా వర్గీకరిస్తుంది. రాజకీయ పార్టీలకు ఎన్నికల చిహ్నాలను కేటాయిస్తుంది.
ఎన్నికల నిర్వహణకై ఓటర్ల జాబితాలు రూపొందిస్తుంది. 18 సంవత్సరాలు వయస్సు నిండిన పౌరులందరినీ ఓటర్లుగా నమోదు చేసుకుంటుంది. ఓటర్ల జాబితాకు మార్పులు చేర్పులు చేస్తుంది.
సముచిత తేదీలతో ఎన్నికల షెడ్యూళ్ళను ప్రకటిస్తుంది. (సాధారణ ఎన్నికలు, ఉపఎన్నికలు రెండింటినీ ప్రకటిస్తుంది).
ఎన్నికలలో రాజకీయ పార్టీలు అనుసరించాల్సిన ఎన్నికలు ప్రవర్తన నియమావళిని రూపొందిస్తుంది.
దేశంలో ఎన్నికల యంత్రాంగాన్ని పర్యవేక్షిస్తుంది. ఇతర పరిపాలన శాఖలు, విభాగాల సహాయంతో ఎన్నికలను స్వేచ్ఛాయుతంగా, నిష్పక్షపాతంగా నిర్వహిస్తుంది.
ఎన్నికల సమయంలో హింస, రిగ్గింగు వంటి అక్రమాలు జరిగినప్పుడు ఎన్నికలను రద్దు చేయడం లేదా వాయితా వేయడం చేస్తుంది.
పార్లమెంటు సభ్యులు లేదా రాష్ట్ర శాసన సభ్యుల అనర్హతలకు సంబంధించి భారత రాష్ట్రపతికి లేదా సంబంధిత రాష్ట్ర గవర్నర్కు సలహాలు, సూచనలు చేస్తుంది.
ఎన్నికల సంఘం భారతదేశంలో లోక్సభ, రాజ్యసభ, రాష్ట్ర అసెంబ్లీలు, రాష్ట్రశాసన మండలి మొదలైన వాటికి సాధారణ ఎన్నికలను నిర్వహిస్తుంది. అంతేకాక, భారత రాష్ట్రపతి, ఉపరాష్ట్రపతి పదవులకు కూడా ఎన్నికలు నిర్వహిస్తుంది.
ఎన్నికల వివాదాలను పరిష్కరించడానికి ఎన్నికల ట్రిబ్యునళ్ళను నియమిస్తుంది. రాజకీయ పార్టీలకు గుర్తింపు, ఎన్నికల చిహ్నాల కేటాయింపు, ఎన్నికల వివాదాలు తదితర అంశాల్లో వివిదాలను పరిష్కరించడానికో ఒక న్యాయస్థానం వలె పనిచేస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
భారత రాజకీయ పార్టీల వ్యవస్థ లక్షణాలను వివరించండి.
జవాబు.
భారతదేశంలో రాజకీయ పార్టీల ప్రధాన లక్షణాలను ఈ కింది విధంగా పేర్కొనవచ్చు.

1. బహుళ పార్టీ వ్యవస్థ :
స్వాతంత్య్రానంతరం అనేక దశాబ్దాల పాటు భారతదేశంలో భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ఆధ్వర్యంలో ఏకపార్టీ ప్రాబల్య వ్యవస్థ కొనసాగింది. కేంద్ర ప్రభుత్వంలో, రాష్ట్రాల స్థాయిలో కాంగ్రెస్ పార్టీ ప్రాబల్య వ్యవస్థ ఉండేది. అయితే 1990 దశకం నుంచి జరిగిన అనేక పరిణామాలు భారతదేశం ఒక బహుళపార్టీ వ్యవస్థగా అవతరించడానికి దోహదం చేశాయి. ప్రస్తుతం దేశంలో ఆరు జాతీయ పార్టీలు 53 ప్రాంతీయ రాజకీయ పార్టీలు ప్రబలంగా పనిచేస్తున్నాయి.

2. సిద్ధాంత భావజాలాల సమాచారం :
వివిధ రాజకీయ పార్టీలు అనుసరించే రాజకీయ భావజాలాల ప్రాతిపదికన భారదేశంలోని రాజకీయ పార్టీలను సాంప్రదాయ భావజాల పార్టీలు, వామ పక్ష భావజాల పార్టీలు, మధ్య మార్గ భావజాల పార్టీలుగా వర్గీకరించవచ్చు. భారతీయ జనతా పార్టీ, శివసేన తదితర పార్టీలు భారతీయ సంస్కృతి, వారసత్వం సాంప్రదాయ ప్రతీకలు, గతవైభవవాదం, హిందుత్వ తదితర అంశాలపట్ల విశ్వాసాన్ని కలిగి సాంప్రదాయ భావజాల పార్టీలుగా గుర్తింపు తెచ్చుకున్నాయి.

కమ్యూనిస్టు పార్టీలు, ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ తదితర పార్టీలు సామ్యవాద సిద్ధాంత భావజాలాన్ని విశ్వసించి పేదల పక్షం వహించే వామపక్ష పార్టీలుగా గుర్తింపు పొందాయి ఈ రెండు ప్రధాన భావజాలాలను, ఇతర భావజాలాలను మేళవించి అనేక ఇతర రాజకీయ పార్టీలు మధ్యేమార్గ భావజాల పార్టీలుగా ప్రచారంలో ఉన్నాయి.

3. కార్యకర్తల బలం గల పార్టీలు – శాశ్వత కార్యకర్తలు లేని పార్టీలు :
భారతదేశంలోని అనేక రాజకీయ పార్టీలు రాజకీయ కార్యకర్తలు ఇతర నిర్వాహకులను ఎన్నికల సందర్భంగా మాత్రమే నియమించుకుంటాయి. శాశ్వత కార్యకర్తలు లేకపోవడంతో తాత్కాలికంగా ఎన్నికల సమయంలో మాత్రమే కొన్ని రాజకీయ పార్టీలు కార్యకర్తలను ఈ విధంగా నియమించుకుంటాయి.

అయితే భారతీయ జనగా పార్టీ, భారత కమ్యూనిస్టు పార్టీ, మార్క్సస్టు పార్టీ తెలుగుదేశం పార్టీ తదితర పార్టీలు బలీయమైన కార్యకర్తల వ్యవస్థలను కలిగి ఎన్నికల సమయంలోను, సాధారణ సమయాల్లోను చురుకుగా పనిచేస్తాయి.

4. అంతర్గత ప్రజాస్వామ్యం లేకపోవడం :
భారతదేశంలోని చాలా రాజకీయ పార్టీలు తమతమ పార్టీలలో అంతర్గత ప్రజాస్వామ్యానికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వవు. కొన్ని పార్టీలను మినహాయిస్తే మిగిలిన పార్టీలన్నీ క్షేత్ర స్థాయిలో గ్రామాల నుంచి, జాతీయ స్థాయిలో కేంద్ర కార్యవర్గం వరకు అన్ని పదవులకు అధిష్టానవర్గం నామినేట్ చేసే నాయకుడే ఎక్కువగా ఉంటారు. ప్రధాన సమస్యలపై పార్టీల్లో చర్చ కూడా ఉండదు. అధిష్టానం నిర్ణయమే అందరికీ శిరోధార్యం అవుతుంది.

5. నిరంతర చీలికలు-వర్గవైషమ్యాలు, :
భారతదేశంలోని రాజకీయ పార్టీలు నాయకుల మధ్య విభేదాల కారణంగా చీలికలకు గురి అవుతాయి. నాయకుల మధ్య అభిప్రాయభేదాలు, సంఘర్షణలు వివిధ పార్టీలలో చీలికలకు, అనేక ఇతర రాజకీయ పార్టీల అవతరణకు దారితీస్తాయి. దేశంలోని ప్రధాన జాతీయ పార్టీలు, ప్రాంతీయ పార్టీలు వర్గ వైషమ్యాలు, ముఠాల సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నాయి.

6. రాజకీయ సంకీర్ణాలు :
భారతదేశంలోని అనేక రాజకీయ పార్టీలు ఇతర పార్టీలతో రాజకీయ సర్దుబాట్లు, సంకీర్ణాలు, మైత్రికూటములు, ఏర్పరచుకోవడానికి ఆసక్తి కనబరుస్తాయి. ఈ సంకీర్ణాలు, మైత్రీకూటములు ఎన్నికల పూర్వ మైత్రి, ఎన్నికల అనంతర మైత్రి కూటములుగా ఏర్పడతాయి.

7. జనాకర్షక నాయకత్వం :
భారతదేశంలోని అనేక రాజకీయ పార్టీలు ఆ పార్టీల్లోని నాయకుల జనాకర్షణ శక్తిపై ఆధారపడతాయి. దీనినే జనాకర్షక నాయకత్వమని వ్యవహరిస్తారు.

ప్రశ్న 3.
ఫిరాయింపుల నిరోధక చట్టం లక్షణాలను విశదీకరించండి.
జవాబు.
ఫిరాయింపుల నిరోధక చట్టం లక్షణాలు :

1. రాజకీయ పార్టీలకు చెందిన సభ్యులు అనర్హులయ్యే సందర్భం :
ఒక రాజకీయ పార్టీ ద్వారా ఎన్నికైన ప్రజాప్రతినిధి. ఎన్నికలలో గెలిచిన తరువాత మరో రాజకీయ పార్టీలోకి ఫిరాయించినప్పుడు ఈ చట్టంలోని నిబంధనల ప్రకారం అనర్హతను ఎదుర్కొంటారు. అంతేకాక, పార్లమెంటుకు లేదా రాష్ట్రశాసన సభలకు ఒక పార్టీ ద్వారా ఎన్నికైన సభ్యుడు ఎ) ఆ పార్టీకి రాజీనామా చేసేటప్పుడు లేదా బి) తాను ఎన్నికైన పార్టీ జారీ చేసే విప్ (whip) ఆదేశాలకు వ్యతిరేకంగా పార్లమెంటులోగానీ, రాష్ట్రశాసనసభల్లో కానీ ఏదైనా అంశానికి జరిపే ఓటింగ్కు దూరంగా ఉండడం లేదా భిన్నంగా ఓటువేయడం జరిగినప్పుడు, అనర్హత వేటును ఎదుర్కొంటాడు.

2. ఇండిపెండెంట్ సభ్యులు, నామినేషన్ సభ్యులు అనర్హులయ్యే సందర్భం :
పార్లమెంటుకు లేదా రాష్ట్రశాసన సభలకు ఒక సభ్యుడు స్వతంత్ర అభ్యర్థిగా ఎన్నికైన తరువాత ఏదైనా ఒక రాజకీయ పార్టీలో చేరితే దాని ఫలితంగా తన సభ్యత్వాన్ని కోల్పోతాడు. ఇదే విధంగా పార్లమెంటుకు లేదా రాష్ట్రాల శాసన సభలకు నామినేట్ అయిన సభ్యుడు తాను నామినేట్ అయిన ఆరునెలల తరువాత ఏదైనా ఒక రాజకీయ షార్టీలో చేరినప్పుడు సభ్యత్వానికి అనర్హుడవుతాడు.

3. ఫిరాయింపుల నిరోధక చట్టం-కొన్ని మినహాయింపులు :
ఒక రాజకీయ పార్టీ ద్వారా ఎన్నికైన సభ్యులు ఆ పార్టీ సంఖ్యా బలంలోని2/3 వంతు సభ్యులతో చీలిక ద్వారా మరొక పార్టీలో చేసినప్పుడు లేదా చీలిక పరంగా ఉండడానికి నిర్ణయించుకున్నప్పుడు ఫిరాయింపుల నిరోధక చట్టంలోని నిబంధనలు వారికి వర్తించవు.

4. పార్టీనుంచి బహిష్కరణలకు వర్తించని నిబంధనలు :
ఏదైనా ఒక రాజకీయ పార్టీ తమ పార్టీ ద్వారా ఎన్నికైన సభ్యుని ఆ పార్టీ నుంచి బహిష్కరించనప్పుడు ఫిరాయింపుల నిరోధక చట్టంలోని నిబంధనలు ఆ సభ్యునికి వర్తించవు. ఆ సభ్యుడు అనర్హతను ఎదుర్కొనే అవకాశం లేదు. ఎన్నికైన పదవీకాలాన్ని సభ్యుడు పూర్తి చేయవచ్చు.

5. ఫిరాయింపుల నిరోధక చట్టం నిర్ణయాత్మక అధికారం :
పార్లమెంటు లేదా రాష్ట్రాల శాసనసభల సభాధ్యక్షులకు (స్పీకర్) సభ్యులపై ఫిరాయింలు నిరోధక చట్టాన్ని ప్రయోగించే అధికారం ఉంటుంది. సభ్యుని ఎన్నిక జరిగిన సభ పదవీ కాలంలో అతని అనర్హతలకు సంబంధించిన అన్ని అంశాలపైన నిర్ణయాత్మక అధికారం స్పీకర్కు మాత్రమే ఉంటుంది.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం గురించి వివరించండి.
జవాబు.
భారతదేశంలో ఎన్నికల సంఘం నియంత్రణ, పర్యవేక్షణలో అన్ని ఎన్నికలు నిర్వహిస్తారు. రాజ్యాంగంలోని 324 నిబంధన ప్రకారం, “ఎన్నికల సంఘం” ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్, భారత రాష్ట్రపతి కాలానుగతంగా నిర్దేశించే సంఖ్య ఆధారంగా ఇతర ఎన్నికల కమిషనర్లతో ఏర్పాటవుతుంది. వివిధ నిబంధనలకు అనుగుణంగా భారత రాష్ట్రపతి ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్ ను, ఇతర ఎన్నికల కమిషనర్లను నియమిస్తారు.

ఈ విధంగా భారతదేశంలో ఎన్నికల సంఘం ఒక స్వతంత్ర సంస్థగా వ్యవహరిస్తుంది. భారతదేశంలోని అన్ని రకాల ఎన్నికలను నిర్వహించి, పర్యవేక్షించి, నియంత్రణ చేసే అధికారాలను రాజ్యాంగం ఎన్నికల కమిషనుకు దాఖలు పరిచింది. ప్రస్తుతం కేంద్ర ఎన్నికల సంఘంలో ఒక ప్రధాన ఎన్నికల కమిషనర్, ఇద్దరు ఇతర ఎన్నికల కమిషనర్లు ఉన్నారు. వీరిలో ప్రధాన ఎన్నికల అధికారి ఎన్నికల సంఘానికి ఛైర్మన్ గా వ్యవహరిస్తారు. వీరిని భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు.

సాధారణంగా వీరి పదవీకాలం ఆరు సంవత్సరాలు లేదా వారి వయస్సు 65 సంవత్సరాలు వచ్చేవరకు ఉంటుంది. రాష్ట్రపతి విశ్వాసం మేరకు పదవిలో కానసాగుతారు. వారు తమ పదవికి రాజీనామా చేయవచ్చు. అలాగే అసమర్థత, అనుచిత ప్రవర్తన, రాజ్యాంగ బాధ్యతలు సరిగ్గా నిర్వహించలేకపోన్వీడం తదితర కారణాలపై వారిని పదవి నుంచి తొలగించవచ్చు.

ఈ తొలగింపు ప్రక్రియలో భాగంగా పార్లమెంటులోని రెండు సభలు ఒక తీర్మానాన్ని ఒక్కొక్క సభలో హాజరై, ఓటింగ్లో పాల్గొన్న సభ్యులు సంపూర్ణ మెజారిటీతో ఒక తీర్మానాన్ని ఆమోదించాల్సి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 2.
భారతదేశంలో ఎన్నికల సంస్కరణలపై ఒక సంక్షిప్త వ్యాఖ్య రాయండి.
జవాబు.
భారతదేశంలో ఎన్నికల సంస్కరణలు :

1. రాజకీయాలు నేరపూరితం కావటం-నివారణ చర్యలు :
దేశంలో రాజకీయాలు కొన్ని ప్రాంతాలలో నేరపూరితం అయ్యే ధోరణి వృద్ధి చెందింది. ఈ సమస్యను నివారించేందుకై సుప్రీంకోర్టు తీర్పుననుసరించి ఎన్నికలలో పోటీచేసే అభ్యర్ధులు తమ నామినేషన్ పత్రాలతోపాలు, వారిపై ఉన్న నేరారోపణలకు సంబంధించిన కేసుల వివరాలను జతపరచాలి.

2. ఎన్నికలలో ధనప్రభావం విపరీతంగా పెరగటం-ఎన్నికల వ్యయంపై పరిమితులు :
భారతదేశ ఎన్నికలలో ధన ప్రభావం విపరీతంగా పెరిగింది. ఎన్నికలలో అవాంఛనీయమైన అక్రమాలు నివారించటానికి 2003 సంవత్సరం నుండి ఎన్నికల సంఘం ఎన్నికల వ్యయంపై పరిమితులు విధిస్తూ వస్తోంది.

3. ఎన్నికలలో కులం, మతం తదితర అంశాల వినియోగం :
ఎన్నికలలో కొంతమంది అభ్యర్ధులు కులం, మతం, లింగపర తెగలు మొదలగు అంశాలతో ఓటర్లను ప్రలోభ పెట్టకుండా ఎన్నికల సంఘం నివారణాచర్యలు చేపట్టింది.

4. ఎన్నికల ప్రవర్తన నియమావళి :
భారత ఎన్నికల సంఘం ఎన్నికల ప్రక్రియలో భాగంగా రాజకీయ పార్టీలు, ఎన్నికలలో పోటీచేసే అభ్యర్థులు, అధికారులు, సాధారణ ప్రజలు పాటించవలసిన ప్రవర్తన నియమావళికి కొన్ని మార్గదర్శక సూత్రాలను రూపొందించటం జరిగింది.

ప్రశ్న 3.
భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ గురించి పేర్కొనండి.
జవాబు.
భారత జాతీయ కాంగ్రెస్కు 1885లో ఏర్పరచారు. భారత జాతీయోద్యమంలో ఈ పార్టీ గణనీయమైన పాత్ర పోషించింది. కొద్దిమంది చరిత్రకారులు భారత జాతీయోద్యమ చరిత్రను భారత జాతీయ కాంగ్రెస్తో సరిపోల్చారు. స్వాతంత్ర్యానంతర కాలంలో కాంగ్రెస్ పార్టీ ఏకైక ఆధిపత్య పార్టీగా 1980 దశకం వరకు కొనసాగింది.

