Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 2nd Poem रामो विग्रहवान् धर्मः Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 2nd Poem रामो विग्रहवान् धर्मः

निबन्धप्रश्नौ (Essay Questions) (వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न
1. रामः कः ? सः किमर्थ चित्रकुटम् अगच्छत् ? तत्र किमभवत् ?
Who is Rama ? Why did he go to Chitrakuta ? What happened there ?
(अथवा)
2. शृङ्गिबेरपुरात् आरब्धं रामस्य वनवासं वर्णयत ।
Describe Rama’s stay in the forests starting from Sringi berapura.
उत्तर:
Introduction : The lesson रामो विग्रहवान् धर्मः is taken from the first canto of Balakanda in the Ramayana, written by sage Valmiki. Here Narada briefly narrates the story of Rama to Valmiki.

Valmiki’s question: Once sage Valmiki asked Narada whether there was any person at that time who was virtuous, strong, followed dharma, grateful, truthful and resolute. Narada said that Rama who was born in the family of the Ikshvakus was such a person. He was benevolent to the people, pure, self- restrained and endowed with wisdom.

Dasaratha’s desire : His father wanted to install him as the crown prince in the interest of the people. But his wife Kaikeyi asked the boons of banishment of Rama and the coronation of her son Bharata. पूर्व दत्तवरा देवी वरमेनमयाचत । The truthful Dasaratha was bound by the bond of duty, and sent Rama to forest. Lakshmana followed his brother showing his brotherly affection, तं ब्रजन्तं प्रियो लक्ष्मणोनुजगाम ह । Sita, the daughter of king Janaka, and the virtuous wife of Rama also followed her husband.

Meeting with Guha : At Stringiberapura, Rama sent his charioteer. There he met Guha, the lord of the foresters. Rama reached Chitrakuta, and stayed there at the command of Bharadwaja. Dasaratha died weeping for his son. Bharata rejected the kingdom offered to him by Vasishtha and others, and went to the forest to plead with Rama. नियुज्यमानो राज्याय नैच्छंद्राज्यं महावलः ।

Gift of the Padukas: When Bharata requested him to be the king, Rama declined. He gave his padukas to Bharata as deposit. Bharata installed them on the throne and ruled from Nandigrama.

In the Dandaka forest: Rama went to the Dandaka forest. There he killed Viradha, and visited sage Sarabhanga and Agastya. He received from Agastya the bow of Indra, a sword and a pair of quivers with inexhaustible arrows.

The promise to the sages : The sages living in the Dandaka forest met Rama, and requested him to kill the demons. Rama promised them that he would kill the demons in the forest, and also in the war.

Rama killed fourteen thousand demons: There the demoness Surpanakha was disfiguered. Rama killed Khara, Trisiras, Dushana and their followers who were instigated by Surpa-nakha. He killed fourteen thousand demons while living in the forest. रक्षसां निहतान्यसन् सहस्त्राणि चतुर्दश ।

భూ మండలంలో ఇక్ష్వాకు వంశం ప్రసిద్ధి చెందింది. ఆ వంశములో రాముడు అనే పేరుగల ఒక మహాపురుషుడు జన్మించాడు. ఆ రాముడు జనులందరి చేత కీర్తింపబడ్డాడు. ఆ రాముడు స్థిరమైన బుద్ధికలవాడు. మహావీరుడు, మంచి తేజస్సు కలవాడు, ధైర్యము కలవాడు. సకల ధర్మములు తెలిసినవాడు, సత్యమునే పలికెడువాడు. ఎల్లప్పుడూ ప్రజల హితమును కోరేవాడు.

అటువంటి రామునికి తండ్రి దశరథుడు. దశరథుడు సకల గుణాభిరాముడైన రామునికి యువ రాజ్యపట్టాభిషేకం చేయాలని సంకల్పించాడు. ఈ విషయం భార్యయైన కైకకు నచ్చలేదు. ఆ సమయంలో ఆమె దశరథుని తనకు పూర్వము ఇస్తానన్న రెండు వరములను కోరింది. ఆ రెండు వరములలో ఒకటి రామునికి వనవాసము, రెండవది తన కుమారుడైన భరతునికి పట్టాభిషేకం జరిపించుట. మాట తప్పని దశరథుడు రాముని వనవాసమునకు వెళ్ళమని చెప్పెను.

రాముని వెండ భార్యయైన సీత, అన్నను విడిచి ఉండలేని తమ్ముడైన లక్ష్మణుడు కూడా అడవికి వెళ్ళిరి. ప్రజలు రామునితో పాటు గంగానది వరకు వచ్చిరి. ఆ రాత్రికి శృంగిబేరిపురములో ఉన్న గుహుడు అనే నిషాదుని కలుసుకున్నారు. భరద్వాజముని ఆదేశము మేరకు చిత్రకూటము అను ప్రదేశమునకు చేరుకున్నారు. అక్కడ ఒక పర్ణశాలను నిర్మించుకున్నారు. సంతోషముగా కాలము గడపసాగారు.

ఇక్కడ అయోధ్యలో ఉన్న దశరథుడు పుత్ర వియోగము తట్టుకోలేక మరణము పొందెను. దశరధుని మరణం తరువాత భరతుని రాజ్యాభిషిక్తుని కమ్మని వసిష్ఠుడు మొదలగువారు కోరారు. కాని భరతుడు అందుకు ఒప్పుకొనలేదు. రాముని కొరకు భరతుడు రాముడు ఉన్నచోటికి వెళ్ళాడు.

రామునికి తండ్రి మరణవార్త తెలిపి తిరిగి అయోధ్యకు వచ్చి రాజ్యము చేయమని కోరాడు. ధర్మాత్ముడైన రాముడు తండ్రి ఆజ్ఞ పాటించడం తన ధర్మమని రాజ్యం తిరిగి తీసుకొనుటకు ఒప్పుకొనలేదు. రాముడు తన పాదుకలను ఇచ్చి, వాటిని సింహాసనము మీద ఉంచి రాజ్యము చేయమని చెప్పెను. భరతుడు రామ పాదుకలను భక్తితో తీసుకొని అయోధ్య వెలుపల ఉన్న నంది గ్రామమునకు వెళ్ళెను. అక్కడ రాముని పాదుకలను ఉంచెను. రాముని రాకను కోరుకుంటూ అక్కడి నుండి రాజ్యపాలన చేయసాగెను.

తరువాత రాముడు దండకారణ్యమును ప్రవేశించెను. అక్కడ నివసిస్తున్న విరాధుడు అనే రాక్షసుని చంపెను. శరభంగ మహర్షిని, సుతీక్ష మహర్షి, అగస్త్య మహర్షిని ఆయన సోదరుడిని సందర్శించెను. ఆ ప్రకారంగా అరణ్యములో నివసించుచున్న రాముని అక్కడి మునులు చూచుటకు వచ్చిరి. తమకు రాక్షస బాధ ఎక్కువగా ఉన్నదని, ఆ రాక్షసులను సంహరించి తమకు రక్షణ కల్పించమని రాముని కోరిరి.

నేను రాక్షస సంహారము చేస్తాను అని రాముడు ఆ ఋషులకు మాట ఇచ్చాడు. ఆ దండకారణ్యములో రావణుని సేనలు ఉన్నాయి. రావణుని చెల్లెలు పేరు శూర్పణఖ. ఆమె కామరూపిణి. ఆమె రాముని ప్రేమించింది. రాముడు ఆమె ముక్కు చెవులు కోసి విరూపిగా చేశాడు. శూర్పణఖ వెళ్ళి రావణుని సైన్యాధిపతులైన ఖర, దూషణ త్రిశిరులకు తనకు జరిగిన అవమానము గుర్తించి చెప్పింది.

వారందరూ రాముని మీదకు -యుద్ధానికి వచ్చారు. రాముడు వారితో యుద్ధము చేసి వారినందరినీ చంపాడు. ఆ విధంగా రాముడు తాను దండకారణ్యములో ఉన్నప్పుడు జనస్థానములో నివసించుచున్న రాక్షసులను 14,000 మందిని చంపాడు. ఈ విధంగా రాముడు వనవాసం చేయసాగాడు.

लघुसमाधनप्राशन: (Short Answer Questions) (స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
महीपतिः दशरथः किं कर्तुम् ऐच्छत् ?
उत्तर:
महीपतिः दशरथः श्रेष्ठगुणैः युक्तं, ज्येष्ठं पुत्रं रामं प्रीत्या यौवराज्येन संयोक्तुम ऐच्छत् ।

प्रश्न 2.
भरतः रामं किमिति वचोऽब्रवीत् ?
उत्तर:
“त्वमेव अयोध्यायाः राजा’ इति भरतः रामं वचोऽब्रवीत् ।

प्रश्न 3.
रामः किमालक्ष्य दण्डकां प्रविवेश ?
उत्तर:
रामः ” अयोध्याप्रजानां लक्ष्यं मम समीपागमनम” इति आलक्षय दण्डकां प्रविवेश ।

प्रश्न 4.
जनस्थाने रामेण का विरूपिता अभवत् ?
उत्तर:
जनस्थाने रामेण शूर्पणखा राक्षसी कामरूपिणी विरूपिता अभवत् ।

प्रश्न 5.
रामः रणे कं कं निजघान ?
उत्तर:
रामः रणे खरं, त्रिशिरसं तथा दूषणं नाम राक्षसं निजघान ।

एकवाक्यसमाधानप्रश्नाः (One Word Answer Questions) (ఏకవాక్య సమాధాన ప్రశ్నలు )

प्रश्न 1.
सीता रामं कथम् अनुगता ?
उत्तर:
यथा शशिनं रोहिणी तथा सीता रामं अनुगता ।

प्रश्न 2.
गुहः कः ?
उत्तर:
गुहः निषादाधिपतिः ।

प्रश्न 3.
रामः कस्य शासनात् चित्रकूटे न्यवसत् ?
उत्तर:
रामः भरद्वाजस्य शासनात् चित्रकूटे न्यवसत् ।

प्रश्न 4.
भरतः कुत्र राज्यमकरोत् ?
उत्तर:
भरतः नन्दिग्रामे राज्यमकरोत् ।

प्रश्न 5.
रामेण केषां वधः प्रतिज्ञातः ?
उत्तर:
रामेण वने स्थितानां राक्षसानां वधः प्रतिज्ञातः ।

सन्दर्भवाक्यानि (సందర్భవాక్యాలు)

प्रश्न 1.
पूर्वं दत्तवरा देवी वरमेनमयाचत ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं महर्षि वाल्मीकिना विरचितात् श्रीमद्रामायणे बालकाण्डात् प्रथमसर्गात् रामो विग्रहवान धर्मः इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – दशरथेन कृतान् रामस्य अभिषेकयत्नान् दृष्ट्वा भार्या कैकेयी दशरथं प्रति एवं जगाद ।

भावः – महाराज ! पुरा भवता मां प्रति दत्तौ वरौ इदानीं याचितुम इच्छामि ।

प्रश्न 2.
तं व्रजन्तं प्रियो भ्राता लक्ष्मणोऽनुजगाम ह ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं महर्षि वाल्मीकिना विरचितात् श्रीमद्रामायणे बालकाण्डात् प्रथमसर्गात् रामो विग्रहवान धर्मः इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – पित्रा आदिष्टः रामः वनवासं कर्तुं उद्युक्तः । तदा लक्ष्मणस्य स्थितिः कविः वर्णयति ।

भावः – वनवासार्थं प्रस्थितं प्रियभ्रातरं रामं लक्ष्मणः अपि अनुससार ।

प्रश्न 3.
नियुज्यमानो राज्याय नैच्छद्राज्यं महाबलः।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं महर्षि वाल्मीकिना विरचितात् श्रीमद्रामायणे बालकाण्डात् प्रथमसर्गात् रामो विग्रहवान धर्मः इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – भरताय राज्याय नियोज्यमान सन्दर्भे, भरतस्य स्थितिः कविना अत्र वर्णिता ।

भावः – वसिष्ठादि प्रमुखाः भरतं राज्ये प्रतिष्ठितुमैच्छन् । किन्तु
भरतः तं नाङ्गीकृतवान् ।

प्रश्न 4.
रक्षसां निहतान्यासन् सहस्राणि चतुर्दश ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं महर्षि वाल्मीकिना विरचितात् श्रीमद्रामायणे बालकाण्डात् प्रथमसर्गात् रामो विग्रहवान धर्मः इति पाठात् गृहीतम्।

सन्दर्भः – दण्डकारण्ये रामेण कृता राक्षसवधा कविना अत्र वर्णिता ।

भावः रामः दण्डकारण्ये निवसन्तां चतुर्दश सहस्र संख्याकान् राक्षसान् मारितः ।

व्याकरणांशाः (Grammar) (వ్యాకరణము )

सन्धयः

1. चैतत् = च + एतत् – वृद्धिसन्धिः
2. नियतात्मा = नियत + आत्मा – सवर्णदीर्घसन्धिः
3. देवमायेव = देवमाया + इव – गुणसन्धिः
4. भरताग्रज: = भरत + अग्रजः – सवर्णदीर्घसन्धिः
5. नन्दिग्रामेऽकरोत् = नन्दिग्रामे + अकरोत् – पूर्वरूपसन्धिः
6. जितेन्द्रियः = जित + इन्दियः – गुणसन्धिः
7. जग्राहैन्द्रं = जग्राह + ऐन्द्रं – वृद्धिसन्धिः
8. निहतान्यासन् = निहतानि + आसन् – यणादेशसन्धिः

कठिनशब्दार्थाः

प्रहृष्ट: = विशेषेण आनन्दितः
द्युतिमान् = तेजश्शाली
धृतिमान् = धैर्यवान्
समाधिमान् = मनस्समाधानयुक्तः (composed)
विवासनं = राज्यात् बहिः प्रेषणम्
निषादाधिपतिः = व्याधानां राजा
आवसथं = निवासं
तूणी = शराश्रयौ
अक्षयसायकौ = अक्षयबाणयुक्तौ
संयति = युद्धे,
अग्निकल्पानां = पावक़-सदृशानाम्

संस्कृतभाषाकौशलम् 

षष्ठी विभक्तिरूपाणि प्रयुज्य वाक्यानि लिखत ।

प्रश्न 1.
एकवचनम् – (रामः) रामस्य पत्नी सीता ।
Sita is the wife of Rama.

द्विवचनम् – (लवकुशौ) लवकुशयोः जननी जानकी ।
Sita is the mother of Lava and Kusa.

बहुवचनम् – (पाण्डवाः) पाण्डवानां जननी कुन्ती ।
Kunti is the mother of Pandavas.

प्रश्न 2.
एकवचनम् – (शिवः) …………… पुत्रः गणेशः ।
द्विवचनम् – (लक्ष्मणशत्रुघ्नौ) ……………… माता सुमित्रा ।
बहुवचनम् – (कौरवाः) ……………. जननी गान्धारी |
उत्तर:
एकवचनम् – शिवस्य पुत्रः गणेशः ।
द्विवचनम् – लक्ष्मणशतृघ्नयोः माता सुमित्रा ।
बहुवचनम् – कौरवानां जननी गान्धारी ।

प्रश्न 3.
एकवचनम् – (कृष्णः ) ………………. जननी देवकी ।
द्विवचनम् – (मेरुहिमालयौ) ……………….. शिखराः उन्नताः ।
बहुवचनम् – (पर्वताः) ……………… राजा हिमालयः ।
उत्तर:
एकवचनम् – कृष्णस्य जननी देवकी ।
द्विवचनम् – मेरुहिमालयोः शिखराः उन्नताः ।
बहुवचनम् – पर्वतानां राजा हिमालयः ।

प्रश्न 4.
एकवचनम् – (हिमालयः ) ……………….. पुत्री पार्वती ।
द्विवचनम् – (पार्वतीपरमेश्वरौ) ……………….. पुत्रः कुमारः ।
बहुवचनम् – (पुराणानि ) ……………….. रचयिता व्यासः ।
उत्तर:
एकवचनम् – हिमालयस्य पुत्री पार्वती ।
द्विवचनम् – पार्वतीपरमेश्वयोः पुत्रः कुमारः ।
बहुवचनम् – पुराणाम् रचयिता व्यासः ।

प्रश्न 5.
एकवचनम् – (कविः) कवेः नाम कालिदासः ।
द्विवचनम् – (कवि) कव्योः नामनी कालिदासभासौ ।
बहुवचनम् – (कवयः) ……………….. कीर्तिः अजरामरा ।
उत्तर:
एकवचनम् – कवेः नाम कालिदासः ।
द्विवचनम् – काव्योः नामनी कालिदासभासौ ।
बहुवचनम् – कवीनां कीर्तिः अजरामरा ।

प्रश्न 6.
एकवचनम् – (मुनिः) ……………….. नाम नारदः ।
द्विवचनम् – (मुनी) ……………….. नामनी पाणिनिकात्यायनौ ।
बहुवचनम् – (मुनयः) ……………..
नामानि पाणिनिकात्यायनपतञ्जलयः ।
उत्तर:
एकवचनम् – मुनेः नाम नारदः ।
द्विवचनम् – मुन्योः नामनी पाणिनिकात्यायनौ ।
बहुवचनम् – मुनीनां नामानि पाणिनिकात्यायनपतञ्जलयः ।

प्रश्न 7.
एकवचनम् – (वटू) वट्रो: जननी ।
द्विवचनम् – (वटुः) वटो: नाम प्रह्लादः ।
बहुवचनम् – (वटवः) गुरुकुलं पूर्णप्रज्ञाविद्यापीठम् ।
उत्तर:
एकवचनम् – वटोः नाम प्रह्लादः ।
द्विवचनम् – वटो जननी ।
बहुवचनम् – वटूनां गुरुकुलं पूर्णप्रज्ञाविद्यापीठम् ।

प्रश्न 8.
एकवचनम् – (तरुः) ………………. नाम न्यग्रोधः ।
द्विवचनम् – (तरु) ………………. छाया शीतला ।
बहुवचनम् – (तरवः) ……………….. शाखाः विशालाः ।
उत्तर:
एकवचनम् – तरोः नाम न्यग्रोधः ।
द्विवचनम् – तर्वोः छाया शीतला ।
बहुवचनम् – तरूणां शाखाः विशालाः ।

प्रश्न 9.
एकवचनम् – (वनम् ) वनस्य नाम नन्दनवनम्
द्विवचनम् – (वने) वनयोः अधिपतिः निषादः ।
बहुवचनम् – (वनानि) वनानां राजा सिंहः ।

प्रश्न 10.
एकवचनम् – (नगरम् ) ……………. नाम ………………… ।
द्विवचनम् – (नगरे) ………………. पालकौ अभ्युदयशीलौ ।
बहुवचनम् – (नगराणि) ……………… शासकाः समर्थाः ।
उत्तर:
एकवचनम् – नगरस्य नाम खम्मम् ।
द्विवचनम् – नगरयोः पालकौ अभ्युदयशीलौ ।
बहुवचनम् – नगराणां शासकाः समर्थाः ।

प्रश्न 11.
एकवचनम् – (कौसल्याः) कौसल्यायाः पतिः दशरथः ।
द्विवचनम् – (रुक्मिणीसत्यभामे) रुक्मिणीसत्यभामयोः पतिः कृष्णः ।
बहुवचनम् – (कन्याः) कन्यानां स्वभावः चञ्चलः ।

प्रश्न 12.
एकवचनम् – (सुभद्रा) ………………. अग्रजः कृष्णः ।
द्विवचनम् – (गङ्गायमुने) ………………. जलम् अतीव स्वच्छम |
बहुवचनम् – (बालिकाः) ………………. विद्याभ्यासः आवश्यकः ।
उत्तर:
एकवचनम् – सुभद्रायाः अग्रजः कृष्णः ।
द्विवचनम् – गङ्गायमुनयो: जलम् अतीव स्वच्छम |
बहुवचनम् – बालिकानां विद्याभ्यासः आवश्यकः ।

प्रश्न 13.
एकवचनम् – नदी विशाला |
द्विवचनम् – (नद्यौ) नद्योः जलं मलिनम् ।
बहुवचनम् – (नद्यः) नदीनां सलिलानि शिवानि ।

प्रश्न 14.
एकवचनम् – (वधूः) वध्वाः नाम गौरी ।
द्विवचनम् – (वध्वौ वध्वोः स्वभावः उत्तमः ।
बहुवचनम् – (वध्वः) वधूनाम् अभ्युदयाय कल्याणलक्ष्मीः ।

प्रश्न 15.
एकवचनम् – (कुलवधूः) ………………… आभरणं लज्जा ।
द्विवचनम् – (कुलवध्वौ) ……………….. आभरणं विनयः ।
बहुवचनम् – (कुलवध्वः) ………………… आभरणं शीलम् |
उत्तर:
एकवचनम् – कुलवध्वाः आभरणं लज्जा |
द्विवचनम् – कुलवध्वोः आभरणं विनयः ।
बहुवचनम् – कुलवधूनां आभरणं शीलम् ।

अस्ति – नास्ति

पत्र / अत्र / कुत्र / सर्वत्र / अन्यत्र / एकत्र
‘पत्र’ इति अव्ययपदं प्रयुज्य प्रश्नस्य उत्तरं लिखत ।

तत्र – there

प्रश्न 1.
रामः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
रामः तत्र अस्ति ।

प्रश्न 2.
कविः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
कवि तत्र अस्ति ।

प्रश्न 3.
भानुः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
भानुः तत्र अस्ति ।

प्रश्न 4.
गौः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
गौः तत्र अस्ति ।

प्रश्न 5.
धाता कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
धाता तत्र अस्ति ।

प्रश्न 6.
सीता कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
सीता तत्र अस्ति ।

प्रश्न 7.
वधूः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
वधूः तत्र अस्ति ।

प्रश्न 8.
वनं कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
वनं तत्र अस्ति ।

अत्र – here

प्रश्न 1.
शिवः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
शिवः अत्र अस्ति ।

प्रश्न 2.
रविः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
रविः अत्र अस्ति ।

प्रश्न 3.
शिशुः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
शिशुः अत्र अस्ति ।

प्रश्न 4.
माला कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
माला अत्र अस्ति ।

प्रश्न 5.
पुत्री कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
पुत्री अत्र अस्ति ।

प्रश्न 6.
वधूः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
वधूः अत्र अस्ति ।

प्रश्न 7.
फलं कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
फलंः अत्र अस्ति ।

सर्वत्र – everywhere

प्रश्न 1.
वायुः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
वायुः सर्वत्र अस्ति ।

प्रश्न 2.
ईश्वरः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
ईश्वरः सर्वत्र अस्ति ।

प्रश्न 3.
धर्मः कुत्र अस्ति ?
Telangana
उत्तर:
धर्मः सर्वत्र अस्ति ।

प्रश्न 4.
प्रकाशः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
प्रकाशः सर्वत्र अस्ति ।

रिक्तस्थानम् ‘अत्र’ ‘अन्यत्र’ पदाभ्यां पूरयित्वा वाक्यं लिखत ।
अत्र – here
अन्यत्र – somewhere

प्रश्न 1.
कृष्णः अत्र अस्ति । बलरामः अन्यत्र अस्ति ।

प्रश्न 2.
रविः ……………….. । कविः ………………. ।
उत्तर:
रविः अत्र अस्ति । कविः अन्यत्र अस्ति ।

प्रश्न 3.
शिशुः ……………….. । जननी ………………. ।
उत्तर:
शिशुः अत्र अस्ति । जननी अन्यत्र अस्ति ।

प्रश्न 4.
आचार्यः ………………. । शिष्यः …………….. ।
उत्तर:
आचार्यः अत्र अस्ति । शिष्यः अन्यत्र अस्ति ।

(एकत्र at one place) ఏదైనా ప్రదేశం

प्रश्न 1.
छात्राः कुत्र सन्ति ?
उत्तर:
छात्राः एकत्र सन्ति ।

प्रश्न 2.
बालिकाः कुत्र सन्ति ?
उत्तर:
बालिकाः एकत्र सन्ति ।

प्रश्न 3.
पुस्तकानि कुत्र सन्ति ?
उत्तर:
पुस्तकाः एकत्र सन्ति ।

प्रश्न 4.
वृक्षाः कुत्र सन्ति ?
उत्तर:
वृक्षाः एकत्र सन्ति ।

भावः (Substance) (తాత్పర్యము)

1. तपरस्वाध्यायनिरतं तपस्वी वाग्विदां वरम् ।
नारदं परिपप्रच्छ वाल्मीकिर्मुनिपुंगवम् ॥

Substance: The sage Valmiki enquired the best of the orators, sage Narada, who was engaged in penance, and self-study.

