Class 10

These TS 10th Class Physical Science Chapter Wise Important Questions Chapter 8 Chemical Bonding will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 8 Chemical Bonding

1 Mark Questions

Question 1.
How is covalent bond formed?
Answer:
A covalent bond is formed by the sharthg of electrons between two atoms.
Eg: Bonding In H₂ molecule, O₂ molecule, N₂ molecule etc.

Question 2.
What is ‘Octet rule’?
Answer:
Octet rule: The presence of 8 electrons in the outermost shell of an atom or a molecule is called ‘octet rule.

Question 3.
What is’Bondlength’?
Answer:
Bond length: ft is the inner-nucleus distance between the two atoms in a molecule. It is measured In Angstrom, 1 Å = 10^-8 cm.

Question 4.
What is a chemical bond?
Answer:
An attractive force between two atoms In a molecule Is called a chemical bond.

Question 5.
How is a cation formed?
Answer:
A cation Is formed when an atom loses electrons.

Question 6.
How is an anion formed?
Answer:
An anion Is formed when an atom gains electrons.

Question 7.
What are the forces present in an Ionic bond?
Answer:
Electrostatic forces of attraction are present in ionic bonds.

Question 8.
Which type of compounds are more soluble In polar solvents?
Answer:
Ionic compounds are more soluble In polar solvents.

Question 9.
Which compounds exhibit high melting and boiling points?
Answer:
Ionic compounds exhibit high melting and boiling points.

Question 10.
What is electronic configuration’?
Answer:
A systematic arrangement of electrons In the atomic orbits Is called electronic configuration.

Question 11.
Why are molecules more stable than atoms?
Answer:
Molecules have lower energy than that of the combined atoms. Molecules are more stable than atoms since chemical species with lower energy are more stable.

Question 12.
Which forces are weaker forces and where are they operative?
Answer:

1. Vander Waal’s forces are very weak forces.
2. They are operative between non-polar molecules.

Question 13.
Which compounds exhibit low melting and boiling points?
Answer:
Covalent compounds exhibit low melting and boiling points when compared to ionic compounds.

Question 14.
What is ionic linkage?
Answer:
When two oppositely charged Ions are engaged in a bond, it is known as ionic linkage.

Question 15.
On which factors do anions depend?
Answer:

1. Atomic size
2. Ionization potential
3. Electron affinity
4. Electronegativity

Question 16.
What is VSEPRT’?
Answer:
VSEPRT means ‘valence – shell – electron – pair repulsion – theory’.

Question 17.
How do you know the valence of a metal?
Answer:
The number of electrons lost from a metal atom is the valence of its elements which is equal to its group number. Eq: Na and Mg have valences 1 and 2 respectively.

Question 18.
How do you know the valence of a non-metal?
Answer:
The number of electrons gained by a non-metal element for its atom to attain octet configuration is its valency, which is equal to 8 – its group number. Eg: The valency of chlorine is (8 – 7) = 1.

Question 19.
Why do atoms combine and form molecules?
Answer:
The energy of molecule is less than the total energy of constituent atoms. Therefore atoms combine and go to a stable state of lower energy.

Question 20.
What is ‘orbital concept of bond formation’?
Answer:
Atoms with hair-filled or vacant orbitals try to get paired electrons in those orbitals by bond formation i.e., by losing, gaining or sharing of electrons.

Question 21.
Name the bonds present In the molecules i) BaCl₂ ii) C₂H₄.
Answer:
(i) In BaCl₂ – Ionic.
(ii) In C₂H₄ – Covalent (double bond H₂C = CH₂)

Question 22.
What s the use of VSEPR Theory?
Answer:
It predicts shapes of molecule without consideration of hybridization.

Question 23.
Why a molecule of Hydrogen is more stable than the uncombined atoms?
Answer:
When a molecule of hydrogen is formed from the atoms, energy is released (104 Kcal/ mol) Thus the molecule possessing lower energy is more stable that the atoms.

Question 24.
Why ionic compounds are good electrolytes?
Answer:

1. Electrolytes produce ions in solution, which carry current.
2. Ionic compounds is the fused state and aqueous solutions contain ions moving freely. Hence they conduct electricity.

Question 25.
When is ionic bond termed between atoms?
Answer:
Ionic bond is readily formed between atoms of elements with a low ionisation energy and atoms of elements with high electronegativity.

Question 26.
What is crystal lattice’?
Answer:
In a crystal of an ionic compound each Ion Is surrounded by oppositely charged ions Th ions arrange themselves at an optimum distance with regular periodicity in a well-defined three-dimensional network called crystal lattice.

Question 27.
What is lattice energy?
Answer:
the energy released when gaseous positive and negative ions are brought together from infinity to form one mole ionic crystal Is called lattice energy.