ఈ పార్టీ స్వాతంత్రానంతరం తొలి మూడు దశాబ్దాల కాలం కేంద్ర ప్రభుత్వంలో ఏకఛత్రాధిపత్యంతో అధికారంలో కొనసాగింది. అప్పట్లో కాంగ్రెస్ పార్టీకి జవహర్లాల్ నెహ్రూ, లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి, ఇందిరాగాంధి తదితరులు నాయకత్వం వహించి,

దేశ ప్రధాన మంత్రులుగా ఉండేవారు. అదే సందర్భంలో భారతదేశంలోని అనేక రాష్ట్రాల్లో కేంద్రంలో అధికారాన్ని కోల్పోయింది. అనతికాలంలోనే 1980 ఎన్నికలలో విజయం సాధించి కేంద్ర ప్రభుత్వంలోను అనేక రాష్ట్రాల్లోను అధికారంలోకి వచ్చింది.

1984లో కాంగ్రెస్ పార్టీ నాయకురాలు, అప్పటి భారత ప్రధానమంత్రి శ్రీమతి ఇందిరాగాంధి హత్యకు గురయ్యారు. తదనంతరం జరిపిప సాధారణ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్ పార్టీ ఘనవిజయం సాధించి రాజీవ్ గాంధీ ప్రధానమంత్రిగా తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చారు.

ప్రశ్న 4.
భారతీయ జనతా పార్టీ గురించి చర్చించండి.
జవాబు.
భారతీయ జనతా పార్టీని 1980 ఏప్రిల్, 6న లాంఛనప్రాయంగా ఏర్పరిచారు. అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్ నాయకత్వంలో ఈ పార్టీ ఏర్పడింది. ఈ పార్టీకి రాష్ట్రీయ స్వయం సేవక్ సంఘ్ అనే సాంఘిక-సాంస్కృతిక సంస్థతో బలమైన సంబంధాలు ఉన్నాయి.

హిందుత్వ భావజాలానికి కట్టుబడి ఉంటుంది. పార్టీ అవతరణ మొదలు ఈ పార్టీ క్రమక్రమంగా వృద్ధి చెందుతూ ఒక బలీయమైన శక్తిగా రూపొందింది. లోక్ సభలో ఆధిక్యం సంపాదించడం ద్వారా కేంద్రంలో 1998, 1999, 2014, 2019 సంవత్సరాలలో అధికారంలోకి వచ్చి ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది.

అటల్ బిహారీ వాజ్పాయ్, నరేంద్రమోడీ ఈ పార్టీ తరఫున ప్రధానమంత్రులుగా ఉన్నారు. భారీతీయ జనతా పార్టీ ఈన మిత్రపక్షాలతో కలిసి జాతీయ ప్రజాస్వామ్యకూటమిని (National Democratic Alliance-NDA) ఏర్పరచింది. ఈ పార్టీ సిద్ధాంత భావజాలాలలో సురక్ష (భధ్రత), సూచిత (పరిశుద్ధ-పారదర్శకత), స్వదేశీ (దేశీయ వస్తువుల వినియోగానికి ప్రోత్సాహం, సంరక్ష (సంక్షేమం) తదితర అంశాలు ఉన్నాయి.

భారతదేశ సాంస్కృతిక జాతీయవాదంపట్ల ఈ పార్టీకి విశ్వాసం ఉంది. గాంధేయ సామ్యవాదాన్ని విశ్వసిస్తుంది. అయోధ్యలో రామమందిన నిర్మాణం, భారతదేశంలోని ఉన్నత పదవులు చేపట్టకుండా విదేశాలలో జన్మించిన వారినవ అడ్డకోవడం, పార్లమెంటులో మూడవ వంతు సీట్లు మహిళలకు రిజర్వేషన్ ఇవ్వాలనే డిమాండ్లు ఈ పార్టీ ఎన్నికల ప్రణాళిక (మానిఫెస్టో)లో ప్రధానంగా ప్రస్తావించింది.

ప్రశ్న 5.
నమూనా ఎన్నికల ప్రవర్తన నియమావళి (ఎం.సి.సి) అనగానేమి ?
జవాబు.
భారత ఎన్నికల సంఘం ఎన్నికల ప్రక్రియలో భాగంగా రాజకీయ పార్టీలు, ఎన్నికలలో పోటీ చేసే అభ్యర్థులు, అధికారులు, సాధారణ ప్రజలు పాటించవలసిన ప్రవర్తన నియమావళిని కొన్ని మార్గదర్వకాల రూపంలో విడుదల చేస్తుంది. దీనినే నమూనా ఎన్నికల నియమావళిగా పేర్కొంటారు.

వీటిలో, ప్రభుత్వం ఎన్నికల సమయంలో కొత్త ప్రాజెక్టులు, సంక్షేమ కార్యక్రమాలు చేపట్టకుండా నిరోధించడం, ప్రభుత్వ సంస్థలు ఎన్నికల సమయంలో కొత్త నియామకాలు చేపట్టకుండా నివారించడం, ఎన్నికల ప్రచారంపై హేతుబద్ధమైన పరిమితులు విధించడం, సాధారణ జనజీవనం ఎన్నికల సమయంలో ఎలాంటి గందరగోళం ఎదుక్కొనకుండా చేడడం, ఎన్నికలలో మద్యం, సారా తదితర, మత్తు పదార్థాలు పంపిణీ చేయకుండా నిరోధించడం, అధికారంలో ఉన్న రాజకీయ పార్టీ అధికార దుర్వినియోగం చేయకుండా నివారించడం తదితర అంశాలు ఉన్నాయి.

పోలింగ్ రోజున అన్ని రాజకీయ పార్టీలు, ఎన్నికలలో పోటీచేసే అభ్యర్థులు ఎన్నికల అధికారులు ఎన్నికల అధికారులు, సిబ్బందికి తమవంతు పూర్తి సహకారాన్ని అందించాల్సి ఉంటుంది. పోలింగ్ రోజు పోలింగ్ కేంద్రం పరిసర ప్రాంతాల్లో అభ్యర్ధులు తమ తమ ఎన్నికల చిహ్నాలను, ఇతర వ్యక్తిగత సమాచారాన్ని ప్రదర్శించడం నిషేధం, ఎన్నికల నమూనా ప్రవర్తన నియమావళి పూర్తిగా అమలుచేయడానికి ఎన్నికల సంఘం పరిశీలకులను నియమిస్తుంది. దీనికి సంబంధించిన ఫిర్యాదులు ఎన్నికల పరిశీలకులకు సమర్పించవచ్చు.

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
ఎలక్ట్రానిక్ ఓటింగ్ మెషిన్లు అనగానేమి ?
జవాబు.
ముద్రణ చేసిన బ్యాలట్ పేపర్ పద్ధతి స్థానంలో ఎలక్ట్రానిక్ ఓటింగ్ యంత్రాలను ఎన్నికల సంఘం ప్రవేశపెట్టింది. వీటిని ఈవిఎం (ఎలక్ట్రానిక్ ఓటింగ్ మెషీను) గా వ్యవహరిస్తారు. వీటిలో బ్యాలట్ యూనిట్, కంట్రోల్ యూనిట్ అనే పరికరాలు ఉంటాయి. బ్యాలట్ యూనిట్లో ఎన్నికలలో పోటీచేసే అభ్యర్థులు, వారి ఎన్నికల చిహ్నాలు ఉంటాయి. ఓటర్లు కంట్రోల్ యూనిట్ ద్వారా ఓటు వేస్తారు. కంట్రోల్ యూనిట్ను బ్యాలట్ యూనిట్తో అనుసంధానిస్తారు.

బారత సుప్రీంకోర్టు ఆదేశాల మేరకు 2013 సంవత్సరంలో నోటా (NOTA) అనే బటన్ ఏర్పాటు చేశారు. ఒక ఓటరు ఎన్నికలలో పోటీచేసే అభ్యర్ధులెవ్వరూ సరైన వారు కాదని భావించినప్పుడు పైన పేర్కొన్న అభ్యర్థులెవ్వరూ కాదు (None of the abvoe) అనే బటన్ వినియోగించుకోవచ్చు.

ప్రశ్న 2.
జాతీయ ఓటర్ల దినోత్సవాన్ని ఎప్పుడు జరుపుకుంటారు ?
జవాబు.
భారతదేశంలో ఎన్నికల సంఘాన్ని 1950 జనవరి 25వ తేదీన ఏర్పరచారు. ఎన్నికల సంఘం స్థాపన దినోత్సవాన్ని పురస్కరించుకొని ప్రతి సంవత్సరం జనవరి 25వ తీదీని జాతీయ నియోజకుల దినోత్సవం (National Voters Day) గా పాటిస్తారు. దేశంలోని యువకులు ఓటర్లుగా నమోదై, రాజకీయ ప్రక్రియలో క్రియాశీలంగా పాల్గొనే విధంగా వారిని ప్రోత్సహించడానికి ప్రభుత్వం జాతీయ ఓటర్ల దినోత్సవాన్ని నిర్వహిస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
ఎన్నికలలో ధన ప్రభావం వృద్ధిచెందడాన్ని వివరించండి.
జవాబు.
భారతదేశ ఎన్నికలలో ధనప్రభావం విపరీతంగా పెరుగుతోంది. ప్రభుత్వానికి లెక్కలు చూపని నల్లధనం ఉపయోగించి కొద్దిమంది అభ్యర్థులు ఎన్నికలలో అక్రమాలకు పాల్పడటం జరుగుతోంది. ధనాన్ని ఉపయోగించి కొద్దిమంది నాయకులు ఓటర్లను ప్రలోభ పెట్టడం, ఓట్లు కొనుగోలు చేయటం, ఓటర్లకు క్రికెట్ కిట్లు, చీరలు, మొదలైన బహుమతులను ఎరవేయటం, కుల సంఘాలకు, ఇతర సంఘాలకు భారీగా విరాళాలు ఇవ్వటం సర్వసాధారణమైంది.

ప్రశ్న 4.
ఎలక్టోరల్ ఫొటో ఐడెంటిటీ కార్డు (E.P.I.C) లను వివరించండి.
జవాబు.
`ఎలక్టోరల్ ఫొటో ఐడెంటిటీ కార్డులనే ఓటరు గుర్తింపు కార్డులని పేర్కొంటారు. భారత ఎన్నికల సంఘం ఓటర్లకు వారి ఫొటో, అడ్రస్ తదితర వివరాలతో కూడిన గుర్తింపు కార్డును జారీ చేస్తుంది. పోలింగ్ జరిగే రోజు ఓటర్లు తమ ఓటు హక్కు వినియోగించుకోవడానికి ఈ ఓటరు గుర్తింపు కార్డు తీసుకురావాల్సి ఉంటుంది.

ఈ కార్డుకు ప్రత్యామ్నాయంగా ఏ ఇతర గుర్తింపు కార్డునైనా ఓటర్లు పోలింగ్ కేంద్రంలో చూపి ఓటు హక్కు వినియోగించుకోవచ్చు. ఎన్నికలలో జరిగే బోగస్ ఓటింగ్ నివారించడానికి ఈ గుర్తింపు కార్డు పద్ధతిని ఒక ఎన్నికల సంస్కరణగా ప్రవేశపెట్టారు.

ప్రశ్న 5.
భారత కమ్యూనిస్టు పార్టీ (మార్క్సిస్టు) గురించి తెలపండి.
జవాబు.
భారత కమ్యూనిస్టు పార్టీలో 1964లో ఏర్పడిన చీలిక ఫలితంగా మార్క్సిస్టు కమ్యూనిస్టు పార్టీ (సిపిఎం) ఏర్పడింది. పార్టీ ఏర్పడిన అనతికాలంలోనే ఒక బలీయమైన శక్తిగా మారి విస్తరించింది. ఈ పార్టీ ఏర్పరిచిన సంకీర్ణాల ఆధారంగా కేరళ, పశ్చిమ ‘బెంగాల్, త్రిపుర తదితర రాష్ట్రాల్లో అధికారంలోకి వచ్చింది.

ఈ పార్టీ సిద్దాంత భావజాల అంశాల్లో భారతదేశంలో ప్రజాస్వామ్యాన్ని స్థాపించడం, ప్రాథమిక హక్కుల్లో పనిచేసే హక్కు చేర్చడం, బహుళజాతి సంస్థలను జాతీయకరణ చేయడం, కార్మికులు, సంఘాల హక్కుల పరిరక్షణ, భూసంస్కరణలు తదితరాలు ప్రధానమైనవి.

ప్రశ్న 6.
శివసేనపై ఒక లఘు వ్యాఖ్య రాయండి.
జవాబు.
శివసేన పార్టీని మహారాష్ట్రలో బాలా థాకరే 1966లో స్థాపించారు. మరాఠి ప్రజల సంస్కృతి, గౌరవ మర్యాదల పరిరక్షణ ధ్యేయంగా ఈ పార్టీ ఏర్పడింది. దీనితో బాటు హిందుత్వ భావజాలానికి కట్టుబడి, అల్పసంఖ్యాక వర్గాలను సంతృప్తిపరచే విధానాలను వ్యతిరేకిస్తుంది. ప్రస్తుతం శివసేన పార్టీ అధినేత ఉద్ధవ్ థాకరే ముఖ్యమంత్రిగా మహారాష్ట్ర ప్రభుత్వాన్ని నడిపిస్తున్నారు.

ప్రశ్న 7.
సిఫాలజీ అనగానేమి ?
జవాబు.
రాజనీతిశాస్త్రం అధ్యయనంలో భాగంతా ఎన్నికల పరిమాణాత్మక విశ్లేషణ మరియు బ్యాలెటింగ్, ఎన్నికలను శాస్త్రీయంగా వివరించి, విశ్లేషించటాన్ని ‘సిఫాలజీ’ అంటారు. దీనిలో భాగంగా ఓటర్ల ఎన్నికల ప్రవర్తన, మనోగతాలను అధ్యయనం చేయడం జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 8.
ఎన్నికల సంస్కరణలపై ఏర్పడిన ఏవేని రెండు కమిటీలు లేదా కమిషన్లు పేర్కొనండి.
జవాబు.
ఎ) సంయుక్త పార్లమెంటరీ కమిటీ (1972).
బి) తార్కండే కమిటీ (1975).

ప్రశ్న 9.
ఎన్నికల సర్వేలు అనగానేమి ?
జవాబు.
ఎన్నికల సందర్భంగా వివిధ పరిశోధన సంస్థలు, మీడియా విభాగాలు ఓటర్ల అభిప్రాయాలు తెలుసుకునే విధంగా సర్వే చేపట్టడం జరుగుతుంది. ఎన్నికలలో పోటీచేసే అభ్యర్థులపై ఓటర్ల అభిప్రాయాలు, ఆలోచనలు ఎలా ఉన్నాయో ఈ సర్వేలు వివరించే ప్రయత్నం చేస్తాయి. ఈ సర్వేలు మూడు రకాలు.

ఎన్నికల పూర్వ సర్వే (Pre Poll Survey)
ఎగ్జిట్ పోల్ సర్వే (Exit Poll Survey)
ఎన్నికల అనంతర సర్వే (Post Poll Survey)

ప్రశ్న 10.
బహుజన సమాజ్ పార్టీపై ఒక లఘువ్యాఖ్య రాయండి.
జవాబు.
బహుజన సమాజ్ పార్టీ దేశంలోని వెనుకబడిన తరగతులు, షెడ్యూల్డు కులాలు, షెడ్యూల్డు తెగలు, అప్ప సంఖ్యక వర్గాలు తదితరుల సంక్షేమానికి పాటుపడుతుంది. ఈ పార్టీ దేశంలోని దళితులు, సమాజంలో అణచివేతకు గురైన పీడితవర్గాలు తదితరుల అభ్యున్నతికి కంకణం కట్టుకుంది. బహుజన సమాజ్ పార్టీని 1985లో కాన్షిరాం స్థాపించారు.

ఆ తరువాత పార్టీ నాయకత్వం మాయావతి చేతికి వచ్చింది. ఈ పార్టీకి ఉత్తరప్రదేశ్, మధ్యప్రదేశ్, బీహార్, పంజాబ్, రాజస్థాన్, ఢిల్లీ, తదితర రాష్ట్రాల్లో ఎంతో పలుకుబడి ఉండి. బహుజన సమాజ్ పార్టీ ఉత్తరప్రదేశ్లో అధికారంలో కొనసాగింది. అనేకసార్లు కేంద్ర ప్రభుత్వంలో సంకీర్ణ భాగస్వామిగా ఉంది. బహుజన సమాజ్ పార్టీ ఎన్నికల చిహ్నం ఏనుగు.

TS Inter 2nd Year Political Science Study Material Chapter 5 కేంద్ర రాష్ట్ర సంబంధాలు

September 12, 2024September 11, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 2nd Year Political Science Study Material 5th Lesson కేంద్ర రాష్ట్ర సంబంధాలు Textbook Questions and Answers.

TS Inter 2nd Year Political Science Study Material 5th Lesson కేంద్ర రాష్ట్ర సంబంధాలు

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
కేంద్రం – రాష్ట్రాల మధ్య ఉన్న శాసన సంబంధాలను వివరించండి.
జవాబు.
మన రాజ్యాంగం తొమ్మిదో భాగంలో 245 నుంచి 255 వరకు గల ప్రకరణాలు కేంద్ర-రాష్ట్రాల మధ్య. శాసన సంబంధాలను స్పష్టంగా పేర్కొన్నవి. కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు రెండూ భారతదేశ ప్రజల శాంతి, సంతోషం, ప్రగతికి దోహదపడే శాసనాలను రూపొందిస్తాయి.

భారత పార్లమెంట్ దేశం మొత్తానికిగానీ, దేశంలో ఏదో ఒక ప్రాంతానికిగానీ వర్తించే విధంగా శాసనాలను రూపొందించే అధికారం కలిగి ఉంటుంది. కేంద్ర జాబితా, ఉమ్మడి జాబితాలలోని అంశాలపై శాసనాలను రూపొందిస్తుంది. ఇక రాష్ట్ర శాసనసభలు రాష్ట్ర జాబితా, ఉమ్మడి జాబితాలలోని అంశాలపై శాసనాలను రూపొందిస్తాయి.

రాష్ట్ర జాబితాలోని అంశాలపై పార్లమెంట్ ఆధిక్యత :
కొన్ని ప్రత్యేక పరిస్థితులలో పార్లమెంట్ రాష్ట్ర జాబితాలోని అంశాలపై శాసనాలను రూపొందించే అధికారాన్ని కలిగి ఉంటుంది. వాటిని కింది విధంగా వివరించవచ్చు.