తాత్పర్యము : తపనస్స్వాధ్యాయ నిరతుడు, తపస్వి, వాగ్విదులలో శ్రేష్ఠుడు అయిన నారదుడిని వాల్మీకి మునిపుంగవుడు అడిగెను.

2. कोऽन्वस्मिन् साम्प्रतं लोके गुणवान् कश्च वीर्यवान् ।
छर्मज्ञश्च कृतज्ञश्च सत्यवाक्यो दृढव्रतः ॥

Substance : ‘Who, in the present world, is virtuous, strong, knower of dharma, grateful, truthful and resolute ?

తాత్పర్యము : ఈ భూలోకములో మంచి సుగుణములు కలవాడు పరాక్రమ వంతుడు, ధర్మాత్ముడు, సత్యమునే పలుకువాడు, అనుకున్న పని నెరవేర్చేవాడు ఎవరైనా ఉన్నారా ?

3. एतदिच्छाम्यहं श्रोतुं परं कौतूहलं हि मे ।
महर्षे त्वं समर्थोऽसि ज्ञातुमेवं विधं नरम् ॥

Substance : I want to know this. I am very curious. O sage ! You are capable of knowing such a person.

తాత్పర్యము : ఇటువంటి నరుడిని గూర్చి వినవలెనని నాకు చాలా కోరికగా ఉన్నది. అందువలన అటువంటి మహాపురుషుని గురించి నాకు తెలియ జేయుము.

4. श्रुत्वा चैतत् त्रिलोकज्ञो वाल्मीकेर्नारदो वचः ।
श्रूयतामिति चामन्त्र्य प्रहृष्टो वाक्यमब्रवीत् ॥

Substance : On listening to these words of Valmiki, the pleased Narada, who knew about the three worlds, said these words, saying to him, “Listen then”.

తాత్పర్యము : వాల్మీకి మాటలు విని త్రిలోక సంచారియైన నారదుడు వాల్మీకిని పిలిచి గొప్ప మాటను చెప్పెను.

5. इक्ष्वाकुवंशप्रभवो रामो नाम जनैः क्षुतः ।
नियतात्मा महावीर्यो द्युतिमान् धृतिमान् वशी ॥

Substance : Bom in the family of the Ikshvakus, known to the people by the name “Rama”, there is one who is self- controlled, very strong, splendourous, resolute and a master of his senses.

తాత్పర్యము : ఇక్ష్వాకు వంశములో పుట్టిన రాముడు అనే పేరుగల ఒక మహాపురుషుడు ప్రజలందరిచేత కీర్తింపబడ్డాడు. ఆ రాముడు స్థిరమైన బుద్ధిగలవాడు. మహావీరుడు తేజస్సు కలవాడు. ధైర్యవంతుడు.

6. दर्मज्ञः सत्यसन्धक्ष्य प्रजानां च हिते रतः ।
यशस्वी ज्ञानसम्पन्नः शुचिर्वश्यः समाधिमान् !!

Substance : He knows the dharma, is dedicated to the truth, interested in the welfare of the people, famous, endowed with wisdom, pure, has control over his senses, and is meditative.

తాత్పర్యము : రాముడు సకల ధర్మములు తెలిసినవాడు. అసత్యమాడనివాడు. ఎల్లప్పుడు ప్రజల మేలు కోరేవాడు. మంచి కీర్తికలవాడు. జ్ఞాన సంపన్నుడు. ఎప్పుడూ శుచిగా ఉంటాడు.

7. तमेवं गुणसम्पन्नं रामं सत्यपराक्रमम् ।
ज्येष्ठं श्रेष्ठगुणैर्युक्तं प्रियं दशरथस्सुतम् ॥

తాత్పర్యము : ఇటువంటి గుణములు కలిగిన రాముడు సత్యవ్రతుడు. ఎంతో గొప్ప మంచి గుణములు కలిగిన రాముడు దశరథుని పుత్రుడు.

8. प्रकृतीनां हितैर्युक्तं प्रकृतिप्रियकाम्यया ।
यौवराज्येन संयोक्तुमैच्छत् प्रीत्या महीपतिः ॥

Substance: King Dasaratha, in order to do good to the people, with great affection wanted to installas the crown prince his beloved eldest son Rama, who was endowed with such great virtues, had the strength of truth, was associated with the welfare of the subjects.

తాత్పర్యము : ప్రకృతిని, ప్రజలను ప్రేమించు దశరథుడు. సకల గుణములు కలిగిన రామునికి పట్టాభిషేకము చేయాలని నిశ్చయించెను.

9. तस्याभिषेकसम्भारान् दृष्ट्वा भार्याऽथ कैकयी ।
पूर्वं दत्तवरा देवी वरमेनमयाचत ।
विवासनं च रामस्य भरतस्याभिषेचनम् ||

Substance: On seeing the preparation for his coronation, his wife Kaikeyi, who received a boon from the king previously, asked this boon of Rama’s exile and Bharata’s coronation.

తాత్పర్యము : రాజ్యాభిషేకము యొక్క ఏర్పాట్లను చూచి భార్య అయిన కైక పూర్వం దశరథుడు ఇస్తానన్న రెండు వరములను ఇమ్మని అడిగింది. వానిలో ఒకటి భరతుని పట్టాభిషేకము. రెండవది రాముని వనవాసము.

10. स सत्यवचनाद्राजा धर्मपाशेन संयतः ।
विवासयामास सुतं रामं दशरथः प्रियम् ॥

Substance: The king restrained by the bond of dharma, and because of his truthfulness sent his beloved son to the forest.

తాత్పర్యము : ఇచ్చిన మాట తప్పని దశరథుడు, ధర్మమునకు కట్టుబడి కొడుకైన రాముని వనవాసమునకు పంపెను.

11. स जगाम वनं वीरः प्रतिज्ञाम् अनुपालयन् ।
पितुर्वचननिर्देशात् कैकेय्याः प्रियकारणात् ||

Substance : Keeping the promise, and obeying the order of his father that brave one went to the forest to please Kaikeyi.

తాత్పర్యము : తండ్రి మాటను అనుసరించి కైకేయి మీద గౌరవముతో రాముడు అడవికి వెళ్ళెను.

12. तं व्रजन्तं प्रियो आता लक्ष्मणोऽनुजगाम ह ।
स्नेहाद्विनयसम्पन्नः सुमित्रानन्दवर्धनः ।
भ्रातरं दयितो भ्रातुः सौभ्रात्रमनुदर्शयन् ॥

Substance : Lakshmana, his dear and obedient brother, the one who caused delight to Sumitra, followed him showing his brotherly affection.

తాత్పర్యము : అన్నను విడిచి ఉండలేని లక్ష్మణుడు కూడా అడవికి వెళ్ళెను. స్నేహము, వినయము కలవాడు అయిన లక్ష్మణుడు, సోదరుని అనుసరిస్తూ
అడవికి వెళ్ళెను.

13. रामस्य दयिता भार्या प्राणसमा हिता ।
जनकस्य कुले जाता व निर्मिता ॥ .

తాత్పర్యము : రామునికి ప్రాణసమానురాలు సీత. దైవముచే ఇవ్వబడిన ఆమె జనకుని కులములో పుట్టినది.

14. सर्वलक्षणसंपन्न नारिणाम् उत्तमा वधूः ।
सीताऽप्यनुगता रामं शशिनं रोहिणी यथा ।
पौरैरनुगतो दूरं पित्रा दशरथेन च ॥

Substance: Sita, the beloved wife of Rama, who was equal to his life, and always acted beneficially, and who was bom in the family of the Janakas, created like divine Maya, and who was endowed with all good qualities, and who was the best among women also followed Rama just as Rohini followed the moon. He was followed for a long distance by the citizens and his father.

తాత్పర్యము : సీత సర్వగుణములు కలిగినది. స్త్రీలలో ఉత్తమ ఇల్లాలు. దేవి చంద్రుని అనుసరించినట్లుగా సీత రాముని అనుసరించి వనమునకు వెళ్ళినది. వీరు అడవులకు వెళుతుంటే దశరథుడు, పురజనులు వీరివెంట వచ్చిరి.

15. शृङिबेरपुरे सूतं गङ्गाकूले व्यसर्जयत् ।
गुहमासाद्य धर्मात्मा निषादाधिपतिं प्रियम् ॥

తాత్పర్యము : శృంగిబేరపురములో ఉన్న గంగానది ఒడ్డున వారిని వదిలిపెట్టిరి. గుహుడు అనే నిషాదుడిని వారు కలుసుకొని ఆ రాత్రి అక్కడ ఉండిరి.

16. गुहेन सहितो रामो लक्ष्मणेन च सीतया ।
ते वनेन वनं गत्वा नदीस्तीर्त्वा बहूदकाः ॥

Substance : He left his charioteer at Sringiberajpura on the bank of the Ganga. The pious Rama met his friend Guha, the lord of the Nishadas. Accompanied by Guha, Rama, along with Sita and Lakshmana crossed the river.

తాత్పర్యము : సీత, లక్ష్మణులతో కలిసి రాముడు, గుహుని సహాయముతో గంగానదిని దాటి అడవికి చేరిరి.

17. चित्रकुटमनुप्राप्य भरद्वाजस्य शासनात् ।
रम्यमावसथं कृत्वा तत्र ते न्यवसन् सुखम् ॥

Substance : The three of them went from one forest to another, crossed many rivers full of waters, and having reached the beautiful Chitrakuta, made it their abode on the word of Bharadwaja.

తాత్పర్యము : భరద్వాజ ముని మాట ప్రకారము వారు చిత్రకూటం అనే ప్రదేశమునకు వెళ్ళి, అక్కడ ఒక పర్ణశాలను నిర్మించుకొని సుఖముగా ఉంటూ ఉండిరి.

18. चित्रकुटं गते रामे पुत्रशोकातुरस्तथा ।
राजा दशरथः स्वर्गं जगाम विलपन् सुतम् ||

Substance: While Rama reached Chitrakuta, the grief-stricken king Dasaratha weeding for his son, departed to heaven.

తాత్పర్యము : రాముడు చిత్రకూటము చేరగానే పుత్ర శోకముతో ఏడుస్తూ రాజైన దశరథుడు మరణము పొందెను.

19. गते तु तस्मिन् भरतो वासिष्टप्रमुखैर्विजैः ।
नियुज्यमानो राज्याय नैच्छंद्राज्यं महाबलः ||

Substance : After his death, asked by Vasishtha and other important Brahmins to rule the kingdom, the mightly Bharata did not accept.

తాత్పర్యము : దశరథుడు మరణించిన తరువాత వసిష్ఠుడు మొదలగువారు భరతుని రాజ్యము చేయమని అడిగిరి. అందుకు భరతుడు అంగీకరించలేదు.

20. स जगाम वनं वीरो रामपादप्रसादकः ।
गत्वा तु स महात्मानं रामं सत्यपराक्रमम् ॥

Substance : The valourous one went to forest to plead with Rama.

తాత్పర్యము : తరువాత భరతుడు రాముడు ఉన్న అడవికి వెళ్ళెను. కాని రాముడు ఒప్పుకొనకపోవుటచే తన పాదుకలను ఇమ్మని కోరెను.

21. अयाचत भ्रातरं राममार्यभवपुरस्कूतः ।
त्वमेव राजा धर्मज्ञ इति रामं वचोऽब्रवीत् ॥

Substance : Having went to Rama, the truthful one, he requested his brother honouring him with due respect speaking these words. “O knower of dharma, you alone are the king”.

తాత్పర్యము : భరతుడు రాముని పూజ్యభావముతో ఇలా అడిగెను. ధర్మపరా యణుడవైన నీవే రాజువు అని చెప్పెను.

22. रामोऽपि परमोदारः सुमुखः सुमहायशाः ।
न चैच्छत् पितुरादेशात् राज्यं रामो महाबलः ॥

Substance: The renowned warrior Rama, who was benevolent and had pleasing countenance, did not desire the kingdom obeying the command of his father.

తాత్పర్యము : మంచివాడు, కీర్తివంతుడు, ఉదార స్వభావము కలవాడు అగు రాముడు, బలవంతుడు, పితృవాక్య పరిపాలకుడు అగు రాముడు రాజ్యమును – కోరలేదు.

23. पादुके चास्य राज्याय न्यासं दत्वा पुनः पुनः ।
निवर्तयामास ततो भस्तं भरताग्रजः ॥

Substance : Rama, the elder brother of Bharata gave his padukas as deposit to Bharata, and sent him back.

తాత్పర్యము : భరతుడు రామపాదుకలను తీసుకొని సింహాసనము నందు వాటిని ఉంచి రాముని ఆజ్ఞను శిరసావహించి రాజ్యము చేయసాగెను.

24. स काममनवाप्यैव रामपादावुपस्पृशन् ।
नन्दिग्रामेऽकरोत् राज्यं रामागमनकाङ्क्षया ||

Substance: His desire unfulfilled, he touched the feet of Rama and ruled from Nandigrama, awaiting the return of Rama.

తాత్పర్యము : అతడు రామపాదుకలను తాకుతూ మనస్సు నందు రాముడు రావాలని కోరుతూ నంది గ్రామము నందు రాజ్యము చేయసాగెను.

25. गाते तु भरते श्रीमान् सत्यसन्धो जितेन्द्रियः ।
रामस्तु पुनरालक्ष्य नागरस्य जनस्य च ।
तत्रागमनमेकाग्रो दण्डकान् प्रविवेश ह ॥

Substance : After Bharata left, the truthful Rama, who had control over his senses, anticipating the arrival of the citizens there, with unswerving concentration entered the Dandaka forest.

తాత్పర్యము : సత్యసంధుడు, ఇంద్రియ నిగ్రహము కల భరతుడు వెళ్ళెను. రాముడునూ నగర ప్రజలయందు నమ్మకము ఉంచెను. తరువాత రాముడు దండకారణ్యమును ప్రవేశించెను.

26. प्रविश्य तु महारण्यं रामो राजीवलोचनः ।
विराधं राक्षसं हत्वा शरभङ्गं ददर्श ह ।

తాత్పర్యము : కలువల వంటి కన్నులు గల రాముడు అరణ్యమును ప్రవేశించి విరాధుడు అనే రాక్షసుడిని చంపి శరభంగుని చూచెను.

27. सुतिक्षणं चाप्यगरत्यं च अगरत्यभ्रातरं तथा ॥

Substance : Having entered that great forest, the lotus-eyed Rama killed the demon Viradha and met sage Sarabhanga, Agastya and the brother of Agastya.

తాత్పర్యము : సుతీక్ష మహర్షిని, అగస్త్యుని, ఆయన సోదరుడిని చూచాడు.

28. अगस्त्यवचनाच्चैव जग्राहैन्द्रं शरासनम् ।
खड्गं च परमप्रीतस्तूणी चाक्षयसायकौ ॥

Substance : Following the word of Agastya, with great pleasure, he received the bow. of Indra along with a sword and a pair of quivers that would never be empty of arrows.

తాత్పర్యము : అగస్త్యుని మాట ప్రకారము, వజ్రాయుధము, అక్షయ తూణీరము, ఖడ్గము, బాణములను సంతోషముగా తీసుకొనెను.

29. वसतरतस्य रामस्य वने वनचरैः सह ।
ऋषयोऽभ्यागमन् सर्वे वधायासुररक्षसाम् ॥

Substance: As he lived in the forest along with the foresters, all the sages arrived to request him the destruction of the demons.

తాత్పర్యము : అక్కడ వనములో వనములోని వారితో నివసించుచుండెను. అక్కడికి మునులు వచ్చి తమను బాధించుచున్న రాక్షసులను చంపమని కోరెను.

30. स तोषां प्रतिशुश्राव राक्षसानां तथा वने ।
प्रतिज्ञातश्च रामेण वधः संयति रक्षसाम् ।
ऋषीणामग्निकल्पानां दण्डकारण्यवासिनाम् ॥

Substance : He promised them that in the forest. He also promised the killing of the demons in the battle to the sages who lived in the Dandaka, and who were like the fire.

తాత్పర్యము : రాముడు వారికి రాక్షసవధ చేస్తానని మాట ఇచ్చెను. మాట ఇచ్చిన రాముడు ఋషుల అగ్నిహోత్రాలను, దండకారణ్యములో ఉన్నవారిని రక్షిస్తూ రాక్షసవధ చేసెను.

31. तेन तत्रैव वसता जनस्थाननिवासिनि ।
विरूपिता शूर्पणखा राक्षसी कामरूपिणी ॥

Substance : By him who stayed there in the forest, the demoness Surpanakha, who lived in Janasthana and who could take any form at will, was disfiguered.

తాత్పర్యము : ఆ దండకారణ్యములో నివసించుచున్న శూర్పణఖ కామరూప విద్యలు తెలిసినది. వికార రూపము కలది.

32. ततः शूर्पणखावाक्यात् उद्युक्तान् सर्वराक्षसान् ।
खरं त्रिशिरसं चैव दूषणं चैव राक्षसम् ।
निजघान रणे रामस्तेषां चैव पदानुगान् ॥

Substance: Later Rama killed Khara, Trisirasas and Dushana, and all the demons who followed them encouraged by the words of Surpanakha.

తాత్పర్యము : తరువాత శూర్పణఖ మాటలు విని రాక్షసులందరు యుద్ధమునకు సిద్ధపడిరి. ఆ యుద్ధములో రాముడు ఖరుడు, దూషణుడు, త్రిశరుడు అను రాక్షసులను యుద్ధములో చంపెను.

33. वने तस्मिन् निवसता जनस्थाननिवासिनाम् ।
रक्षसां निहतान्यासन् सहस्राणि चतुर्दश ॥

Substance : By him, while living in the forest were killed fourteen thousand demons who lived in Janasthana.

తాత్పర్యము : రాముడు అక్కడే ఉంటూ జనస్థానములో ఉన్న 14,000 మంది రాక్షసులను చంపెను.

कविपरिचयः
आदिकविः महर्षिः वाल्मीकिः श्रीमद्रामायणं रचितवान् । एकदा स्नानार्थं तमसानदीं गच्छन् सः महर्षिः स्वसहचरे व्याधेन निहते विलपन्तीं क्रौञ्चीं दृष्ट्वा शोकाकुलः अजायतं । तं व्याधं शप्तुमिच्छन् स छन्दोमयीं वाचम् उदीरयामास । स एव वेदादन्यत्र छन्दसः प्रथमः आविर्भावः । ततः विधाता तेनैव छन्दसा रामकथां काव्यत्वेन सङग्रथितुं तं नारदमुखेन सन्दिदेश । वाल्मीकिः आदिकाव्यं रामायणं सप्तसु काण्डेषु निबद्ध्य आदिकविः अजायत । तत्र या कथा नारदेन सङ्ग्रहतः प्रोक्ता तस्याः पूर्वः भागः अत्र पाठत्वेन निर्दिष्टः । असौ पाठः श्रीमद्रामायणान्तर्गतस्य बाल काण्डस्य प्रथमः सर्गः ।

కవి పరిచయం
ఆదికవియైన వాల్మీకి మహర్షి శ్రీమద్రామయణమును రచించెను. ఒకప్పుడు స్నానము కొరకు తపసా నదికి వెళ్ళుచూ తన పక్కనే ఉన్న బోయవానిచే కొట్టబడి ఏడ్చుచున్న క్రౌంచపక్షిని చూచి దుఃఖము కలవాడు అయ్యెను. ఆ బోయవానిని శపించదలచి ఛందోమయమైన మాటను పలికెను. ఆ మాటే వేదముల తరువాత ఛందస్సు కలిగిన మొదటిది. తరువాత బ్రహ్మదేవుడు అదే ఛందస్సుతో రామకథా కావ్యమును వ్రాయుటకు దానిని నారదుని నోటి నుండి వినిపించెను. వాల్మీకి ఆదికావ్యమైన రామాయణమును ఏడు కాండలుగా విభజించి ఆదికవి అయ్యెను. అక్కడ ఏ కథ అయితే నారదుడు చెప్పెనో దాని ముందు భాగము ఇక్కడ పాఠ్యభాగముగా ఇవ్వబడెను. ఈ పాఠము శ్రీమద్రామాయణములో ఉన్న బాలకాండలో మొదటి సర్గలోనిది.

Introduction
Adikavi Valmiki wrote the Ramayana. Once, while going to the river Tamasa for bath, the poet became sad on seeing a female Krauncha bird weeping for her companion, who was killed by a hunter. Desirous of cursing the hunter, he uttered words in metrical verse. That was the first utterance of verse outside the Veda.

Then the creator asked him through Narada to compose the story of Rama in the same metre. Valmiki composed the Ramayana in seven kandas, and became Adikavi, the First Poet. The present lesson consists of the first part of the story told by Narada to Valmiki. This lesson is taken from the first sarga of the Balakanda of the Ramayana.

रामो विग्रहवान् धर्मः Summary in Sanskrit

सारांशः
वाल्मीकिः सर्वसद्गुणोपेतः नरः कः इति नारदं पप्रच्छ । नारदः तादृशः सर्वलक्षणसम्पन्नः रामः एक एव इत्युक्त्वा धर्मसंस्थापनार्थं मानुषरूपेण भुवमवतीर्णस्य नारायणस्य तस्य कथामेवं कथयामास । रामस्य पिता तम् अभिषेक्तुमैच्छत् । किन्तु विमाता कैकयी तस्य विवासनं स्वपुत्रस्य अभिषेचनं च वरम् अयाचत । पितुः वचनं रक्षितुं वनं गच्छन्तं रामम् अनुजः लक्ष्मणः, भार्या सीता च अन्वसरताम् । ते त्रयः चित्रकूटे वस्तुमारभन्त । रामस्य वियोगजेन दुःखेन दशरथे उपरते कैकय्याः पुत्रः भरतः राज्यं नैच्छत् । सः चित्रकूटस्थं रामं प्राप्य राज्यं प्रत्यागन्तुं प्रार्थितवान् । तदनङ्गीकुर्वति रामे भरतः स्वेन नीतयोः हेममययोः पादुकयोः पदं निधातुं तमयाचत । तेन मुहूर्तं धृते ते पादुके नीत्वा, ते सिंहासने आरोप्य राज्यं कर्तुम् उपक्रान्तवान्।

ततः रामे दण्डकारण्ये जनस्थानं प्रविष्टे तत्रत्याः मुनयः तान् बाधमानान् राक्षसान् निहन्तु तं प्रार्थयन् । तेषां समक्षं रामः राक्षसवधं प्रतिजज्ञे । तत्र शूर्पणखा नाम राक्षसी तेन विरूपिता अभवत् । तया चोदितानां रक्षसां चतुर्दश सहस्राणि रामेण निहतान्यभवन् ।

रामो विग्रहवान् धर्मः Summary in Telugu

వాల్మీకి అన్ని మంచి లక్షణములు ఉన్న మనిషి ఎవరు అని నారదుని అడిగెను. నారుదుడు అటువంటి మంచి లక్షణములు అన్ని ఉన్నవాడు రాముడు ఒక్కడే అని చెప్పి, ధర్మ సంస్థాపన కొరకు మనిషి రూపములో భూమి మీద పుట్టుచున్న ఆ నారాయణుని కథను ఈ విధముగా చెప్పసాగెను. రాముని తండ్రి అతనిని రాజును చేయదలచెను. కాని సవతి తల్లియైన కైకేయి అతనికి వనవాసము, తన కుమారునికి రాజ్యాభిషేకము అను వరమును కోరెను.