Question 28.
Represent the formation of nitrogen molecules by Lewis notation. (AS1)
Answer:

Question 29.
Represent Fluorine a molecule by using lewies notation.
Answer:

Question 30.
How many sigma and pl bonds are present in acetylene molecule?
Answer:
HC = CH, one sigma and two pi bonds are present.

Question 31.
How is a σ (sigma) bond formed?
Answer:
By the axial or tendon overlap of pure orbitals or hybrid orbitals of two atoms.

Question 32.
How is a π (pi) bond formed?
Answer:
By the lateral or parallel overlap of only Pure atomic orbitals after the σ bond formation.

Question 33.
Which type of atoms easily enter into ionic bonding?
Answer:
An atom with low ionization potential and another with high electron affinity.

Question 34.
What is a polar bond?
Answer:
A covalent bond in a heteroatomic molecule. Eg : HCl.

Question 35.
What is meant by inter-nuclear axis?
Answer:
The hypothetical line joining the center of nuclei of two atoms in a molecule.

Question 36.
What are multiple bonds?
Answer:
Double and triple bonds are multiple bonds.

Question 37.
How many σ and π bonds are in O₂ molecule?
Answer:
One σ and two π bonds.

Question 38.
What are Lewis structures?
Answer:
The symbol of the atom gives the core (or kernel) of the atom is, which valence electrons are shown as dots (.), cIrcles (O) or crosses (x). Thus in Na^x, Na represents the core of sodium atom and the cross (x) represents the valence electron of sodium.

Question 39.
In case of Ionic substances, a more appropriate term Is formula weight, rather than ‘molecular weight’. Why?
Answer:
Molecules are not present in ionic substances. Only ions are present. The formula of an ionic substance represents the simpler ratio of ions in one mole of crystal Hence a more appropriate term Is ‘formula weight’.

Question 40.
NaCl dissolves in water but not In benzene. Explain.
Answer:
NaCl dissolves in water because of hydration. Water being a polar molecule has positive and negative ends which hydrate Na⁺ and Cl^– ions. Benzene being nonpolar cannot dissolve the ions of NaCl.

Question 41.
What are the bond angles in H₂O and NH₃ molecule?
Answer:
Bond angle In H₂O molecule is 104° 3′.
Bond angle In NH₃ molecule is 107°.

Question 42.
Why noble gases (inert gases) are stable?
Answer:

1. Noble gases are stable because their outermost orbit contains 8 or 2 electrons.
2. Noble gases exist as individual atoms.

Question 43.
What is an ion?
Answer:
An ion is an electrically charged atom (or group of atoms).

Question 44.
Sulphur dioxide is a diamagnetic molecule. Explain.
Answer:
Sulphur dioxide (SO₂) is a diamagnetic molecule because it has all electrons paired (no free electrons).

Question 45.
What are the structures of sodium chloride and calcium chloride crystals?
Answer:
Sodium chloride has face-centered cubic structure. Calcium chloride has body-centered cubic structure.

Question 46.
Write a short note on bond angles.
Answer:
It is the average angle between two adjacent atoms bonded to the central atom in a molecule. Molecules with larger bond angles are more stable than those with smaller angles.

Question 47.
What Is ionisatIon? Give one example.
Answer:

1. The process of removal of electron (s) from an atom or molecule is termed
   Ionisation. g : Na → Na⁺ + e^–
2. Dissociation of an ionic solid into constituent ions upon Its dissolution in a suitable solvent is also called ionisation. Eg : NaCl_?(aq) → Na⁺_(aq) +Cl^–_(aq)

Question 48.
What is a Coordination number? (ASI)
Answer:
The number of ions of opposite charge that surround a given ion of given charge is known as coordination number of that given Ion.

Question 49.
Show the formation of HCl molecule with Lewis dot structures using the information given below.
Answer:

Question 50.
Bond angle of Water reduced to 104°27’ from 109.28 said, Rajesh. Is he corred? Justify your answer.
(or) Explain, why bonding angle (HOH) In water Is 104°31’ instead of 109° 28¹?
Answer:
Yes. He Is correct.

justification:

• In water molecule oxygen atom has two lone pairs of electrons (: 0 🙂 and two bond pairs (O- H) of electrons.
• Due to this two lone pairs of electrons shows repulsion on bond pairs.
• So, the bond angle reduced to 104°.27 from 109°,28

2 Marks Questions

Question 1.
Explain Ionic bond with suitable example.
Answer:

1. Sodium (Na) looses one electron and forms Sodium ion (Na⁺).
   Na → Na⁺+1e^–
2. Chlorine (Cl) gains one electron and forms chloride ion (Ci).
   Cl+le^– → Cl^–
3. Positive sodium on (Na) and negative chloride (Ci) ion come together due to electrostatic forces, participate in ionic bond and form NaCl.
   Na⁺ + Cl^– → NaCl

Question 2.
Distinguish between a sigma bond and a pi bond.
Answer:

Question 3.
Write about ‘Hydrogen bond’.
Answer:
1. Hydrogen bond Is formed between molecules in which hydrogen atom s attached to an atom of an element with large electronegativity and very small size (F. O. N). Because of hydrogen bond the molecules associate themselves and hence possess higher B.P’s and M.P’s. ,
2. The hydrogen bond formed between two molecules is called inter-molecular hydrogen bond
3. The hydrogen bond formed between different groups of the same Molecule is called intra-molecular hydrogen bond. “

Question 4.
Bring out the difference between Ionic and covalent bonds.
Answer:

Question 5.
Write about VSEPR theory.
Answer:
It predicts the possible shapes of the molecules based on the number of electron pairs In the valence shell of the central atom.

Question 6.
Write a short note on octet rule with example.
Answer:
Atoms try to get 8 electrons in their outermost shell (inert gas structure) by combining with other atoms. In order to get 8 outer electrons, atoms may lose to, gain from or share electrons with other atoms.

Question 7.
Why a large amount of energy is needed to remove an electron from a neutral gaseous neon atom than the energy needed to remove an electron from gaseous sodium atom?
Answer:
Na(g) + 118.4 K.cal → Na’ + e
Ne(g) + 497.0 K.cal → Ne + e
Orbitals which are fully filled are very stable, so large amount of energy is needed to remove an electron from them.

Question 8.
Why there is absorption of energy in certain chemical reactions and release of energy In other reactions?
Answer:
If bond dissociation energy of reactants is more than bond energy of products then energy ¡s absorbed n the chemical reaction.
If bond dissociation energy of reactants is less than bond energy of products then energy s released’ in the chemical reaction.

Question 9.
Electronic configuration of x is 2, 8, 1 and electronic configuration of Y is 2, 8, 7 ExplaIn what type of bond Is formed between them.
Answer:
The element with electronic configurations 2, 8, 1 is sodium which Is a metal. Similarly, the element with electronic configurations 2, 8, and 7 Is chlorine which is a non-metal. The electronegativity difference between these two elements Is more than 1.9 so they form ionic bond.

Question 10.
Why ionic compounds dissolve in polar solution and covalent compounds dissolve in non-polar solution?
Answer:
Ionic compounds are polar in nature so they are soluble in polar solvents whereas covalent compounds are non-polar in nature so they are soluble in non-polar solvents.

Question 11.
What are favourable conditions for the formation of anion?
Answer:
The favourable conditions for the formation of anion is

1. High Electron Affinity.
2. Low charge on the anion.
3. Small size of the non-metal.
4. Configuration is very near to inert gas configuration.

Question 12.
Bond angle of ammonia reduced to 107°48 from 109°28” said Ramya. Is she correct? Justify your answer.
Answer:
Yes. She Is correct.
Justification:

• In NH₃ there are three bond pairs (N-H) and one lone pair of electrons (N) Is present around the central atom of nitrogen.
• So, the lone pair electron shows repulsion on bond pairs.
• Hence, to minimise the repulsion force bond angle changes from 109°28 to 107°48.
• At the same time the shape also changes from tetrahedral to pyramidal.

Question 13.
Write the ‘Octet Rule’. How does Mg (12) get stability while reacting with chlorine as per this rule?
Answer:
Octet rule: The atoms of elements tend to undergo chemical changes that help to leave their atoms with eight outer-shell electrons.
Electronic configuration of ‘Mg’ is – 2, 8, 2
So, it loses two electrons in its outer shell to get octet configuration and becomes Mg⁺².
So, it gives 2 electrons to two chlorine atoms to form Magnesium chloride (Mgcl₂) and gets stability.

Question 14.
Draw the diagram to show the formation of Oxygen molecules by Valence bond theory.
Answer:

4 Marks Questions

Question 1.
If the electronic configurations of atoms A and B are 3S², 2S², 2P⁶,3S², 3P¹’ and 2, 61S², 2P⁴ respectively, then
a) Which atom forms negative ion
b) Which atom forms positive ion?
c) What Is the valency of atom A?
d) What Is the molecular formula of the compound form by atoms A and B?
Answer:
Given electronic configuration of atom A is Is’ 2s² 2p⁶ 3s² 3p¹ i.e., Aluminium and B is 1S², 2S², 2p⁶ i.e., Carbon.
a) The atom ‘B’ tends to form negative ion by gaining two electrons order to get nearest inert gas neon configuration is 1s²2s²2p⁶.
b) The atom ‘A’ tends to form positive ion by losing three electrons n order to get nearest inert gas. Neon configuration is 1s²2s²2p⁶.
c) Valency of atom ‘A’ is ‘3’.
d) According to Criss-Corss method, the molecular formula of the compound formed by atoms both A and B Is A₂B₃ i.e., AlO₃.