జాతీయ ప్రయోజనాల దృష్ట్యా రాష్ట్ర జాబితాలలోని అంశాలపై చట్టాలు చేయాలని రాజ్యసభలో హాజరైన సభ్యులలో 2/3 వంతు సభ్యులు తీర్మానిస్తే వాటిపై పార్లమెంట్ చట్టం చేయవచ్చు. అయితే అటువంటి చట్టం ఆరు మాసాలపాటు అమలులో ఉంటుంది. అవసరమైతే, దాన్ని మరో ఆరు మాసాలు పొడిగించవచ్చు. (ప్రకరణం 249).
రాష్ట్రపతి ప్రకటించిన అత్యవసర పరిస్థితి అమలులో ఉన్నప్పడు పార్లమెంట్ జాబితాలోని అంశాలపై శాసనాలను రూపొందిస్తుంది. అటువంటి శాసనం అత్యవసర పరిస్థితి అమలులో ఉన్నంతకాలం చెల్లుబాటవుతుంది. అత్యవసర పరిస్థితి ఉపసంహరణ జరిగిన ఆరుమాసాల తరువాత రద్దవుతుంది.
352వ ప్రకరణం ప్రకారం జాతీయ అత్యవసర పరిస్థితి ప్రకటిస్తే రాష్ట్ర జాబితాలోని అంశాలపై పార్లమెంటు శాసనం చేస్తుంది. (ప్రకరణం 250).
ఏవైనా రెండు లేదా అంతకుమించిన రాష్ట్ర శాసన సభలు తమ ఉమ్మడి ప్రయోజనాల నిమిత్తం ఒక శాసనం అవసరమని ఒక తీర్మానం ద్వారా పార్లమెంట్ని కోరితే అందుకు తగిన శాసనం చేస్తుంది. 1953 ఎస్టేట్ సుంకం చట్టం, 1955 ప్రైజ్ కాంపిటీషన్ చట్టం, 1974 జలకాలుష్య నివారణ చట్టం 1976 పట్టణ భూపరిమితి చట్టం మొదలైనవి. పార్లమెంట్ ఆమోదించిన వాటిలోనివి (ప్రకరణం 252).
భారత ప్రభుత్వం విదేశాలతో కుదుర్చుకున్న ఒప్పందాల అమలు కోసం దేశం యావత్తు లేదా కొన్ని ప్రాంతాలకు ఉద్దేశించిన శాసనాలను రూపొందించే అధికారం పార్లమెంట్కు ఉంది. వీటిలో 1960 జెనీలా కన్వెన్షన్ చట్టం, 1982 యాంటి హైజాకింగ్ చట్టం మొదలైనవి. (ప్రకరణం 253)
ఏదైనా ఒక రాష్ట్రంలో రాజ్యాంగ యంత్రాంగం వైఫల్యం కారణంగా రాష్ట్రంలో రాష్ట్రపతిపాలన విధిస్తే ఆ రాష్ట్ర శాసనసభ తరపున పార్లమెంట్ శాసనాలను రూపొందిస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
కేంద్రం – రాష్ట్రాల మధ్య ఉన్న పరిపాలనా సంబంధాలను వివరించండి.
జవాబు.
రాజ్యాంగం రెండవ భాగంలో కేంద్రం – రాష్ట్రాల మధ్య ఉండే పరిపాలన సంబంధాలు వివరించబడ్డాయి. పరిపాలన సంబంధాలలో కేంద్రం ఆధిపత్యాన్ని వివిధ నిబంధనలు పేర్కొంటున్నాయి. కేంద్ర ప్రభుత్వం తన కార్యనిర్వాహక, శాసనపరమైన అధికారాల ద్వారా కింది విషయాలలో రాష్ట్రాలపై నియంత్రణ చేస్తుంది.

రాష్ట్రాల గవర్నర్లను నియమించడం, బదిలీ చేయటం, తొలగించటం వంటి అధికారాలు రాష్ట్రపతికి ఉన్నాయి. గవర్నర్ల నియామకం అధికారం మొత్తం కేంద్ర ప్రభుత్వం చేతుల్లో ఉంటుంది.
గవర్నర్ పంపే కొన్ని రకాల రాష్ట్ర బిల్లులను వీటో చేసే అధికారం రాష్ట్రపతికి ఉంటుంది. (ప్రకరణం 2000)
కొన్ని ప్రత్యేక అంశాలపై ఆర్డినెన్సున్ను జారీ చేసేటపుడు రాష్ట్ర గవర్నరు రాష్ట్రపతిని సంప్రదించవచ్చు. (ప్రకరణం 213)
జాతీయ, మిలటరి ప్రాధాన్యత కలిగిన సమాచార వ్యవస్థకు అవసరమైన నిర్మాణాలు మరియు నిర్వహణకు సంబంధించి కేంద్రం రాష్ట్రాలకు ఆదేశాలు జారీచేయవచ్చు.
కేంద్రం, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు తమ పరిపాలనా విధులను పరస్పరం బదిలీ చేసుకోవడానికి రాజ్యాంగం వీలు కల్పించింది. ఉదాహరణకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వ అంగీకారంతో రాష్ట్రపతి కేంద్ర ప్రభుత్వ పాలనావిధిని రాష్ట్రానికి అప్పగించవచ్చు. (ప్రకరణం 258)
ఏదైనా అంతర్రాష్ట్ర నది, నదీలోయకు చెందిన జలాల వినియోగం పంపిణీ లేదా నియంత్రణకు సంబంధించిన వివాదం ఏర్పడితే దాని పరిష్కారానికి అవసరమైన శాసనాన్ని పార్లమెంట్ రూపొందించవచ్చు. (ప్రకరణం 262)
కేంద్ర ప్రభుత్వ ఆస్తులను రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు పరిరక్షించాల్సిన బాధ్యత ఉంది. CRPF వంటి పారామిలటరి దళాలను రాష్ట్రాలకు పంపే అధికారం కేంద్రానికి ఉంది.
అంతర్రాష్ట్ర మండలిని ఏర్పాటు చేసే అధికారం రాష్ట్రపతికి ఉంటుంది. (ప్రకరణం 263)
కొత్త ఆల్ ఇండియా సర్వీసును సృష్టించటం లేదా ఉన్న వాటిలో దేనినైనా రద్దు చేసే అధికారం భారత రాజ్యాంగం రాజ్యసభకు ఇచ్చింది. (ప్రకరణం 312)
ప్రతీ రాష్ట్రంలో అంతర్గత అశాంతిని, బహిర్గత దాడుల నుంచి రక్షించాల్సిన బాధ్యత కేంద్ర ప్రభుత్వపు రాజ్యాంగబద్ధమైన విధి.
రాజ్యాంగ ప్రకరణం 352 ప్రకారం రాష్ట్రపతి జాతీయ అత్యవసర పరిస్థితి విధించినపుడు కేంద్ర ప్రభుత్వ కార్యనిర్వాహక అధికారాలను రాష్ట్రాలకు విస్తరించవచ్చు. కార్యనిర్వాహక అధికారాలు విస్తరించడంలో ఏవైనా రాష్ట్రాలకు ఆదేశాలు జారీచేయవచ్చు.
కేంద్ర ప్రభుత్వ ఆదేశాలను పాటించడంలో రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు విఫలమైతే రాష్ట్రపతిపాలన విధించవచ్చు. (ప్రకరణం 356)
దేశమంతటా కేంద్రం, రాష్ట్రాల చట్టాలు, రికార్డులు, న్యాయపరమైన ఉత్తర్వుల పట్ల పూర్తి విశ్వాసం నమ్మకం ఉండి తీరాలి.

పైన పేర్కొన్నవి సాధారణ పరిస్థితులలో కేంద్రం – రాష్ట్రాల మధ్య ఉండే పరిపాలనా సంబంధాలు. అయితే అత్యవసర పరిస్థితి అమలు కాలంలో మన రాజకీయ వ్యవస్థ ఏకకేంద్ర రాజ్యాంగంగా రూపొందుతుంది. రాష్ట్రపతి రాజ్యాంగంలోని 352, 356, 360వ ప్రకరణాల ప్రకారం అత్యవసర పరిస్థితి ప్రకటించినపుడు ఇటువంటి ఏర్పాటు జరుగుతుంది. పరిపాలనా సంబంధాలలో కేంద్ర ప్రభుత్వ ఆధిక్యతను రాజ్యాంగం చాటుతుంది.

ప్రశ్న 3.
కేంద్రం – రాష్ట్రాల మధ్య ఉన్న ఆర్థిక సంబంధాలను తెలపండి.
జవాబు.
కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు తమ శాసన, పరిపాలనాపరమైన వ్యవహారాలను నిర్వహించుకునేందుకు ఎంతో విత్తం అవసరమవుతుంది. ఆర్థిక రంగంలో కేంద్ర – రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల మధ్య పన్నుల విధింపు వసూలు పంపిణీల గురించి మన రాజ్యాంగం స్పష్టంగా పేర్కొంది. ఈ విషయాలను మన రాజ్యాంగం 12వ భాగంలో 264 నుంచి 300 ఎ వరకు గల అధికరణాలలో ప్రస్తావించారు.

1. కేంద్రం విధించే పన్నులు, సుంకాలు:
కొన్ని రకాల పన్నులు కేంద్ర ప్రభుత్వం విధించి వసూలు చేసుకునే అధికారం ఉంటుంది. ఇందులో కస్టమ్స్, ఎగుమతి సుంకాలు, ఆదాయపు పన్ను, పొగాకుపై సుంకం, జూట్ మొదలైనవి. కార్పోరేషన్ పన్ను, ఆస్తి విలువపై పన్ను, వ్యవసాయేతర భూమిపై ఎస్టేట్ సుంకం, రైల్వేలు, పోస్టల్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్స్, టెలిఫోన్, వైర్లెస్ సెట్స్, విదేశీమారకం, నాణాలు మొదలైనవి.

2. రాష్ట్రాలు విధించే పన్నులు, సుంకాలను రాష్ట్రాలు వాడుకోవడం :
కొన్ని రకాల పన్నులపై ప్రత్యేకంగా రాష్ట్రాలకు అధికారం ఉంటుంది. అవి : భూమిశిస్తు, కేంద్ర జాబితాలో గల డాక్యుమెంట్లు మినహా విధించే స్టాంపు డ్యూటీ, వారసత్వ సుంకం, ఎస్టేట్ సుంకం, వ్యవసాయ భూమిపై ఆదాయపు పన్ను, రహదారి వాహనాలపై పన్నులు, ప్రకటనలపై పన్నులు, విద్యుత్ వినియోగంపై పన్ను మొదలైనవి.

3. కేంద్రం విధించే పన్నులను రాష్ట్రాలు వసూలు చేసుకుని వాడుకోవడం :
కొన్ని రకాల పన్నులను కేంద్రమే విధిస్తుంది. కానీ రాష్ట్రాలు ఆ పన్నుల మొత్తాలను వసూలు చేసుకుని వినియోగించుకుంటాయి. వీటిలో స్టాంపు డ్యూటీ, ఔషధాలు, టాయిలెట్ సంబంధమైన పదార్థాలపై ఎక్సెజ్ సుంకం, బిల్లుల మారకంపై స్టాంపు డ్యూటీ, చెక్కులు, ప్రామిసరీ నోట్లు, వడ్డీ వ్యాపారం, వాటా ధనం మార్పిడి మొదలైనవి.

4. కేంద్రం విధించి, వసూలు చేసి రాష్ట్రాలకు ఇచ్చే పన్నులు :
రైల్వే ఛార్టీలు, రైల్, సముద్రపు రవాణా లేదా విమాన ప్రయాణీకులు వెంట తెచ్చే వస్తువులపై, సరుకు రవాణాలపై టర్మినల్ పన్నులు, వ్యవసాయేతర భూములపై ఎస్టేట్ డ్యూటీ విధించడం మొదలైనవి.

5. కేంద్రం విధించి, వసూలు చేసి కేంద్ర – రాష్ట్రాల మధ్య పంపిణీ చేసే పన్నులు :
కొన్ని వస్తువులపై కేంద్రం పన్నులు విధించి, వసూలు చేస్తుంది. అయితే వాటిని రాష్ట్రాలకు పంపిణి చేస్తుంది. ఉదా: వ్యవసాయేతర ఆదాయంపై పన్ను, ఔషధాలు, టాయిలెట్ సంబంధమైనవి.

ప్రశ్న 4.
సర్కారియా కమీషన్ చేసిన సిఫార్సులను వివరించండి.
జవాబు.
జూన్ 9, 1983న కేంద్ర ప్రభుత్వం జస్టిస్ రంజిత్సింగ్ సర్కారియా ఆధ్వర్యంలో ఒక ఉన్నతస్థాయి కమిషన్ ఏర్పాటు చేసింది. కేంద్ర – రాష్ట్ర సంబంధాల మధ్యనున్న అధికారాలు, విధులు, బాధ్యతలను పునఃపరిశీలన చేయవలసిందిగా ఈ కమీషన్ ను కోరింది.

1987 అక్టోబర్ 27న తన నివేదికను సర్కారియా కమీషన్ కేంద్ర ప్రభుత్వానికి సమర్పించింది. దశాబ్దం తరువాత ఆ కమీషన్ పేర్కొన్న మొత్తం సిఫార్సుల్లో 230 సిఫార్సులపై కేంద్ర ప్రభుత్వం తగిన నిర్ణయాలు తీసుకుంది. మొత్తం సిఫార్సులలో 170 సిఫార్సులను అమలు చేసింది.

సిఫారసులు: సర్కారియా కమీషన్ సిఫారసులలో క్రింది పేర్కొన్నవి అత్యంత ప్రధానమైనవి.

1. బలమైన కేంద్రం :
బలమైన కేంద్ర ప్రభుత్వం వైపు కమిషన్ మొగ్గుచూపింది. జాతి సమైక్యత, సమగ్రతల కోసం విస్తృత ప్రయోజనాల దృష్ట్యా కేంద్ర ప్రభుత్వ అధికారాలు తగ్గించే డిమాండ్ను కమిషన్ తిరస్కరించింది.

2. సంప్రదింపులు :
రాష్ట్రాల అధికారాల జాబితా నుంచి కొన్నింటిని ఉమ్మడి జాబితాలోకి బదిలీ చేయాలనే డిమాండ్ను కమిషన్ తిరస్కరించింది. అంతేకాదు ఉమ్మడి జాబితాలోని అంశాలతో సహా కేంద్రం రాష్ట్రాలను తప్పనిసరిగా సంప్రదించాలని సూచించింది.

3. సహకార సమాఖ్య :
ప్రణాళికల రూపకల్పన అమలులో కేంద్ర-రాష్ట్రాల మధ్య అత్యున్నత సహకారం పరస్పరం అందించుకోవాలని సూచించింది.

4. గవర్నర్ల నియామకం :
గవర్నర్ పదవిని రద్దు పర్చాలనే డిమాండ్ను కమిషన్ తిరస్కరించింది. అయితే క్రియాశీల రాజకీయాలలో ఉన్న నాయకులను గవర్నర్లుగా నియమించడాన్ని వ్యతిరేకించింది. రాజకీయేతర వివాదాస్పదం కాని ప్రముఖ వ్యక్తులను మరీ ముఖ్యంగా మైనారిటీలను గవర్నర్లుగా నియమించాలని సూచించింది. గవర్నర్లుగా పదవీ విరమణ పొందిన వ్యక్తి ఆ తరువాత ఎటువంటి లాభదాయకమైన పదవిలో పనిచేయడానికి అనుమతించరాదని సూచించింది.

5. ముఖ్యమంత్రి నియామకం :
ముఖ్యమంత్రి నియామకం శాసనసభలో మెజారిటీ సభ్యుల మద్దతు ఆధారంగా జరగాలని కమిషన్ సూచించింది. ఏ ఒక్క పార్టీకి పూర్తి స్థాయి మెజారిటీ రానపుడు ఏ నాయకుడికి మెజారిటీ సభ్యుల మద్ధతు లభిస్తుందో ఆ వ్యక్తినే గవర్నర్ ముఖ్యమంత్రిగా నియమించాలి.

6. రాష్ట్రపతి పాలన :
అరుదైన సందర్భాలలో మాత్రమే రాష్ట్రాలలో రాష్ట్రపతి పాలన విధించాలి.

ప్రశ్న 5.
M.M. పూంఛీ కమీషన్ సిఫారసులను తెలపండి.
జవాబు.
కేంద్ర-రాష్ట్ర సంబంధాలపై అద్యయనం చేసి తగిన సిఫార్సులు చేయడానికి 2007లో కేంద్రంలో అధికారంలో ఉన్న UPA ప్రభుత్వం సుప్రీంకోర్టు మాజీ ప్రధాన న్యాయమూర్తియైన జస్టిస్ మదన్ మోహన్ పూంఛీ నేతృత్వంలో ఒక ప్రత్యేక కమీషన్ ఏర్పాటు చేసింది. పూంఛీ కమీషన్ 31 మార్చి 2010లో తన నివేదికను కేంద్ర ప్రభుత్వానికి సమర్పించింది.

“భారతదేశ సుస్థిరతను కాపాడి దేశ సమైక్య, సమగ్రతలను పరిరక్షించాలన్నా, సామాజిక, ఆర్థికాభివృద్ధిని సాధించాలన్నా కూడా మనదేశంలో సహకార సమాఖ్య కీలకంగా పనిచేయాలని” పూంఛీ కమీషన్ భావించింది. కమీషన్ చేసిన సిఫార్పులలో ముఖ్యమైనవి కింద పేర్కొనబడ్డాయి.

1. గవర్నర్ల నియామకం :
కేంద్ర ప్రభుత్వం గవర్నర్ల నియామకాన్ని సర్కారియా కమీషన్ సూచించిన విధంగా ఖచ్చితమైన మార్గదర్శకాలను రూపొందించాలి. గబర్నర్ గా నియమించబడే వ్యక్తి నిష్ణాతుడై వ్యక్తియై ఉండాలి. క్రియాశీలకర రాజకీయాలలో పాల్గొనని వ్యక్తియై ఉండటంతోపాటు ఆ రాష్ట్రానికి చెందని వారై ఉండాలి. గవర్నర్ పదవీ కాలం 5 సంవత్సరాలు నిర్దిష్టంగా ఉండాలి.

2. రాష్ట్రపతి పరిపాలన :
రాష్ట్రపతి పరిపాలనను దుర్వినియోగం చేయకుండా రాష్ట్రాల హక్కులను, కాపాడే విధంగా సూచనలు చేసింది. రాష్ట్రపతి పరిపాలనను అవసరమైనప్పుడు సమస్యాత్మక స్థానిక ప్రాంతాలకు మాత్రమే వర్తించే విధంగా 356 అధికరణలో మార్పులు చేయాలి.