తండ్రి మాటను నిలుపుటకు అడవికి వెళ్ళుచున్న రాముని తమ్ముడు లక్ష్మణుడు, భార్య సీత కూడా అనుసరించి వెళ్ళిరి. వారు ముగ్గురు చిత్రకూటము నందు ఉండసాగిరి. రాముని విడిచి ఉండలేక దశరథుడు చనిపోగా కైక పుత్రుడైన భరతుడు రాజ్యమును తీసుకొనుటకు ఇష్టపడలేదు. అతడు చిత్రకూటము నందు ఉన్న రాముని కలిసి రాజ్యమును తీసుకొనుమని ప్రార్థించెను. అలా-ఇష్టపడని రాముని, భరతుడు తాను ధరించిన బంగారు పాదుకలను సింహాసనము మీద ఉంచుటకు కోరెను. అతని చేత మంచి ముహూర్తమును పెట్టించి ఆ పాదుకలను తీసుకొని, ఆ సింహాసనము మీద ఉంచి రాజ్యము చేయుటకు నిశ్చయించుకొనెను.

తరువాత రాముడు దండకారణ్యమునకు వెళ్ళగా, అక్కడ ఉన్న మునులు తమను బాధించుచున్న రాక్షసులను చంపుమని కోరిరి. వారి ఎదుటనే రాముడు. రాక్షసులను చంపేను. అక్కడ శూర్పణఖ అనే రాక్షసి రాముని చేత వికార రూపమును పొందెను. వారిచేత వెతుకబడిన రాక్షసులు 14000 మందిని రాముడు చంపెను.

रामो विग्रहवान् धर्मः Summary in English

Valmiki asked Narada who was the person endowed with all virtues. Narada replied that Rama was such a person, who was endowed with all the good qualities. He then proceeded to tell him the story of Rama, who was the incarnation of Lord Narayana. Rama’s father wanted to coronate him.

But his step-mother Kaikeyi asked the boon of the exile of Rama and the coronation of her son Bharata. Rama’s wife Sita, and brother Lakshmana followed Rama to the forest when he wanted to keep the word of his father. The three of them went to Chitrakuta, and stayed there.

Dasaratha died unable to bear the separation from his son Rama. Bharata rejected the kingdom, and went to Chitrakuta to request Rama to return to the city. When Rama did not oblige, he requested Rama to place his feet in the golden padukas. He took those padukaswom by Rama, and placing them on the throne, started to rule the kingdom.

When Rama went to Janasthana in Dandakaranya, the sages there requested him to kill the demons, who were torturing them. Rama promised them the killing of the demons. There Surphanaka was disfigured. Rama killed the fourteen thousand demons sent by her.

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Grammar शब्दरूपाणि Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Sanskrit Grammar शब्दरूपाणि

सर्वास्वपि भाषासु नामवाचकाः, सर्वनामवाचकाः विशेषणवाचकाश्च विद्यन्ते । एतानि सर्वाण्यपि पदानि अत्र संस्कृतभाषायां शब्दाः इति पदेन व्यवह्रियन्ते । शब्देषु अन्तभेदः लिङ्गभेदः इति अंशद्वयं विद्यते । पुम्-स्त्री- नपुंसक इति लिङ्गत्रयं विद्यते । शब्दस्य सप्तविभक्तयः त्रीणि वचनानि च सन्ति । सत्पावभक्तयः त्रीणि वचनानि । संबोधनप्रथमाविभक्तेः विभक्तित्रयं च आहत्य चतुर्विंशतिसंख्याकानि शब्दरूपाणि भवन्ति । सर्वनामशब्दॆषु सम्बोथनाविभक्तिरूपाणि न भवन्ति । अतः सर्वनामशब्देषु एकविंशतिरू पाण्येव भवन्ति ।

Declensions: शब्दा

Unlike in other languages such as English, Hindi, Telugu etc., in Sanskrit the case-endings combine with the nominal base (pratipadika) and form a new word. Thus the Genetive singular case-ending अस् when added to राम gives the form रामस्य, ‘of Rama’, but when added to हरि gives the form हरेः’of Hari’. Here the genetive meaning is the same, but the forms differ. This difference is present because राम is a word that ends in ‘अ’ whereas हरि ends in ‘इ’. Thus any base ending in a particular vowel or consonant will have the same type of form.

Ex : रामस्य, कुष्णस्य, गॊविन्दस्य (all bases ending in अ), but हरेः, कवेः, मुनेः (all bases ending in इ – हरि, कवि and मुनि).

Hence in Sanskrit a table is given with all the case endings, for each base that ends in a particular vowel or consonant. They are known as ‘Sabdas’. In the following pages the Sabdas are given, which are to be by-hearted. As Sanskrit preserves the dual form (to be used when referring to ‘two’ persons or things) it is also given for all case-endings.

अजन्तपुंलिङ्गशब्दाः (అజంతపులింగశబ్ధా:)

1. अकारान्तः पुंलिङ्गः राम शब्दः
అకారాంత: పుంలింగ: రామ శబ్ద:

2. इकारान्तः पुंलिङ्गः कवि शब्दः
ఇకారాంతః పుంలింగః కవి శబ్దః

3. उकारान्तः पुंलिङ्गः भानु शब्दः
ఉకారాంతః పుంలింగః భాను శబ్దః

4. ऋकारान्तः पुंलिङ्गः धातृ शब्दः
ఋకారాంతః పుంలింగః ధాతృ శబ్దః

5. ओकारान्तः पुंलिङ्गः गो शब्दः
ఓకారాంతః పుంలింగః గో శబ్దః

अजन्तस्त्रीलिङ्गशब्दाः (అజంతాస్త్రీలింగశబ్దః)

6. आकारान्तः स्त्रीलिङ्गः सीता शब्दः
అకారాంత: స్త్రీలింగ : సీతా : శబ్దః

7. इकारान्तः स्त्रीलिङ्गः मति शब्दः
ఇకారాంతః స్త్రీలింగః మతి శబ్దః

8. ईकारान्तः स्त्रीलिङ्गः नदी शब्दः
ఈకారాంతః స్త్రీలింగః నదీ శబ్దః

9. ऊकारान्तः स्त्रीलिङ्गः वधू शब्दः
ఊకారాంతః స్త్రీలింగః వధూ శబ్దః

अजन्तनपुंसकलिङ्गशब्दाः (అజంతనపుంసకలింగశబ్దాః)

10. अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः वन शब्द :
అకారాన్త: నపుంసకలింగ: వన శబ్ద:

11. इकारान्तः नपुंसकलिङ्गः वारि शब्दः
ఇకారాన్త: నపుంసకలింగ: వారి శబ్ద:

12. उकारान्तः नपुंसकलिङ्गः मधु शब्दः
ఉకారాంతః నపుంసకలింగః మధు శబ్దః

सर्वनामशब्दाः (సర్వనామశబ్ద:)

13. दकारान्तः पुंलिङ्गः तद् शब्दः
దకారాంతః పుంలింగ: తద్ శబ్ద:

14. दकारान्तः स्त्रीलिङ्गः तद् शब्द :
దకారాంతః స్త్రీలింగః తద్ శబ్ద:

15. दकारान्तः नपुंसकलिङ्गः तद् शब्दः
దకారాంత: నపుంసకలింగ: తద్ శబ్ద:

16. मकारान्तः पुंलिङ्गः किम् शब्दः
మకారాంతః పుంలింగ: కిమ్ శబ్ద:

17. मकारान्तः स्त्रीलिङ्गः किम् शब्दः
మకారాంతః స్త్రీలింగః కిమ్ శబ్ద:

18. मकारान्तः नपुंसकलिङ्गः किम् शब्दः
మకారాంతః నపుంసకలింగః కిమ్ శబ్ద:

19. दकारान्तः पुंलिङ्गः एतद् शब्दः
దకారాంతః పులింగః ఏతద్ శబ్ద:

20. दकारान्तः स्त्रीलिङ्गः एतद् शब्दः
దకారాంతః స్త్రీలింగః ఏతద్ శబ్దః

21. दकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एतद् शब्दः
దకారాంతః నపుంసకలింగః ఏతద్ శబ్దః

22. दकारान्तः त्रिषु लिङ्गेषु सरूपः अस्मद् शब्दः
దకారాంతః త్రిషు లింగేషు సరూపః అస్మద్ శబ్దః

23. दकारान्तः त्रिषु लिङ्गेषु सरूपः युष्मद् शब्दः
దకారాంతః త్రిషు లింగేషు సరూపః యుష్మత్ శబ్దః

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 4th Poem श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 4th Poem श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा

निबन्धप्रश्नौ (Essay Questions) (వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
कृष्णबलरामयोः विद्याभ्यासं ताभ्यां दत्तां गुरुदक्षिणां च वर्णयत ।
Describe the education, and the Gurudakshina of Krishna
and Balarama.

प्रश्न 2.
कृष्णबलरामयोः गुरुपसदनं, गुरुपुत्ररक्षणं च विवृणुत ।
Give an account of Krishna and Balarama’s approach to Guru and saving their Guru’s son.
उत्तर:
Introduction : The lesson is an extract श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा from the tenth skandha of the Bhagavata Purana written by sage Veda Vyasa. The lesson describes the education Krishna and Balarama, and the bringing back of their teacher’s son from death.

Upanayana of Krishna and Balarama: Vasudeva performed the Upanayana ceremony of his sons Krishna and Balarama. Krishna and Balarama received the Gayatri mantra from Garga, the family priest of the Yadus. They concealed their divine nature and behaved like humans.

Education of Krishna and Balarama: They went to Sandipani, a native of Kashi and a resident of the city of Avanti for studies. He taught them all the Vedas along with their ancillaries and Upanishads. He also taught them the science of archery, dharma, logic, the science of debate and the six varieties of polity. They grasped everything by just listening once. सकुन्निगदमात्रेण तौ सज्जागुहतुर्नुप् । four arts in sixtyfour days and nights. They pleased the teacher by offering him gurudakshina.

Sandipani s desire : The teacher understood their greatness and asked that his son, who was drowned in the ocean at Prabhasa be brought back. They agreed and went to the sea. The lord of the ocean worshipped them. सिन्धुर्विदित्वार्हण माहरतयोः ।
Krishna asked him to return the son of their preceptor who was seized by him.

The death of Panchajana : The Ocean said that it was the demon Panchajana, who lived underwater who took the boy away. Krishna immediately jumped into the water, and killed the demon. But he did not find the boy in his belly. जलमाविश्य तं हत्वा नापश्यदुददरेर्भकम् । Krishna took the conch Panchajanya born of his body.

Yama returned the boy: Then, along with Balarama, he went to Samyamani, the city of Yama worshipped them with devotion. He asked him what he could do for them. लीलमनुष्य हे विष्णो युवयोः करवाम किम् । Krishna asked him to give him the son of his preceptor. Yama did so. Krishna and Balarama handed him over to their preceptor, and asked him to ask for more.

Blessings of the teacher : The teacher said that he had no more desires as he Was their teacher. को नु युष्मद्विधगुरोः कामनामवशिष्यते ? He blessed them to attain fame and said that their wisdom would stay with them forever. Then Krishna and Balarama returned to their home.

కంసుని వధ తరువాత వసుదేవుడు ఇంటి పురోహితుడైన గర్గాచారిని పిలిపించి క్షత్రియ సంస్కారములను తన కుమారులిద్దరికి శాస్త్రోక పద్ధతిలో జరిపించెను. కంసుడు బలవంతముగా ఎత్తుకుపోయిన బ్రాహ్మణ గోవులను వారికి తిరిగి ఇచ్చి, తానుకూడా కొన్ని గోవులను దానమిచ్చెను. ఉపనయన సంస్కారములు పొందిన బలరామకృష్ణులు, క్షత్రియత్వమును పొంది యదుకుల గురువైన గర్గాచార్యుని వలన గాయత్రి ఉపదేశమును పొందిరి.

అన్ని విద్యలను నేర్చుకొనటు గురుకుల వాసమును కోరుకొనిరి. ఉజ్జయినిలో నివసించుచున్న కాశీ నగరపు బ్రాహ్మణుడైన సాందీపుని దగ్గరకు వెళ్ళిరి. గురువును సేవించవలసిన పద్ధతిని నేర్చుకొని ఆశ్రయించి మంచి ప్రవర్తనతో గురువును దేవునివలె సేవించుచూ విద్యాభ్యాసం చేసిరి. వారి ప్రవర్తనకు సంతోషించిన గురువు వారికి ఉపనిషత్తులతో సహా వేదములనన్నింటిని ఉపదేశించెను. రహస్యములతో కూడిన ధనుర్వేదమును, న్యాయమార్గములతో కూడిన ధర్మమును, న్యాయశాస్త్రమును, రాజనీతిని షడ్గుణములను ఉపదేశించెను. మనశ్రేష్ఠులైన ఆ ఇద్దరు ఒక్కసారి చెప్పగానే అన్ని విద్యలను గ్రహించిరి.

64 దినములలో 64 కళలను నేర్చుకొనిరి. తరువాత గురుదక్షిణ కోరవలసినదని ఆచార్యుని అడిగిరి. ఆ బ్రాహ్మణుడు. వారి యొక్క మహిమలను, మనుష్యులకు సాధ్యము కాని వారి బుద్ధిని చూచి భార్యను సంప్రదించి ప్రభాస తీర్ధములో మునిగిపోయిన బాలుని గురుదక్షిణగా కోరుకొనెను. పరాక్రమము కలిగిన వారిద్దరు రథముపై ప్రభాస తీర్థము చేరుకొని సముద్రతీరమున నిలబడిరి. వారి రాకను చూచి సముద్రుడు కూడా వారికి పూజ చేసెను. నీచే మింగబడిన బాలుడు మా గురుపుత్రుడు. అతనిని మాకు తిరిగి ఇవ్వవలసినది అని కోరిరి.

“మీ గురుపుత్రుని నేను తీసుకొని పోలేదు. సముద్రంలో శంఖరూపమును ధరించి నీటిలో తిరుగుచున్న పంచజనుడను రాక్షసుడు అపహరించెను, అని సముద్రుడు చెప్పెను. అప్పుడు కృష్ణుడు ఆ రాక్షసుడే అపహరించేనని భావించి నీటిలో ప్రవేశించి ఆ రాక్షసుని పొట్టలో పిల్లవాడిని చూడలేకపోయిరి. ఆ రాక్షసుని చంపి అతని శరీరమందున్న శంఖమును తీసుకొనెను. ఆ శంఖమే పాంచజన్యం. తరువాత యముని పట్టణమైన సంయమీ నగరమును చేరి శంఖమును పూరించెను.

శంఖ ధ్వని విని యముడు వారిద్దరికి సపర్యలు చేసెను. తరువాత వినయముగా నమస్కరించి నేను మీకేమి పని చేసి పెట్టగలను చెప్పవలసినది అని అడిగెను. తన కర్మననుసరించి నీ లోకమునకు వచ్చిన మా గురుపుత్రుని ఇక్కడికి తీసుకొని రమ్ము అని కృష్ణుడు చెప్పెను. యముడు అందులకు అంగీకరించి గురుపుత్రుని తెచ్చి ఇవ్వగా, ఆ యదు వంశ శ్రేష్ఠులిద్దరును పిల్లవానిని ఆ గురువుకు అప్పగించి, ఇంకా ఏమైనను కోరుకొమ్మని గురువును అడిగిరి.

‘మీరిద్దరును గురుదక్షిణను చక్కగా సాధించారు. మీ వంటి శిష్యులున్న గురువుకు ఏ కోరికలు మిగిలి ఉండవు కదా ! మీరు మీ ఇండ్లకు తిరిగి వెళ్ళండి మీ విద్యలు ఎప్పటికిని చిరస్థాయిగా నిలిచి ఉంటాయి’ అని పలికెను. అప్పుడు గురువు అనుజ్ఞను పొందిన రామకృష్ణులు వాయు వేగము కలిగిన ఉరుము చప్పుడు చేయు రథమునెక్కి తన నగరమునకు తిరిగి వచ్చిరి.

लघुसमाधनप्राशन: (Short Answer Questions) (స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
कृष्णबलरामौ कम् उपजग्मतुः ?
उत्तर:
कृष्णबलरामौ काश्यं सान्दीपनिं उपजग्मतुः ।

प्रश्न 2.
सान्दीपनिः पत्न्या सम्मन्त्र्य कं वरयाम्बभूव ?
उत्तर:
सान्दीपनिः पत्न्या सम्मन्त्र्य प्रभासे महार्णवे मृतं बालं वरयाम्बभूव ।

प्रश्न 3.
कृष्णः सिन्धुं किमाह ?
उत्तर:
कृष्णः सिन्धुं ’त्वया महतः ऊर्मिणा ग्रस्तः बालकः मम गुरुपुत्रः च तं प्रदीयताम्’ इति आह ।

प्रश्न 4.
समुद्रस्य अन्तः कः आस्ते ? सः कीदृश: ?
उत्तर:
समुद्रस्य अन्तः पञ्चजनो नाम असुरः आस्ते । सः शङ्ख रुपं धृत्वा जले चरति ।

प्रश्न 5.
भगवान् यमं किमुवाच ?
उत्तर:
भगवान् यमं प्रति “स्वेन कर्ममनुसृत्य तव लोके स्थितं मम गुरुपुत्रं मदाज्ञया मम पुरतः आनय” इति उवाच |

एकवाक्यसमाधानप्रश्नाः (One Word Answer Questions) (ఏకవాక్య సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
कृष्णबलरामौ गर्गात् किम् आतिष्ठताम् ?
उत्तर:
कृष्णबलरामौ गर्गात् गायत्रं व्रतम् आतिष्ठताम् ।

प्रश्न 2.
कृष्णबलरामौ कया आचार्यं छन्दयामासतुः ?
उत्तर:
कृष्णबलरामौ गुरुदक्षिणया आचार्यं छन्दयामासतुः ।

प्रश्न 3.
सिन्धुः कृष्णबलरामौ किम् आहरत् ?
उत्तर:
सिन्धुः कृष्णबलरामौ अतिथि पूजाम् आहरत् ।

प्रश्न 4.
यमस्य दयिता पुरी का ?
उत्तर:
यमस्य दयिता पुरी संयमनी ।

प्रश्न 5.
यदूत्तमौ कौ ?
उत्तर:
कृष्णबलरामौ यदूत्तमौ ।

सन्दर्भवाक्यानिः (Annotations) సందర్భవాక్యాలు

प्रश्न 1.
सकृन्निगदमात्रेण तौ सञ्जगृहतुर्नृप ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् श्रीमहाभागवत पुराणात् श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – बलरामकृष्णौ सर्ववेदान् एकवार श्रवण मात्रेण अध्येतुं समर्थो आस्तां ।

भावः – तौ बलरामकृष्णौ गुरुणा एकवारं उक्तमपि वेदादिकं ग्रहीतुं समर्थो अभवताम् ।

प्रश्न 2.
सिन्धुर्विदित्वार्हणमाहरत्तयोः ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् श्रीमहाभागवत पुराणात् श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – गुरुबालकं आनेतुं रामकृष्णौ प्रभासे समुद्रतीरं जग्मतुः । तदा कवेर्वचनमिदम् ।

भावः – समुद्रः बलरामकृष्णयोः आगमनं ज्ञात्वा तयोः पूजां यथावत् कृतवान् ।

प्रश्न 3.
जलमाविश्य तं हत्वा नापश्यदुदरेऽर्भकम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् श्रीमहाभागवत पुराणात् श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – बलरामकृष्णाभयां पंचजनो हतः । इति कविः वर्णयति ।

भावः गुरुदक्षिणा प्रदानार्थं गतौ रामकृष्णौ समुद्रेणोक्तौ जले प्रविश्य पंचजननामकं राक्षसं हत्वापि तस्य उदरे बालकं न अपश्यताम् ।

प्रश्न 4.
लीलामनुष्य हे विष्णो युवयोः करवाम किम् ?
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् श्रीमहाभागवत पुराणात् श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भ: – बालकान्वेषणार्थं रामकृष्णौ संयमनीं गतौ । ततः तौ प्रति यमस्य वाक्यमिदम् ।

भावः – युवा: क्रीडार्थ मनुष्यलोकं अवतीर्णौ यथा करणीयम् किं वर्तते ?