Question 2.
a) Draw the electron dot structures of Sodium, Oxygen and Magnesium.
b) Show in the form of a picture, the formation of Na20 and MgO.(AS5)
Answer:
a) Sodium atom has one valency electron in its valency shell, so its electron dot structure Is Na_x(or)Na Oxygen atom has two valency electrons in its valency shell, so Its electron dot structure is O (or) O:
Magnesium atom also having two valency electrons in its valency shell, so its electron dot structure is Mg: (or) Mg :

Question 3.
Explain VSEPRT theory.
Answer:
VSEPRT theory:
The full form of VSEPRT is Valence Shell Electron Pair Repulsion Theory.

1. VSEPRT proposes that molecules get specific shapes due to repulsion between bond pair and lone pair.
2. Lone pair occupies more space around the central atom than bond pair.
3. Thus the presence of lone pairs on the central atom causes slight distortion of bond angles from the expected regular shape.
4. If two bond pairs without lone pair then shape of the molecule is linear with bond angle 180°.
5. It three bond pairs without lone pair then shape is trigonal planar with bond angle 120°.
6. If there are four bond pairs without lone pair then shape is tetrahedron with bond angle 109°28.
7. If there are three bond pairs and one lone pair then due to repulsions between bond pair and lone pair the shape is pyramidal.
8. If there are two bond pairs and two lone pairs then due to lone pair and bond pair repulsions the shape of the molecule is V.

Question 4.
Explain the formation of BF₃ molecule with the help of Valency Bond theory.
Answer:
Formation of BF₃ molecule:

• 3B has electronic configuration 1s²2s²2px¹.
• The excited electronic configuration of ₅B is 1s² 2s¹ 2p_x¹ 2p¹_y.
• As It forms three identical B-F bonds In BF₃.
• It Is suggested that excited ‘B atom undergoes hybridisation.
• There is an intermixing of 2s, 2p_x, 2p_y orbitals and their redistribution into three Identical orbitals called sp² hybrid orbitals.
• For three sp² orbitals to get separated to have minimum repulsion the angle between any two orbitals is 120° at the central atom and each sp² hybrid orbitals.

• Now three fluorine atoms overlap their 2p2 orbitals containing unpaired electrons (F₉, 1s² 2s₂ 2p_x² 2p_x² 2p_y²,2p_z¹) the three sp² orbitals of ‘B that contain unpaired electrons to form three σsp²-p bonds.

Question 5.
What Is hybridisatlon?
Answer:
In the formation of molecules, the atomic orbitals of the atoms may hybridise.

1. It is the process of mixing up of atomic orbitals of an atom to form identical hybrid orbitals.
2. This takes place only during the formation of bond.
3. There should not be much difference in the energies of the orbitals that hybridise.
4. The number of hybrid orbitals formed is equal to the number of hybridising atomic orbitals.
5. Hybrid orbitals form sigma bonds only not t bonds.

Question 6.
What are the important characteristic features of hybridisation?
Answer:

1. Orbitals on a single atom only would undergo hybridization.
2. The orbitals involved In hybridisation should not differ largely In their energies.
3. The number of hybrid orbitals formed is equal to the number of hybridising orbitals.
4. The hybrid orbitals form stronger directional bonds than the pure s, p, d atomic orbitals.
5. It is the orbitals that undergo hybridisation and not the electrons.
6. Concept of hybridisation is useful in explaining the shape of molecules.

Question 7.
Can you suggest an experiment to prove that ionic compounds possess strong bonds when compared to that of covalent bonds? Explain the procedure.
Answer:

1. Take a small amount of sodium chloride (NaO) on a metal spatula (having an insulated handle).
2. Heat it directly over the flame of a burner.
3. We will see that sodium chloride (NaCl) does not melt easily.
4. Sodium chloride melts (and becomes a liquid) only on strong heating.
5. This shows that sodium chloride which is an Ionic compound possesses strong bonds.
6. So it has a high melting point.
7. Whereas covalent compounds like naphthalene and carbon tetra chloride has low boiling points such as 80° C and 77° C respectively.
8. The force of attraction between the molecules of a covalent compound is very weak.
9. Only a small amount of heat energy Is required to break these weak molecular forces, due to which covalent compounds have low melting points and low boiling points.