3. ముఖ్యమంత్రుల నియామకం :
కమీషన్ అభిప్రాయం ప్రకారం రాష్ట్ర శాసనసభలో మెజార్టీ పార్టీ నాయకుడిని మాత్రమే ముఖ్యమంత్రిగా నియమించాలి. ఒకవేళ ఏ రాజకీయ పార్టీ సంపూర్ణ మెజార్టీ సాధించని సందర్భంలో అంటే “ హంగ్ అసెంబ్లీ ఏర్పడినప్పుడు ముఖ్యమంత్రి నియామకం విషయంలో వివరణాత్మకమైన మార్గదర్శకాలను రాజ్యాంగ సాంప్రదాయంగా ఏర్పాటు చేయాలి.

4. అఖిల భారత సర్వీసులు :
మూడంచెల సాలనా వ్యవస్థ సమర్థవంతంగా నిర్వహించేటప్పుడు అఖిల భారత సర్వీసులో సమగ్రంగా మార్పులు చేయాలి. దీని వల్ల అఖిల భారత సర్వీసుల ఉద్యోగులు పరిపాలనలో ‘ కీలకపాత్రను పోషిస్తారు.

5. విత్తపరమైన సంబంధాలు :
కమీషన్ అభిఆయం ప్రకారం రాష్ట్రాలకు విస్తృతమైన విధుల కేటాయింపు జరపడంతోపాటు వెనకబడిన రాష్ట్రాలకు ఎక్కువగా నిధులు కేటాయించడం ద్వారా విత్తపరంగా రాష్ట్రాలు సుస్థిరతను సాధించగలుగుతాయి.

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
కేంద్ర – రాష్ట్రాల మధ్య ఉన్న శాసన సంబంధాలను నిర్దేశించే రెండు అంశాలు.
జవాబు.
కేంద్ర – రాష్ట్రాల సంబంధాలను ప్రభావితం చేసే అంశాలు: భారత రాజ్యాంగం 9వ భాగంలో 245 నుంచి 255 వరకు గల అధికరణాలు కేంద్ర, రాష్ట్ర శాసన సంబంధాలను వివరించాయి. కేంద్ర – రాష్ట్రాలు శాసనపరమైన పరిధిని ప్రధానంగా రెండు అంశాలు ప్రభావితం చేస్తాయి. అవి 1. ప్రాదేశిక పరిధి 2. విషపరమైన పరిధి.

ప్రశ్న 2.
కేంద్ర – రాష్ట్రాల మధ్య శాసన సంబంధ విషయాలను ఎలా విభజిస్తారు ?
జవాబు.
కేంద్ర – రాష్ట్రాల సంబంధాలు: భారత ప్రభుత్వ చట్టం 1935ను అనుసరించి రాజ్యాంగం నిర్మాతలు శాసనపరమైన అంశాలను మూడు జాబితాలు క్రింద విభజించారు. అవి: 1. కేంద్ర జాబితా 2. రాష్ట్ర జాబితా 3. ఉమ్మడి జాబితా. రాజ్యాంగంలోని 7వ షెడ్యూల్లో వీటి సవరణ ఉంది.

ప్రశ్న 3.
కేంద్ర జాబితాపై ఒక నోట్ రాయండి.
జవాబు.
కేంద్ర జాబితా : కేంద్ర జాబితాకు సంబంధించిన అంశాలపై శాసనాలు చేసే అధికారం పార్లమెంటుకు మాత్రమే ఉంది. ఇందులో ప్రస్తుతం 100 అంశాలున్నాయి.
ఉదా : దేశరక్షణ, విదేశీ వ్యవహారాలు, రైల్వేలు, తంతితపాలా మొదలగునవి.

ప్రశ్న 4.
ఆర్థిక సంఘం నిర్మాణం.
జవాబు.
ఆర్థిక సంఘం నిర్మాణం :
ఆర్థిక సంఘ నిర్మాణాన్ని రాష్ట్రపతి పార్లమెంటు ఆమోదించిన విత్తచట్టం, 1951 ప్రకారం నిర్ణయిస్తారు. ఆ చట్టం ప్రకారం ఆర్థిక సంఘంలో ఒక ఛైర్మన్, నలుగురు ఇతర సభ్యులు ఉంటారు. వారిని రాష్ట్రపతి నియమిస్తాడు. ఛైర్మన్గా నియమితుడయ్యే వ్యక్తి ప్రభుత్వ వ్యవహారాలలో అనుభవజ్ఞుడై ఉంటాడు. మిగతా నలుగురు సభ్యులు క్రింది పేర్కొన్న విభాగాలకు సంబంధించినవాడై ఉంటారు.

హైకోర్టు న్యాయమూర్తిగా వ్యవహరించిన లేదా హైకోర్టు న్యాయమూర్తి నియామాకానికి అర్హతగల వ్యక్తియై ఉండాలి.
ప్రభుత్వంలో విత్తం, పద్దులు విషయాల గురించి ప్రత్యేక పరిజ్ఞానం గలవాడై ఉండాలి.
పరిపాలన, ఆర్థిక విషయాల గురించి అపారమైన అనుభవం ఉండాలి.
అర్థశాస్త్రంలో ప్రత్యేక పరిజ్ఞానం ఉండాలి.

ప్రశ్న 5.
సర్కారియా కమిషన్
జవాబు.
సర్కారియా కమిషన్ : 1983 జూన్ తొమ్మిదో తేదీన కేంద్ర ప్రభుత్వం రంజిత్సింగ్ సర్కారియా ఆధ్వర్యంలో ఒక ఉన్నతస్థాయి కమిషన్ను ఏర్పరచింది. కేంద్ర – రాష్ట్ర సంబంధాలను పునఃపరిశీలన చేయవలసిందిగా ఈ కమిషన్ను కోరడమైనది. ఆ కమిషన్లో బి. శివరామన్, ఎస్ పేన్ అనే ఇద్దరు సభ్యులున్నారు. కమిషన్ కార్యదర్శిగా ఎమ్.ఆర్.సుబ్రహ్మణ్యం, రాజ్యాంగ సలహాదారుడిగా ఎల్.ఎన్. సిన్హా వ్యవహరించారు.

1987 అక్టోబర్ 27వ తేదీ 247 సిఫారసులతో కూడిన 5000 పేజీలకు పైగా ఒక అంతిమ నివేదికను సర్కారియా కమిషన్ కేంద్ర ప్రభుత్వానికి సమర్పించింది. శాసన, పరిపాలన, ఆర్థిక, రాజ్యాంగపరమైన రంగాలకు సంబంధించి అనేక సిఫారసులను పేర్కొంది. దశాబ్దం తరువాత ఆ కమీషనర్ పేర్కొన్న మొత్తం సిఫారసుల్లో 230 సిఫారసులపై కేంద్ర ప్రభుత్వం తగిన నిర్ణయాలు తీసుకుంది. మొత్తం సిఫారసుల్లో 170 సిఫారసులను – అమలు చేసింది.

ప్రశ్న 6.
నీతి ఆయోగ్.
జవాబు.
NITI ఆయోగ్ (National Institution of Transforming India Ayog 2013) జనవరి 1 నుంచి ఉనికిలోనికి వచ్చింది. జాతీయాభివృద్ధి ప్రాథమ్యాలలో కేంద్ర – రాష్ట్రాల సంబంధాలను, భాగస్వామ్యాన్ని మరింత పటిష్టవంతం చేసేందుకు సహకార సమాఖ్యను ముందుకు తీసుకువెళ్తూ రాష్ట్రాలను బలోపేతం చేయడం ద్వారా జాతి నిర్మాణం జరపడం దీని విధి.

నీతి ఆయోగ్ ప్రధాన లక్ష్యాలు :

పేదరిక నిర్మూలన.
అసమానతల తొలగింపు.
సంస్థాగత అభివృద్ధి ప్రక్రియ ద్వారా గ్రామాల సమగ్ర వృద్ధి.
పర్యావరణ పరిరక్షణ మరియు వాతావరణ అంచనా.

నీతి ఆయోగ్క ప్రధానమంత్రి ఛైర్మన్ గా ఉంటారు. అన్ని రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రులు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు, ప్రాంతీయ మండళ్ళతో కూడిన గవర్నింగ్ కౌన్సిల్ ఉంటుంది. గతంలో ఉన్న ప్రణాళికా సంఘాన్ని రద్దుపరచి నీతి ఆయోగ్ను ఏర్పాటు చేశారు. సమకాలీన ప్రపంచీకరణ అవసరాలకు అనుగుణంగా నీతి ఆయోగ్ సంస్థ పనిచేస్తుంది.

ప్రశ్న 7.
ఉమ్మడి జాబితా.
జవాబు.
ఉమ్మడి జాబితాలోని అంశాలపై శాసనాలను రూపొందించే అధికారం పార్లమెంట్ రాష్ట్ర శాసనసభలు రెండింటికీ ఉంటుంది. ఈ జాబితాలో ప్రధాన అంశాలు : క్రిమినల్లా, వివాహ, విడాకులు, వ్యవసాయేతర సంబంధ సంపద, బదిలీ, ఒప్పందాలు, అపరిష్కృత అంశాలు, అడవులు, విద్య, కార్మిక సంక్షేమం, కార్మిక సంఘాలు స్టాంపులు మొదలైనవి. ప్రస్తుతం ఈ జాబితాలో 52 అంశాలున్నాయి.

ఈ జాబితాలో అంశాలపై శాసనాలను రూపొందించే అధికారం పార్లమెంట్, రాష్ట్ర శాసనసభలు రెండింటికీ ఉంటుంది. అయితే కేంద్ర శాసనానికి, రాష్ట్రశాసనానికీ మధ్య వైరుధ్యం ఏర్పడితే శాసనానికే ఆధిక్యం ఉంటుంది.

ప్రశ్న 8.
అంతః రాష్ట్ర కౌన్సిల్.
జవాబు.
భారత రాజ్యాంగం 263వ ప్రకరణం ఆధారంగా అంతరాష్ట్రమండలి ఏర్పాటయింది. రాష్ట్రాల మధ్య సహకార సమన్వయాలను సాధించే లక్ష్యంతో ఈ మండలి పనిచేస్తుంది. రాష్ట్ర ప్రయోజనాలను నెరవేర్చే ఆశయంతో రాష్ట్రపతి ఈ మండలిని అవసరమైన సందర్భాలలో నెలకొల్పుతాడు.

అంతర్రాష్ట్ర మండలి కింద పేర్కొన్న అంశాల నిర్వహణకు దోహదపడుతుంది.

రాష్ట్రాల మధ్య ఉత్పన్నమయ్యే వివాదాల పరిష్కారంలో తగిన సూచనలివ్వటం.
దేశంలోని కొన్ని లేదా అన్ని రాష్ట్రాలు నిర్వహించే విధుల విషయంలో ఎదురయ్యే వివాదాలను పరిష్కరించడం.
ఏదైనా ఒక అంశంపై రాష్ట్రాల మధ్య విధానపరమైన సమన్వయాన్ని సూచించడం.

నిర్మాణం :
భారత రాష్ట్రపతి ఆర్. వెంకట్రామన్ 1990, మే 28న అంతఃరాష్ట్ర మండలిని వి.పి. సింగ్ ప్రధానమంత్రిగా ఉన్న కాలంలో ఏర్పాటు చేశారు. అందులో కిందివారు సభ్యులుగా ఉన్నారు.

ప్రధానమంత్రి
రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రులు
కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల ముఖ్యమంత్రులు, పరిపాలకులు
ప్రధానమంత్రితో సూచించబడిన ఆరుగురు కేంద్రమంత్రులు.

అంతరాష్ట్ర మండలికి ప్రధానమంత్రి అధ్యక్షుడిగా ఉంటాడు. దాని సమావేశాలకు నిర్వహిస్తాడు. కొన్ని సందర్భాలలో ఆ మండలి సమావేశాలకు అధ్యక్షత వహించవలసిందిగా కేంద్ర మంత్రులతో ఒకరిని నామినేట్ చేస్తాడు.

ప్రశ్న 9.
అవశిష్ట అధికారాలు.
జవాబు.
రాజ్యాంగంలోని 248 అధికరణ ప్రకారం అవశిష్ట అధికారాలు కేంద్రానికి ఉన్నాయి. కేంద్ర, రాష్ట్ర, ఉమ్మడి జాబితాలు మూడింటిలోను లేని అంశాలనూ అవశిష్ట అంశాలు అంటారు. అవశిష్ట అంశాలపై శాసనాలను చేసే అధికారం పార్లమెంట్కు మాత్రమే ఉంటుంది.

TS Inter 2nd Year Political Science Study Material Chapter 4 రాష్ట్ర ప్రభుత్వం

September 12, 2024September 11, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 2nd Year Political Science Study Material 4th Lesson రాష్ట్ర ప్రభుత్వం Textbook Questions and Answers.

TS Inter 2nd Year Political Science Study Material 4th Lesson రాష్ట్ర ప్రభుత్వం

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
రాష్ట్ర గవర్నర్ అధికారాలు, విధుల గురించి రాయండి.
జవాబు.
గవర్నర్ రాష్ట్ర కార్యనిర్వాహకశాఖకు రాజ్యాంగబద్ధమైన అధిపతి. రాష్ట్రపతిచే నియమితుడైన గవర్నర్ రాష్ట్రంలో కేంద్ర ప్రభుత్వ ప్రతినిధిగా వ్యవహరిస్తాడు. రాష్ట్ర ప్రభుత్వ వ్యవహారాలన్నీ గవర్నర్ పేరు మీద అమలవుతాయి.
గవర్నర్ అధికారాలు విధులు : గవర్నర్ ముఖ్యమైన అధికారాలు, విధులను నిర్వర్తిస్తాడు. అవి :

కార్యనిర్వాహక అధికారాలు – విధులు
శాసనాధికారాలు విధులు
ఆర్థికాధికారాలు – విధులు
న్యాయాధికారాలు – విధులు
ఇతర అధికారాలు – విధులు
విచక్షణాధికారాలు విధులు

1. కార్యనిర్వాహక అధికారాలు-విధులు :
రాష్ట్ర ప్రభుత్వ కార్యనిర్వాహక అధికారాలన్నీ గవర్నర్ అధీనంలో ఉంటాయి. రాజ్యాంగం 154వ ప్రకరణంలో పేర్కొన్న అధికారాలను గవర్నర్ స్వయంగానూ లేదా విధేయులైన కొందరు అధికారుల ద్వారా వినియోగిస్తాడు.

గవర్నర్ ముఖ్యమంత్రిని నియమిస్తాడు.
ముఖ్యమంత్రి సలహా మేరకు మంత్రులను నియమిస్తాడు.
మంత్రులకు శాఖలు కేటాయించడం, వాటిని మార్పు చేయడం చేస్తాడు.
ముఖ్యమంత్రి సూచనలపై మంత్రులను తొలగిస్తాడు.
రాష్ట్రంలోని విశ్వవిద్యాలయాల ఉపకులపతులను నియమిస్తాడు.
రాష్ట్రస్థాయిలో కొనసాగుతున్న వివిధ కమిషన్ల ఛైర్మన్, సభ్యులను నియమిస్తాడు. అవి,
ఎ) పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్
బి) అధికార భాషా సంఘం
సి) మైనారిటీ కమిషన్
డి) మహిళా కమీషన్
ఇ) ప్రభుత్వరంగ సంస్థల కమిటీలు

2. శాసన నిర్మాణాధికారాలు :
గవర్నర్ రాష్ట్ర శాసన నిర్మాణ శాఖలో అంతర్భాగంగా ఉంటాడు.

గవర్నర్ రాష్ట్ర శాసన సభలను సమావేశపరుస్తాడు. వాయిదా వేస్తాడు. రాష్ట్ర శాసన సభను రద్దుచేస్తాడు.
శాసనసభలో స్వయంగా ప్రసంగిస్తాడు, లేదా తన సందేశాలు పంపుతాడు.
శాసనమండలిలో 1/6 వంతు సభ్యులను నామినేట్ చేస్తాడు.
ఆంగ్లో-ఇండియన్ తెగకు చెందిన వారెవరూ శాసనసభకు ఎన్నిక కాకపోతే ఆ తెగకు సంబంధించిన ఒకరిని నామినేట్ చేస్తాడు.
శాసనసభ తొలివార్షిక సమావేశాన్ని లేదా సాధారణ ఎన్నికల తరువాత మొదటి సమావేశాన్ని ప్రారంభిస్తాడు.
రాష్ట్ర శాసనసభలు ఆమోదించిన బిల్లులపై సంతకం చేస్తాడు. బిల్లులలో మార్పులు లేదా సవరణలు సూచిస్తూ శాసనసభల పునఃపరిశీలనకు పంపుతాడు.

ఆర్థికాధికారాలు :
గవర్నర్ ప్రతి ఆర్థిక సంవత్సరంలో శాసనసభలో ద్రవ్యబిల్లులు సమర్పించేందుకు అనుమతిస్తాడు. శాసనసభలో సభ్యులు వార్షిక బడ్జెట్ ప్రవేశపెట్టడానికి సహకరిస్తాడు. రాష్ట్ర ప్రభుత్వ అగంతుక నిధిని గవర్నర్ నిర్వహిస్తాడు. వివిధ విత్త సంబంధమైన నివేదికలను విధానసభకు సమర్పించేలా చూస్తాడు.

న్యాయాధికారాలు :
గవర్నర్కు న్యాయసంబంధ అధికారాలు, విధులు ఉన్నాయి. జిల్లా న్యాయమూర్తులు, ఇతర అధికారుల నియామకం, పదోన్నతులను గవర్నర్ ప్రభావితం చేస్తాడు. రాష్ట్ర స్థాయిలో న్యాయస్థానాలు విధించిన శిక్షను తగ్గించడానికి, క్షమాభిక్ష పెట్టడానికి లేదా రద్దుచేయడానికి అధికారం ఉంటుంది.

రాష్ట్ర హైకోర్టు న్యాయమూర్తుల నియామకంలో గవర్నర్ రాష్ట్రపతికి సలహాలిస్తాడు. రాష్ట్రంలోని అధీన న్యాయస్థానాలలోని న్యాయసిబ్బందిని హైకోర్టు సూచనలపై నియమిస్తాడు.

ఇతర అధికారాలు :
రాష్ట్ర పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ సమర్పించిన వార్షిక నివేదికను గవర్నర్ మంత్రిమండలి పరిశీలనకు పంపుతాడు. తరువాత ఆ నివేదికపై మంత్రిమండలి సూచనలను రాష్ట్ర శాసనసభలో ప్రవేశపెట్టేందుకు స్పీకర్కు పంపుతాడు.