प्रश्न 5.
को नु युष्मद्विधगुरोः कामानामवशिष्यते ?
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् श्रीमहाभागवत पुराणात् श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भ:- गुरुदक्षिणा प्राप्तेरनन्तरम् सांदीपनि रामकृष्णौ वाक्यमिदं वदति ।

भावः – तवसदृशे शिष्यस्थिते गुरुणा किं अभ्यर्थनीयं परिशिष्ठं भवति इति ।

व्याकरणांशाः (Grammar) (వ్యాకరణము)

सन्धयः

1. जन्मर्क्षे = जन्म + ऋक्षे = गुणसन्धिः
2. इच्छन्तावुपजग्मतुः = इच्छन्तौ + उपजग्मतुः = अयवायावादेशसन्धिः
3. महतोर्मिणा = महता + ऊर्मिणा = गुणसन्धिः
4. उदरेऽर्भकम् = उदरे + अर्भकम् = पूर्वरूपसन्धिः
5. इहानीतं = इह + आनीतं = सवर्णदीर्घसन्धिः
6. तेनोपानीतं = तेन + उपानीतं = सवर्णदीर्घसन्धिः
7. यदूत्तमौ = यदुं + उत्तमौ = सवर्णदीर्घसन्धिः
8. भवन्त्विह = भवन्तु + इह = यणादेशसन्धिः
9. गुरुणैव = गुरुणा + एव = वृद्धिसन्धिः

कठिनशब्दार्थाः

1. पुरोधसा – पुरोहितेन
2. सुव्रतौ – दृढव्रतौ
3. दान्तौ – इन्द्रियनिग्रहक्न्तौ
4. संयतौ – इन्द्रियनिग्रहक्न्तौ

संस्कृतभाषाकौशलम्
संख्यावाचाकशब्दाः

1. एकम्
2. द्वे
3. त्रीणि
4. चत्वारि
5. पञ्च
6. षट्
7. सप्त
8. अष्ट
9. नव
10. दश
11. एकादश
12. द्वादश
13 त्रयोदश
14. सतुर्दश
15. पश्ञ्चदश
16. षोडश
17. सप्तदश
18. अष्टादश
19. नवदश
20. विंशति:

21. एकविंशतिः
22. द्वाविंशतिः
23. त्रयोविंशतिः
24. चतुर्विंशतिः
25. पञ्चविंशतिः
26. षड्विंशतिः
27. सप्तविंशतिः
28. अष्टाविंशतिः
29. नवविंशतिः
30. त्रिंशत्
31. एकत्रिंशत्
32. द्वात्रिंशत्
33. त्रयस्त्रिंशत्
34. चतुस्त्रिंशत्
35. पञ्चत्रिंशत्
36. षड्त्रिंशत्
37. सप्तत्रिंशत्
38. अष्टत्रिंशत्
39. नवत्रिंशत्
40. चत्वारिंशत्
41. एकचत्वारिंशत्
42. द्विचत्वारिंशत्
43. त्रिचत्वारिंशत्
44. चतुश्चत्वारिंशत्
45. पञ्चचत्वारिंशत्
46. षड्चत्त्वारिंशत्
47. सप्तचत्वारिंशत्
48. अष्टचत्वारिंशत्
49. नवचत्वारिंशत्

50. पञ्चाशत्
51. एकपञ्चाशत्
52. द्विपञ्चाशत्
53. त्रिपञ्चाशत्
54. चतुष्पञ्चाशत्
55. पञ्चपञ्चाशत्
56. षट्पञ्चाशत्
57. सप्तपञ्चाशत्
58. अष्टपञ्चाशत्
59. नवपञ्चाशत्
60. षष्टिः
61. एकषष्टिः
62. द्विषष्टिः
63. त्रिषष्टिः
64. चतुष्षष्टिः
65. पञ्चषष्टिः
66. षट्षष्टिः
67. सप्तषष्टिः
68. अष्टषष्टिः
69. नवषष्टिः
70. सप्ततिः
71. एकसप्ततिः
72. द्विसप्ततिः
73. त्रिसप्ततिः
74. चतुस्सप्ततिः
75. पञ्चसप्ततिः
76. षट्सप्ततिः
77. सप्तसप्ततिः
78. अष्टसप्ततिः
79. नवसप्ततिः

80. अशीतिः
81. एकाशीतिः
82. द्व्यशीतिः
83. त्र्यशीतिः
84. चतुरशीतिः
85. पञ्चाशीतिः
86. षडशीतिः
87. सप्ताशीतिः
88. अष्टाशीतिः
89. नवाशीतिः
90. नवतिः
91. एकनवतिः
92. द्विनवतिः
93. त्रिनवतिः
94. चतुर्नवतिः
95. पञ्चनवतिः
96. षण्णवतिः
97. सप्तनवतिः
98. अष्टनवतिः
99. नवनवतिः
100. शतम्

एकम् = 1
दश = 10
शतम् = 100
सहस्रम् = 1000
अयुतम् = 10000
लक्षम् = 100000
नियुतम् = 1000000
कोटि = 10000000
अर्बुदम् = 100000000
वृन्दम् = 1000000000
खर्वः = 10000000000
निखर्वः = 100000000000
शङ्ख = 1000000000000
पद्मः = 10000000000000
सागरः = 100000000000000
अन्त्यम् = 1000000000000000
मध्यम् = 10000000000000000
परार्धम् = 100000000000000000

श्लोकः
एकं दश शतं चैव सहस्रमयुतं तथा ।
लक्षं च नियुतं चैव कोटिरर्बुदमेव च ॥
वृन्दं खर्वो निखर्वश्व शङ्खः पद्मश्च सागरः ।
अन्त्यं मध्यं परार्धं च दशवृद्ध्या यथाक्रमम् ॥

पश्नवाचकशब्दः ‘कति’ (ఎన్ని)
उचितेन संख्यावाचक शब्देन उत्तरं लिखत ।

प्रश्न 1.
कति बालकाः सन्ति ?
(५) ……………… बालकाः सन्ति ।
उत्तर:
(५) पञ्चाः बालकाः सन्ति ।

प्रश्न 2.
कति बालिकाः सन्ति ?
(७) …………………. ।
उत्तर:
(७) सप्ताः बालिकाः सन्ति ।

प्रश्न 3.
कति फलानि सन्ति ?
(९) ……………… ।
उत्तर:
(९) नवानि फलानि सन्ति ।

प्रश्न 4.
कति गावः सन्ति ?
(१०) ……………… ।
उत्तर:
(१०) दश गावः सन्ति ।

प्रश्न 5.
कति रुप्यकाणि सन्ति ?
(१००) ……………….. ।
उत्तर:
(१००) शतं रुप्याकाणि सन्ति ।

प्रश्न 6.
कति कवयः सन्ति ?
(२०) ……………… ।
उत्तर:
(२०) विंशति कवयः सन्ति ।

प्रश्न 7.
कति वध्वः सन्ति ?
(१५) ……………….. ।
उत्तर:
(१५) पञ्चदश वध्वः सन्ति ।

प्रश्न 8.
कति भवनानि सन्ति ?
(५०) ………………… ।
उत्तर:
(५०) पञ्चाशत् भवनानि सन्ति ।

भावः (Substance) (తాత్పర్యము)

1. अथ शूरसुतो राजन् पुत्रयोः समकारयत् ।
पुरोधसा ब्राह्मणैश्च यथावद् द्विजसंस्कृतिम् ॥

Substance: Later Vasudeva got the Upanayana ceremony per* formed to Krishna and Balarama according to the procedure through the royal priest and other Brahmins.

తాత్పర్యం : కంసుని వధ తరువాత వసుదేవుడు ఇంటి పురోహితుడైన గర్గాచారిని, మిగిలిన బ్రాహ్మణులను పిలిపించి క్షత్రియులకు అనుకూల సంస్కారములను తన కుమారులిద్దరికి శాస్త్రోక్త పద్ధతిలో జరిపించెను.

2. याः कृष्णरामजन्मर्क्षे मनोदत्ता महामतिः ।
ताश्चाददादनुस्मृत्य कंसेनाधर्मतो हताः ॥

Substance : He donated to them the very cows, which he gave mentally when Krishna and Balarama were born, and which were illegally stolen by Kamsa.

తాత్పర్యం : బ్రాహ్మణుల దగ్గర నుండి వారికి ఇష్టము లేకపోయినను కంసుడు బలవంతముగా ఎత్తుకుపోయిన ఆవులను కూడా వారికి తిరిగి ఇచ్చి తాను కూడా గోవులను దానమిచ్చెను.

3. ततश्च लब्धसंस्कारौ द्विजत्वं प्राप्य सुव्रतौ ।
गर्गाद्यदुकुलाचार्यात् गायत्रं व्रतमास्थितौ ।।

Substance : After attaining the dwija status thus initiated, following proper vows, they received the Gayatri mantra from Garga, the family priest of the Yadus.

తాత్పర్యం : తరువాత ఉపనయన సంస్కారములు పొందిన రామకృష్ణులు మంచి నియమములు పాటించువారై క్షత్రియత్వమును పొంది యదుకుల గురువైన గర్గాచార్యుని వలన గాయత్రి ఉపదేశమును పొందిరి.

4. प्रभवौ सर्वविद्यानां सर्वज्ञौ जगदीश्चरौ ।
नान्यसिद्धामलज्ञानं गूहमानौ नरे हितैः ॥

Substance : Though they were the source of all branches of learning, the all-knowing, and the lords of the world, they concealed their pure wisdom obtained not from any other source, by their humanly acts.

తాత్పర్యం : లోకరక్షకులు, అన్ని విద్యలకును స్వయముగా పుట్టినచోటైనవారు, అన్నియు తెలిసినవారు అయిన తమలో ఉన్న ఇతరులకు తెలియని జ్ఞానమును దాచుకొను గురుకుల వాసము కోరుకొనిరి.

5. अथो गुरुकुले वासम् इच्छन्तावुपजग्मतुः |
काश्यं सान्दीपनिं नाम ह्यवन्तिपुरवासिनम् ||

Substance : Desirous of staying in the Gurukula, they approached Sandipani, a native of Kashi and a resident of the city of Avanti.

తాత్పర్యం : తరువాత గురుకుల వాసమును కోరుకున్నవారై ఉజ్జయినిలో నివసించుచున్న కాశీ నగరపు బ్రాహ్మణుడైన సాందీపుని దగ్గరకు వెళ్ళిరి.

6. यथोपसाद्य तौ दान्तौ गुरौ वृत्तिमनिन्दिताम् ।
ग्राहयन्तावुपेतौ स्म भक्त्या देवमिवाहतौ ॥

Substance : Having gone to him, obediently they behaved in an unblemished manner, devotedly honouring him as a god.

తాత్పర్యం : తరువాత ఇంద్రియ నిగ్రహము కలవారై గురువును సేవించవలసిన పద్ధతిలో ఆశ్రయించి ఉత్తమమైన ప్రవర్తన కలిగినవారై దేవుని వలె గురువును సేవించుచూ విద్యాభ్యాసం చేసిరి.

7. तयोर्द्विजवरस्तुष्टः शुद्धभावानुवृत्तिभिः ।
प्रोवाच वेदानखिलान् साङ्गोपनिषदो गुरुः ॥

Substance : The teacher was pleased with their acts of pure emotions. He taught them all the Vedas along with their an- cillaries and Upanishads.

తాత్పర్యం : వారిద్దరి ప్రవర్తన వలన శుద్ధమైన మనస్సుతోను, సేవతోను సంతోషించిన గురువు వారికి ఉపనిషత్తులతో సహా వేదములన్నింటిని అంగములతో పాటు ఉపదేశించెను.

8.  सरहस्यं धनुर्वेदं धर्मान् न्यायपथांस्तथा ।
तथा चान्वीक्षिकीं विद्यां राजनीतिं च षडिधाम् ||

Substance : He also taught them the science of archery with all the secrets, dharma, epistemology, the science of logic and the six varieties of polity.

తాత్పర్యం : రహస్యములతో కూడిన ధనుర్వేదమును, న్యాయమార్గముతో కూడిన ధర్మములను, న్యాయశాస్త్రమును, రాజనీతిని, షడ్గుణములను ఉపదేశించెను. (సంధి, విగ్రహము, యానము, ఆసనము, ద్వైధీభావము, సమాశ్రయము ఈ ఆరును షడ్గుణములు రాజనీతి మార్గములు.)

9. सर्व नरवरश्रेष्ठौ सर्वविद्याप्रवर्तकौ ।
सकृन्निगदमात्रेण तौ सञ्जगृहतुर्नृप ।

Substance : The best of the men and the exponents of all sciences grasped all just by listening once.

తాత్పర్యం : మంచి మనస్సు గల ఆ ఇద్దరు అన్ని విద్యలకు మూలమైనవారు అగుట చేత ఒక్కసారి చెప్పగనే అన్ని విద్యలు గ్రహించిరి.

10. अहोरात्रौश्चतुः षष्ट्या संयत्तौ तावतीः कलाः ।
गुरुदक्षिणयाऽऽचार्य छन्दयामासतुर्नृप ॥

Substance : They mastered sixty-four arts in sixty-four days and nights. They pleased the teacher by offering him guru- dakshina.

తాత్పర్యం : ‘ 64 దినములలో 64 కళలను నేర్చిన వారై గురుదక్షిణ కోరవలసినదని ఆచార్యుని అడిగిరి.

11. द्विजस्तयोस्तं महिमानमद्भुतं संलक्ष्य राजन्नतिमानुषीं मतिम् ।
सम्मन्त्र्य पत्न्या स महार्णवे मृतं बालं प्रभासे वरयाम्बभूव ह ।

Substance: The teacher realizing their amazing prowess and the extraordinary intellect, consulted his wife, and asked that their son, who was drowned in the ocean at Prabhasa be brought back.

తాత్పర్యం : ఆ బ్రాహ్మణుడును వారి యొక్క మహిమలను, మనుష్యులకు సాధ్యముకాని బుద్ధిని చూచి భార్యను సంప్రదించి ప్రభాస తీర్థములో సముద్రములో మునిగిపోయిన బాలుని గురుదక్షిణగా కోరుకొనెను.

12. तथेत्यथारुह्य महाकथौ रथं प्राभसमासाद्य दुरन्तविक्रमौ ।
वेलामुपव्रज्य निषीदतुः क्षणं सिन्धुर्विदित्वार्हणमाहरत्तयोः ||

Substance : Those great chariot warriors having unlimited valour said Yes”, and getting into a chariot went to Prabhasa. There they sat on the shore for a few moments. Knowing their arrival, the ocean sent them gifts.

తాత్పర్యం : తిరుగులేని పరాక్రమము కలిగిన ఆ ఇద్దరును రథముపై ప్రభాస తీర్థము చేరుకొని క్షణకాలము సముద్రతీరమున నిలబడిరి. వారి రాకను చూచి సముద్రుడు కూడా తగిన పూజచేసెను.

13. तमाह भगवानाशु गुरुपुत्रः प्रदीयताम् ।
योऽसाविह त्वया ग्रस्तो बालको महतोर्मिणा ॥

Substance: The Lord asked him. “Immediately return the son of our preceptor, who was gulped by you with a great wave.” The Ocean said:

తాత్పర్యం : అప్పుడు కృష్ణుడు ‘ఏ బాలకుడు గొప్ప కెరటములచేత నీచే మింగబడెనో అతడు మా గురుపుత్రుడు. అతనిని మాకు తిరిగి ఇవ్వవలసినది.’
అని పలికెను.

14. नैवाहार्षमहं देव दैत्यः पञ्चजनो महान् ।
अन्तर्जलचरः कृष्ण शङ्खरूपधरोऽसुरः ॥

Substance : “Lord Krishna ! I did not take him away. It is the demon Pancha-jana, who lives underwater and whose form is that of a conch.

తాత్పర్యం : సముద్రుడు ఇట్లు పలికెను. మీ గురుపుత్రుని నేను తీసుకొని పోలేదు. . సముద్రములో శంఖ రూపము ధరించి నీటిలో తిరుగుచున్న పంచజనుడను రాక్షసుడు అపహరించెను.

15. आस्ते तेनाह्तो नूनं तच्छ्रुत्वा सत्वरं: ।
जलमाविश्य तं हत्वा नापश्यदुदरेऽर्भकम् ॥

Substance : He kidnapped him.” On hearing that, Krishna immediately jumped into the water, and killed the demon. But he did not find the boy in his belly.

తాత్పర్యం : అప్పుడు కృష్ణుడు ఆ రాక్షసుడే అపహరించెనని భావించి నీటిలో ప్రవేశించి రాక్షసుని చంపి ఆ రాక్షసుని కడుపులో పిల్లవానిని చూడలేకపోయెను.

16. तदङ्गप्रभवं शङ्खमादाय रथमागमत् ।
(सः शङ्खः एव पाञ्चजन्यः इत्युच्यते)
ततः संयमनीं नाम यमस्य दयितां पुरीम् ॥
गत्वा जनार्दनः शङ्खं प्रदध्मौ सहलायुधः ।

Substance : Taking the: conch bom of his body, Krishna mounted the chariot. (T hat conch is called Panchajanya.) Then, along with Balarama, he went to Samyamani, the be¬loved city of Yama, and blew the conch.

తాత్పర్యం : ఆ రాక్షసుని చంపి అతని శరీరమందున్న శంఖమును తీసుకొని యముని పట్టణమైన సంయమీ నగరమును చేరి శంఖమును పూరించెను. (ఆ శంఖమే పాంచజన్యం.)

17. शङ्खनिर्झदमाकर्ण्य प्रजासंयमनो यमः ।
तयोः सपर्या महतीं चक्रे भक्त्युपबृंहिताम् ॥

Substance: Having heard the sound of the conch, Yama, the controller of people, ‘Worshipped them with devotion.

తాత్పర్యం : శంఖధ్వని విని ప్రజాశిక్షకుడైన యముడు వారిద్దరికి గొప్ప సపర్యలు చేసెను.

18. उवाचावनतः कृष्णं सर्वभूताशयालयम् ।
लीलामनुष्य हे विष्णो युवयोः करवाम किम् ॥

Substance : Bowing down, he asked Krishna, the indweller of all beings. “O Vishnu, who took the human form for a sport! What can I do for you?”
Vaisampayana said:

తాత్పర్యం : ఆ తరువాత కృష్ణునికి నమస్కరించి నేను మీకేమి పనిచేసి పెట్టగలమని అడిగెను.

19. गुरुपुत्रमिहानीतं निजकर्मनिबन्धनम् ।
आनयस्व महाराजं मच्छासनपुरस्कृतः ॥

Substance : O king! Honouring my command, bring the son of my preceptor, who was brought here by his fate.

శ్రీకృష్ణుడు చెప్పెను
తాత్పర్యం : తన కర్మననుసరించి నీ లోకమునకు వచ్చిన మా గురుపుత్రుని మా శాసనమును మన్నించి ఇక్కడికి తీసుకొనిరమ్ము.

20. तथेति तेनोपानीतं गुरुपुत्रं यदूत्तमौ ।
दत्त्वा स्वगुरवे भूयो वृणीष्वेति तमूचतुः ॥

Substance : As he said “yes” and brought the boy, those two, the best of the Yadus, handed him over to their preceptor, and asked him to ask for more.

తాత్పర్యం : యముడు అందులకు అంగీకరించి గురుపుత్రుని తెచ్చి ఇవ్వగా ఆ యదువంశ శ్రేష్ఠులిద్దరును పిల్లవానిని గురువుకు అప్పగించి ఇంకను ఏమైనను కోరుకొమ్మని గురువును అడిగిరి.

21. सम्यक्सम्पादितो वत्स भवद्भ्यां गुरुनिष्क्रयः ।
को नु युष्मद्विधगुरोः कामानामवशिष्यते ॥

Substance : My son! You have very well cleared the debt to the teacher. What desire will be left unfulfilled to one who is your teacher?

గురువు ఇట్లు చెప్పెను –
తాత్పర్యం : మీరిద్దరు గురుదక్షిణను చక్కగా సాధించారు. మీవంటి శిష్యులున్న గురువుకు ఏ కోరికలు మిగిలి ఉండవు.

22. गच्छतं स्वगृहं वीरौ कीर्तिर्वामस्तु पावनी ।
छन्दांस्ययातयामानि भवन्त्विह परत्र च ॥

Substance : O valourous ones! Return to your home. May you attain pure fame. In this world and in the above, may your learning be afresh.

తాత్పర్యం : మీరు మీ ఇండ్లకు తిరిగి వెళ్ళవలసినది. మీ విద్యలు ఎప్పటికిని మరుగున పడిపోనివై ఎప్పుడును గుర్తుగా ఉండుగాక !

23. गुरुणैवमनुज्ञातौ रथेनानिलरंहसा ।
आयातौ स्वपुरं तात पर्जन्यनिनदेन वै ॥

Substance : Having thus been permitted by the teacher, they returned to their city mounting a chariot having the speed of the wind accompanied by the sound of the clouds.

తాత్పర్యం : అప్పుడు గురువు అనుజ్ఞను పొందిన రామకృష్ణులు వాయువేగము కలిగిన ఉరుమువలె చప్పుడు చేయు రథమును ఎక్కి తమ నగరమునకు తిరిగి వచ్చిరి.

कविपरिचयः
व्यासं वसिष्ठनप्तारं शक्ते : पौत्रमकल्मष्म् ।
पराशरात्मजं वन्दे शुकतातं तपोनिधिम् ।।

सत्यवती – पराशरयोः पुत्र भगवान् व्यासः महाभारतं श्रीमद्भागवतम् अन्यानि पुराणानि च अरचयतुं । साक्षात् श्रीमन्नारायण एवं व्यासरूपेण इह लोके अवातरत् इति विदुषां विश्वासः । अत एव अच्यते “व्यासाय विष्णुरुपाय व्यासरूपाय विष्णवे” इति । वेदवाङ्मयस्य विभाजन कारणात् अयं ‘वेदव्यास’ इति नाम प्राप्तवान् । वेदोक्तान् धर्मान् लोकम्प्रत्यवगमयितुं लौकिकसंस्कृत भाषया सहाभारतम्, श्रीमद्भागवतम् अन्यानि च पुराणानि सः अरचयत् इति पण्डिताः तं प्रशंसन्ति । प्रस्तुतः पाठ्यभागः श्रीमहाभागवतमहापुराणात् गृहीतः ।

Introduction
I bow to Vyasa, the depository of austerities, the great grandson of Vasishtha, the grandson of Sakti, the son of Parasara, and the father of Suka.

Sage Vyasa, the son of Satyavathi and Parasara authored the Mahabharata, Bhagavata and other Puranas. People believe that Vyasa was an incarnation of Lord Vishnu. Hence it is said : व्यासाय विष्णुरुपाय् व्यसरुपाय् विष्णवे – Vyasa in the form of Vishnu, and Vishnu in the form of Vyasa. He was called Veda Vyasa as he di-vided the Vedas. The scholars praise him as one who incorporated the Vedic sayings in classical Sanskrit in his works such as Maha-bharata, Bhagavata and other Puranas. The present lesson is taken from the Bhagavata Purana.

కవి పరిచయం
వసిష్ఠునికి మునిమనుమడు, శక్తికి మనుమడు, పరాశరుని కుమారుడు, శుకునికి తండ్రి అయిన, తపోధనుడైన వ్యాసునికి నమస్కారము.

సత్యవతీ పరాశరుల పుత్రుడైన వ్యాస భగవానుడు. మహాభారతము, భాగవతము, ఇతరములైన పురాణములను రచించెను. సాక్షాత్తు శ్రీమన్నారాయణుడే వ్యాసుని రూపముతో ఈ లోకములో అవతరించెనని పండితుల విశ్వాసము.’ఇందువలననే “విష్ణురూపుడైన వ్యాసుడు, వ్యాసరూపుడైన విష్ణువు” అని చెప్పబడుచున్నది.

వేదములను విభజించిన కారణముచేత “వేదవ్యాసుడు” అను పేరును పొందెను. వేదములలో చెప్పబడిన ధర్మములను లోకములో వ్యాపింపచేయుటకు లోకమునకు పనికి వచ్చు సంస్కృత భాషలో మహాభారతము, శ్రీమద్భాగవతము ఇతర పురాణములను రచించెను అని పండితులు ఆయనను పొగడుచుందురు. ప్రస్తుత పాఠ్యభాగము శ్రీమహాభాగవత పురాణము నుండి తీసుకొనబడినది.

श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा Summary in Sanskrit

कंसवधानन्तरं कृष्णबलरामौ स्वपितरौ देवकीवसुदेवौ, मातामहं उग्रसेनं च कारागारात् मोचयामासतुः । कृष्णः उग्रसेनं राजानं कृत्वा, नन्दगोपं बृन्दावनं प्रति न्यवर्तयत । ततः शूरसुतः वसुदेवः पुत्रयोः उपनयनसंस्कारम् अकारयत् । तदनु जगदीश्वरौ सर्वज्ञौ च कृष्णबलरामौ मनुष्योचितकर्मभिः आत्मनोः अमलं ज्ञानं गुहयन्तौ काशीदेशजातं, अवन्तिपुरवासिनं च सान्दीपनिं नाम गुरुमुपजग्मतुः । विद्यां परिसमाप्य. गुरुदक्षिणामङ्गीकर्तुं तमयाचेताम् । गुरुश्च तयोरतिमानुषं प्रभावमाकलय्य प्रभासक्षेत्रे समुद्रे मग्नः स्वपुत्रः प्रत्यानेतव्य इत्यवदत् । तौ तत्र गत्वा समुद्रे स्थितं बालस्य हर्तारं पञ्जजनं नाम राक्षसं हत्वा तच्छरीरात् जातं पाञ्जजन्यं नाम शङ्खम् अगृह्णीताम् । तत्र बालस्य अनवाप्त्या यमपुरीं गत्वा, यमात् तमानीय, गुरवे अर्पयित्वा पुनः किमपि आदेष्टुं तमयाचेताम् । प्रीतः गुरुः तौ अनुज्ञाप्य अप्रेषयत् ।

श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा Summary in Telugu

కంసుని వధించిన తరువాత బలరామకృష్ణులు, తమ తల్లిదండ్రులైన దేవకీ వసుదేవులను, తాతగారైన ఉగ్రసేనుని కారాగారము నుండి విడిపించిరి. కృష్ణుడు ఉగ్రసేనుని రాజును చేసి, నందగోప బృందావనమును గూర్చి తెలుసుకొని వెళ్ళెను. తరువాత శూరుని కొడుకైన వసుదేవుడు పుత్రులకు ఉపనయన సంస్కారములను చేయించెను.

అన్ని తెలిసిన వారైనప్పటికి ప్రపంచమునకు నాయకులైన బలరామకృష్ణులు మనుష్యులకు చేయవలసిన సంస్కారములను, తమలో దాగి ఉన్న జ్ఞానమును తెలిసుకొనుచు కాశీ దేశములో పుట్టిన అవంతిపురములో నివసించు సాందీపుడు అను పేరు గల గురువును ఆశ్రయించిరి. విద్యను పూర్తిచేసుకొని గురుదక్షిణను అంగీకరించుటకు అతనిని అడిగిరి. గురువు కూడా వారి మానవాతీతమైన ప్రభావమును చూచి ప్రభాస తీర్ధములో సముద్రములో మునిగిపోయిన తమ పుత్రుని తిరిగి తీసుకొని రమ్మని చెప్పెను.