Question 8.
A list of five substances is given.
a) NaCl
B) CH₄
C) CCl₄
d) N₂
e) Ar
Which of these substances correspond to the options (i) to (x)
i) A substance with high melting point
ii) A substance with low heat of vapourisation
iii) Diatomic
iv) An insulator
v) Soluble In water
vi) A liquid which is immutable in water
vii) Monoatomic
viii) A gas which Is insoluble In water
ix) An Ionic compound
x) Covalent compound
Answer:
(i) NaCl
(ii) CCl₄
(iii) N₂
(iv) CCl₄
(v) NaCl
(vi) CCl₄
(vii) Ar
(viii) N₂ and CH₄
(ix) Nacl
(x) CH₄, CCl₄, N₂.

Question 9.
Explain the formation of Ammonia molecules by using Lewis notation.
Answer:
Ammonia (NH₃) molecule: In ammonia molecule, three N – H single covalent bonds are present -Electron configuration of ₇N is 2, 5 and ₁H is 1. Nitrogen (N) needs 3 electrons to have octet In Its valence shell. Therefore it shows ‘3’ electrons with ‘3’ hydrogen(H) atoms to form ammonia (NH₃) molecule.

Question 10.
Explain the formation of Methane molecules by using Lewis notation.
Answer:
Methane (CH₄) molecule: In the formation of methane, (CH₄) molecule, carbon contributes 4 electrons (one electron to each hydrogen atom) and 4 hydrogen atoms contribute one electron each. Thus in CH₄ molecule, there are four CH₄ covalent bonds as shown below:

Question 11.
Write the difference between ionic bond and covalent bond?
Answer:

Question 12.
An element X has 3 electrons In the outermost shell of the atom. (AS1)
a) State whether ‘X’ Is a metal or a non-metal?
b) Write the symbol of Its ion?
c) Write the formula of its oxide?
Answer:
a) An element which has 3 electrons In the outermost shell is Aluminium. It is confirmed by writing electronic configuration 1S² 2S²2P⁶3S¹3p¹.
b) The symbol is Al⁺³. It is a metal
c) Its oxide Is Al₂O₃
4Al + 3O₂ → 2Al₂O₃

Question 13.
Give electron dot formula for the following.
a) Magnesium chloride
b) Carbon-di-oxide
c) Carbon tetrachloride
d) Hydrogen bromide
Answer:

Do You Known

Davy’s experiment
Humphry Davy (1778-1829), a Professor of Chemistry at the Royal Institute in London, constructed a battery of over 250 metallic plates. In 1807, using electricity from this battery, he was able to extract highly reactive metals like potassium and sodium by electrolysis of fused salts (Page 151)

It was seen that the metal part of the compound migrated towards the negative electrode and the
non-metal part towards the positive electrode. So it was proposed that metals are responsible for
positively charged particles and non-metals are responsible for negatively charged particles. The oppositely charged particles are held together by electrostatic forces in a compound. Do you agree with this explanation? Why? While this explanation could explain bonding in Nacl, KCl etc. It could not explain bonding in carbon compounds or diatomic molecules of elements.

2. The number of electrons lost from a metal atom is the valence of its element which is equal to its group number (Page 157) Eg: Na and Mg have valencies 1 and 2 respectively

3. The number of electrons gained by a non-metal element for its atom is it valency, which is equal to (8 – its group number) (Page 157) Eg: The valency of chlorine is (8-7) – 1

4. An angstrom (Å) is a unit of length equal to 10^-10 m, or 0.1 nanometre, or 101 picometres. 1 nanometre = 10^-9 metre; 1 picometre = 10^-12 metre. (Page 164)

These TS 10th Class Telugu Important Questions 9th Lesson జీవనభాష్యం will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Telugu 9th Lesson Important Questions జీవనభాష్యం

PAPER – I : PART – A

I. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (స్వీయరచన)

1. లఘు సమాధాన ప్రశ్నలు మార్కులు

అ) కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
మన పేరు శాశ్వతంగా నిలవాలంటే ఏం చేయాలి ?
జవాబు:
మన పేరు శాశ్వతంగా నిలవాలంటే చెరగని త్యాగం చేయాలి. మనం చేసిన త్యాగకృత్యం, ఎప్పటికీ మరచి పోలేనిదిగా ఉండాలి. అంతటి త్యాగము చేసిన వారి పేరు, చరిత్రలో నిలిచిపోతుంది. ప్రస్తుతం ఏదో బిరుదులు ఇస్తున్నారని, ఆ బిరుదులు మనకు ఉన్నాయి కదా అని అనుకుంటే లాభం లేదనీ, ఆ బిరుదుల వల్ల, సన్మానాల వల్ల వచ్చే పేరు చిరకాలం నిలవదనీ కవి గుర్తుచేశారు. ప్రజలు ఎన్నటికీ మరచిపోలేని గొప్ప త్యాగం చేసిన త్యాగమూర్తుల పేరు చిరస్థాయిగా నిలిచి ‘ఉంటుందని కవి తెలిపాడు.