విచక్షణాధికారాలు : ఈ అధికారాలను ముఖ్యమంత్రి ఆధ్వర్యంలోని రాష్ట్ర మంత్రిమండలి సలహాలతో నిమిత్తం లేకుండా గవర్నర్ స్వయంగా వినియోగిస్తాడు. అవి :

ముఖ్యమంత్రిని ఎంపిక చేయటం.
రాష్ట్ర మంత్రిమండలిని తొలగించడం.
శాసన, పరిపాలనా, సంబంధమైన అంశాలపై సమాచారం అందించవలసిందిగా ముఖ్యమంత్రిని కోరడం.
శాసనసభను రద్దుపరచడం.
రాష్ట్రంలో రాష్ట్రపతి పాలన ప్రవేశపెట్టవలసిందిగా రాష్ట్రపతికి సలహా ఇవ్వడం.
శాసనసభ ఆమోదించిన బిల్లుపై సంతకం చేయడానికి తిరస్కరించి, దానిని పునఃపరిశీలన కోసం వెనకకు పంపడం.

ప్రశ్న 2.
ముఖ్యమంత్రి అధికారాలు, విధులు వివరించండి.
జవాబు.
రాజ్యాంగం 164వ ప్రకరణను అనుసరించి ముఖ్యమంత్రిని గవర్నర్ నియమిస్తాడు. సాధారణంగా శాసనసభకు జరిగిన సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత మెజారిటీ పార్టీ నాయకుడిని గవర్నర్ ముఖ్యమంత్రిగా నియమిస్తాడు.

అధికారాలు విధులు : ముఖ్యమంత్రి ఎన్నో అధికారాలను, విభిన్నమైన విధులను నిర్వర్తిస్తాడు. వాటిని క్రింది విధంగా పరిశీలించవచ్చు.

1. మంత్రిమండలి ఏర్పాటు :
రాష్ట్ర మంత్రిమండలిని ఏర్పాటు చేయడం ముఖ్యమంత్రి స్వతంత్ర అధికారం, బాధ్యత. తన పార్టీలో లేదా సంకీర్ణ ప్రభుత్వమైతే భాగస్వామ్య పార్టీలలో కొందరు సభ్యులను ఎంపిక చేసుకొని వారి పేర్లను గవర్నర్కు సిఫారసు చేసి మంత్రులుగా వారు నియమితులయ్యేట్లు చూస్తాడు.

మంత్రుల శాఖలు కేటాయింపు, మంత్రిమండలి పునర్వ్యవస్థీకరణకు సంబంధించిన అంశాలపై గవర్నర్కు సలహా ఇస్తాడు. ఎవరినైనా మంత్రిమండలి నుంచి తొలగించవలసిందిగా కూడా గవర్నర్కు సలహా ఇస్తాడు.

2. మంత్రిమండలి సమావేశాలకు అధ్యక్షత వహించడం :
ముఖ్యమంత్రి రాష్ట్ర మంత్రిమండలి అధ్యక్షుడు. ఇతడు రాష్ట్ర మంత్రిమండలి సమావేశాలకు అధ్యక్షత వహిస్తాడు. మంత్రిమండలి సమావేశాల అజెండాను నిర్ణయిస్తాడు. సమావేశాలలో చర్చలను ప్రారంభిస్తాడు. మంత్రిమండలి విధానాలను ప్రభావితం చేస్తాడు.

3. గవర్నర్ – మంత్రిమండలి మధ్య వారధి :
గవర్నర్ – మంత్రిమండలి మధ్య ముఖ్యమంత్రి ప్రధానమైన వారధిగా ఉంటాడు. మంత్రిమండలి సమావేశాలలో తీసుకున్న నిర్ణయాలను తెలియపరచవలసిన బాధ్యత ముఖ్యమంత్రికి ఉంది. అలాగే రాష్ట్ర ప్రభుత్వ పరిపాలన, రాష్ట్రశాసనాల ప్రతిపాదనల గురించి గవర్నర్కు తెలుపుతాడు. గవర్నర్కు ముఖ్య సలహాదారుగా వ్యవహరిస్తాడు.

4. శాసనసభ నాయకుడు :
ముఖ్యమంత్రి శాసనసభకు నాయకుడిగా వ్యవహరిస్తాడు. రాష్ట్ర శాసనసభలో మెజారిటీ పార్టీ సభ్యుల నాయకుడిగా ఉంటాడు. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం అమలుచేసే వివిధ పథకాలు, కార్యక్రమాలను ఇతడు శాసనసభలో తెలుపుతాడు. ప్రభుత్వ విధానాలు మరింత సమర్థవంతంగాను, విజయవంతంగాను అమలయ్యేలా శాసనసభ్యుల మద్దతు కోరతాడు.

5. అధికార ప్రతినిధి :
రాష్ట్ర ప్రభుత్వం తరపున ముఖ్యమంత్రి అధికార ప్రతినిధిగా వ్యవహరిస్తాడు. రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి సంబంధించిన ముఖ్య విధానాలు, కార్యక్రమాలను ప్రకటిస్తాడు. శాసనసభ సమావేశాలలోనూ, శాసనసభ వెలుపలా అతడు చేసే ప్రకటనలకు ఎంతో ప్రభావం, చట్టబద్ధత ఉంటాయి.

6. అధికారపార్టీ నాయకుడు :
రాష్ట్రంలో అధికారపార్టీ నాయకుడిగా ముఖ్యమంత్రి వ్యవహరిస్తాడు. పార్టీ సమావేశాలలో అతను పాల్గొంటాడు. ప్రభుత్వం అమలు చేసే కార్యక్రమాలను పార్టీ సభ్యులకు తెలుపుతాడు. ప్రభుత్వ విధానాలను విజయవంతంగా, సమర్థవంతంగా అమలుచేయడానికి పార్టీ సభ్యుల సహకారం, మద్దతు కోరతాడు. పార్టీకి, ప్రభుత్వానికి మధ్య సమన్వయం చేకూరుస్తాడు.

ప్రశ్న 3.
రాష్ట్ర మంత్రిమండలి అధికారాలను తెలపండి.
జవాబు.
రాష్ట్ర కార్యనిర్వాహక శాఖలో రాష్ట్ర మంత్రిమండలి అంతర్భాగం. మంత్రి మండలిలో ఒకటి లేదా అంతకుమించిన పార్టీలకు చెందిన శాసన సభ్యులు ఉండవచ్చు. వారందరూ సమిష్టిగా ముఖ్యమంత్రి నాయకత్వంలో పనిచేస్తారు.

నిర్మాణం:
రాష్ట్ర మంత్రిమండలిలో ముఖ్యమంత్రి, కేబినేట్ మంత్రులు, రాష్ట్ర మంత్రులు కూడా ఉంటారు. ముఖ్యమంత్రితో సహా మంత్రులందరూ గవర్నర్చే నియమించబడతారు. రాష్ట్ర శాసనసభలో తన పార్టీకి చెందిన కొందరు సభ్యులను ఎంపిక చేసుకొని వారి పేర్లను గవర్నరు నివేదించి, వారిని మంత్రులుగా నియమించవలసిందిగా ముఖ్యమంత్రి గవర్నర్కు తగిన సూచనలిస్తాడు.

అధికారాలు – విధులు :
రాష్ట్ర మంత్రిమండలికి క్రింద పేర్కొన్న అధికారాలు విధులు ఉంటాయి.

1. రాష్ట్ర ప్రభుత్వ విధానాల రూపకల్పన :
రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి సంబంధించిన విధానాలను రూపొందించి, ఖరారు చేసి అమలులో ఉండే బాధ్యత రాష్ట్ర మంత్రిమండలికి ఉంది. కాబట్టి ప్రభుత్వ నిర్వహణ కోసం మంత్రిమండలి లోతుగా చర్చించి తగిన నిర్ణయాలు తీసుకుంటుంది.

ఈ సందర్భంలో మంత్రిమండలి సభ్యులు అన్ని అంశాలపై కూలంకషంగా చర్చిస్తారు. ముఖ్యంగా కేబినెట్ మంత్రులు అనేక పర్యాయాలు సమావేశమై మొత్తం మంత్రిమండలి పేరుతో విధానపరమైన నిర్ణయాలు తీసుకొంటారు.

2. పరిపాలన నిర్వహణ :
రాష్ట్ర మంత్రిమండలి రాష్ట్ర ప్రభుత్వ పరిపాలనను నిర్వహిస్తుంది. ప్రభుత్వ విధి విధానాల ప్రకారం శాసనసభ ఆమోదించిన తీర్మానాలు, చట్టాలను అనుసరించి మంత్రివర్గ సభ్యులు పరిపాలన నిర్వహిస్తారు. ప్రతీ మంత్రి రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి సంబంధించిన ఒకటి లేదా అంతకు మించిన శాఖల పరిపాలనపై నియంత్రణను, బాధ్యతను కలిగి ఉంటాడు.

3. సమన్వయ విధి :
రాష్ట్ర మంత్రిమండలి రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి సంబంధించిన వివిధ శాఖల మధ్య సమన్వయం సాధిస్తుంది. ఒకవేళ మంత్రుల మధ్య సమన్వయం లేకపోతే రాష్ట్ర ప్రభుత్వ పరిపాలన సాఫీగా నిర్వహించటం సాధ్యంకాదు. రాష్ట్ర మంత్రిమండలి సమావేశాలలో తీసుకొన్న నిర్ణయాలను మంత్రులందరూ ఏకగ్రీవంగా ఆమోదించి, మద్దతునిస్తారు.

4. నియామక అధికారాలు :
రాష్ట్ర ప్రభుత్వంలోని ఉన్నతాధికారులనందరినీ మంత్రిమండలి గవర్నర్ పేరుతో నియమిస్తుంది. ఈ విషయంలో ముఖ్యమంత్రి అభీష్టం చెల్లుబాటవుతుంది. మంత్రిమండలి నియామకాలు జరిపే వారిలో అడ్వకేట్ జనరల్, విశ్వవిద్యాలయాల వైస్ ఛాన్స్లర్లు, రాష్ట్ర పబ్లిక్ సర్వీస్ కమీషన్ ఛైర్మన్, సభ్యులు మొదలైనవి అనేకం ఉంటాయి.

5. శాసన నిర్మాణంలో పాత్ర :
రాష్ట్ర మంత్రిమండలి రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి సంబంధించిన శాసనాల రూపకల్పనకు సంబంధించిన విషయాలలో ప్రముఖ పాత్ర పోషిస్తుంది. రాష్ట్ర శాసనసభ సమావేశాలకు సంబంధించిన విషయాలన్నింటినీ వాస్తవానికి మంత్రిమండలే నిర్ణయిస్తుంది.

శాసనసభలో మెజారిటీ సభ్యుల మద్దతు ఉన్నంతకాలం మంత్రిమండలి శాసననిర్మాణ విషయంలో కీలకమైన సంస్థగా కొనసాగుతుంది. శాసనసభ సమావేశాల తేదీల నిర్ణయం, సమావేశాల ప్రారంభం, కొనసాగింపు, వాయిదాలకు సంబంధించిన విషయాలపై రాష్ట్ర మంత్రిమండలి గవర్నర్కు సలహాలిస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
రాష్ట్ర శాసనమండలి నిర్మాణాన్ని వివరించండి.
జవాబు.
శాసనమండలి రాష్ట్ర శాసన నిర్మాణ శాఖలో ఎగువ సభ. ప్రస్తుతం కేవలం ఏడు రాష్ట్రాలలోనే శాసనమండలి ఉంది. అవి : తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్, బీహార్, జమ్ము అండ్ కాశ్మీర్, కర్నాటక, మహారాష్ట్ర, ఉత్తరప్రదేశ్ రాష్ట్రాలు.

శాసనమండలి సభ్యత్వ సంఖ్య కనీసం 40 లేదా శాసనసభ సభ్యులలో 1/3 వంతు మించరాదు. శాసనమండలి ఏర్పాటు లేదా రద్దు. విషయంలో రాష్ట్ర శాసనసభ చేసిన సిఫారసును భారత పార్లమెంట్ ఆమోదిస్తుంది.

అర్హతలు : శాసనమండలి సభ్యత్వానికి పోటీచేసే అభ్యర్థి కింది అర్హతలు కలిగి ఉండాలి.

భారత పౌరుడై ఉండాలి.
30 సంవత్సరాల వయస్సు నిండి ఉండాలి.
కాలానుగుణంగా పార్లమెంట్ చేసే చట్టాలకు అనుగుణమైన అర్హతలు కలిగి ఉండాలి. ఒక వ్యక్తి ఏకకాలంలో పార్లమెంట్ ఉభయసభలలోనూ లేదా రాష్ట్ర శాసనసభలో సభ్యుడిగా ఉండరాదు.

కాలపరిమితి :
శాసనమండలి శాశ్వతసభ. ప్రతీ రెండు సంవత్సరాలకు ఒకసారి 1/3 వంతు సభ్యులు పదవీ విరమణ చేస్తారు. ప్రతీ సభ్యుడు ఆరు సంవత్సరాల పదవీకాలం కలిగి ఉంటాడు. ఏడాదిలో కనీసం రెండు పర్యాయాలు శాసనమండలి సమావేశమవ్వాలి. రెండు సమావేశాల మధ్య కాలం ఆరు నెలల వ్యవధి మించరాదు.

నిర్మాణం : శాసనమండలికి ఎన్నికయ్యే సభ్యులు అయిదు విభిన్న రకాలుగా ఎన్నుకోబడతారు.

మొత్తం సభ్యులలో 1/3 వంతు మంది సభ్యులలో రాష్ట్రంలోని స్థానిక సంస్థలైన పురపాలక సంస్థలు, నగరపాలక సంస్థలు, జిల్లా పరిషత్తు, మండల పరిషత్తు సభ్యులతో కూడిన ఎన్నికలగణం ఎన్నుకొంటుంది.
మొత్తం సభ్యులలో 1/3 వంతు మంది సభ్యులను శాసనసభ సభ్యులు ఎన్నుకొంటారు.
మొత్తం సభ్యులలో 1/12 వంతు మంది సభ్యులను రాష్ట్రంలో కనీసం మూడేళ్ళపాటు నివాసం ఉంటున్న అన్ని విశ్వవిద్యాలయాల పట్టభద్రులతో కూడిన ఎన్నికల గణం ఎన్నుకొంటుంది.
మొత్తం సభ్యులలో 1/12 వంతు మంది సభ్యులను రాష్ట్రంలోని సెకండరీ పాఠశాల స్థాయికి తగ్గకుండా కనీసం మూడేళ్ళపాటు పనిచేసిన ఉపాధ్యాయులతో కూడిన ఎన్నికల గణం ఎన్నుకొంటుంది.
మిగిలిన సభ్యులను గవర్నర్ నామినేట్ చేస్తాడు. గవర్నర్ నామినేట్ చేసిన సభ్యులు సాహిత్యం, విజ్ఞానం, కళలు, సహకార ఉద్యమం, సామాజిక, సేవారంగాలకు సంబంధించిన వారై ఉంటారు.

శాసనమండలి సభ్యులు నైష్పత్తిక ప్రాతినిధ్య పద్దతి ప్రకారం ఒక ఓటు బదిలీ సూత్రం ప్రకారం ఎన్నుకోబడతారు. సభా నిర్వహణ కోసం ఛైర్మన్, డిప్యూటీ ఛైర్మన్లు ఉంటారు. శాసనమండలి సభ్యుల ద్వారా వీరు ఎన్నికవుతారు. శాసనసభ సభ్యులకున్న అధికారాలే శాసనమండలి సభ్యులకు ఉంటాయి.

శాసనమండలి అవిశ్వాస తీర్మానం ఆమోదించడం ద్వారా ఛైర్మన్, డిప్యూటీ ఛైర్మన్లను పదవి నుంచి తొలగించవచ్చు. దీనిని సమావేశానికి హాజరైన వారిలో మెజారిటీ సభ్యులు ఆమోదించవలసి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 5.
రాష్ట్ర శాసనసభలపై ఒక నోట్ రాయండి.
జవాబు.
ప్రజాస్వామ్యయుతమైన శక్తిమంతమైన, ప్రజామోదం పొందిన శాసనసభ సభ్యులను రాష్ట్ర ప్రజలు ఎన్నుకొంటారు.

నిర్మాణం :
ప్రతీ రాష్ట్రానికి శాసనసభ ఉంటుంది. శాసనసభ ప్రజలకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది. శాసనసభ సభ్యత్వం సంఖ్య 60-500 మధ్య ఉంటుంది. శాసనసభ సభ్యులను రాష్ట్రంలోని వివిధ నియోజక వర్గాలకు చెందిన ఓటర్లు ఎన్నుకొంటారు. శాసనసభ సభ్యత్వ సంఖ్య రాష్ట్ర జనాభా నిష్పత్తికి తగిన విధంగా ఉంటుంది.

శాసనసభలో కొన్ని స్థానాలు షెడ్యూల్డ్ కులాలు, షెడ్యూల్డ్ తెగల ప్రతినిధులకు కేటాయించబడ్డాయి. ఆంగ్లో ఇండియన్ తెగకు చెందిన వారికి శాసనసభలో ప్రాతినిధ్యం లేదని గవర్నర్ భావిస్తే ఆ తెగకు చెందిన ఒకరిని నామినేట్ చేస్తాడు.

అర్హతలు : శాసనసభ సభ్యత్వానికి పోటీచేసే అభ్యర్థికి కింది అర్హతలు ఉండాలి.

భారతపౌరుదై ఉండాలి.
25 సంవత్సరాల వయస్సు నిండి ఉండాలి.
లాభసాటి ప్రభుత్వ పదవిలో ఉండరాదు.
కాలానుగుణంగా పార్లమెంట్ చేసే చట్టాలకు అనుగుణమైన అర్హతలు కలిగి ఉండాలి.

ఒకే వ్యక్తి ఏకకాలంలో పార్లమెంట్ ఉభయసభలలోనూ లేదా రాష్ట్ర శాసనసభలో సభ్యుడిగా ఉండరాదు.
కాలపరిమితి :
లోకసభలాగా శాసనసభ కూడా శాశ్వతసభ కాదు. దీని సాధారణ కాలపరిమితి 5 సంవత్సరాలు. ఏ సమయంలోనైనా గవర్నర్ దీన్ని రద్దు చేయవచ్చు. 356 వ ప్రకరణం ఆధారంగా రాష్ట్రపతి శాసనసభను సస్పెన్షన్లో ఉంచడం లేదా రద్దు పరచడం చేయవచ్చు.