వారు అక్కడికి వెళ్ళి సముద్రములో ఉన్న బాలుని చంపిన పంచజనం అనే పేరుగల రాక్షసుని చంపి అతని శరీరము నుండి పుట్టిన పాంచజన్యమనే శంఖమును తీసుకొనెను. అక్కడ బాలుని తెలుసుకొనలేక యమపురికి వెళ్ళి, యముని నుండి అతనిని తీసుకొని వచ్చి గురువునకు అప్పగించి మరల ఏమైనా ఆదేశించండి అని గురువును అడిగిరి. సంతోషించిన గురువు వారికి అనుమతి ఇచ్చి పంపివేసేను.

श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा Summary in English

After killing Kamsa, the two brothers Krishna and Balarama released their parents Devaki and Vasudeva from the prison along with their maternal grandfather Ugrasena. Krishna installed Ugrasena as the king, and sent Nandato Brindavan. Later Vasudeva performed the Upanayana for his sons. Krishna and Balarama, the divine lords, on their part concealed their pure wisdom acting like humans, and went to Sandipani, the teacher from Kasi, who was residing m Avantipura.

After completing their education, they pleased him with Gurudakshina. The teacher, who realized their extraordinary powers, asked that his son who was drowned in the sea at Prabhasa be brought back. They went there, and killed the demon Panchajana, who kidnapped the boy and kept him under the sea, and took the conch bom of his body. When they did not find the boy under the waters, they went to the abode of Yama, and took the boy from him, and having united him with his parents, awaited further instructions from the teacher. The teacher was pleased with them, and sent them home.

Later Vasudeva got the Upanayana ceremony performed to Krishna and Balarama. He donated to the Brahmins the cows illegally stolen by Kamsa. Krishna and Balarama received the Gayatrimantra from Garga, the family priest of the Yadus.

Though they were the source of all branches of learning, the all-knowing, and the lords of the world, they concealed their pure wisdom by their humanly acts. Desirous of staying in the Gurukula, they approached Sandipani, a native of Kashi and a resi-dent of the city of Avanti. They worshipped him as a god.The teacher was pleased with their acts of pure emotions. He taught them all the Vedas along with their ancillaries and Upanishads.He also taught them the science of archery with all the secrets, dharma, logic, the science of tarka and the six varieties of polity.

They grasped all the sciences just by listening once. They mastered sixty-four arts in sixty-four days and nights. They pleased the teacher by offering him gurudakshina.

The teacher realizing their amazing prowess and the ex-traordinary intellect, consulted his wife, and asked that their son, who was drowned in the ocean’at Prabhasa be brought back. They agreed and getting into a chariot went to Prabhasa. Knowing their arrival, the ocean sent them gifts. The Lord asked him. “Immedi-ately return the son of our preceptor, who was gulped by you with a great wave.”

The Ocean said: “Lord Krishna! I did not take him away. It is the demon Panchajana, who lives underwater and whose form is that of a conch. He kidnapped him.” On hearing that, Krishna im-mediately jumped into the water, and killed the demon. But he did not find the boy in his belly. Taking the conch bom of his body, Krishna mounted the chariot. (That conch is called Panchajanya.)

Then, along with Balarama, he went to Samyamani, the beloved city of Yama, and blew the conch. Having heard the sound of the conch, Yama, the controller of people, worshipped them with devotion. He asked him what he could do for them. Krishna replied “O king ! Honouring my command, bring the son of my preceptor, who was brought here by his fate. Yama brought the boy. ’

Krishna and Balarama handed him over to their preceptor, and asked him to ask for more. The teacher said : “My son! You have very well cleared the debt to the teacher. What desire will be left unfulfilled to one who is your teacher ? O valourous ones! Return to your home. May you attain pure fame. In this world and in the above, may your learning be afresh. “Krishna and Balarama returned to their city mounting a chariot having the speed of the wind accompanied by the sound of the clouds.

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
వివిధ సర్దుబాట్ల రకాలను సరైన ఉదాహరణలతో వివరించండి.
జవాబు.
దిగువ తెలిపినవి ముఖ్యమైన సర్దుబాట్లు :
1. చెల్లించవలసిన వ్యయాలు :
చెల్లించవలసిన వ్యయాలు అంటే ప్రస్తుత సంవత్సరానికి సంబంధించిన వ్యయాలు ఈ సంవత్సరములో కాకుండా వచ్చే సంవత్సరములో చెల్లింపబడేవి. ఉదా : మార్చి నెలకు జీతాలు లేదా అద్దె చెల్లించవలసి ఉన్నది. ఈ వ్యయాలు వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు సంబంధిత వ్యయాంశాలకు కలిపి, మరల ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు చూపాలి.

2. ముందుగా చెల్లించిన వ్యయాలు :
వచ్చే సంవత్సరానికి సంబంధించినవి అయినప్పటికీ ప్రస్తుత సంవత్సరములో చెల్లించిన వ్యయాలను ముందుగా చెల్లించిన వ్యయాలు అంటారు.
ఉదా : పన్నులు, భీమా తరువాత సంవత్సరానికి చెల్లించడము. ఈ వ్యయాలను వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు సంబంధిత వ్యయాల నుంచి తీసి, మరల ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఆస్తులవైపు చూపాలి.

3. రావలసిన ఆదాయము :
ప్రస్తుత సంవత్సరానికి సంబంధించి వచ్చే సంవత్సరములో వసూలు అయ్యే ఆదాయాలను సంచిత లేదా రావలసిన ఆదాయాలు అంటారు. వీటిని లాభనష్టాల ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు సంబంధిత ఆదాయానికి కలిపి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఆస్తులవైపు చూపాలి.

4. ముందుగా వచ్చిన ఆదాయాలు :
వచ్చే సంవత్సరానికి సంబంధించి ప్రస్తుత సంవత్సరములో వసూలయ్యే ఆదాయాలను ముందుగా వచ్చిన ఆదాయాలు అంటారు. వీటిని లాభనష్టాల ఖాతాలో ఆదాయ అంశము నుంచి తీసివేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు చూపాలి.

5. స్థిరాస్తులపై తరుగుదల :
స్థిరాస్తులైన ప్లాంటు-యంత్రాలు, భవనాలు మొదలైనవి వాడకము వలన లేదా కాలగమనము వలన వాటి విలువ ప్రతి సంవత్సరము తగ్గుతూ ఉంటుంది.

దీనిని తరుగుదల అంటారు. దీనిని వ్యయముగా భావిస్తారు. సాధారణముగా దీనిని ఆస్తి విలువపై కొంతశాతంగా నిర్ణయిస్తారు. ఈ మొత్తాన్ని లాభనష్టాలఖాతాకు డెబిట్ చేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల విలువ నుంచి తీసివేస్తారు.

6. మూలధనముపై వడ్డీ :
యజమాని మూలధనముపై చెల్లించిన వడ్డీ వ్యయముగా భావించి లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తారు. ఈ మొత్తాన్ని ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు మూలధనానికి కలుపుతారు.

7. సొంతవాడకాలపై వడ్డీ :
యజమాని నగదుగాని, సరుకుగాని సొంతానికి వాడుకుంటే వాటిని సొంత వాడకాలు అంటారు. సొంతవాడకాలపై వడ్డీని లాభనష్టాల ఖాతాకు క్రెడిట్ చేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు మూలధనము నుంచి తీసివేయాలి.

8. ముగింపు సరుకు :
ముగింపు సరుకు సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చినపుడు వర్తకపు ఖాతాకు క్రెడిట్ చేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఆస్తులవైపు చూపాలి.

9. రాని బాకీలు :
సరుకును అరువు మీద అమ్మినపుడు ఋణగ్రస్తులు ఏర్పడతారు. ఋణగ్రస్తుల నుంచి రావలసిన బాకీలు వసూలు కాకపోతే వాటిని రాని బాకీలు అంటారు. ఇది వ్యాపార నష్టము.

1. రాని బాకీలు అంకణాలో ఇచ్చినపుడు, వీటిని లాభనష్టాల ఖాతాకు మాత్రమే డెబిట్ చేయాలి.
2. రాని బాకీలు అంకణాలోను, సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చినపుడు, ఈ రెండింటిని కలిపి లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి. సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చిన రాని బాకీలు మాత్రమే ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుంచి తీసివేయాలి.

10. రాని బాకీలకు ఏర్పాటు :
ఈ సంవత్సరములో రావలసిన బాకీలు వచ్చే సంవత్సరములో వసూలు కావచ్చు, కాకపోవచ్చు. వీటిని సంశయాత్మక బాకీలు అంటారు. అందువలన వ్యాపారస్తుడు ప్రస్తుత సంవత్సరములో కొంత మొత్తాన్ని వచ్చే సంవత్సరానికి చెందిన సంశయాత్మక బాకీలకై ఏర్పాటు చేస్తాడు.

దీనిని సంశయాత్మక బాకీల నిధి అంటారు. సంశయాత్మక బాకీల ఏర్పాటు సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చినపుడు, ఈ మొత్తాన్ని ఋణగ్రస్తులపై లెక్కించి, లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుంచి ఈ మొత్తాన్ని తీసివేయాలి.

11. రాని బాకీల ఏర్పాటు, అంకణాలోను, సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చినపుడు :
అంకణాలో ఇచ్చిన రిజర్వు గత సంవత్సరానికి చెందినది. దీనిని పాత రిజర్వు అంటారు. కొత్త రిజర్వు పాత రిజర్వు కంటే ఎక్కువగా ఉంటే, ఈ తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేసి, కొత్త రిజర్వును ఋణగ్రస్తులనుంచి తీసివేయాలి.

ఒకవేళ కొత్త రిజర్వు పాత రిజర్వు కంటే తక్కువగా ఉంటే, ఈ తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాకు క్రెడిట్ చేసి, కొత్త రిజర్వును ఋణగ్రస్తుల నుంచి తీసివేయాలి.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
సర్దుబాట్లు అంటే ఏమిటి ? సర్దుబాట్ల యొక్క ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు.
ఆస్తి అప్పుల పట్టీ తయారు చేసే తేదీ నాటికి అన్ని ఖర్చులను చెల్లించినా, చెల్లించవలసిన మరియు అన్ని ఆదాయాలు వచ్చిన లేదా రావలసినా లెక్కలోకి తీసుకొనవలెను. అదే విధముగా రాబోయే సంవత్సరానికి చెందిన వ్యయాలను, ఆదాయాలను లెక్కలోకి తీసుకొనరాదు.

ఈ అంశాలన్నీ ముగింపు లెక్కలలో సర్దుబాటు పద్దుల ద్వారా సర్దుబాటు చేయాలి. రాబడి అంశాలకు కలపడం గాని, తీసివేయడం గాని సర్దుబాటు చేయడం అంటారు.

సర్దుబాట్ల ప్రాముఖ్యత :

1. అకౌంటింగ్ సంవత్సరానికి చెందిన వ్యయాలను, ఆదాయాలను ఖచ్చితముగా తెలుసుకోవచ్చును.
2. లాభనష్టాలను ఖచ్చితముగా లెక్కించవచ్చును.
3. ఆస్తి, అప్పుల నిజమైన విలువను తేలికగా తెలుసుకొనవచ్చును.

ప్రశ్న 2.
ఈ క్రింది వాటిని వివరించండి.
ఎ) మూలధనం మీద వడ్డీ
బి) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ
జవాబు.
ఎ) మూలధనం మీద వడ్డీ :
వ్యాపార సంస్థ యజమాని మూలధనము మీద చెల్లించే వడ్డీని మూలధనంపై వడ్డీ అంటారు. ఇది వ్యాపారానికి వ్యయం.

సర్దుబాటు పద్దు :
మూలధనంపై వడ్డీ ఖాతా Dr
To మూలధనము ఖాతా
(మూలధనంపై వడ్డీ లెక్కించినందున)
మూలధనముపై వడ్డీని కొంతశాతముగా ఇచ్చినపుడు, దీనిని లెక్కించి లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి. మరల ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు మూలధనానికి కలపవలెను.

బి) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ :
యజమాని వ్యాపారము నుంచి నగదు గాని, సరుకుగాని సొంతానికి వాడుకుంటే వాటిని సొంతవాడకాలు అంటారు. సొంతవాడకాలపై వడ్డీని ఇవ్వబడిన రేటుతో లెక్కించి లాభనష్టాల ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయాలి. ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు మూలధనము నుంచి తీసివేయాలి.
సర్దుబాటు పద్దు:
సొంతవాడకాల ఖాతా Dr
To సొంతవాడకాలపై వడ్డీ ఖాతా
(సొంతవాడకాలపై వడ్డీ లెక్కించినందున)

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది వాటిని సంక్షిప్తంగా వివరించండి.
a) తరుగుదల
b) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం
జవాబు.
a) స్థిరాస్తులపై తరుగుదల :
స్థిరాస్తులపై తరుగుదల ఉపయోగించడం వల్ల, అరుగు తరుగు, లుప్తత వల్ల స్థిరాస్తులైన భవనాలు, యంత్రాలు, ఫర్నీచర్, విడి పరికరాలు మొదలైన వాటి విలువ ప్రతి సంవత్సరం తగ్గుతూ ఉంటుంది. ఈ విధంగా స్థిరాస్తి విలువలో వచ్చే క్రమమైన తగ్గింపును “తరుగుదల” అంటారు.

తరుగుదలను వ్యాపార ఖర్చుగా భావించి, లాభనష్టాల ఖాతాకు చార్జీ చేయాలి. సాధారణంగా తరుగుదలను అంకణాలో ఇచ్చిన ఆస్తి విలువపై ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం లెక్కిస్తారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
తరుగుదల ఖాతా Dr XX
To ఆస్తి ఖాతా XX
(ఆస్తిపై తరుగుదల ఏర్పాటు చేసినందున)

b) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం :
కొన్ని సందర్భాలలో వ్యాపార సరుకు అగ్ని ప్రమాదం వల్ల నష్టపోవచ్చు. ఇలాంటి నష్టానికి వ్యాపార సంస్థ తగిన ఏర్పాటు చేసుకోవాలి. అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సంభవించిన సరుకు నష్టం అసాధారణ నష్టం. ముగింపు లెక్కలు తయారు చేసేటప్పుడు దీనిని సరైన విధంగా పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి.

మొదట అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం మొత్తాన్ని వర్తకపు ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు చూపాలి. ఆ తర్వాత ఈ క్రింద తెలిపిన మూడు సందర్భాల ప్రకారం అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి.

1. సరుకును పూర్తిగా భీమా చేసినప్పుడు.
2. bసరుకును కొంత మొత్తం భీమా చేసినప్పుడు.
3. సరుకును భీమా చేయనప్పుడు.

a) మొత్తం సరుకు బీమా చేసి మరియు బీమా కంపెనీ మొత్తం నష్టపరిహారం చెల్లించడానికి ఒప్పుకున్నప్పుడు సర్దుబాటు పద్దు
i) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా Dr XX
To వర్తకపు ఖాతా XX
(అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం సంభవించినందున)

ii) భీమా కంపెనీ ఖాతా Dr XX
To అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా XX
(మొత్తం నష్ట పరిహారాన్ని చెల్లించడానికి భీమా కంపెనీ అంగీకరించినందున)

b) సరుకును కొంత భాగం భీమా చేసి మరియు భీమా కంపెనీ కొంతమేరకు నష్ట పరిహారం చెల్లించడానికి అంగీకరించినప్పుడు :
సర్దుబాటు పద్దు :
i) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా Dr XX
To వర్తకపు ఖాతా XX
(అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం సంభవించినందున)

ii) భీమా కంపెనీ ఖాతా Dr XX
అంగీకరించిన పరిహారం మేరకు
లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
(భీమా కంపెనీ అంగీకరించని నష్టం)
TO అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా XX
(భీమా కంపెనీ కొంతమేరకు నష్టపరిహారం చెల్లించడానికి అంగీకరించి, మిగిలిన నష్టాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాకు మళ్ళించినందున)

c) సరుకును బీమా చేయనపుడు :
పర్దుబాటు పద్దు :
i) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా Dr XX
To వర్తకపు ఖాతా XX
(అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం సంభవించినందున)

ii) లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
To అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా XX
(సరుకును బీమా చేయనందున మొత్తం నష్టాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాకు మళ్ళించినందున).

ప్రశ్న 4.
ముగింపు లెక్కలలో ఋణగ్రస్తులకు సంబంధించిన సర్దుబాట్ల అకౌంటింగ్ విధానాన్ని వివరించండి.
జవాబు.
ముగింపు లెక్కలు తయారు చేసేటప్పుడు ఋణగ్రస్తులకు సంబంధించి మూడు రకాల సర్దుబాట్లు ఇవ్వచ్చు. అవి :
a) రానిబాకీలు
b) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి
c) ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి.

I. రానిబాకీలు :
వ్యాపార సంస్థ సరుకులను అరువుపై అమ్మినప్పుడు, కొంతమంది ఋణగ్రస్తులు తాము చెల్లించవలసిన మొత్తం చెల్లించలేకపోవచ్చు. ఈ విధంగా ఋణగ్రస్తుల నుంచి వసూలు కాని బాకీలను “రానిబాకీలు” అంటారు. రానిబాకీలు సంస్థకు నష్టం.

రానిబాకీలను అంకణా తయారు చేయడానికి ముందే గుర్తించి వాటిని ఋణగ్రస్తుల మొత్తం నుంచి సర్దుబాటు చేస్తారు. కొన్ని సందర్భాలలో అంకణా తయారు చేసిన తర్వాత కొన్ని బాకీలను రానిబాకీలుగా గుర్తించవచ్చు. వీటిని అదనపు రానిబాకీలు అని అంటారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
రానిబాకీల ఖాతా Dr XX
To ఋణగ్రస్తుల ఖాతా XX
(అదనపు రానిబాకీలను సర్దుబాటు చేసినందున)

a) రానిబాకీలను కేవలం సర్దుబాటుగా మాత్రమే ఇచ్చినప్పుడు :

అకౌంటింగ్ విధానం :
1) సర్దుబాటుగా ఇచ్చిన రానిబాకీలను లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
2) రానిబాకీలను తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు రుణగ్రస్తుల నుంచి తీసివేయాలి.

b) రానిబాకీలను అంకణాలో మరియు సర్దుబాటులో ఇచ్చినప్పుడు :
అకౌంటింగ్ విధానం :
1) అంకణాలో ఇచ్చిన రానిబాకీలకు సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన అదనపు రానిబాకీలను కలిపి ఆ మొత్తాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి.
2) ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన అదనపు రానిబాకీలను మాత్రమే తీసివేయాలి.

II. రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి :
ఋణగ్రస్తుల నుంచి రానిబాకీలను తీసివేసిన తర్వాత, వ్యాపారస్తుడు మిగిలిన ఋణగ్రస్తుల నుంచి మరికొంత మొత్తం వసూలు అవుతుందో, కాదో అనే సంశయం వ్యక్తం చేయవచ్చు. ఇలాంటి మొత్తాన్ని రాని, సంశయాత్మక బాకీలు అంటారు.

మితవాద సంప్రదాయ సూత్రం ప్రకారం సంస్థకు రాబోయే నష్టానికి తగిన ఏర్పాటు చేయాలి. అందువల్ల, వ్యాపారస్తుడు తగ అనుభవం ఆధారంగా ఋణగ్రస్తులపై కొంత నిధిని ఏర్పాటు చేస్తాడు. దీనిని “రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి లేక రిజర్వు” అంటారు.

a) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి ఏర్పాటును సర్దుబాటుగా ఇచ్చినప్పుడు
సర్దుబాటు పద్దు :
లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
TO రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి ఖాతా XX
(రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం :
1) ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం లెక్కించిన రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
2) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు రుణగ్రస్తుల నుంచి తీసివేయాలి.

b) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని అంకణాలో మరియు సర్దుబాటుగా ఇచ్చినపుడు :
అంకణాలో ఇచ్చిన రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని గత సంవత్సరంలో ఏర్పాటు చేసినదిగా, పాతనిధిగా పరిగణించాలి. అదే విధంగా సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ప్రస్తుత సంవత్సర నిధిగా, కొత్త నిధిగా పరిగణించాలి.

అకౌంటింగ్ విధానం :

1. సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన కొత్త రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని, అంకణాలో ఇచ్చిన పాత రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధితో పోల్చాలి. ఒకవేళ, కొత్త రానిబాకీల నిధి, పాత రానిబాకీల నిధి కంటే ఎక్కువగా ఉన్నట్లయితే ఆ రెండింటి మధ్య తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
   ఒకవేళ పాత రానిబాకీల నిధి కొత్త రానిబాకీల నిధి కంటే ఎక్కువగా ఉన్నట్లయితే ఆ రెండింటి మధ్య తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు చూపాలి.
2. ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు రుణగ్రస్తుల నుండి సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన కొత్త రానిబాకీల నిధిని మాత్రమే తీసివేయాలి.

c) రానిబాకీలను అంకణాలో మరియు సర్దుబాట్లలో మరియు రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని సర్దుబాట్లలో ఇచ్చినప్పుడు :

అకౌంటింగ్ విధానం :

1. ముందుగా సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన రానిబాకీలను అంకణాలో ఇచ్చిన ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేసిన తర్వాత వచ్చిన ఋణగ్రస్తుల మొత్తంపై సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన శాతం ప్రకారం రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని లెక్కించాలి. ఆ తర్వాత అంకణాలో ఇచ్చిన రానిబాకీలను సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన రానిబాకీలను కలిపి లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి.
   అదే విధంగా నిర్ణీత శాతం ప్రకారం లెక్కించిన రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని కూడా లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి.
2. ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు ఋణగ్రస్తుల నుంచి సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన రానిబాకీలను మరియు రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని మాత్రమే తీసివేయాలి.

III. ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి :
ఖాతాదారులు (ఋణగ్రస్తులు) తాము చెల్లించవలసిన మొత్తాన్ని సకాలంలో చెల్లించినప్పుడు, సాధారణంగా వ్యాపారస్తుడు ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం డిస్కౌంటు ఇస్తాడు. ఋణగ్రస్తులపై ఇచ్చే డిస్కౌంటు కోసం ఏర్పాటు చేసిన నిధిని “ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి” అంటారు. దీనిని ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం ఋణగ్రస్తులపై లెక్కిస్తారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
To ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి ఖాతా XX
(ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధికై ఏర్పాటు చేసినందున

అకౌంటింగ్ విధానం :

1. నిర్ణీత శాతం ప్రకారం నికర ఋణగ్రస్తులపై లెక్కించిన ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధిని లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
2.  ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధిని తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయాలి.

ప్రశ్న 5.
క్రింది వానిని వివరించండి.
a) ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేసిన సరుకులు
b) రావలసిన ఆదాయం
జవాబు.
a) ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేసిన సరుకులు :
అమ్మకాలను పెంచే ఉద్దేశ్యంతో వినియోగదారులకు ఉచితంగా పంపిణీ చేసిన సరుకులను ఉచిత నమూనాలు (శాంపిల్స్) అంటారు. ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేసిన సరుకులను ప్రకటన ఖర్చులుగా భావిస్తారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
ప్రకటన ఖర్చుల ఖాతా Dr XX
To కొనుగోళ్ళ ఖాతా XX
(సరుకులను ఉచితంగా పంపిణీ చేసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం :
1) ఉచిత నమూనాలుగా (శాంపిల్స్) పంపిణీ చేసిన సరుకులను వర్తకపు ఖాతాలో కొనుగోళ్ళ నుండి తీసివేయాలి.
2) ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేసిన సరుకులను ప్రకటన ఖర్చులుగా భావించి లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి. ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో చూపనవసరం లేదు.

b) రావల్సిన ఆదాయాలు :
ప్రస్తుత అకౌంటింగ్ సంవత్సరంలో ఆర్జించి ఇంకా వసూలు కాని ఆదాయాన్ని “రావల్సిన ఆదాయం” అంటారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
రావలసిన ఆదాయం ఖాతా Dr XX
To సంబంధిత ఆదాయం ఖాతా XX
(ఆదాయం రావలసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం:

1. రావలసిన ఆదాయాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు సంబంధిత ఆదాయానికి కూడాలి.
2. రావలసిన ఆదాయాన్ని ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు నమోదు చేయాలి.