ప్రశ్న 2.
“ఎడారి దిబ్బలు దున్నితే ఫలమేముందనకు” అనే వాక్యంలో మీరేం గ్రహించారు ?
జవాబు:
ఎడారిలో ఇసుకదిబ్బలు ఉంటాయి. అక్కడ నీళ్ళు దొరకవు. ఇసుక నేలల్లో పంటలు పండవు. అందువల్ల నీళ్ళు దొరకని ఎడారులలోని ఇసుక దిబ్బలను దున్నితే ఫలితము ఏముంటుంది ? అవి వ్యవసాయానికి పనికిరావు కదా ! అని నిరాశపడరాదని కవి చెప్పాడు.

సేద్యానికి పనికిరావు కదా అని బంజరు బీడులను దున్నకుండా విడిచిపెట్టవద్దనీ, వాటిని దున్ని విత్తులు చల్లితే చక్కని పైరు పంటలు పండుతాయనీ, నిరాశ పనికిరాదనీ, ఆశావహ దృక్పథంతో ముందుకు నడిస్తే, తప్పక ఫలితాలు వస్తాయనీ కవి ఈ వాక్యాల ద్వారా సందేశం అందించాడు.

ప్రశ్న 3.
జయాపజయాలను నువ్వెలా స్వీకరిస్తావు ? సి.నా.రె. చెప్పారు?
జవాబు:
ఒక లక్ష్యాన్ని సాధించాలంటే మనం చక్కటి ప్రణాళిక వేసుకోవాలి. ప్రణాళిక లేని ప్రయాణం గమ్యం తెలీకుండా సాగుతుంది. గమ్యం చేరనీదు. అందుకనే ప్రణాళికాబద్ధంగా పనిచేయాలి. ప్రణాళికలు సఫలమైనా ఒక్కొక్క సారి ఇతరుల, అధికారుల సహాయ నిరాకరణ వల్ల అపజయం కలగవచ్చు లేదా శక్తికి మించిన లక్ష్యాన్ని ఎంచుకున్న అపజయం ఎదురవవచ్చు. కానీ కుంగి పోను.

సాలీడు ఎన్నిసార్లు కింద పడ్డా మళ్ళీ గూడు కట్టినట్లు పోరాడతాను విజయం సాధిస్తాను. విజయానికి పొంగిపోను పరాజయానికి కుంగిపోను. విజయమైనా, అపజయమైనా తరువాత ప్రణాళికను సిద్ధపరుస్తూనే ఉంటాను. సి.నా.రె కూడా ‘జీవన భాష్యం’ లో ఇదే చెప్పారు. “పేరవుతుందని” చదువుకున్నాక ఏ విద్యార్థి అయిన తన పేరు తల్లిదండ్రుల పేరు తరాలపాటు నిలిచేలా ప్రయత్నం తప్పక చేస్తాడు.

ప్రశ్న 4.
జీవనభాష్యం పాఠం చదవడం వలన ప్రయోజనం ఏమిటి?
జవాబు:
జీవన భాష్యం పాఠం చదవడం వలన జీవించే విధానం తెలుస్తుంది. ధైర్యంగా పనిని ప్రారంభించడం తెలుస్తుంది. ఎవరో ఏదో ‘వంక’ పెడతారేమో అనే సంశయం పటాపంచలవుతుంది. ఎవరో భయపెడితే భయపడే పరిస్థితి ఉండదు. భయపడకుండా ప్రయత్నించి, సాధించినవే ఇపుడు మనం అనుభవించే సౌఖ్యాలని తెలుస్తుంది.

కష్టపడి పనిచేస్తే ఫలితం ఉండదని నిరాశ పడకూడదు. తప్పనిసరిగా ఫలితం ఉంటుందని తెలు స్తుంది. అందరితో కలిసిమెలిసి ఉండే స్వభావం అల వడుతుంది. ఆటంకాలకు భయపడకుండా ముందుకు సాగిపోయే గుణం అలవడుతుంది.

ఈ పాఠం చదవడం వలన దేన్నైనా సాధించాలనే పట్టుదల పెరుగుతుంది. జంకు ఉండదు. సమాజం మహోన్నతంగా తీర్చదిద్దబడుతుంది. అదే ఈ పాఠం చదవడం వలన ప్రయోజనం.