జాతీయ అత్యవసర పరిస్థితి అమలులో ఉన్న సమయంలో శాసనసభ కాలపరిమితిని పార్లమెంట్ చట్టం ద్వారా ఆరునెలలు పొడిగించవచ్చు. అత్యవసర పరిస్థితిని ఎత్తివేసిన ఆరునెలలలోపు శాసనసభకు తిరిగి ఎన్నికలు నిర్వహించాలి.

స్పీకర్, డిప్యూటీ స్పీకర్ :
శాసనసభ కార్యకలాపాల నిర్వహణకు ఇద్దరు ఎన్నుకోబడ్డ సభా నిర్వహణాధిపతులు ఉంటారు. ఒకరు స్పీకర్, మరొకరు డిప్యూటీ స్పీకర్. శాసనసభా నిర్వహణకు సంబంధించిన స్థానం, అధికారాలు, విధులు స్పీకర్కు, డిప్యూటీ స్పీకర్కు ఒకే విధంగా ఉంటాయి.

వీరిని శాసనసభ తీర్మానం ద్వారా తొలగించవచ్చు. అలాంటి తీర్మానాన్ని శాసనసభలో సమావేశానికి హాజరైన వారిలో మెజారిటీ సభ్యులు ఆమెదించవలసి ఉంటుంది. ప్రతీ ఏటా శాసనసభ కనీసం రెండుసార్లు సమావేశమవుతుంది. సమావేశాల మధ్య ఆరునెలలు మించిన వ్యవధి ఉండకూడదు.

ప్రశ్న 6.
హైకోర్టు యొక్క అధికారాలు మరియు విధులను వివరించండి.
జవాబు.
హైకోర్టు అధికారాలు, విధులు :
హైకోర్టు ఈ కింది అధికారాలు, విధులను కలిగి ఉంటుంది.

ప్రాథమిక అధికార పరిధి :

రాష్ట్ర పరిపాలనకు సంబంధించిన చట్టాలు, ఆదేశాలు, వివాహాలు, విడాకులు, కోర్టు ధిక్కరణ కేసులపై హైకోర్టు ప్రాథమిక అధికార పరిధిని కలిగి ఉంటుంది.
అధికరణ 226 ప్రకారం హైకోర్టు హెబియస్ కార్పస్, మాండమస్, ప్రొహిబిషన్, సెర్షియోరరి, కో-వారెంటో మరియు పౌరుల ప్రాథమిక హక్కుల పరిరక్షణకై నిషేధపు ఉత్తర్వులు వాటి రిట్లను జారీచేసే అధికారం కలిగి ఉంటుంది.
పార్లమెంట్, శాసనసభల సభ్యుల ఎన్నికల వివాదాలను పరిష్కరించడం.

అప్పీళ్ళ అధికార పరిధి :
1. పౌర వివాదాలు :
జిల్లా కోర్టు లేదా కిందిస్థాయి కోర్టు యొక్క తీర్పుపై హైకోర్టుకు అప్పీలు చేయవచ్చు. 5,000 రూపాలయలకు మించిన విలువగల కేసులను చట్టానికి సంబంధించిన కేసులను హైకోర్టు స్వీకరిస్తుంది.

2. క్రిమినల్ వివాదాలు :
సెషన్స్ కోర్టు ద్వారా 4 సంవత్సరాలకంటే ఎక్కువ శిక్ష పడిన కేసులు, పెద్ద శిక్షలను కలిగి ఉన్న అన్ని కేసులను హైకోర్టుకు అప్పీలు చేయవచ్చు. సెషన్ కోర్టు ద్వారా విధించబడ్డ మరణ శిక్ష హైకోర్టు ద్వారా ఆమోదించబడవలసి ఉంటుంది.

3. కోర్ట్ ఆఫ్ రికార్డ్ (Court of Record) :
హైకోర్టు యొక్క నిర్ణయాలు, తీర్పులు నమోదు చేయబడి భద్రపరచబడతాయి. న్యాయపరంగా ప్రామాణికంగా భావించబడతాయి.

4. ధృవీకరించే అధికారం (Power of Certification) :
చాలా కేసులలో హైకోర్టు తన తీర్పులపై సుప్రీంకోర్టుకు అప్పీలు చేసుకోవడానికి ఒక ధృవీకరణ పత్రం జారీ చేస్తుంది.

5. న్యాయసమీక్షాధికారం (Judicial Review) :
హైకోర్టుకు ఏ చట్టాన్నైనా, ఆర్డినెన్సైనైనా పునఃపరిశీలించి దాన్ని రాజ్యాంగానికి వ్యతిరేకమైనదిగా ప్రకటించే అధికారం ఉంది. రాజ్యాంగాన్ని సంరక్షించడానికి భారత న్యాయవ్యవస్థ న్యాయ సమీక్షాధికారాన్ని కలిగిఉంది.

ఇందుకోసమే కాకుండా ప్రభుత్వంలోని అన్ని అంగాలు రాజ్యాంగ అధికార పరిధి కింద పని చేస్తాయని హామీ ఇవ్వడం కూడా న్యాయ సమీక్షాధికారం యొక్క ముఖ్య ఉద్దేశం. ఇది ప్రాథమిక హక్కులను ప్రత్యేకంగా ఆస్తిహక్కును కాపాడుతుంది.

6. పరిపాలన అధికారాలు (Administrative Functions) :
అధికరణ 227 ప్రకారం ప్రతీకోర్టు తన కింది కోర్టులను పర్యవేక్షించే అధికారం కలిగి ఉంది.

ఇది తన కింది కోర్టులో వ్యవహారాల్లో అనుసరించాల్సిన నియమాలను, వాటి విధానాలను తయారుచేసి క్రమబద్దం చేయవచ్చు.
తన కింది కోర్టులకు సంబంధించిన వివరాలను, సమాచారాన్ని తెప్పించుకోవచ్చు.
ఒక కేసుని ఒక కోర్టు నుంచి మరొక కోర్టుకి బదిలీ చేయగలదు (అధికరణ 228) లేదా ఆ వివాదాన్ని తన వద్దకు బదిలీ చేయించుకుని తీర్పు ఇవ్వగలదు.
తన కింది న్యాయస్థానాలకు సంబంధించిన దస్త్రాలు, రికార్డులను పరిశోధించే పరిశీలించే అధికారం కలిగి ఉంది.
కింది కోర్టులో ఉద్యోగులను నియమించి, వారి వేతనం, ఇతర సదుపాయాలు, పని నియమాలను నిర్ణయించే అధికారం హైకోర్టుకి ఉంది.

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
రాష్ట్ర కార్యనిర్వాహకశాఖ.
జవాబు.
రాష్ట్ర కార్యనిర్వాహకశాఖ:
భారత రాజ్యాంగంలోని 153 నుంచి 167 వరకు ఉన్న 15 అధికరణాలు రాష్ట్ర కార్యనిర్వాహకశాఖ గురించి పేర్కొన్నాయి. రాష్ట్ర కార్యనిర్వాహక శాఖలో

గవర్నర్
ముఖ్యమంత్రి
రాష్ట్ర మంత్రిమండలి సభ్యులు కొందరు ఉంటారు.

ప్రశ్న 2.
గవర్నర్కు ఉన్న రెండు శాసనాధికారాలు.
జవాబు.
గవర్నర్కు రెండు శాసన నిర్మాణాధికారాలు. గవర్నర్ రాష్ట్ర శాసన నిర్మాణ శాఖలో అంతర్భాగం.

అతడు రాష్ట్ర శాసనసభ్యులను సమావేశపరుస్తాడు. వాయిదా, రాష్ట్ర శాసననిర్మాణ శాఖలోని విధాన సభను రద్దు చేస్తాడు.
విధాన సభలో స్వయంగా ప్రసంగిస్తాడు. లేదా తన సందేశాలను పంపుతాడు.
విధాన పరిషత్లోని ఆరోవంతు సభ్యులను నామినేట్ చేస్తాడు.

ప్రశ్న 3.
రాష్ట్ర మంత్రిమండలి నిర్మాణం.
జవాబు.
రాష్ట్ర మంత్రిమండలి నిర్మాణం :
రాష్ట్ర మంత్రిమండలి

ముఖ్యమంత్రి, కొందరు
కాబినెట్ హోదా ఉన్న మంత్రులు
స్టేట్ హోదా ఉన్న మంత్రులు ఉంటారు.
కొన్నిసార్లు దానిలో డిప్యూటీ మంత్రులు కూడా ఉంటారు.

ప్రశ్న 4.
గవర్నర్ విచక్షణాధికారాలు.
జవాబు.
గవర్నర్ విచక్షణాధికారాలు :

ముఖ్యమంత్రిని ఎంపిక చేయడం.
రాష్ట్ర మంత్రిమండలిని తొలగించడం.
శాసన, పరిపాలనా సంబంధమైన అంశాలపై సమాచారం అందించవలసిందిగా ముఖ్యమంత్రిని కోరడం.
విధాన సభను రద్దు చేయడం మొదలైనవి.

ప్రశ్న 5.
ముఖ్యమంత్రి నియామకం.
జవాబు.
ముఖ్యమంత్రి నియామకం:
రాజ్యాంగం 164వ అధికరణం ప్రకారం ముఖ్యమంత్రిని గవర్నర్ నియమిస్తాడు. విధాన సభకు జరిగిన సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత మెజారిటీ పార్టీ నాయకుడిని గవర్నర్ ముఖ్యమంత్రిగా నియమిస్తాడు. కొన్నిసార్లు విధానసభలో ఏ ఒక్క పార్టీకీ మెజారిటీ లభించకపోతే, స్థిరత్వంతో కూడిన ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పరచడంలో గవర్నర్ అన్ని రకాల మార్గాలను అన్వేషిస్తాడు.

విధాన సభలో మిగిలిన పార్టీల శాసన సభ్యులతో సహా మెజారిటీ సభ్యుల మద్దతును పొందగలిగే పార్టీ లేదా పార్టీల నాయకుడిని ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేయవలసిందిగా ఆహ్వానిస్తాడు.

ప్రశ్న 6.
శాసనసభ.
జవాబు.
శాసనసభనే రాష్ట్ర విధానసభ అని, అసెంబ్లీ అని, ప్రజాప్రతినిధుల సభ అని వ్యవహరిస్తారు. రాష్ట్ర శాసన నిర్మాణశాఖలో దిగువ సభ విధానసభ, అందులో రాష్ట్రంలోని ఓటర్లచే ఎన్నుకోబడిన ప్రతినిధులు సభ్యులుగా ఉంటారు.

ప్రశ్న 7.
శాసనసభ మండలి (లేదా) విధాన పరిషత్తు.
జవాబు.
విధానపరిషత్తు లేదా శాసనమండలి రాష్ట్ర శాసన నిర్మాణశాఖలో రెండోసభ లేదా ఎగువసభ. ప్రస్తుతం భారతదేశంలో ఆరు రాష్ట్రాలలో విధానపరిషత్తులు ఉన్నాయి. అవి ఆంధ్రప్రదేశ్, బీహార్, జమ్ము & కాశ్మీర్, కర్ణాటక, మహారాష్ట్ర, ఉత్తరప్రదేశ్లు. విధాన పరిషత్తు సభ్యత్వ సంఖ్యలో మూడోవంతు మించకూడదు. విధానపరిషత్తు ఏర్పాటు లేదా రద్దు విషయంలో భారత పార్లమెంటు తీర్మానం చేస్తుంది.

ప్రశ్న 8.
శాసనసభ స్పీకర్.
జవాబు.
సభా కార్యక్రమాల నిర్వహణ కొరకు విధాన సభ సభ్యులు తమలో ఒకరిని స్పీకర్గా ఎన్నుకొంటారు. స్పీకరు పదవీకాలం 5 సంవత్సరములు. స్పీకర్ విధానసభ సభ్యుల హక్కులు, స్వేచ్ఛలకు సంరక్షకుడిగా వ్యవహరిస్తాడు. సభలో క్రమశిక్షణా చర్యలు అమలు అధికారం అతడికి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 9.
హైకోర్టు నిర్మాణాన్ని తెలపండి.
జవాబు.
హైకోర్టు ఒక ప్రధాన న్యాయమూర్తిని, ఇతర న్యాయమూర్తులను కల్గి ఉంటుంది. రాజ్యాంగం రెండు సంవత్సరాలకు మించకుండా తాత్కాలిక న్యాయమూర్తులను నియమించడానికి వెసులుబాటు కల్పించింది. ఈ తాత్కాలిక న్యాయమూర్తులు హైకోర్టులో అధికమైన పనిభారాన్ని నిర్వహించడానికి నియమించబడతారు.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

September 12, 2024September 11, 2024 by Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
నగదు పుస్తకం ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థలలో సాధారణంగా నగదుకు సంబంధించిన వ్యవహారాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. కాబట్టి వాటిని నమోదు చేయడానికి వ్యాపార సంస్థ పరిమాణం మరియు స్వభావంతో సంబంధం లేకుండా అన్ని రకాల వ్యాపార సంస్థలకు నగదు పుస్తకం అతి ముఖ్యమైన సహాయక చిట్టా.

నగదు పుస్తకం ఒక నిర్ణీత కాలానికి సంబంధించిన వ్యాపార సంస్థ యొక్క నగదు నిల్వకు సంబంధించిన సమాచారం అందిస్తుంది. కాబట్టి నిర్వాహకులకు నగదు నియంత్రణకు సంబంధించిన పటిష్టమైన విధానాలను రూపొందించవచ్చు. ప్రత్యేకించి ఈ క్రింది ప్రయోజనాల దృష్ట్యా ఈ పుస్తకం అతి ముఖ్యమైనది.

రోజువారీగా వ్యాపార సంస్థ వసూళ్ళను, చెల్లింపులను నమోదు చేయడానికి ఉపయోగపడుతుంది.
ఒక నిర్ణీత కాలానికి వ్యాపార సంస్థ యొక్క నగదు, బాంకు నిల్వలను నగదు పుస్తకం చూపుతుంది.
నగదు పుస్తకం నిల్వ, వ్యాపార సంస్థలో ఉన్న నగదు నిల్వతో సరి చూసుకోవచ్చు. చేతిలో ఉన్న నగదుకు నగదు పుస్తకం నిల్వకు వ్యత్యాసం ఉన్నట్లయితే నమోదులో జరిగిన దోషాలను లేదా క్యాషియర్ చేసిన మోసాలను కనిపెట్టవచ్చు.
నగదు పుస్తకం, పాసు పుస్తకం చూపే నిల్వలను సమన్వయం చేయడానికి ఉపయోగపడుతుంది.
నగదు పుస్తకం, నగదు ఖాతా లాగే వ్యవహరిస్తుంది. కాబట్టి ప్రత్యేకించి నగదు ఖాతాను తయారు చేయవలసిన అవసరం లేదు. దీనివల్ల సమయం మరియు శ్రమ ఆదా అవుతుంది.

ప్రశ్న 2.
వివిధ రకాల నగదు పుస్తకాల గురించి సంక్షిప్త వివరణ ఇవ్వండి.
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థ యొక్క అవసరము, పరిమాణము, నిర్వహించే వ్యాపార స్వభావాలను బట్టి, నగదు పుస్తకము స్వరూపము ఉంటుంది. సాధారణముగా వ్యాపార సంస్థలు దిగువ పేర్కొన్న నగదు పుస్తకాలను ఉపయోగిస్తాయి.

సాధారణ నగదు పుస్తకము,
రెండు వరుస నగదు పుస్తకము :
i) నగదు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు చిట్టా
ii) బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు చిట్టా.
మూడు వరుస గల నగదు చిట్టా (నగదు, బాంకు, డిస్కౌంటు వరుసలు),
చిల్లర నగదు చిట్టా.

1. సాధారణ నగదు పుస్తకము :
కొత్తగా ప్రారంభించబడిన వ్యాపార సంస్థలకు వర్తక కార్యకలాపాలు తక్కువగా ఉంటాయి. కాబట్టి, సాధారణ నగదు పుస్తకమును తయారుచేస్తాయి. కేవలం నగదు వ్యవహారాలనే నమోదు చేస్తారు. దీనిలో వ్యవహారాలను అవి జరిగిన కాలక్రమములో నమోదు చేస్తారు.

నగదు వసూళ్ళను డెబిట్ వైపు, నగదు చెల్లింపులను క్రెడిట్ వైపు రాయాలి. ఇతర ఖాతాలలో మాదిరి ఈ పుస్తకమును కూడా నిల్వ తేల్చాలి. ఈ పుస్తకమును ప్రతిరోజు నిల్వ తేలుస్తారు.

2. రెండు వరుసలు గల నగదు పుస్తకము :

i) నగదు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు పుస్తకము :
ఈ నగదు పుస్తకములో నగదు వసూళ్ళు, చెల్లింపులతో పాటు, డిస్కౌంట్ను కూడా నమోదు చేస్తారు. అందువలన దీనిని రెండు వరుసలు గల నగదు పుస్తకం అంటారు. ఒక ఋణదాత తన ఋణగ్రస్తునకు సకాలములో డబ్బు చెల్లించేందుకు ఇచ్చే ప్రేరకాన్ని నగదు డిస్కౌంట్ అంటారు.

వ్యాపారస్తుడు తన ఋణదాత నుంచి కొంత రిబేటును నగదు రూపములో పొందినపుడు వచ్చిన డిస్కౌంట్ గాను, అదే విధముగా ఖాతాదారుకు కొంత రిబేటును నగదు రూపములో ఇచ్చినపుడు ఇచ్చిన డిస్కౌంట్గా పరిగణిస్తారు. నగదు వరుసతోపాటు, డిస్కౌంట్ వరుసను కూడా నగదు పుస్తకములో డెబిట్ మరియు క్రెడిట్ వైపు చూపుతారు.

ii) బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు పుస్తకము :
ఆధునిక వ్యాపార సంస్థలు తమ వ్యాపార కర్యాకలాపాలను బాంకుల ద్వారా జరుపుతాయి. నగదు వసూళ్ళు, చెల్లింపులు చెక్కుల ద్వారా జరుగుతాయి. చెక్కును బాంకులో డిపాజిట్ చేసినపుడు నగదు పుస్తకము డెబిట్ వైపు, చెక్కుల ద్వారా చెల్లించినపుడు క్రెడిట్ వైపు చూపుతారు. అదే విధముగా వచ్చిన డిస్కౌంట్ క్రెడిట్ వైపు, ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ డెబిట్ వైపు చూపుతారు.

3. మూడు వరుసలు గల నగదు పుస్తకము :
పెద్ద పెద్ద వ్యాపార సంస్థలన్నీ తమ వ్యవహారాలను బాంకుల ద్వారా జరుపుతాయి. కాబట్టి నగదు, బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు పుస్తకాన్ని తయారు చేస్తాయి. అందువలన దీనిని మూడు వరుసలు గల నగదు పుస్తకము అంటారు.