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
సర్దుబాట్లు అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
ఆస్తి అప్పుల పట్టీ తయారు చేసే తేదీ నాటికి అన్ని ఖర్చులను చెల్లించినా, చెల్లించవలసినా మరియు అన్ని ఆదాయాలు వచ్చిన లేదా రావలసినా లెక్కలోకి తీసుకొనవలెను. అదే విధముగా రాబోయే సంవత్సరానికి చెందిన వ్యయాలను, ఆదాయాలను లెక్కలోకి తీసుకొనరాదు.

ఈ అంశాలన్నీ ముగింపు లెక్కలలో సర్దుబాటు పద్దుల ద్వారా సర్దుబాటు చేయాలి. రాబడి అంశాలకు కలపడం గాని, తీసివేయడం గాని సర్దుబాటు చేయడం అంటారు.

ప్రశ్న 2.
సర్దుబాట్ల ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు.
సర్దుబాట్ల ప్రాముఖ్యత :

1. అకౌంటింగ్ సంవత్సరానికి చెందిన వ్యయాలను, ఆదాయాలను ఖచ్చితముగా తెలుసుకోవచ్చును.
2. లాభనష్టాలను ఖచ్చితముగా లెక్కించవచ్చును.
3. ఆస్తి, అప్పుల నిజమైన విలువను తేలికగా తెలుసుకొనవచ్చును.

ప్రశ్న 3.
రానిబాకీలు అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
వ్యాపారస్తుడు కొద్దిమంది ఖాతాదారులకు సరుకును అరువు మీద అమ్మకం చేయవచ్చు. అరువు తీసుకున్న ఖాతాదారుడు బాకీని చెల్లించకపోవచ్చును. వసూలు కాని బాకీలను, వసూలవుతాయని ఆశలేని బాకీలను రాని బాకీలు అంటారు. రానిబాకీలు వ్యాపారానికి నష్టము.

ప్రశ్న 4.
ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని వివరించండి.
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థ రుణదాతలకు చెల్లించవలసిన సొమ్మును సకాలంలో చెల్లించినప్పుడు కొంత డిస్కౌంటు పొందే అవకాశం ఉంటుంది. అలాంటి డిస్కౌంటు వ్యాపార సంస్థకు లాభము. రుణదాతల నుంచి పొందబోయే డిస్కౌంటు కోసం ఏర్పాటు చేసిన మొత్తాన్ని “రుణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధి” అంటారు. దీనిని ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం రుణదాతలపై ఏర్పాటు చేస్తారు.’

సర్దుబాటు పద్దు :
ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధి ఖాతా Dr XX
To లాభనష్టాల ఖాతా XX
(ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని ఏర్పాటు చేసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం :

1. ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం లెక్కించిన రుణదాతలపై డిస్కౌంట్ నిధిని లాభనష్టాల ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు చూపాలి.
2. ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో అప్పుల వైపు రుణదాతల నుంచి తీసివేయాలి.

ప్రశ్న 5.
మేనేజర్ కమీషన్కు సంబంధించిన అకౌంటింగ్ విధానాన్ని తెలపండి.
జవాబు.
సంస్థను లాభదాయకంగా నడిపించడానికి మరియు కష్టపడి పనిచేయడానికి, మేనేజర్కు జీతంతో పాటు కమీషన్ కూడా చెల్లిస్తారు. ఈ కమీషన్ ను నికర లాభంపై ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం చెల్లిస్తారు. మేనేజర్ కమీషన్ ఈ క్రింద తెలిపిన రెండు విధాలుగా లెక్కించవచ్చు.

• కమీషన్ చార్జీ చేయకముందు నికర లాభంపై
• కమీషన్ చార్జీ చేసిన తర్వాత నికర లాభంపై.

సర్దుబాటు పద్దు :
లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
To మేనేజర్ కమీషన్ ఖాతా XX
(మేనేజర్ కమీషన్ చెల్లించవలసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం :

1. మేనేజర్ కమీషన్ను లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి.
2. మేనేజర్ కమీషన్ను తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో అప్పుల వైపు చూపాలి.

Problems:

ప్రశ్న 1.
ఈ దిగువ ఇచ్చిన అంకణా నుండి 31-3-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి సతీష్ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 2,100.
2) చెల్లించవలసిన స్టేషనరీ ₹ 600.
3) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
4) రానిబాకీలు ₹ 500.
5) ముందుగా చెల్లించిన వేతనాలు ₹ 500.
సాధన.

31.03.2018 నాటి సతీష్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 2.
క్రింద తెలిపిన వివరాల నుంచి గోద్రేజ్ ట్రేడర్స్ ముగింపు లెక్కలను 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) 31-12-2018 న సరుకు నిల్వ ₹ 5,600.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 700.
3) ముందుగా చెల్లించిన బీమా 200.
4) ఫర్నిచర్పై 10% తరుగుదల ఏర్పాటు చేయండి.
5) మూలధనంపై వడ్డీ 6%.
6) ₹ 1,500 రానిబాకీలుగా రద్దు చేయండి.
సాధన.

31.12.2018 నాటి గోద్రేజ్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది అంకణా నుండి 31-3-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి సచిన్ ట్రేడర్స్ ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 500.
2) ముగింపు సరుకు ₹ 4,500.
3) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 400.
4) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 300.
5) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
సాధన.

31.03.2019 న సచిన్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 4.
మెస్సర్స్ మనోజ్ & సన్స్ ట్రేడర్స్ వారి అంకణా నుండి 31-3-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతా మరియు ఆ తేదీ నాటి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 9,000.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 1,000.
3) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 100.
4) 5% రానిబాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
5) తరుగుదల ఫర్నిచర్పై ₹ 200 మరియు యంత్రాలపై ₹ 600.
6) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 1,200.
సాధన.

31.03.2018 నాటి మెసర్స్ మనోజ్ & సన్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 5.
అనసూయ ట్రేడర్స్క సంబంధించిన దిగువ వివరాల నుండి 31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 15,500.
2) మూలధనంపై వడ్డీ 6%.
3) ₹ 2,000 రానిబాకీలను రద్దుచేసి, 5% సంశయాత్మక బాకీల కోసం ఏర్పాటు చేయండి.
4) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 1,000
5) ఫర్నీచర్పై తరుగుదల 10%.
సాధన.

31.03.2018 న అనసూయ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 6.
దిగువ బృందావన్ వ్యాపారము వారి అంకణా నుండి 31-3-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 2,000.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 1,000.
3) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 50.
4) 5% రానిబాకీల కోసం ఏర్పాటు చేయండి.
5) తరుగుదల : ఫర్నీచర్పై ₹ 150 మరియు యంత్రాలపై ₹ 500.
6) ముగింపు సరుకు : ₹ 11,000.
సాధన.

31.03.2019 నాటి బృందావన్ వ్యాపారము యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 7.
31-3-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి పవన్ ఎంటర్ప్రైజెస్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 6,800.
2) మోటార్ వ్యాన్పై తరుగుదల 5%.
3) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి 6%.
4) చెల్లించవలసిన అద్దె ₹ 500.
5) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 300
6) ఋణదాతలపై డిస్కౌంట్ నిధి 3%.
సాధన.

31.03.2018 న పవన్ ఎంటర్ ప్రైజెస్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

Working Note:
రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి :
అకౌంటింగ్ విధానం :
అంకణాలో ఇచ్చిన పాత రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి = 200
సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన కొత్త,రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి = [10,000 × \(\frac{6}{100}\)] = 600
∴ కొత్త, రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి (600) పాత రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి (200) కన్నా 400 ఎక్కువగా ఉంది.
ఆ రెండింటి మధ్య తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
మరియు కొత్త రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయండి.

ప్రశ్న 8.
కింది మామాజి ట్రేడర్స్ అంకణా నుండి ముగింపు లెక్కలను 31-12-2018 తేదీతో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 2,500.
2) చెల్లించవలసిన స్టేషనరీ ₹ 600.
3) భవనాలపై తరుగుదల 10%.
4) రానిబాకీలు ₹ 500 మరియు రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
5) ముందుగా చెల్లించిన వేతనాలు ₹ 500.
6) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ 6%.
సాధన.

31.12.2018 నాటి మామాజి ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

Working Note:
i) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని కనుగొనుట :

రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × (రేటు / 100)
= (12,500-500) × \(\frac{5}{100}\)
= 12,000 × \(\frac{5}{100}\) = 600
∴ PB & DD = 600.

ప్రశ్న 9.
ఈ క్రింది వినాయక ఎంటర్ప్రైజెస్ వారి అంకణా నుంచి 31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు నిల్వ ₹ 10,500.
2) రానిబాకీలు ₹ 1,500 మరియు సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
3) చెల్లించవలసిన ఫ్యాక్టరీ అద్దె ₹ 400.
4) ఫర్నీచర్పై తరుగుదల 10%.
5) ముందుగా వచ్చిన వడ్డీ ₹ 500.
6) అగ్ని ప్రమాదంలో నష్టపోయిన సరుకు విలువ ₹ 10,000, దీనిలో బీమా కంపెనీ చెల్లించడానికి ఒప్పుకున్న నష్ట పరిహారం ₹ 7,500.
సాధన.

31.12.2018 నాటి వినాయక ఎంటర్ప్రైజెస్ వారి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

Working Note:
1) సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × \(\frac{5}{100}\)
= (13,500 – 1,500) × \(\frac{5}{100}\)
= 12,000 × \(\frac{5}{100}\) = 600

2) అగ్ని ప్రమాదంలో నష్టపోయిన సరుకు అసలు విలువ ‘కనుగొనటం :
నష్టపోయిన సరుకు విలువ = ₹ 10,000
(-) బీమా కంపెనీ ఒప్పుకున్న నష్టపరిహారం = 7,500
లాభనష్టాల ఖాతాకు తరలించాల్సిన నష్టం = 2,500.

ప్రశ్న 10.
31-03-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి రాఘవేంద్ర ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 7,500.
2) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
3) ముందుగా వచ్చిన కమీషన్ ₹ 1,000.
4) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 1,500.
5) అదనపు రానిబాకీలు ₹ 400 మరియు రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
6) ₹ 5,000 ల విలువ గల సరుకును యజమాని తన సొంతానికి వాడుకున్నాడు.
సాధన.

31.03.2019 న రాఘవేంద్ర ట్రేడర్స్ వారి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

Working Note:
i) రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × (సంశయాత్మక బాకీల గేటు / 400)
= (40,000 – 400) × \(\frac{5}{100}\)
= 39,600 × \(\frac{5}{100}\) = 1,980

ii) అకౌంటింగ్ :
పాత రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి (2,500) > కొత్త రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి (1,980)
∴ కొత్త మరియు పాత రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధిలోని తేడాను 12,500 – 1,980 = 520] ను లాభనష్టాల ఖాతాకు Cr వైపు చూపండి.
కొత్త రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయండి.

ప్రశ్న 11.
31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి యాదాద్రి ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 6,500.
2) ముందుగా చెల్లించిన జీతాలు, వేతనాలు ₹ 400.
3) 6% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
4) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
5) మూలధనంపై వడ్డీ 6%
6) మేనేజింగ్ డైరెక్టర్ కమీషన్ నికర లాభంపై 10% అట్టి కమీషన్ చార్జీ చేయకముందు.
సాధన.

31.12.2018 తేదీన యాదాద్రి ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

Working Note :
మేనేజింగ్ డైరెక్టర్ కమీషన్ నికర లాభంపై కమీషన్ చార్జీ చేయకముందు :
మేనేజర్ కమీషన్ = కమీషన్కు ముందు నికరలాభం × (కమీషన్ రేటు / 100)
= 5,900 × \(\frac{10}{100}\) = 590.

ప్రశ్న 12.
వీణ ఎంటర్ ప్రైజెస్ వారి ముగింపు లెక్కలను 31-12-2018 తేదీతో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు నిల్వ 8,300.
2) రానిబాకీల నిధి 5%.
3) పేటెంట్లను 10% మేరకు రద్దు చేయండి.
4) చెల్లించవలసిన అద్దె 600.
5) రావలసిన కమీషన్ 400.
6) మూలధనంపై వడ్డీ 6%.
సాధన.

31.12.2018 తేదీన వీణ ఎంటర్ ప్రైజెస్ వారి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 13.
31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి శ్రీ వాస్తవ ట్రేడర్స్ ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 6,000.
2) చెల్లించవలసిన జీతం ₹ 450.
3) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ 10%.
4) 5% రానిబాకీల నిధిని మరియు 2% ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
5) భవనాలపై తరుగుదల 10%.
6) ₹ 2,000 విలువ గల సరుకులను ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేశారు.
సాధన.

31.03.2018 నాటి శ్రీవాస్తవ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

Working Notes :
రానిబాకీల నిధిని కనుగొనడం :
పాత రానిబాకీల రిజర్వు = 2,000
కొత్త రానిబాకీల నిధి = 15,000 × \(\frac{5}{100}\) = 750
∴ పాత రానిబాకీల నిధి (2,000) > కొత్త రానిబాకీల నిధి (750)
పాత, కొత్త రానిబాకీల తేడా (2,000 – 750 = 1250) ను లాభనష్టాలలో Cr వైపు చూపాలి.
కొత్త రానిబాకీల నిధి (750) ను ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయాలి.

ప్రశ్న 14.
ఈ క్రింది అంకణా నుండి ముగింపు లెక్కలను 31-03-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు 7.17,800.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 400.
3) ముందుగా చెల్లించిన అద్దె, పన్నులు ₹ 380.
4) ఋణగ్రస్తులపై 5% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి’ ఏర్పాటు చేయండి.
5) ఫర్నీచర్ పై తరుగుదల 10%.
6) ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు రిజర్వు 5%.
సాధన.

31.03.2019 తేదీన ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

Working Note:
రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి = 10,400 × \(\frac{5}{100}\) = 520
పాత రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి > కొత్త రానిబాకీల నిధి
రెండింటి మధ్య తేడా (800 – 520 = 280) ను లాభనష్టాల ఖాతాలో Cr వైపు, కొత్త వాటిని ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయాలి.

ప్రశ్న 15.
ఈ దిగువ ఇవ్వబడిన సుధీర్ ట్రేడర్స్ అంకణా నుంచి 31-03-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 16,400.
2) తరుగుదలలు : ఫర్నీచర్ 5% మరియు యంత్రాలపై 10% .
3) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 500.
4) ₹ 600 రానిబాకీలుగా రద్దుచేసి, రాని, సంశయాత్మక బాకీల కోసం 6% నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
5) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ 5%.
6) అగ్ని ప్రమాదం వలన నష్టపోయిన సరుకు విలువ ₹ 12,000, దీనిలో బీమా కంపెనీ చెల్లించడానికి అంగీకరించిన క్లెయిమ్ ₹ 8,500.
సాధన.

31.03.2018 తేదీన సుధీర్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

Working Note:

1) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × (రానిబాకీల నిధి రేటు / 100)

2) అగ్ని ప్రమాదంలో నష్టపోయిన సరుకు అసలు విలువ కనుగొనుట :
నష్టపోయిన సరుకు విలువ = 12,000
(-) బీమా కంపెనీ ఒప్పుకున్న క్లెయిమ్ = 8,500
లాభనష్టాల ఖాతాకు తరలించాల్సిన అసలు నష్టం = 3,500.

ప్రశ్న 16.
31-03-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 53,000.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 5,000.
3) రానిబాకీలు ₹ 2,000, రానిబాకీల నిధి 5% మరియు ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి 2%.
4) యంత్రాలపై తరుగుదల 5%.
5) వెలుతురు : ఫ్యాక్టరీ ₹ 4,000 మరియు ఆఫీసుకు సంబంధించిన వెలుతురు ₹ 2,000.
6) మేనేజర్ కమీషన్ నికర లాభాలపై 10% అట్టి కమీషన్ ఛార్జీ చేసిన తరువాత
సాధన.

31.03.2018 తేదీ నాటి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ

Working Note :
1) నికర లాభం మీద మేనేజన్ కమీషన్ లెక్కింపు :
మేనేజర్ కమీషన్ = నికర లాభానికి ముందు కమీషన్ × (కమీషన్ / (100 + కమీషన్))
= 1,54,330 × \(\frac{10}{100+10}\)
= 1,54,330 × \(\frac{10}{110}\)
= 14,030.

2) RDD కొరకు ఖాతా తయారీ = పాత RDD (1000) < కొత్త RDD (4500)
లాభనష్టాల ఖాతా మీద వచ్చిన డెబిట్ యొక్క తేడా (3,500)
ఆస్తి అప్పుల పట్టికలో ఋణదాతల మీద తగ్గించగా వచ్చిన కొత్త RDD – ₹ 4,500.

ప్రశ్న 17.
ఈ క్రింది అంకణా మరియు అదనపు సమాచారము నుండి లలిత యొక్క వర్తకపు లాభనష్టాల ఖాతాను 31-12 2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి మరియు అదే తేదీనాటి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీని తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు 28,800.
2) తరుగుదల : యంత్రాలపై 10% మరియు పేటెంట్లపై 20%.
3) చెల్లించవలసిన జీతాలు 3,600.
4) అపరిసమాప్త బీమా ? 230.
5)5% రానిబాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
6) 3% ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
సాధన.

31.12.2018 నాటి లలిత యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 18.
ఈ క్రింది మల్లిఖార్జున ట్రేడర్స్ వారి అంకణా నుండి 31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతా మరియు అదే తేదీ నాటి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీని తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 32,500.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 5,300.
3) ప్లాంటు – యంత్రాలపై తరుగుదల 5%.
4) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 1,800.
5) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
6) ₹ 3,000 విలువ గల సరుకులను యజమాని తన సొంతానికి వినియోగించాడు.
సాధన.

31.03.2018 తేదీన మల్లిఖార్జున ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 19.
ఈ దిగువ తెలిపిన శ్రీ రాజరాజేశ్వర ట్రేడర్స్ అంకణా నుంచి 31-3-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 7,500.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 400.
3) రావలసిన వడ్డీ ₹ 600
4) మూలధనంపై వడ్డీ 6%.
5) ₹ 1,000 రానిబాకీలు రద్దుచేసి, 6% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
6) ఫర్నీచర్ పై తరుగుదల 10%.
సాధన.

31.3.2019 తేదీన శ్రీ రాజరాజేశ్వర ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

సూచన : పాత, రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి = 300
కొత్త రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × (రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి రేటు / 100)
= (10,000-1,000) × \(\frac{6}{100}\)
= 9000 × \(\frac{6}{100}\) = 540.

ప్రశ్న 20.
మెస్సర్స్ సత్యం ట్రేడర్స్ అంకణా నుంచి 31-3-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతా . మరియు అదే తేదీ నాటి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీని తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 34,500.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 5,500.
3) యంత్రాలపై తరుగుదల 5%.
4) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 1,500.
5) రానిబాకీల నిధి 5%.

సాధన.

31.3.2018న మెస్సర్స్ సత్యం ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి – అప్పుల పట్టీ:

Textual Examples:

ప్రశ్న 1.
క్రింద ఇచ్చిన మహీంద్ర ట్రేడర్స్ వారి అంకణా నుంచి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
(1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 2,500.
(2) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 250.
(3) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 300.
సాధన.

31.12.2018 తేదీ నాటి మహీంద్ర ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 2.
31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తెలంగాణా ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 12,000.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 500.
3) ముందుగా వచ్చిన వడ్డీ ₹ 600.
4) రావలసిన కమీషన్ ₹ 400.
సాధన.

31.12.2018 తేదీ నాటి తెలంగాణ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి – అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 3.
దిగువ ఇచ్చిన అంకణా నుండి మహేశ్ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను 31.03.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 5,400.
2) ముందుగా చెల్లించిన వేతనాలు ₹ 300.
3) చెల్లించాల్సిన అద్దె ₹ 400.
4) యంత్రాలపై 5% మరియు ఫర్నీచర్పై 10% తరుగుదల ఏర్పాటు చేయండి.
సాధన.

31.03.2018 తేదీ నాటి మహేష్ ట్రేడర్స్ వారి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 4.
ఈ క్రింది వరంగల్ ట్రేడర్స్ వారి అంకణా నుండి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 15,000.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 600; రావలసిన వడ్డీ ₹ 1,000.
3) అపరిసమాప్త బీమా ₹ 200.
4) ప్లాంటు – యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
5) ₹ 1,000 రానిబాకీలను రద్దుచేసి, 5% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
6) ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి మరియు ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని 2% ఏర్పాటు చేయండి.
సాధన.

31.12.2018 తేదీ నాటి మహేశ్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 5.
క్రింద ఇచ్చిన అంకణా నుండి రేవంత్ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను 31.03.2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 15,000.
2) రానిబాకీల నిధి 5%.
3) యజమాని తన వ్యక్తిగత అవసరాలకు వ్యాపారం నుండి వాడుకున్న సరుకు ₹ 1,000.
4) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సంభవించిన సరుకు నష్టం ₹ 6,000, దీనిలో బీమా కంపెనీ చెల్లించడానికి అంగీకరించిన నష్ట పరిహారం ₹ 4,500.
5) మేనేజర్ యొక్క కమీషన్ నికర లాభాలపై 5% అట్టి కమీషన్ ఛార్జీ చేసిన తర్వాత.
6) ₹ 300 ల విలువ గల సరుకులను ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేశారు.
సాధన.

31.03.2019 తేదీ నాటి రేవంత్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 6.
క్రింది వివరాల నుంచి 31.03.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి మహతీ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 6,000.
2) రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
3) మూలధనంపై వడ్డీ 5%.
4) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 300.
5) యంత్రాలపై తరుగుదల 5%.
సాధన.

31.03.2018 తేదీ నాటి మహతీ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 7.
క్రింది వివరాల నుండి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి శాంకరీ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 6,500.
2) ముందుగా చెల్లించిన జీతాలు ₹ 3600.
3) రావలసిన వడ్డీ ₹ 200.
4) ₹ 1,000 రానిబాకీలను రద్దు చేసి, 5% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి మరియు 2% ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
5) 2% ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధి.
6) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల నష్టపోయిన సరుకు విలువ ₹ 3,000 మరియు బీమా కంపెనీ అంగీకరించిన నష్ట పరిహారం ₹ 1,500.
సాధన.

31.03.2018 తేదీ నాటి శాంకరీ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

ప్రశ్న 8.
ఈ క్రింది మాహిష్మతి ట్రేడర్స్ యొక్క అంకణా నుంచి ముగింపు లెక్కలను 31.03.2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 12,000.
2) మూలధనంపై వడ్డీ 5%.
3) ₹ 1,000 రానిబాకీలు రద్దు చేసి 5% రానిబాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
4) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
5) మేనేజర్ యొక్క కమీషన్ నికర లాభంపై 5% అట్టి కమీషన్ ఛార్జీ చేయక ముందు
6) ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధి 3%.
సాధన.

31.03.2019 తేదీ నాటి మాహిష్మతి ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి – అప్పుల పట్టీ:

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
ముగింపు లెక్కలను నిర్వచించి, వాటి తయారీలోని వివిధ దశలను వివరించండి.
జవాబు.