ప్రశ్న 5.
‘ఎంతటి ఎత్తులకు ఎదిగినా ఉంటుంది పరీక్ష’ అనే కవి అనడంలో గల ఉద్దేశ్యం ఏమిటి ? (June ’17)
జవాబు:
ఎంత సామర్థ్యం మనకు ఉన్నా, అధికారం, సంపదలు ఉన్నా, మనం ఎన్నో విజయాలు సాధించినా, ఇంక మనకు ఏ కష్టాలూ, బాధలూ రావని ధీమాగా ఉండరాదని కవి సందేశం ఇచ్చాడు. విధి ఎప్పుడు ఏ కష్టాలు కలిగిస్తుందో, సమస్యలను తీసుకువస్తుందో, పరీక్షలు పెడుతుందో ఎవరూ ఊహించలేరని కవి సూచించాడు. విధి శక్తి ముందు ఎవరైనా తలవంచ వలసిందే అని కవి తెలియ జెప్పాడు.

కవి తాను చెప్పిన మాటకు దృష్టాంతంగా హిమాలయ పర్వతాన్ని గూర్చి గుర్తు చేశాడు. ఉన్నతమైన హిమాలయపర్వత శిఖరం కూడా ఎండవేడికి కరిగిపోయి, నదిగా ప్రవహించవలసి వస్తోంది. అలాగే ఎంతటి మనిషి అయినా, విధి పరీక్షిస్తే అతని గర్వం కరిగి నీరు కావలసిందే అని కవి తెలిపాడు.

2. వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు మార్కులు

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు పదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
‘చెదరని త్యాగం మిగిలితే ఒక పేరవుతుంది’ అంటే ఏమిటి ? పేరు నిలపడానికి ఏమి మంచిపనులు చేయాలి?
జవాబు:
చెదరని త్యాగం మిగిలితే ఒక పేరవుతుంది’ అంటే, త్యాగం చేసినవారి యొక్క మంచిపనులు చేసిన వారి యొక్క పేర్లు, చరిత్రలో శాశ్వతంగా నిలుస్తాయని అర్థము.

పేరు నిలవడానికి చేయవసిన పనులు :

1. దానధర్మాలు విరివిగా చేయాలి.
2. దేవాలయాలు, ధర్మసత్రాలు కట్టించాలి.
3. పేదవారికి ఉచితంగా పెళ్ళిళ్ళు చేయించాలి.
4. కావ్యాలను రచించాలి లేదా అంకితం తీసికోవాలి.
5. బావులు, చెరువులు తవ్వించాలి.
6. ఉద్యానవనాలు ఏర్పాటు చేయాలి.
7. విద్యాలయాలు ఏర్పాటు చేయాలి.
8. చదువుకొనేవారికి ఉపకారవేతనాలు ఇవ్వాలి.
9. వైద్యశాలలు కట్టించాలి.
10. గ్రామాలకు రోడ్లు వగైరా వేయించాలి.

ప్రశ్న 2.
గజల్ ప్రక్రియను పరిచయం చేయండి. మీరు చదివిన గజల్ దేనిని గూర్చి చెప్పిందో తెలపండి.
జవాబు:
సరస భావన, చమత్కార ఖేలన, ఇంపూ, కుదింపూ అనేవి గజల్ ప్రక్రియకు జీవగుణాలు. మేము సి. నారాయణరెడ్డి గారు రాసిన ‘జీవనభాష్యం’ అనే గజల్న చదివాము.

గజల్లో పల్లవిని ‘మత్లా’ అని, చివరి చరణాన్ని ‘మక్తా’ అని పిలుస్తారు. కవి నామ ముద్రను ‘తఖల్లుస్’ అని అంటారు. పల్లవి చివర ఉన్న పదం, ప్రతి చరణం చివర అంత్యప్రాసను రూపొందిస్తుంది.

మేము చదివిన జీవనభాష్యం గజల్, మనిషి దేనికోసమూ నిరుత్సాహం పడకూడదనీ, ఎంతటి గొప్ప విషయాన్ని అయినా, ఎంతటి ఘనకార్యాన్ని అయినా, ప్రయత్నం చేస్తే సాధింపవచ్చుననీ తెలుపుతుంది. దుఃఖాన్ని తట్టుకుంటూ, కష్టాలను ఎదుర్కొంటూ, తనంతట తాను ఎదుగుతూ, ఇతరుల కోసం శ్రమిస్తూ జీవించే మనిషి, సంఘంలో బాగా గౌరవం పొందు తాడని ఈ గజల్లో చెప్పబడింది.