4. చిల్లర నగదు పుస్తకము :
ఈ నగదు పుస్తకములో చిల్లర ఖర్చులను నమోదు చేస్తారు. దీనిని చిన్న షరాబు నిర్వహిస్తాడు. చిన్న షరాబు చేసిన చెల్లింపులకు ఓచర్ను పొందుతాము. ఈ ఓచర్లకు క్రమ సంఖ్యలు వేయడం వలన భవిష్యత్తులో రిఫరెన్సుకు పనికి వస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
మూడు వరుసల నగదు చిట్టా ప్రాముఖ్యత తెలియచేసి, ఆ చిట్టా నమూనా చూపండి.
జవాబు.
పెద్ద పెద్ద వ్యాపార సంస్థలన్నీ తమ వ్యవహారాలను బాంకుల ద్వారా జరుపుతాయి. కాబట్టి నగదు, బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు చిట్టా తయారు చేస్తాయి. అందువలన దీనిని మూడు వరుసలు గల నగదు చిట్టా అంటారు.

వ్యాపార వ్యవహారాలు పెద్ద మొత్తాలలో చేసే వ్యాపార సంస్థలు బాంకులలో ఖాతాలను తెరిచి తమ కార్యకలాపాలను బాంకు ద్వారా జరుపుతాయి. పెద్ద పెద్ద వ్యాపార సంస్థలకు మూడు వరుసల నగదు చిట్టా ద్వారా దిగువ ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.

మూడు వరుసలు గల నగదు చిట్టా నగదు వసూళ్ళు, నగదు చెక్కుల ద్వారా వసూళ్ళను నమోదు చేయడానికి ఉపయోగపడుతుంది.
అదే విధముగా నగదు చెల్లింపులు, చెక్కుల ద్వారా చెల్లింపులను నమోదు చేయవచ్చు.
వివిధ స్వభావము గల నగదు, బాంకు వ్యవహారాలను పెద్ద సంఖ్యలో నమోదు చేయవచ్చు.
బాంకులో నగదును డిపాజిట్ చేయడం ద్వారా వడ్డీని ఆర్జించవచ్చు. ఎదురు పద్దులను నమోదు చేయవచ్చు.

మూడు వరుసలు గల నగదు చిట్టా నమూనా :

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 1

మూడు వరుసలు గల నగదు చిట్టాను తయారుచేసేటపుడు దిగువ అంశాలు గమనించవలెను.

ప్రారంభపు నిల్వ డెబిట్ వైపు వివరాల వరుసలో To తెచ్చిన నిల్వ అని వ్రాసి నగదు మొత్తాన్ని నగదు వరుసలో, బాంకు మొత్తాన్ని బాంకు వరుసలో రాయాలి. ఒకవేళ బాంకు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ ఇస్తే, క్రెడిట్వైపు వివరాలలో By తెచ్చిన నిల్వ అని వ్రాసి, మొత్తాన్ని బాంకు వరుసలో చూపవలెను.
నగదు వసూళ్ళను డెబిట్ వైపు నగదు వరుసలో, నగదు చెల్లింపులను క్రెడిట్ వైపు నగదు వరుసలో వ్రాయవలెను.
చెక్కు ద్వారా వసూళ్ళను డెబిట్వైపు నగదు వరుసలో వ్రాయవలెను. ఒకవేళ చెక్కును వసూలు అయిన తేదీన బాంకులో వేస్తే నేరుగా డెబిట్ వైపు బాంకు వరసలో వ్రాయాలి. ఎదురుపద్దును వ్రాయకూడదు.
చెక్కుల ద్వారా చెల్లింపులను క్రెడిట్ వైపు బాంకు వరుసలో నమోదు చేయాలి.
ఆఫీసు ఉపయోగానికి బాంకు నుంచి నగదును తీసినపుడు, డెబిట్వైపు నగదు వరుసలోను, క్రెడిట్ వైపు బాంకు వరుసలోను నమోదు చేయాలి. ఇది ఎదురుపద్దు అవుతుంది.
చెక్కు వసూలైనపుడు వాటిని నగదుగా భావించి, డెబిట్ వైపు నగదు వరుసలో వ్రాయవలెను. ఈ చెక్కులను తరువాత వసూలుకై బాంకులో వేసినపుడు, నగదును బాంకులో డిపాజిట్ చేసినట్లుగానే డెబిట్వైపు బాంకు వరుసలోనూ, క్రెడిట్వైపు నగదు వరుసలోను చూపవలెను. ఇది ఎదురు పద్దు అవుతుంది.
నగదు లేదా బాంకు వ్యవహారాలలో డిస్కౌంట్ ఉన్నప్పుడు ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ను డెబిట్వైపు డిస్కౌంట్ వరుసలోను, వచ్చిన డిస్కౌంట్ను క్రెడిట్వైపు డిస్కౌంట్ వరుసలోను చూపవలెను.

లఘు సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
నగదు పుస్తకం ప్రయోజనాలు వ్రాయండి.
జవాబు.
నగదు పుస్తకము వలన ఈ క్రింది ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.

వ్యాపార సంస్థకు వచ్చిన నగదు (వసూళ్ళు), వ్యాపార సంస్థ చెల్లించిన నగదుకు (చెల్లింపులు) సంబంధించిన వివరాలను తెలియజేస్తుంది.
ఏ సమయములోనైనా వ్యాపార సంస్థ యొక్క నగదు, బాంకు నిల్వలను తెలుసుకోవచ్చును.
నగదు పుస్తకము నిల్వ వ్యాపార సంస్థల్లో ఉన్న నిల్వతో సరిచూసుకోవచ్చు. నగదు పుస్తకము నిల్వ, చేతిలో ఉన్న నగదు నిల్వతో సరిపోయినట్లయితే, తప్పులు, మోసాలు జరగలేదని భావించవచ్చు.
నగదు పుస్తకము చిట్టా మరియు ఆవర్జాగా కూడా ఉపయోగపడుతుంది. కాబట్టి నగదు ఖాతాను తయారు చేయనవసరము లేదు.

ప్రశ్న 2.
నగదు పుస్తకం లక్షణాలను తెలపండి.
జవాబు.
నగదు పుస్తకపు లక్షణాలను దిగువ విధముగా వివరించవచ్చును.

నగదు పుస్తకము ఒక సహాయక చిట్టా (రోజువారీ పుస్తకము).
ఇది నగదు వ్యవహారాలను మాత్రమే రికార్డు చేస్తుంది.
నగదు పుస్తకము నగదు ఖాతాగా కూడా వ్యవహరిస్తుంది.
నగదు పుస్తకములో డెబిట్వైపు, క్రెడిట్వైపు ఉంటాయి. నగదు వసూళ్ళు డెబిటైవైపు, నగదు చెల్లింపులు క్రెడిట్ వైపు నమోదు చేస్తారు.
నగదు పుస్తకము డెబిట్ నిల్వను మాత్రమే చూపుతుంది.

ప్రశ్న 3.
వర్తకం డిస్కౌంటు మరియు నగదు డిస్కౌంటు మధ్యగల తేడాలను తెలుపండి.
జవాబు.
వర్తకం డిస్కౌంటు మరియు నగదు డిస్కౌంటుకు మధ్యగల వ్యత్యాసాలు.

వర్తకపు డిస్కౌంట్	నగదు డిస్కౌంట్
1. సరుకులు అమ్మే సమయంలో అమ్మకందారుడు కొనుగోలు దారునికి ఈ డిస్కౌంట్ను ఇవ్వడం జరుగుతుంది.	1. బాకీ పరిష్కార సమయంలో రుణదాత రుణగ్రస్తునికి ఈ డిస్కౌంట్ను ఇవ్వడం జరుగుతుంది.
2. దీనిని బిల్లులో లేదా ఇన్వాయిస్లో స్థూల మొత్తం నుంచి తగ్గించి చూపుతారు.	2. దీనిని బిల్లులో లేదా ఇన్వాయిస్లో చూపరు.
3. అమ్మకాల పరిమాణాన్ని పెంచుకొనుటకు ఈ డిస్కౌంటును ఇస్తారు.	3. నిర్ణీత గడువు తేదీన లేదా గడువు తేది కంటే ముందుగా బాకీ పరిష్కారం అయ్యేందుకు ఈ డిస్కౌంటును ఇస్తారు.
4. వస్తువు యొక్క ముద్రిత ధరపైన ఈ డిస్కౌంటును ఇస్తారు.	4. రుణగ్రస్తుని యొక్క బాకీ మొత్తంపైన ఈ డిస్కౌంటును ఇస్తారు.
5. దీనిని వస్తువు యొక్క ముద్రిత ధర నుంచి తగ్గిస్తారు. కాని ప్రత్యేకంగా నగదు పుస్తకంలో చూపించరు.	5. దీనిని ప్రత్యేకంగా ఖాతా పుస్తకాలలో చూపుతారు.

ప్రశ్న 4.
చిల్లర నగదు పుస్తకం యొక్క నమూనాను గీయండి.
జవాబు.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 2

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
నగదు డిస్కౌంట్.
జవాబు.

ఋణదాత, ఋణగ్రస్తునకు తాను చెల్లించవలసిన మొత్తాన్ని గడువు తేదీన గాని, గడువు తేదీ కంటే ముందుగా చెల్లించినట్లయితే ఇచ్చే మినహాయింపు లేదా రిబేటును నగదు డిస్కౌంట్ అంటారు.
దీనిని ఋణగ్రస్తుడు స్వీకరించిన నగదు డిస్కౌంట్గా భావిస్తాడు. అదే విధముగా నగదు వసూలైనపుడు డిస్కౌంట్ లేదా రిబేటు ఇవ్వడము జరుగుతుంది. నగదు పుస్తకములో ఈ డిస్కౌంట్లకు వరుసలు రెండు వైపులా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 2.
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్.
జవాబు.

వ్యాపారస్తుడు తన ఖాతాదారుల నుంచి గడువు తేదీ కంటే ముందు (సకాలములో) నగదు వసూలైనపుడు వారిని ప్రోత్సహిస్తూ ఇచ్చే మినహాయింపు మొత్తాన్ని ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ అంటారు.
దీనిని నగదు పుస్తకములో డెబిట్ వైపు డిస్కౌంట్ వరుసలో వ్రాయాలి.

ప్రశ్న 3.
వచ్చిన డిస్కౌంట్.
జవాబు.

వ్యాపారస్తుడు తన ఋణదాతలకు గడువు తేదీ కంటే ముందు మొత్తాన్ని చెల్లించినపుడు పొందే డిస్కౌంట్ను వచ్చిన డిస్కౌంట్ అంటారు.
దీనిని నగదు పుస్తకములో క్రెడిట్ వైపు డిస్కౌంట్ వరుసలో వ్రాయాలి.

ప్రశ్న 4.
ఎదురుపద్దు.
జవాబు.
ఒక వ్యవహారం మూడు వరసల నగదు పుస్తకంలో రెండు వైపుల నమోదు అయినప్పుడు ‘ఎదురుపద్దు’ అంటారు. ఎదురుపద్దును ఆవర్జాపుట సంఖ్య వరసలో ‘ఎ’ అనే అక్షరంతో సూచిస్తారు. సాధారణంగా దీనిని ఎరుపు రంగు సిరాతో సూచిస్తారు.

ఈ క్రింది సందర్భాలలో ఎదురుపద్దు వస్తుంది.

బాంకులో నగదును జమ చేసినప్పుడు
బాంకు నుంచి నగదును వ్యాపార అవసరాల కోసం తీసినప్పుడు
వచ్చిన చెక్కు అదేరోజు కాకుండా వేరొక రోజు బాంక్ లో జమ చేసినప్పుడు.

ప్రశ్న 5.
బయానా భర్తీ పద్ధతి.
జవాబు.
ఈ పద్ధతిలో నిర్ణీత కాలానికి అనగా వారానికి, నెలకి అయ్యే చిల్లర ఖర్చులకు అయ్యే మొత్తాన్ని ముందుగా అంచనా వేసి, ఆ మొత్తాన్ని చిన్న షరాబుకు చెక్కు ద్వారా ఇస్తారు. చిన్న షరాబు తాను చెల్లించిన ఖర్చులకు తగిన ఓచర్లు తయారు చేసి వారాంతము లేదా నెలాఖరున పెద్ద షరాబుకు సమర్పిస్తాడు.

పెద్ద షరాబు ఓచర్లు, చిల్లర నగదు పుస్తకాన్ని తనిఖీ చేసి ఖర్చు పెట్టిన మొత్తానికి చెక్కును జారీ చేస్తాడు. ఖర్చు పెట్టిన మొత్తానికి పెద్ద షరాబు, చిన్న షరాబుకు చెల్లించడం జరుగుతుంది. కాబట్టి దీనిని బయానా భర్తీ పద్ధతి అంటారు.

అదనపు ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 6.
చిల్లర నగదు చిట్టా.
జవాబు.
పెద్ద వ్యాపార సంస్థలు తమ నగదు వ్యవహారములన్నీ బాంకు ద్వారా జరుపుతూ ఉంటాయి. అనగా సంస్థకు వచ్చిన నగదును బాంకులో వేయడం, చెల్లింపులకు చెక్కులు జారీ చేయడం. అయితే ఈ వ్యాపార సంస్థలకు నగదు వ్యవహారములతోపాటు చిల్లర ఖర్చులు కూడా ఉంటాయి.

వీటి మొత్తము అతిస్వల్పముగా ఉండి చెక్కుల ద్వారా చెల్లించడం కుదరదు. అందువలన వ్యాపార సంస్థలు తమ వద్ద కొంత చిల్లర నగదును ఉంచుకొని, ఆ నిల్వనుండి చిల్లర ఖర్చులను చెల్లిస్తారు. వీటిని నమోదు చేయడానికి ఉంచిన పుస్తకమును ‘చిల్లర నగదు చిట్టా’ అంటారు.

అభ్యాసాలు:

ప్రశ్న 1.
క్రింది వివరాల నుంచి ‘మెసర్స్ మనస్వీ ట్రేడర్స్’ వారి యొక్క ఒంటి వరుస నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి.
2019 జనవరి
జనవరి 1st వ్యాపారాన్ని నగదుతో వ్యాపారం ప్రారంభించడం జరిగింది – ₹ 20,000
జనవరి 3rd నగదు అమ్మకాలు – ₹ 5,000
జనవరి 6th బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 2,000
జనవరి 10th యంత్రం కొనుగోలు – ₹ 1,800
జనవరి 17th ప్రకటన ఖర్చులు చెల్లింపు – ₹ 600
జనవరి 14th సొంతవాడకాలు – ₹ 300
జనవరి 19th నగదు కొనుగోళ్ళు – ₹ 5,000
జనవరి 21st నరేష్కు అరువుపై సరుకు అమ్మకాలు – ₹ 3,000
జనవరి 23rd వచ్చిన కమీషన్ – ₹ 800
జనవరి 25th శ్యాంకు చెల్లించిన నగదు – ₹ 3,500
జనవరి 28th వచ్చిన అద్దె – ₹ 1,200
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 3

ప్రశ్న 2.
క్రింది వివరాల నుంచి ప్రవీణ్ ట్రేడర్స్ వారి ఒంటి వరుస నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి.
2019 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 1st నగదు నిల్వ – ₹ 12,000
ఏప్రిల్ 2nd నగదుకు సరుకు కొనుగోళ్ళు – ₹ 3,000
ఏప్రిల్ 4th ఫర్నీచర్ కొనుగోలు – ₹ 10,000
ఏప్రిల్ 8th అజయ్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 5,500
ఏప్రిల్ 12th టెలిఫోన్ బిల్లు చెల్లింపు – ₹ 600
ఏప్రిల్ 14th నిఖిల్కు సరుకు అమ్మకాలు – ₹ 2,500
ఏప్రిల్ 16th చెల్లించిన వడ్డీ – ₹ 300
ఏప్రిల్ 18th స్టేషనరీ కొనుగోలు – ₹ 1,200
ఏప్రిల్ 21st నగదు అమ్మకాలు – ₹ 4,000
ఏప్రిల్ 25th చెల్లించిన పోస్టేజి – ₹ 400
ఏప్రిల్ 28th తరుణ్ కు నగదు చెల్లింపు – ₹ 3,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 4

ప్రశ్న 3.
31.03.2019 తేదీ నాటి సాధారణ నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి.
2019 మార్చి
మార్చి 1 వ్యాపారంలోకి తెచ్చిన నగదు – ₹ 14,000
మార్చి 3 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,000
మార్చి 11 బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 5,000
మార్చి 8 వరుణ్ నుంచి నగదుకు కొన్న సరుకు – ₹ 1,500
మార్చి 12 చెల్లించిన జిరాక్స్ ఛార్జీలు – ₹ 500
మార్చి 15 జీతాలు చెల్లింపు – ₹ 1,400
మార్చి 17 వచ్చిన వడ్డీ – ₹ 200
మార్చి 21 చెల్లించిన ఆఫీస్ ఖర్చులు – ₹ 400
మార్చి 25 చెల్లించిన ప్రయాణ ఖర్చులు – ₹ 800
మార్చి 27 ఫర్నీచర్ అమ్మకం – ₹ 8,500
మార్చి 28 సొంతవాడకాలు – ₹ 700
మార్చి 30 రఘు నుంచి అరువుపై సరుకు కొనుగోలు – ₹ 4,000
మార్చి 31 కొనుగోలు – ₹ 3,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 5

ప్రశ్న 4.
క్రింది వివరాల నుంచి రెండు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 ఆగష్టు
ఆగష్టు 1 నగదు నిల్వ – ₹ 11,000
ఆగష్టు 2 కొనుగోళ్ళు – ₹ 1,500
ఆగష్టు 4 ప్రభాకర్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 1,250
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 50
ఆగష్టు 17 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,000
ఆగష్టు 10 చెల్లించిన వివిధ ఖర్చులు – ₹ 800
ఆగష్టు 12 వంశీకి చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,400
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
ఆగష్టు 14 పాత ఫర్నీచర్ అమ్మకం – ₹ 5,000
ఆగష్టు 16 అనిల్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 425
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 75
ఆగష్టు 21 చెల్లించిన కమీషన్ – ₹ 300
ఆగష్టు 23 చెల్లించిన ప్రయాణ ఖర్చులు – ₹ 250
ఆగష్టు 25 వచ్చిన వడ్డీ – ₹ 125
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 6