1. ప్రతి వ్యాపారస్తుడు ఒక నిర్ణీత కాలాంతానికి తన వ్యాపార సంస్థ ఆర్జించిన లాభనష్టాలను మరియు ఆర్థిక స్థితిని ఖచ్చితంగా తెలుసుకోవటానికి తయారుచేసే వివిధ ఖాతాలు మరియు నివేదికలను “ముగింపు లెక్కలు” అంటారు. వీటిని “ముగింపు నివేదికలు” లేదా “ముగింపు ఆర్థిక నివేదికలు” అని కూడా పిలుస్తారు.
2. సొంతవ్యాపారి యొక్క ముగింపు లెక్కల తయారీ అతని వ్యాపార స్వభావం మీద ఆధారపడి ఉంటుంది.
3. వ్యాపార సంస్థ వర్తక వ్యవహారాలను చేపట్టేది అయితే వర్తకపు ఖాతా, లాభనష్టాల ఖాతా మరియు ఆస్తి-అప్పుల పట్టీని తయారుచేస్తారు. ఒకవేళ వ్యాపార సంస్థ వస్తువుల ఉత్పత్తి లేదా తయారు చేసేది అయితే వర్తకపు ఖాతా, లాభనష్టాల ఖాతా ఆస్తి-అప్పుల పట్టికతో పాటు అదనంగా “ఉత్పత్తి ఖాతాను” తయారు చేయాల్సి ఉంటుంది.

ముగింపు లెక్కల తయారీలోని వివిధ దశలు :
1. వర్తకపు ఖాతా మరియు ఉత్పత్తి ఖాతా :
వర్తకపు ఖాతా తయారీ అనేది ముగింపు లెక్కల తయారీ ప్రక్రియలో మొదటి దశ. వ్యాపార సంస్థ యొక్క “స్థూల లాభం” లేదా “స్థూల నష్టాన్ని” కనుక్కోడానికి దీనిని తయారు చేస్తారు. ఈ ఖాతా ద్వారా అమ్మిన సరుకుల వాస్తవ వ్యయానికి మరియు అమ్మకాలకు మధ్య గల వ్యత్యాసాన్ని కనుక్కోవటం జరుగుతుంది.

ఈ వర్తకపు ఖాతా నామమాత్రపు స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది. రాబడి స్వభావం గల వర్తకపు ఖర్చులన్నింటిని ఈ ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి. అలాగే రాబడి స్వభావంగల వర్తకపు ఆదాయాలన్నింటిని క్రెడిట్ చేయాలి. ఈ ఖాతాలో వచ్చిన ఫలితాన్ని అనగా స్థూలలాభం లేదా స్థూలనస్టాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాకు మళ్ళించాలి.

వస్తువులను ఉత్పత్తి లేదా తయారుచేసే వర్తకుడు వర్తకపు ఖాతాతోపాటు ఉత్పత్తి ఖాతాను కూడా తయారు చేయడం జరుగుతుంది. సరుకులను పొందడానికి మరియు వాటిని పూర్తిగా తయారైన వస్తువులుగా మార్చడానికి అయిన ఖర్చులను ఉత్పత్తి ఖాతాకు డెబిట్ వైపు, కొనసాగుతున్న పని మరియు తుక్కు అమ్మకాన్ని ముగింపున ఉండే వివిధ రకాల సరుకులను క్రెడిట్ వైపు నమోదు చేయాలి. ఈ ఖాతావల్ల “ఉత్పత్తి వ్యయం” తెలుస్తుంది.

2. లాభనష్టాల ఖాతా :
ముగింపు లెక్కల తయారీలో రెండవ దశ లాభనష్టాల ఖాతాను తయారు చేయడం. వ్యాపార సంస్థ యొక్క “నికర లాభం” లేదా “నికర నష్టాన్ని” తెలుసుకోడానికి ఈ ఖాతాను తయారు చేస్తారు.

ఈ లాభనష్టాల ఖాతా నామమాత్రపు ఖాతా స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది. అన్ని రకాల రాబడి వ్యయాలను, ఖర్చులను, నష్టాలను డెబిట్ వైపున, అన్ని రకాల రాబడి స్వభావం గల ఆదాయాలు, వసూళ్ళు మరియు లాభాలను క్రెడిట్ వైపున నమోదు చేయడం జరుగుతుంది. ఇందులో నికర లాభం లేదా నికర నష్టాన్ని ఆస్తి అప్పుల పట్టికకు మళ్ళించి, మూలధనంతో సర్దుబాటు చేయటం జరుగుతుంది.

3. ఆస్తి, అప్పుల పట్టీ :
వ్యాపార ముగింపు దశలో చివరి దశ ఆస్తి, అప్పుల పట్టికను తయారుచేయడం. వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక స్థితిని తెలుసుకోవడానికి ఈ పట్టిక ఉపయోగపడుతుంది. ఆస్తి, అప్పుల పట్టి ఖాతా కాదు, ఇది ఒక నివేదిక. దీనిలో మూలధనం, అప్పులను ఎడమవైపు, ఆస్తులను కుడివైపు నమోదు చేస్తారు.

ప్రశ్న 2.
వివిధ రకాల ఆదాయాలు – ఖర్చులను ఉదాహరణలతో వివరించండి.
జవాబు.
సంస్థ యొక్క ఖచ్చితమైన, నిజమైన ఆర్థిక నివేదికలను తయారుచేయడములో వ్యయాలు మరియు ఆదాయాలను పెట్టుబడి, రాబడికి కేటాయించడములో ముఖ్యపాత్రను వహిస్తాయి.

వ్యయాలు / ఖర్చులు :
ఒక వ్యాపార సంస్థ తాలూకు వ్యయాన్ని 1) పెట్టుబడి వ్యయము / ఖర్చులు 2) రాబడి వ్యయము / ఖర్చులు 3) విలంబిత రాబడి వ్యయము / ఖర్చుగా విభజిస్తారు.

1. పెట్టుబడి వ్యయము / ఖర్చు :
స్థిరాస్తులను కొనుగోలు చేయడం ద్వారా సంస్థ లాభార్జన శక్తిని పెంపొందించడానికి చేసిన ఖర్చులను పెట్టుబడి వ్యయము / పెట్టుబడి ఖర్చులు అంటారు. ఈ వ్యయము ద్వారా సంస్థకు కొన్ని సంవత్సరాలు ప్రయోజనము కలుగుతుంది.

మూలధన ఖర్చులకు ఉదా : ప్లాంటు-యంత్రాలు, భవనాలు మొదలైన స్థిరాస్తుల కొనుగోలు, యంత్రాల స్థాపన వాటి అభివృద్ధికి అయిన వ్యయము. ఈ వ్యయాలను ఆస్తి, అప్పుల పట్టీలో ఆస్తులవైపు చూపుతారు.

2. రాబడి వ్యయము / ఖర్చు :
సాధారణ వ్యాపార కార్యకలాపాలలో సంస్థ పెట్టిన ఖర్చులను రాబడి వ్యయము/ రాబడి ఖర్చులు అంటారు. ఈ ఖర్చుల వలన సంస్థకు ప్రయోజనము ఒక అకౌంటింగ్ సంవత్సరానికి పరిమితము. రాబడి ఖర్చులకు ఉదా : జీతాలు, అద్దె, రవాణా, ఆఫీసు ఖర్చులు, అమ్మకాల ఖర్చులు మొదలైనవి. ఈ ఖర్చులను లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తారు.

3. విలంబిత రాబడి వ్యయము / ఖర్చులు :
రాబడి వ్యయాల లక్షణము కలిగి ఉండి, పెద్ద మొత్తములో ఖర్చు చేసి, ప్రయోజనము ఒకటి కంటే ఎక్కువ సంవత్సరాలు సంభవిస్తే వీటిని విలంబిత రాబడి వ్యయాలు అంటారు. విలంబిత రాబడి వ్యయాలకు ఉదా : ప్రాథమిక ఖర్చులు, వాటాలు, డిబెంచర్ల జారీపై డిస్కౌంట్, పెద్ద మొత్తములో చేసిన ప్రకటన ఖర్చు, వ్యాపార ఆవరణాల మార్పిడి మొదలైనవి.

ఆదాయాలు/వసూళ్ళు : ఆదాయాలను

1. మూలధన వసూళ్ళు
2. రాబడి వసూళ్ళు
3. విలంబిత రాబడి వసూళ్ళుగా విభజించవచ్చు.

1. మూలధన వసూళ్ళు/ఆదాయాలు :
సంస్థ యజమానుల నుంచి పెట్టుబడి రూపములో వచ్చినవి, అప్పులు తీసుకున్నవి, ఆస్తుల అమ్మకము ద్వారా వచ్చిన వసూళ్ళను మూలధన వసూళ్ళు/మూలధన ఆదాయాలు అంటారు.
ఉదా : మూలధనము, యంత్రాల అమ్మకం మొదలైనవి. మూలధన వసూళ్ళను ఆస్తి, అప్పుల పట్టీలో అప్పులపై చూపాలి.

2. రాబడి వసూళ్ళు / ఆదాయాలు :
సాధారణ వ్యాపార వ్యవహారాల ద్వారా ఆర్జించిన వసూళ్ళను రాబడి వసూళ్ళు లేదా రాబడి ఆదాయాలు అంటారు.
ఉదా : వచ్చిన కమీషన్, వచ్చిన వడ్డీ మొ||నవి. రాబడి వసూళ్ళను లాభనష్టాల ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయాలి.

3. విలంబిత ఆదాయము :
ఈ ఆదాయము రాబడి మూలధన ఆదాయము స్వభావము వలన వచ్చిన ఆదాయ ప్రయోజనాన్ని రాబోయే సంవత్సరాలకు కూడా విస్తరించవచ్చును.
ఉదా : రెండు, మూడు సంవత్సరాలకు కలిపే ఒకేసారి వచ్చిన వడ్డీ లేదా అద్దె.

ప్రశ్న 3.
వర్తకపు ఖాతాకు – లాభనష్టాల ఖాతాకు మధ్యగల తేడాలను రాయండి.
జవాబు.
వర్తకపు ఖాతాకు, లాభనష్టాల ఖాతాకు మధ్య తేడాలు:

ప్రశ్న 4.
ముగింపు ఖాతాల యొక్క ప్రధాన లక్షణాలను, లాభాలను, పరిమితులను తెలపండి.
జవాబు.
ముగింపు ఖాతాల లక్షణాలు :

1. ముగింపు ఖాతాల వల్ల వ్యాపార సంస్థ యొక్క ఆర్థిక స్థితిని, ఆర్థిక ఫలితాలను తెలుసుకోవచ్చు.
2. ముగింపు ఖాతాలలో ద్రవ్య సంబంధ వ్యవహారాలను, చారిత్రాత్మక అంశాలను మాత్రమే నమోదు చేస్తారు.
3. ముగింపు ఖాతాల తయారీ చట్టబద్ధమైనవి. వీటిని చట్టరీత్యా తప్పనిసరి తయారుచేయాలి.
4. ముగింపు ఖాతాలను, యాజమాన్యం నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి ప్రణాళికలు తయారుచేయడానికి ఉపయోగిస్తారు.
5. ముగింపు ఖాతాలను ఒక నిర్ణీత కాలాంతానికి తయారు చేస్తారు.

ప్రయోజనాలు : ముగింపు లెక్కలను తయారుచేయడం వలన ఈ క్రింది ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.

1. లాభము లేదా నష్టాన్ని తెలుసుకోవడము :
ప్రతి వ్యాపారస్తుడు, ప్రతి వ్యాపార సంస్థ నిర్దిష్ట కాలానికి ఆర్థిక కార్యకలాపాల ఫలితాలను తెలుసుకోవాలి. వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాల ద్వారా వ్యాపార సంస్థ లాభనష్టాలను తెలియజేస్తాయి.

2. ఆర్థిక స్థితి :
ఆస్తి, అప్పుల పట్టీ సంస్థ ఆర్థిక స్థితిగతులను తెలియజేస్తుంది.

3. ఆర్థిక ప్రణాళిక :
ముగింపు లెక్కల ద్వారా ఆర్థిక సమాచారము తెలుసుకొని వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక ప్రణాళికలు తయారు చేయడములో నిర్వాహకులకు, వ్యాపారస్తులకు సహాయపడుతుంది.

4. వ్యాపార నిర్ణయాలు :
ప్రస్తుత ఆర్థిక నివేదికల ఫలితాలు, గత సంవత్సరము ఫలితాలతో పోల్చుకొని ముఖ్యమైన ఆర్థిక నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి తోడ్పడుతుంది.

5. రుణాలు పొందడానికి :
వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక స్థితి, పటిష్టత, ఆర్థిక నివేదికలు ప్రతిబింబిస్తాయి. కాబట్టి వ్యాపారస్తులు బాంకుల నుంచి, ఇతర మార్గాల ద్వారా ఋణాలు తీసుకోవడములో సహాయపడుతుంది.

6. పన్నులు చెల్లించడానికి:
లాభనష్టాల ఖాతా ద్వారా లాభనష్టాలు తెలుసుకొని వ్యాపార సంస్థ పన్నులు చెల్లించడానికి వీలవుతుంది. ఆర్థిక నివేదికలు సమర్పించడం చట్టరీత్యా తప్పనిసరి.

పరిమితులు :

1. ముగింపు ఖాతాలు చారిత్రక అంశాల మీద ఆధారపడి తయారుచేయబడతాయి. కాబట్టి ప్రస్తుత పరిస్థితిని యదార్థంగా ప్రతిబింబింపవు.
2. ఈ ముగింపు ఖాతాలు ధరలలో మార్పులను పరిగణనలోకి తీసుకోవు.
3. గుణాత్మక అంశాలయిన నాణ్యత, సామర్థ్యం, ఉద్యోగి – యజమాని సంబంధాలు, ఉద్యోగుల ప్రేరణస్థాయిలు, మానవ వనరుల విలువ మొదలైన వాటిని పరిగణనలోకి తీసుకోవు.
4. ఆస్తులు, ఖర్చుల ఆదాయాల విలువల నిర్ధారణపై యాజమాన్యం యొక్క వ్యక్తిగత మరియు పక్షపాత ప్రభావం ఉంటుంది. కాబట్టి ఫలితాలు ఖచ్చితంగా ఉండకపోవచ్చు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
ముగింపు ఖాతాల ధ్యేయాలు తెలపండి.
జవాబు.
ముగింపు లెక్కల తయారీ ప్రధాన ధ్యేయాలు :

1. వర్తకపు, లాభ-నష్టాల ఖాతా తయారీ ద్వారా సంస్థ యొక్క ‘లాభ-నష్టాలను’ కనుక్కోవడం.
2. ఆస్తి-అప్పుల పట్టిక తయారీ ద్వారా ఒక నిర్ణీత కాలానికి సంస్థ యొక్క ‘ఆర్థిక స్థితి’ని తెలుసుకోవడం.
3. భవిష్యత్ కాలంలో సంస్థ అభివృద్ధికి కావాల్సిన ప్రణాళికల రూపకల్పనకు దోహదపడడం.

ప్రశ్న 2.
వర్తకపు ఖాతా లక్షణాలను రాయండి.
జవాబు.
సాధారణముగా వ్యాపారసంస్థలు ఇతరుల నుంచి సరుకులను కొని వాటిని అమ్మకము చేయడము ద్వారా లాభాన్ని ఆర్జిస్తాయి. దీనిని వర్తకపు ప్రక్రియ అంటారు. ఏదైనా ఒక నిర్దిష్ట కాలానికి వర్తక కార్యకలాపాల ద్వారా ఫలితాన్ని తెలుసుకొనడానికి ఒక ఖాతాను తయారు చేస్తారు. ఈ ఖాతాను వర్తకపు ఖాతా అంటారు.

వర్తకపు ఖాతా నామమాత్రపు ఖాతా స్వభావమును కలిగి ఉంటుంది. వర్తకపు ఖర్చులన్నింటిని ఈ ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తారు. వర్తకపు ఆదాయాన్ని క్రెడిట్ చేస్తారు. ఈ ఖాతా నిల్వ స్థూల లాభాన్ని లేదా స్థూల నష్టాన్ని తెలుపుతుంది.

లక్షణాలు :

1. వర్తకపు ఖాతా ముగింపు లెక్కల తయారీ ప్రక్రియలో మొదటి దశ.
2. వర్తకపు ఖాతా నామమాత్రపు ఖాతా స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
3. స్థూల లాభాన్ని లేదా స్థూల నష్టాన్ని తెలుసుకోవచ్చును.
4. వర్తకపు ఖాతా ప్రత్యక్ష ఖర్చులను వర్తక ఖర్చులను నమోదు చేస్తుంది.
5. వర్తకపు ఖాతా ఫలితాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాకు మళ్ళిస్తారు.
6. అమ్మిన సరుకు వ్యయమును కనుక్కోవచ్చు.
7. అమ్మకాల ధోరణి విశ్లేషించవచ్చు.
8. స్థూల లాభ నిష్పత్తిని లెక్కించడానికి ఉపయోగపడుతుంది.

ప్రశ్న 3.
లాభ-నష్టాల ఖాతా అర్థంను, ప్రధాన లక్షణాలను తెలపండి.
జవాబు.

1. వర్తకపు ఖాతా తయారు చేసిన తర్వాత నికర లాభాన్ని లేదా నష్టాన్ని తెలుసుకొనడానికి లాభనష్టాల ఖాతాను తయారు చేస్తారు.
2. ఇది నామమాత్రపు ఖాతా.
3. అందువలన అన్ని వ్యయాలను, నష్టాలను ఈ ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి. అలాగే లాభాలను, ఆదాయాలను క్రెడిట్ చేయాలి.
4. లాభనష్టాల ఖాతా చూపే నిల్వ నికర లాభమును లేదా నికర నష్టమును సూచిస్తుంది. ఈ మొత్తాన్ని ఆస్తి-అప్పుల పట్టీలో మూలధన ఖాతాకు కలపడంగాని, తీసివేయడంగాని చేస్తారు.

లాభనష్టాల ఖాతా లక్షణాలు :

1. లాభనష్టాల ఖాతా ముగింపు లెక్కల తయారీలో రెండవ దశ.
2. లాభనష్టాల ఖాతా నామమాత్రపు ఖాతా.
3. ఇది నికర లాభాన్ని లేదా నికర నష్టాన్ని తెలియజేస్తుంది.
4. లాభనష్టాల ఖాతాలో వచ్చిన ఫలితాన్ని ఆస్తి-అప్పుల పట్టీలోని మూలధనానికి మళ్ళించి సర్దుబాటు చేస్తారు.
5. నికర లాభ నిష్పత్తిని కనుక్కోవడానికి ఉపయోగపడుతుంది.
6. ప్రస్తుత సంవత్సరము పరిపాలనా ఖర్చులను, అమ్మకము ఖర్చులను గత సంవత్సరము ఖర్చులతో పోల్చవచ్చును.
7. ఆస్తి-అప్పుల పట్టీని తయారుచేయడానికి సహాయపడుతుంది.

ప్రశ్న 4.
వివిధ రకాల ఆస్తులను గూర్చి వివరించండి.
జవాబు.
సంస్థ నిర్వాహణకు, వ్యాపార కార్యకలాపాలకు ఉపయోగపడే లేదా ప్రయోజనాలను ఇచ్చే అంశాలనే ఆస్తులు అంటారు.
ఈ ఆస్తులను ప్రధానంగా క్రింది రెండు రకాలుగా వర్గీకరిస్తారు. అవి :

1. స్థిరాస్తులు
2. చరాస్తులు.

1. స్థిరాస్థులు :

1. శాశ్వత స్వభావం కలిగి ఉండి, తిరిగి అమ్మే ఉద్దేశ్యంతో కాకుండా, వ్యాపార నిర్వాహణ కోసం సమకూర్చుకొన్నటు వంటి ఆస్తులను స్థిరాస్తులు అంటారు.
2. ఈ స్థిరాస్తులను తిరిగి కంటికి కనిపించే స్థిరాస్తులు మరియు కంటికి కనిపించని స్థిరాస్తులు అని విభజించవచ్చు.
3. కంటితో చూడకలిగి, చేయితో తాకకలిగే ఆస్తులను కనిపించే స్థిరాస్తులు అంటారు. భవనాలు, భూమి, యంత్రాలు, ఫర్నిచర్, వాహనాలు మొదలైనవి వీటికి ఉదాహరణలు. కంటితో చూడలేని, చేయితో తాకలేని ఆస్తులను కనిపించని స్థిరాస్తులు అంటారు. ఉదా : గుడ్విల్, పేటెంట్లు, కాఫీరైట్లు, ట్రేడ్మార్కులు.

2. చరాస్తులు :

1. నగదులోకి సులభంగా మార్చుకోవడానికి వీలున్న, తిరిగి అమ్మడానికి వీలున్న ఆస్తులను చరాస్తులు అంటారు.
2. నగదు, బ్యాంకు నిల్వ, రుణగ్రస్తులు, సరుకు, వసూలు బిల్లులు మొదలైనవి ఈ తరహా ఆస్తులకు ఉదాహరణ.

ప్రశ్న 5.
‘ఉత్పత్తి ఖాతా’ను నిర్వచించి, అందులోని అంశాలను తెలపండి.
జవాబు.

1. వస్తువులను ఉత్పత్తి లేదా తయారు చేసే వర్తకుడు ఈ ఖాతాను తయారు చేయడం జరుగుతుంది. వర్తకపు ఖాతా లాగానే ఈ ఖాతా కూడా నామమాత్రపు ఖాతా స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
2. సరుకులను పొందడానికి మరియు కర్మాగారములో వాటిని పూర్తిగా తయారైన వస్తువులుగా మల్చడానికి అయిన ఖర్చులను పరిగణనలోకి తీసుకొని, ఈ ఉత్పత్తి ఖాతాలో డెబిట్ వైపున నమోదు చేయడం జరుగుతుంది. కొనసాగుతున్న పని మరియు తుక్కు అమ్మకాన్ని అలాగే ముగింపున ఉండే వివిధ రకాల సరుకులను ఈ ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపున నమోదు చేయాలి.
3. సాధారణంగా డెబిట్ మొత్తం క్రెడిట్ మొత్తం కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఆ తేడాను ‘ఉత్పత్తి వ్యయం’ అంటారు. ఈ మొత్తాన్ని వర్తకపు ఖాతాకు మళ్ళించి ఆ ఖాతాలో డెబిట్ వైపున నమోదు చేయడం జరుగుతుంది.
4. ఈ ఉత్పత్తి ఖాతాను అడ్డు వరుసలలో మరియు నిలువు వరుసలలో తయారు చేయడం జరుగుతుంది. వాటి యొక్క నమూనాను మరియు అందులోని అంశాలను క్రింద ఇవ్వడమైనది.

అడ్డువరుసల నమూనా :

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
విలంబిత వ్యయాలను నిర్వచించండి.
జవాబు.

1. రాబడి, మూలధన స్వభావాలు రెండింటిని కలిగి ఉండే వ్యయాలను విలంబిత రాబడి వ్యయాలు అంటారు. అంటే ఏదైనా ఒక సంవత్సరంలో వెచ్చించిన వ్యయాల యొక్క ప్రయోజనం ఆ ఒక్క సంవత్సరానికే పరిమితం అవ్వకుండా భవిష్యత్ సంవత్సరాలకు కూడా విస్తరిస్తే, ఆ వ్యయాలను విలంబిత రాబడి వ్యయాలు అంటారు.
2. వ్యాపార ప్రకటనలపై మరియు పరిశోధనా – అభివృద్ధిపై వెచ్చించే ఖర్చులు, ప్రకటన ఖర్చులు వీటికి మంచి ఉదాహరణలు.
3. ముగింపు లెక్కలను తయారు చేసేటప్పుడు, ప్రస్తుత సంవత్సరానికి సంబంధించిన భాగాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున రాసి, మిగిలిన భాగాన్ని, మూలధన స్వభావం కలిగినవిగా భావిస్తూ ఆస్తి-అప్పుల పట్టికలో ఆస్తుల వైపు చూపాలి.