ప్రశ్న 5.
31.03.2018 వ తేదీన రెండు వరసల నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి.
2018 మార్చి
మార్చి 1 చేతిలో నగదు – ₹ 7,500
మార్చి 3 సొంతవాడకాలు – ₹ 1,250
మార్చి 6 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 6,000
మార్చి 7 స్వాతికి చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,850
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 150
మార్చి 9 రాముకు అరువుపై సరుకు అమ్మకాలు – ₹ 3,000
మార్చి 10 బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,400
మార్చి 12 చెల్లించిన పోస్టేజీ – ₹ 200
మార్చి 14 అనిత నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 600
ఇచ్చిన డిస్కౌంటు – ₹ 100
మార్చి 16 వచ్చిన కమీషన్ – ₹ 450
మార్చి 18 నీరజకు చెల్లించిన నగదు – ₹ 2,850
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 150
మార్చి 20 చెల్లించిన వడ్డీ – ₹ 1,200
మార్చి 21 చెల్లించిన జీతాలు – ₹ 600
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 7

ప్రశ్న 6.
క్రింది వివరాల నుంచి రెండు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 1 ప్రారంభనిల్వ – ₹ 9,500
ఏప్రిల్ 4 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,000
ఏప్రిల్ 6 ముద్రణ & స్టేషనరీ – ₹ 250
ఏప్రిల్ 10 సునీత నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 8,800
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
ఏప్రిల్ 13 బాంకులో జమచేసిన నగదు – ₹ 5000
ఏప్రిల్ 14 ఇంటి యజమానికి చెల్లించిన అద్దె – ₹ 800
ఏప్రిల్ 19 అంజలి నుంచి ఫర్నీచర్ కొనుగోలు – ₹ 6,000
ఏప్రిల్ 23 సొంతవాడకాల కోసం తీసిన నగదు – ₹ 2,500
ఏప్రిల్ 26 అంజలికి చెల్లించాల్సిన మొత్తం – ₹ 6,000
తుది పరిష్కారం కింద చెల్లించిన నగదు – ₹ 5,900
ఏప్రిల్ 28 చెల్లించిన రిపేర్లు – ₹ 200
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 8

ప్రశ్న 7.
క్రింద ఇచ్చిన వ్యవహారాల నుంచి బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసల నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి. వసూళ్ళు, చెల్లింపులన్ని బాంకు ద్వారానే జరిగినట్లు భావించండి.
2018 నవంబర్
నవంబర్ 1 ప్రారంభ నిల్వ – ₹ 6,000
నవంబర్ 3 మహేష్ నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 1,950
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 50
నవంబర్ 6 కొనుగోలు – ₹ 2,500
నవంబర్ 8 యంత్రం కొనుగోలు, చెక్కు ద్వారా చెల్లింపు – ₹ 3,000
నవంబర్ 11 సుమంత్కి చెల్లించాల్సింది – ₹ 500
తుది పరిష్కారం కింద చెక్కుద్వారా చెల్లించింది. – ₹ 450
నవంబర్ 13 రెడ్డికి సరుకు అమ్మకాలు, చెక్కుద్వారా వసూలు – ₹ 4,000
నవంబర్ 15 చెక్కు ద్వారా జీతాల చెల్లింపు – ₹ 2,000
నవంబర్ 17 సొంతవాడకాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,500
నవంబర్ 20 పోస్టల్ చార్జీలు – ₹ 800
నవంబర్ 24 చెల్లించిన వేతనాలు – ₹ 150
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 9

ప్రశ్న 8.
మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2018 డిసెంబర్
డిసెంబర్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 10,000
బాంకులో నగదు – ₹ 8,000
డిసెంబర్ 3 అమ్మకాలు – ₹ 4,000
డిసెంబర్ 6 సునీత నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 6,800
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
వచ్చిన కమీషన్ – ₹ 800
డిసెంబర్ 10 బాంకులో జమచేసిన నగదు – ₹ 2,000
డిసెంబర్ 14 మూర్తికి జారీచేసిన చెక్కు – ₹ 9,600
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 400
డిసెంబర్ 17 ఆఫీసు అవసరాలకు బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,800
డిసెంబర్ 20 రోహిత్ నుంచి సరుకు కొనుగోలు – ₹ 3,500
డిసెంబర్ 24 శ్యామ్ నుంచి వచ్చిన చెక్కు (బాంకులో జమచేయడమైంది) – ₹ 3,800
డిసెంబర్ 31 జీతాల చెల్లింపు – ₹ 1,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 10

ప్రశ్న 9.
క్రింది ఇచ్చిన వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 అక్టోబర్
అక్టోబర్ 1 నగదు నిల్వ – ₹ 14,000
బాంకు నిల్వ – ₹ 12,000
3కొనుగోళ్ళు – ₹ 2,500
అక్టోబర్ 4 బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 4,000
అక్టోబర్ 6 ముద్రణ ఖర్చులు – ₹ 600
అక్టోబర్ 10 అంజలి నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 3,900
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
అక్టోబర్ 13 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 4,800
అక్టోబర్ 16 సొంతవాడకాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,000
అక్టోబర్ 19 జ్యోత్స్న నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 5,200
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 300
అక్టోబర్ 20 క్రిష్ణకు చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,300
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
అక్టోబర్ 23 జ్యోత్స్న చెక్కును బాంకుకు పంపడమైనది.
అక్టోబర్ 31 చెక్కు ద్వారా జీతాలు చెల్లింపు – ₹ 1,800
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 11

ప్రశ్న 10.
క్రింది ఇచ్చిన వ్యవహారాలను నగదు, బాంకు మరియు డిస్కౌంట్ వరుసల నగదు పుస్తకంలో నమోదు చేయండి.
2018 నవంబర్
నవంబర్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 5,900
బాంకు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ – ₹ 10,800
నవంబర్ 3 స్టేషనరికి చెల్లింపు – ₹ 400
నవంబర్ 5 బాంకులో జమచేసిన నగదు – ₹ 4,500
నవంబర్ 8 స్వప్న నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 7,900
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
నవంబర్ 11 నగదుకు సరుకు అమ్మకాలు – ₹ 1,000
నవంబర్ 13 స్రవంతి నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 1,100
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 75
(చెక్కు బాంకుకి పంపడమైనది)
నవంబర్ 16 బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,000
నవంబర్ 19 చెల్లించిన అద్దె – ₹ 250
నవంబర్ 21 నిఖిల్కు జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 2,800
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
నవంబర్ 23 ఫర్నీచర్ కొనుగోలు – ₹ 4,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 12

ప్రశ్న 11.
క్రింద ఇచ్చిన రవి ట్రేడర్స్ యొక్క వివరాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2018 సెప్టెంబర్
సెప్టెంబర్ 1 నగదు నిల్వ – ₹ 15000
బాంకు నిల్వ (క్రెడిట్) – ₹ 25000
సెప్టెంబర్ 4 బాస్కర్ నుంచి రావాల్సిన మొత్తం – ₹ 4,000
తుది పరిష్కారం కింద వసూలైన నగదు – ₹ 3,900
సెప్టెంబర్ 6 ప్రకాష్ నగదుకు అమ్మిన సరుకుv2,800
సెప్టెంబర్ 7 చెల్లించిన వడ్డీ – ₹ 500
సెప్టెంబర్ 10 కార్తీక్ ట్రేడర్స్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 1,800
చెక్కు(చెక్కు బాంకుకి పంపడమైనది) – ₹ 4,800
సెప్టెంబర్ 14 బాంకులో జమచేసిన నగదు – ₹ 4,000
సెప్టెంబర్ 16 చైతన్య నుంచి కొనుగోలు, పేటియం ద్వారా చెల్లింపు – ₹ 2,500
సెప్టెంబర్ 24 మనోహర్ జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 2,800
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 13

ప్రశ్న 12.
క్రింది వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2019 మార్చి
మార్చి 1 చేతిలో నగదు – ₹ 4,900
బాంకులో నగదు – ₹ 5,000
మార్చి 3 బాంకులో డిపాజిట్ చేసిన నగదు – ₹ 3,000
మార్చి 6 అమ్మకాలు – ₹ 9,800
మార్చి 10 రెడ్డి నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 2,500
మార్చి 14 వచ్చిన కమీషన్ – ₹ 500
మార్చి 16 వంశీకి చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,600
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 400
మార్చి 18 రెడ్డి చెక్కును బాంకుకు పంపడమైనది
మార్చి 20 చెల్లించిన రవాణా – ₹ 600
మార్చి 22 శ్రీకాంత్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 4,700
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 300
మార్చి 24 ఆఫీసు అవసరాలకు బాంకు తీసిన నగదు – ₹ 2,000
మార్చి 27 శ్యామ్క చెల్లించిన నగదు – ₹ 2,000
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
మార్చి 31 డెబిట్ కార్డు ద్వారా స్టేషనరీ కొనుగోలు – ₹ 1,200
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 14

ప్రశ్న 13.
క్రింది వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2019 ఫిబ్రవరి
ఫిబ్రవరి 1 నగదు – ₹ 9,350
బాంకు – ₹ 10,000
ఫిబ్రవరి 4 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,800
ఫిబ్రవరి 7 ఫర్నీచర్ అమ్మకాలు ‘గూగుల్ పే’ ద్వారా వసూలు – ₹ 6,000
ఫిబ్రవరి 10 బాంకులో జమ చేసిన నగదు – ₹ 4,200
ఫిబ్రవరి 14 సొంత అవసరాలకు బాంకు నుంచి తీసినది – ₹ 600
ఫిబ్రవరి 17 నవీన్ నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 5,800
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
ఫిబ్రవరి 21 చెల్లించిన ఆడిట్ ఛార్జీలు – ₹ 150
ఫిబ్రవరి 23 నవీన్ చెక్కును బాంకుకి పంపడమైనది
ఫిబ్రవరి 25 మానస నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 3,700
ఫిబ్రవరి 27 మౌనికకు చెల్లించాల్సిన మొత్తం – ₹ 2,000
తుది పరిష్కారం కింద చెక్కు ద్వారా చెల్లించినది – ₹ 1,900
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 15

ప్రశ్న 14.
క్రింది ఇచ్చిన వ్యవహారాలను నగదు, బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసల నగదు పుస్తకంలో నమోదు చేయండి.
2019 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 1 నగదు నిల్వ – ₹ 8,000
బాంకు నిల్వ – ₹ 14,000
3 రాహులు జారీ చేసిన – ₹ 1,450
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 50
6 ‘నెట్ బాంకింగ్’ ద్వారా అమ్మకాలు – ₹ 2,800
9 బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,900
11 రాజు నుంచి రావాల్సిన మొత్తం – ₹ 1,500
తుది పరిష్కారం కింద వసూలైన చెక్కు – ₹ 1,450
(చెక్కును బాంకుకి పంపడమైనది)
ఏప్రిల్ 16 ‘డెబిట్ కార్డు’ ద్వారా కొనుగోలు – ₹ 2,400
19 బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 800
24 యంత్రాలు కొనుగోలు – ₹ 4,000
26 శేఖర్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 350
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 50
28 చెల్లించిన జీతాలు – ₹ 650
30 సొంతవాడకాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,300
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 16

ప్రశ్న 15.
క్రింది వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 జూన్
జూన్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 12,500
బాంకులో నగదు – ₹ 14,800
జూన్ 3 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 3,000
జూన్ 7 అశోక్ నుంచి సరుకు కొనుగోలు, చెక్కు ద్వారా చెల్లింపు – ₹ 5,000
జూన్ 10 బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,800
జూన్ 12 లక్ష్మీకి చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,850
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 240
జూన్ 16 ఆఫీస్ అవసరాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,000
జూన్ 19 యంత్రం అమ్మకాలు “పేటియం’ ద్వారా వసూలు – ₹ 2,400
జూన్ 25 ప్రకటన ఖర్చులు – ₹ 150
జూన్ 28 విష్ణు నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 1,980
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 120
(విష్ణు చెక్కును బాంకులో డిపాజిట్ చేయడమైనది)
జూన్ 30 చెక్కు ద్వారా జీతాలు చెల్లింపు – ₹ 3,280
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 17

ప్రశ్న 16.
క్రింది వివరాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2018 జూలై
జూలై 1 చేతిలో నగదు – ₹ 6,000
బాంకులో నగదు – ₹ 10,000
జూలై 5 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 1,900
జూలై 7 డీ-మార్ట్లు జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 1,800
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
జూలై 8 సాయి ట్రేడర్స్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 1,850
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 150
జూలై 14 ఆఫీస్ అవసరాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 550
జూలై 22 నగదు కొనుగోళ్ళు – ₹ 600
జూలై 29 బాంకులో జమ చేసిన నగదు – ₹ 800
జూలై 30 చెక్కు ద్వారా జీతాల చెల్లింపు – ₹ 2,400
జూలై 31 పాసు పుస్తకం ప్రకారం బాంకు ఛార్జీలు – ₹ 50
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 18

ప్రశ్న 17.
మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2018 ఫిబ్రవరి
ఫిబ్రవరి 1 నగదు నిల్వ – ₹ 12,000
బాంకు నిల్వ – ₹ 8,000
ఫిబ్రవరి 3 రమకు జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 3,950
డిస్కౌంట్ – ₹ 50
ఫిబ్రవరి 6 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 4,500
ఫిబ్రవరి 10 బాంకులో జమ చేసిన నగదు – ₹ 2,500
ఫిబ్రవరి 18 మోహన్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 2,800
చెక్కు – ₹ 5,800
(చెక్కును బాంకులో జమ చేయడమైనది)
డిస్కౌంట్ – ₹ 400
ఫిబ్రవరి 20 కొనుగోళ్ళు – ₹ 3,400
ఫిబ్రవరి 23 మోహన్ నుండి వచ్చిన చెక్కు అనాదరణ పొందింది.
ఫిబ్రవరి 4 చెక్కు ద్వారా అద్దె చెల్లింపు – ₹ 1,000
ఫిబ్రవరి 28 ఆఫీసు అవసరాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,600
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 19

ప్రశ్న 18.
క్రింది ఇచ్చిన వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2019 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 5,600
బాంకులో నగదు (Dr) – ₹ 10,500
4 బాంకులో డిపాజిట్ చేసిన నగదు – ₹ 1,500
6 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,100
10 ‘పేటియం’ ద్వారా కమీషన్ చెల్లింపు – ₹ 1,200
13 రాజేష్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 4,600
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 400
ఏప్రిల్ 15 శేఖర్కు జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 2,500
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
18 కొనుగోలు – ₹ 2,600
23 ఆఫీసు అవసరాలకు బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 600
25 ఫర్నీచర్ అమ్మకాలు – ₹ 3,200
30 వైభవ్ నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 7,500
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
(చెక్కు బాంకులో డిపాజిట్ చేయడమైనది)
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 20

ప్రశ్న 19.
2018 నవంబర్
నవంబర్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 10,000
బాంకులో నగదు (Dr) – ₹ 5,000
నవంబర్ 5 అమ్మకాలు – ₹ 2,500
నవంబర్ 8 కొనుగోళ్ళు – ₹ 1,800
నవంబర్ 11 వినీత్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 4,800
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
నవంబర్ 16 నగదుకు ఫర్నీచర్ కొనుగోలు – ₹ 3,500
నవంబర్ 19 బాంకులో డిపాజిట్ చేసిన నగదు – ₹ 6,000
నవంబర్ 22 చెల్లించిన రవాణా ఖర్చులు – ₹ 400
తుది పరిష్కారం క్రింద చెల్లించిన చెక్కు – ₹ 3,800
నవంబర్ 23 సుధీర్కు చెల్లించవలసిన మొత్తం – ₹ 4,000
నవంబర్ 25 ఆఫీసు అవసరాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,800
నవంబర్ 27 వేతనాల – ₹ 600

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 21

ప్రశ్న 20.
క్రింది వివరాల నుంచి విశ్లేషణాత్మక చిల్లర నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2019 జనవరి
జనవరి 1 హెడ్ క్యాషియర్ నుంచి తీసుకున్న బయానా (చెక్కు) – ₹ 350
జనవరి 3 పోస్టల్ ఛార్జీలు – ₹ 25
జనవరి 6 ‘టీ’ ఖర్చులు – ₹ 30
జనవరి 7 స్పీడ్ పోస్ట్క చెల్లించింది – ₹ 25
జనవరి 9 వేతనాల చెల్లింపు – ₹ 55
జనవరి 11 అల్పాహారము – ₹ 15
జనవరి 15 స్టేషనరీకి చెల్లించింది – ₹ 28
జనవరి 20 దింపుడు ఛార్జీలు – ₹ 23
జనవరి 21 రవాణాకి చెల్లించింది – ₹ 32
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 22

ప్రశ్న 21.
విశ్లేషణాత్మక చిల్లర నగదు చిట్టాను తయారుచేయండి.
2018 ఫిబ్రవరి
ఫిబ్రవరి 1 హెడ్ క్యాషియర్ నుంచి వచ్చిన బయానా – ₹ 400
ఫిబ్రవరి 4 రైలు ఛార్జీలకు చెల్లించింది – ₹ 39
ఫిబ్రవరి 5 మరమ్మతులకు చెల్లించింది – ₹ 45
ఫిబ్రవరి 6 కాగితాలు, ఎన్వెలాప్లకు చెల్లించింది – ₹ 26
ఫిబ్రవరి 9 స్టేషనరీ చెల్లించింది – ₹ 18
ఫిబ్రవరి 10 ప్రవీణ్ చెల్లింపు – ₹ 50
ఫిబ్రవరి 14 టీ ఖర్చులు – ₹ 40
ఫిబ్రవరి 16 ఆఫీసు ఖర్చులు చెల్లించింది – ₹ 35
ఫిబ్రవరి 19 ప్రయాణ ఖర్చులకు చెల్లించింది – ₹ 60
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 23

ప్రశ్న 22.
క్రింది వివరాల నుంచి విశ్లేషణాత్మక చిల్లర నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 మార్చి
మార్చి 1 పెద్ద షరాబు నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 300
మార్చి 2 అల్పాహార ఖర్చులు – ₹ 32
మార్చి 5 ఆటో ఛార్జీలు – ₹ 16
మార్చి 7 టెలిగ్రాం ఛార్జీలు – ₹ 18
మార్చి 10 STD ఛార్జీలు – ₹ 21
మార్చి 18 ప్రకటనలకు చెల్లింపు – ₹ 20
మార్చి 22 రవాణాకు చెల్లింపు – ₹ 28
మార్చి 24 ఆఫీసు క్లీనర్కు వేతనాలు చెల్లింపు – ₹ 14
మార్చి 26 ఇతరాలకు చెల్లించింది – ₹ 25
మార్చి 28 వినోదాల కోసం చెల్లించింది – ₹ 30
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 24