ప్రశ్న 2.
చరాస్తులు మరియు చర అప్పులను నిర్వచించండి.
జవాబు.
చరాస్తులు :

1. తిరిగి అమ్మడానికిగాని లేదా స్వల్పకాలములో అనగా ఒక సంవత్సరములోపు నగదులోకి మార్చుకునే ఆస్తులను చరాస్తులు అంటారు. వీటిని ఫ్లోటింగ్ లేదా సర్క్యులేటింగ్ ఆస్తులని కూడా అంటారు.
2. ఉదా : చేతిలో నగదు, బాంకులో నగదు, వివిధ ఋణగ్రస్తులు, సరుకు నిల్వ మొదలైనవి.

చర అప్పులు లేదా ప్రస్తుత అప్పులు :

1. ఒక అకౌంటింగ్ సంవత్సరములో వ్యాపార సంస్థ తిరిగి చెల్లించవలసిన అప్పులను “చర అప్పులు” లేదా ప్రస్తుత అప్పులు అంటారు. ఇవి స్వల్పకాలిక ఋణబాధ్యతలు. కారణము అప్పు తీసుకున్న తేదీ నుంచి సంవత్సరములోపు చెల్లించవలసి ఉంటుంంది.
2. ఉదా : చెల్లింపు బిల్లులు, వివిధ ఋణదాతలు, బాంకు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ మొదలైనవి.

ప్రశ్న 3.
కంటికి కనిపించని ఆస్తులకు ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు.

1. ఏ ఆస్తులయితే కంటికి కనిపించకుండా అదృశ్యముగా ఉంటాయో వాటిని కంటికి కనిపించని ఆస్తులు అంటారు.
2. ఉదా : గుడ్విల్, పేటెంట్లు, ట్రేడ్మార్కులు.

ప్రశ్న 4.
అకౌంటింగ్ సమీకరణాన్ని రాయండి.
జవాబు.

1. ఆస్తులకు, అప్పులు మరియు మూలధనానికి మధ్యగల సంబంధాన్ని తెలియజేసే సమీకరణాన్ని అకౌంటింగ్ సమీకరణం అంటారు.
2. ఆస్తి-అప్పుల పట్టీలో ఎడమభాగంలో అప్పులు మరియు మూలధనాన్ని, కుడివైపు భాగంలో ఆస్తులను నమోదు చేస్తారు. సంక్షిప్త రూపంలో ఆస్తి-అప్పుల పట్టిక అకౌంటింగ్ సమీకరణాన్ని తెలియజేస్తుంది.
3. అకౌంటింగ్ సమీకరణం :
   ఆస్తులు = అప్పులు + మూలధనం

ప్రశ్న 5.
ప్రారంభపు, ముగింపు సరుకులపై చిన్న వ్యాసం రాయండి.
జవాబు.
ప్రారంభపు సరుకు :

1. గత సంవత్సరపు ముగింపు సరుకే, ప్రస్తుత సంవత్సరానికి ప్రారంభపు సరుకు అవుతుంది. వర్తకపు ఖాతాలో డెబిట్ వైపున వ్రాసే మొట్టమొదటి అంశం ఈ ప్రారంభపు సరుకు.
2. ఇది ఎప్పుడు డెబిట్ నిల్వను చూపుతుంది.

ముగింపు సరుకు :

1. ప్రస్తుత అకౌంటింగ్ సంవత్సరంలో అమ్మకుండా మిగిలిపోయిన సరుకులను ‘ముగింపు. సరుకులు’ అంటారు.
2. ఈ ముగింపు సరుకును అంకణాలో గాని సర్దుబాట్లలో గాని ఇవ్వవచ్చు. అంకణాలో మాత్రమే ఇస్తే, కేవలం ఆస్తి – అప్పుల పట్టికలో ఆస్తుల వైపు రాయాలి. అలా కాకుండా సర్దుబాట్లలో ఇస్తే మొదట వర్తకపు ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపున, రెండవసారి ఆస్తి – అప్పుల పట్టికలో ఆస్తుల వైపున నమోదు చేయాలి.

అదనపు ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
మూలధన వ్యయాన్ని నిర్వచించి, రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు.

1. స్థిరాస్తులను కొనుగోలు చేయడం ద్వారా సంస్థ లాభార్జన శక్తిని పెంపొందించడానికి చేసే వ్యయాన్ని మూలధన వ్యయము అంటారు. ఈ వ్యయం ద్వారా సంస్థకు కొన్ని సంవత్సరాలపాటు ప్రయోజనము కలుగుతుంది.
2. ప్లాంటు-యంత్రాలు, భవనాలు మొదలైన స్థిరాస్తుల కొనుగోలు, యంత్రాల స్థాపన, వాటి అభివృద్ధి ఖర్చులు మూలధన వ్యయాలకు ఉదాహరణలు.

ప్రశ్న 2.
రాబడి వ్యయాన్ని నిర్వచించి, రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు.

1. సాధారణ వ్యాపార సరళిలో సంస్థ పెట్టిన ఖర్చులను రాబడి వ్యయము అంటారు. ఈ ఖర్చుల వలన సంస్థకు కలిగే ప్రయోజనము ఒక అకౌంటింగ్ సంవత్సరానికి పరిమితమవుతుంది.
2. ఉదా : జీతాలు, అద్దె, రవాణా, ఆఫీసు ఖర్చులు, అమ్మకాల ఖర్చులు మొదలైనవి.

ప్రశ్న 3.
మూలధన ఆదాయమంటే ఏమిటి ? రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు.

1. సంస్థ యజమానుల నుంచి పెట్టుబడి రూపములో వచ్చినవి, తీసుకున్న అప్పులు, ఆస్తుల అమ్మకము ద్వారా వచ్చిన వసూళ్ళను మూలధన ఆదాయము అంటారు.
2. ఉదా : మూలధనము, యంత్రాల అమ్మకము.

ప్రశ్న 4.
కంటికి కనిపించే ఆస్తులు అనగానేమి ? రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు.

1. ఏ ఆస్తులనయితే కంటితో చూడగలిగి, అస్థిత్వము (చేతితో తాకగలిగిన) తో ఉంటాయో వాటిని కంటికి కనిపించే ఆస్తులు అంటారు.
2. ఉదా : యంత్రాలు, ఫర్నిచర్, భవనాలు.

Problems:

ప్రశ్న 1.
31.12.2015 తో అంతమయ్యే కాలానికి శ్రీకాంత్ ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 2.
31.03.2017 సంవత్సరంతో అంతమయ్యే కాలానికి వర్తకపు ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 3.
వర్తకపు ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 4.
హైదరాబాద్ ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు ఖాతాను 31.12.2017 నాటికి తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 5.
కింది వివరాల ఆధారంగా 31.03.2019న లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 6.
కింద ఇచ్చిన వివరాల నుంచి లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 7.
కింది వివరాల నుంచి 31.12.2018న వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 8.
31.12.2017తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి సురేష్ ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 9.
క్రింది అంకణ నుండి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి శ్రీమతి వీణా రెడ్డి యొక్క వర్తకపు మరియు లాభ-నష్టాల ఖాతాలను తయారు చేయండి.

నోట్ : : లెక్కలో రవాణా రెండుసార్లు ఇచ్చారు. అందువల్ల రెండో రవాణాను అమ్మకాల రవాణాగా తీసుకున్నాము.
సాధన.

ప్రశ్న 10.
వర్తకపు, లాభ-నష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 11.
క్రింది వివరాల నుంచి 31.12.2016 న యాదగిరి యొక్క ఆస్తి – అప్పుల పట్టీను తయారు చేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 12.
కర్నాకర్ రెడ్డి ఆస్తి-అప్పుల పట్టీను 31.12.2017 న తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 13.
మాధవి ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి-అప్పుల పట్టీను 31.12.2016న తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 14.
క్రింది అంకణా నుండి సాహిత్య యొక్క వర్తకపు ఖాతాను, లాభ-నష్టాల ఖాతాను, ఆస్తి-అప్పుల పట్టీను తయారు చేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 15.
క్రింది అంకణా నుంచి 31.03.2015న సుజాత యొక్క ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

సాధన.

Textual Examples:

ప్రశ్న 1.
క్రింది సమాచారం నుంచి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే కాలానికి శైలజ ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు ఖాతాను తయారు చేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 2.
క్రింది సమాచారం నుంచి 31.12.2018 నాటికి స్వామి యొక్క వర్తకపు ఖాతాను తయారు చేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 3.
31.12.2017 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి అయ్యప్ప ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు ఖాతాను తయారు చేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 4.
ఈ క్రింద ఇచ్చిన వివరాల నుంచి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి సాత్విక యొక్క లాభ-నష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 5.
నవీన్ కుమార్ ట్రేడర్స్ యొక్క లాభ-నష్టాల ఖాతాను 31.03.2018 నాటికి తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 6.
క్రింది నిల్వల సహాయంతో 31.12.2018 నాటికి హరిణి యొక్క లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 7.
క్రింది వివరాల నుండి వర్తకపు, లాభ-నష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

సాధన.

ప్రశ్న 8.
31.12.2017 నాటి క్రింది వివరాల ఆధారంగా శ్రీనివాస్ యొక్క ఆస్తి-అప్పుల పట్టికను తయారుచేయండి.

సాధన.

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 3rd Poem लक्ष्यशुद्धिः Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 3rd Poem लक्ष्यशुद्धिः

निबन्धप्रश्नौ (Long Answer Questions) (వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
स्वशिष्याणां लक्ष्यप्रहरणज्ञानं द्रोणः कथं परीक्षितवान् ?
How did Drona test the shooting skills of his disciples?
(अथवा )
प्रश्न 2.
ग्राहग्रस्तं गुरुम् अर्जुनः कथम् अरक्षत् ? गुरुः तस्मै किम् अदात् ?
How did Aijuna save his teacher caught by the alligator? What did the teacher give him?
उत्तर:
Introduction: The lesson लक्ष्यशुद्धिः is an extract from the 126^th chapter of the Adiparva of the Mahabharata written by Veda Vyasa. The lesson narrates Drona’s testing the shooting skills of his disciples.

The artificial bird: Drona wanted to test the archery skill of his disciples. He arranged an artificial bird on the top of a tree as the target. He asked his disciples to stand with their bows drawn aiming at the bird.

Drona’s Questions: Drona first went to Yudhisthira. He asked him whether he saw the bird. Yudhishthira replied in affirmative. Then Drona again asked him whether he saw the tree, his brothers and himself. Yudhishthira again answered in affirmative. Drona was dissatisfied and told Yudhishthira that he could not hit the target, and asked him to go back.

Then he put the same question to Duryodhana and his brothers. Later he asked Bhima and others, and the princes from other kingdoms. When all of them said that they saw everything, he reproached them.

Arjuna’s reply : Later Drona told Arjuna that he should hit the target. त्वयेदनी प्रहर्तव्यम एतल्लक्ष्यं निशम्यताम् । He asked
him to draw his bow and wait for his word. Arjuna stood drawing his bow in a circular fashion. When Drona asked him, Arjuna said that he saw the bird only. The pleased Drona again asked him to describe the bird. But, Arjuna answered. I see the head of the bird only, and not its body. शिरः पश्यामि भासस्य न गात्रम् ।

At Drona’s word, Arjuna released the arrow and felled the head of the bird. Drona embraced him with happiness. तस्मिन्कर्मणि संसिद्धे पर्यष्वजत फ़ल्गुनाम् ।

Drona caught by crocodile: Later, after some days, Drona went to the Ganga to take bath, along with his disciples.While Drona was taking bath, a crocodile caught him. Drona asked his disciples to kill it, and save him ग्राहं हत्वा मोक्षयध्वं माम्। Arjuna shot five arrows at it, and killed it.

The powerful astra: Drona then gave Arjuna the astra named Brahmasiras. He said that it should not be used against humans. It will bum the worlds if used against persons of low energy. जगद्विनिर्दहेदेतत् उल्पतेजसि पातितम् । There was nothing equal to it in the world. It could be used against any non-human enemy in a battle. Aijuna promised him that he would use it wisely.Drona blessed Aijuna saying, “There will be no other archer like you in this world ever.”

అన్ని విద్యలయందు నైపుణ్యము పొందిన వారినందరిని పిలిచి ఆయుధ ప్రయోగమునందు వారి నేర్పును ద్రోణుడు తెలుసుకొన కోరెను. దాని కొరకు చెట్టు పై భాగమున ఒక కృత్రిమ పక్షిని ఉంచి దానిని లక్ష్యముగా చూపించెను. మీరందరు విల్లును తీసుకొని త్వరగా వచ్చి పక్షిని గురిగా చేసుకొని విల్లు ఎక్కుపెట్టి నిలబడండి. నేను చెప్పిన వెంటనే పక్షి యొక్క తలను తెగవేయవలెను. మిమ్ములను ఒక్కొక్కరినే ఈ పని చేయడానికి పిలుస్తాను.

ద్రోణుడు ధర్మరాజుకు ముందుగా-బాణమును ఎక్కుపెట్టి నేను చెప్పినది పూర్తికాగానే వదల వలసినది అని చెప్పెను. ధర్మరాజు అటులనే చేసెను. తరువాత ద్రోణుడు ధర్మరాజుతో ఈ మాటలు చెప్పెను. ఓ రాజకుమారా ! చెట్టుపై ఉన్న పక్షిని చూచుచున్నావా? అని ద్రోణుడు అడిగెను. చూచుచున్నానని ధర్మరాజు చెప్పెను. పక్షినిగాక చెట్టును, అన్నదమ్ములను, నన్ను కూడా చూచుచున్నావా అని ద్రోణుడు మరల అడిగెను. అందులకు ధర్మరాజు అందరిని చూచుచున్నానని చెప్పెను. అప్పుడు ద్రోణుడు అయితే నీవు పక్షిని కొట్టుటకు సమర్థుడవు కావు. కావున వెనుకకు వెళ్ళుము అని చెప్పెను.

తరువాత దుర్యోధనుడు మొదలైన వారినందరిని ఆ విధముగానే ప్రశ్నించెను. వారు అందరూ అన్నింటినీ చూచుచున్నామని చెప్పిరి. వారి సమాధానమునకు ద్రోణుడు చాల బాధపడెను. వారిని నిందించెను. తరువాత ద్రోణుడు అర్జునుని చూచి చిరునవ్వుతో ఇట్లు పలికెను. నీవు ఇప్పుడు ఈ పక్షిని కొట్టవలసియున్నది. నేను చెప్పినది వినుము. విల్లెక్కుపెట్టి సిద్ధముగా ఉండుము. అర్జునుడు అట్లే చేసెను.

కొంతసేపటి తరువాత ద్రోణుడు ఇంతకు ముందు అందరిని అడిగినట్లే అర్జునుని కూడా ప్రశ్నించెను. ఈ పక్షిని, నన్ను, చెట్టును చూచుచున్నావా ? అనెను. అప్పుడు అర్జునుడు చెట్టును గాని, మిమ్ములను గాని చూచుట లేదు. కేవలము పక్షిని మాత్రమే చూచుచున్నాను అనెను. మరల ద్రోణుడు అర్జునుని ప్రశ్నించెను. మరల అర్జునుడు అట్లే చెప్పెను. ఆ మాట విని ద్రోణుడు సంతోషించినవాడై పక్షిని కొట్టుము అని చెప్పెను. వెంటనే అర్జునుడు బాణము వేసి పక్షి తలను క్రింద పడవేసెను. దానికి సంతోషించిన ద్రోణుడు అర్జునుని కౌగిలించుకొనెను.

ఇది జరిగిన కొంతకాలము తరువాత ద్రోణుడు శిష్యులతో కలిసి గంగానదీ సమీప ప్రాంతమునకు స్నానము కొరకు వెళ్ళెను. నీటిలో మునిగిన ద్రోణుని పిక్కను (కాలిని) మొసలి ఒకటి గట్టిగా పట్టుకొనెను. ద్రోణుడు విడిపిం చుకొనుటకు సమర్థుడైనను “మొసలిని చంపి దాని నుండి నన్ను విడిపిం చవలసినది” అని శిష్యులతో చెప్పెను. గురువు ఈ మాట చెప్పగానే అర్జునుడు తిరుగులేని ఐదు బాణములను ఒకేసారి సంధించి నీటిలో ఉన్న మొసలిని కొట్టెను.

మిగిలిన వారు ఏమీ తోచనివారై ఊరక ఉండిపోయిరి. అర్జునుని బాణముల దెబ్బ తిన్న మొసలి మరణించెను. అప్పుడు ద్రోణుడు ఓ వీరుడా! నేను నీకు ఇవ్వబోయే అస్త్రము నేర్చుకొనుటకే కష్టము అయినది. దీనిని రక్షించుట కూడా కష్టము. ఈ అస్త్రము ప్రయోగించుట, వెనుకకు తీసుకొనుట కూడా చెప్పుచున్నాను. దీని పేరు బ్రహ్మ శిరస్సు. దీనిని తీసుకొనుము. మనుష్యులపై దీనిని ఎప్పుడూ ప్రయోగించరాదు. శక్తిలేని వారిపై ప్రయోగించినప్పుడు ఇది లోకములను భస్మము చేయును.

ఈ అస్త్రము అందరికి లోకములో అందుబాటులో లేదు. నియమమును పాటించిన వాడిపై ఈ అస్త్రమును తీసుకొనుము. ఎప్పుడైన మనుష్యుడు కాని, శత్రువు కాని నిన్ను ఎదిరించినచో వానిని చంపుటకు మాత్రమే ఈ అస్త్రమును ప్రయోగిం చవలసినది. అర్జునుడు గురువు మాట విని ప్రతిజ్ఞ చేసి ఆ శ్రేష్టమైన అస్త్రమును తీసుకొనెను. అప్పుడు ద్రోణుడు “నీతో సమానమైన ధనుర్ధరుడైన వీరుడు లోకములో రెండవ వాడు ఉండడు” అని చెప్పెను.

लघुसमाधनप्राशन: (Short Answer Questions) (స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
अङ्गिरसां वरः द्रोणः पूर्वं युधिष्ठिरं किमुवाच ?
उत्तर:
अङ्गिरसां वरः द्रोणः पूर्वं युधिष्ठिरं ” प्रथमतया बाणं सन्धत्स्व, मम भाषणानन्तरं तं बाणं विमुञ्च” इति उवाच ।

प्रश्न 2.
कौन्तेयः युधिष्ठिरः गुरुं ? पुनः पुनः किमुवाच ?
उत्तर:
कौन्तेयः युधिष्ठिरः गुरं प्रति “अहं वृक्षं, भवन्तं, मम सोदरान, अपि च पक्षिणं पश्यामि’ इति पुनः पुनः उवाच ।

प्रश्न 3.
पार्थः द्रोणं किमिति अभ्यभाषत ?
उत्तर:
“पक्षिणं एव पश्यामि’ इति पार्थः द्रोणं अभ्यभाषत ।

प्रश्न 4.
ग्राहः कथं, किं कृत्वा च पञ्चत्वमापेदे ?
उत्तर:
ग्राहः पार्थेण (अर्जुनेन ) त्युतैः बाणैः बहुधा खण्डशः अभवत्, ततः द्रोणस्य जङ्घां त्यक्त्वा पञ्चत्वमापेदे ।

प्रश्न 5.
गुरुः बीभत्सुं पुनः किमाह ?
उत्तर:
’लोके त्वत् समः अन्यः धनुर्धरः न भविता’ इति गुरुः बीभत्सुं पुनः आह ।

एकवाक्यसमाधानप्रश्नाः (One Word Answer Questions) (ఏకవాక్య సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
सव्यसाची कीदृश: तस्थौ ?
उत्तर:
संव्यसाची गुरुवाक्यप्रचोदितः लक्ष्यं समुद्दिश्य तस्थौ ।

प्रश्न 2.
सलिले अवगाढं द्रोणं कः जग्राह ?
उत्तर:
सलिले अवगाढं द्रोण मकरः जग्राह ।

प्रश्न 3.
गुरुः पार्थाय किं नामानम् अस्त्रं ददौ ?
उत्तर:
गुरुः पार्थाय ब्रहमशिरो नाम अस्त्रं ददौ ।

प्रश्न 4.
ब्रह्मशिरः नाम अस्त्रं लोकेषु कीदृशं निद्यते ?
उत्तर:
ब्रह्मशिरः नाम अस्त्रं लोकेषु असामान्यं निगद्यते ।

सन्दर्भवाक्यानि (Annotations) (సందర్భవాక్యాలు)

प्रश्न 1.
त्वयेदानीं प्रहर्तव्यम् एतल्लक्ष्यं निशम्यताम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भ: – शिष्य प्रहरणशक्ति जिज्ञासुः द्रोणः अर्जुनं प्रति इदं वाक्यं उवाच ।

भावः – दृश्यमानं भासरूपलक्ष्यं त्वया अस्मिन् काले वेदनीयं शृणु ।

प्रश्न 2.
शिरः पश्यामि भासस्य न गात्रम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भ: – लक्ष्यवेधने द्रोणेन नियुक्तः अर्जुनः द्रोणं वाक्यमिदं जगाद ।

भावः – पक्षिणः शिरः एव पश्यामि । शरीरं न पश्यामि ।

प्रश्न 3.
तस्मिन्कर्मणि संमिद्धे पर्यष्वजत फल्गुणम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः – इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – लक्ष्यभेदन रूपे कार्यसिद्धे द्रोणः अर्जुनं आलिङ्गितवान् । तदानीं कविः वचनमिदं ।

भावः – लक्ष्यभेदन रूपे कार्ये अर्जुनेन साधिते आचार्यः तं आलिङ्गितवान् इति भावः ।

प्रश्न 4.
ग्राहं हत्वा मोक्षयध्वं माम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – गंगाया मकरेण गृहीतः द्रोणः शिष्यान् वाक्यमिदं जगाद ।

भावः – मकरं हत्वा मां तस्मात् मोचेत ।

प्रश्न 5.
जगद्धिनिर्दहेदेतत् अल्पतेजसि पातितम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः इति पाठात् गृहीतम् । .

सन्दर्भः – ब्रह्मशिरः अस्त्रं दत्वा द्रोणः अर्जुनं वाक्यं इदम् जगाद ।

भावः – मनुष्येषु इदमस्त्रं न प्रयोक्तव्यं शक्तिहीनेषु प्रयुक्तमिदं अस्त्रं लोकान् दहति ।

व्याकरणांशाः (Grammar) (వ్యాకరణము)

सन्धयः

1. पुरुषर्षभ = पुरुष + ऋषभ – गुणसन्धिः
2. वृक्षाग्रे = वृक्ष + अग्रे – सवर्णदीर्घसन्धिः
3. संहितेषवः = संहित + इषवः – गुणसन्धिः
4. एकैकशः = एक + एकशः – वृद्धिसन्धिः
5. भरतर्षभ = भरत + ऋषभ – गुणसन्धिः
6. पश्यस्तेनं = पश्यसि + एनं – यणादेशसन्धिः
7. प्रत्युवाच = प्रति + उवाच – यणादेशसन्धिः
8. पश्याम्येनं = पश्यामि + एनं – यणादेशसन्धिः
9. चेति = च + इति – गुणसन्धिः
10. तेनैव = तेन + एव – वृद्धिसन्धिः
11. तथैव = तथा + एव – वृद्धिसन्धिः
12. पश्यामीति = पश्यामि + इति – सवर्णदीर्घसन्धिः
13. यद्येनं = यदि + एनं – यणादेशसन्धिः
14. पर्यष्वजत = परि + अष्वजत – यणादेशसन्धिः
15. जङ्घान्ते = जङ्घां + अन्ते – सवर्णदीर्घसन्धिः
16. गृहाणेदं = गृहाण + इदं – गुणसन्धिः
17. लोकेष्वस्त्रं = लोकेषु + अस्त्रं – यणादेशसन्धिः
18. तथेति = तथा + इति – गुणसन्धिः