ప్రశ్న 3.
‘జీవనభాష్యం’ పాఠం ఆధారంగా సి.నా.రె. గారి కవిత్వాన్ని విశ్లేషించండి.
జవాబు:
సి.నా.రె. గారు రచించిన ‘జీవన భాష్యం’ చాలా బాగుంది. నీరవుతుంది, దారవుతుంది, ఊరవుతుంది, పేరవుతుంది వంటి పదాలను పాదాల చివర రాసి అంత్యప్రాసను పాటించారు.

‘మబ్బుకు మనసే కరిగితే అది నీరవుతుంది’ వంటి వాక్యాలలో వాస్తవికతను చిత్రీకరించారు. చల్లటి గాలి తగిలితే ఎవరికైనా మనసుకు హాయిగా ఉంటుంది. అలాగే మబ్బుకు కూడా అన్ని చెప్పాడు. ‘జంకని అడుగులు కదిలితే అది దారవుతుంది’ వంటి వాక్యాల ద్వారా, ఒక పనిని ప్రారంభించడానికి జంకకూడదని చెప్పారు. జంకకుండా పని మొదలు పెడితే తర్వాతి తరాలకు అదే ఆదర్శమౌతుందని చెప్పారు.

‘ఎడారి దిబ్బలు దున్నితే ఫలమేముందనకు’ అనే చరణంలో కష్టపడి పనిచేస్తే దేన్నైనా సాధించవచ్చని బోధించారు. అందరూ కలసిమెలసి ఉండాలని ఉద్బో ధించారు. ఎంత గొప్ప వారికైనా ఏవో కష్టాలు తప్పవని బోధించారు. కష్టాలను తట్టుకొంటేనే సుఖాలు కలుగు తాయని చెప్పారు.

జీవన భాష్యం పాఠం ద్వారా జీవితాన్ని గడప వలసిన విధానాన్ని వివరించారు. జీవితాన్ని కాచి వడబోసిన అనుభవాన్ని భావితరాలకు పాఠ్యాంశంగా రచించారు.

ప్రశ్న 4.
మనిషి గొప్పస్థానానికి చేరుకోవడానికి ‘జీవన భాష్యం’ పాఠం ద్వారా కవి సి.నా.రె. సూచించిన (Mar. ’17)
జవాబు:
ప్రకృతికి భయపడిన ఆదిమానవుడు తనకు తాను నిలదొక్కుకున్నాడు. చాలా ప్రగతిని సాధించాడు. టెక్నాలజీ పెరిగింది. సౌకర్యాలు పెరిగాయి. కానీ, జీవన విధానంపై ఇంకా పూర్తి అవగాహనను మానవుడు పెంచుకోలేదు.

ఈరోజు చాలామంది ప్రతి చిన్న విషయానికీ ఆందోళన చెందుతున్నారు. తమలో తాము కుమిలి పోతున్నారు. తమ బాధలను కనీసం స్నేహితులకు, తల్లిదండ్రులకు అయినా చెప్పు కోవాలి. అలా చెప్పు కొంటే బాధతో నిండిన మనసు కరిగి కన్నీటి రూపంలో బయటికి పోతుంది. మనసు తేలికవుతుంది.

ఏవో చిన్న చిన్న సమస్యలు చూసి భయపడ కూడదు. కష్టపడి పనిచేస్తే తప్పనిసరిగా ఫలితం ఉంటుంది. జంతువులకు లేని ఆలోచన మనుషులకు ఉంది. ఆ ఆలోచనను సద్వినియోగం చేసుకోవాలి. అందరితో కలిసిమెలిసి ఉండాలి.

ఎంత గొప్పవారికైనా కష్టాలు తప్పవు. వాటిని పరీక్షలనుకోవాలి. గుణపాఠాలు నేర్చుకోవాలి. అభివృద్ధిని సాధించాలి. ఈ విధంగా జీవన విధానం ఉండాలి.

ప్రశ్న 5.
‘చెరగని త్యాగం మిగిలితే ఒక పేరవుతుంది’ అనే మాటద్వారా సి.నా.రె మనకిచ్చిన సందేశంలో ఉన్న అంతరార్థాన్ని సోదాహరణంగా వివరించండి. (June ’18)
జవాబు:
చెరగని త్యాగం మిగిలితే ఒక పేరవుతుంది. అంటే త్యాగం చేసిన వారి యొక్క మంచిపనులు, చేసిన వారి యొక్క పేర్లు చరిత్రలో శాశ్వతంగా నిలుస్తాయి. ప్రస్తుతం మనకు ఏదో బిరుదులు వస్తాయనీ అనుకుంటే లాభం లేదనీ, ఆ బిరుదుల వల్ల, సన్మానాల వల్ల వచ్చే పేరు చిరకాలం నిలువదనీ సినారె ఈ గజల్ ద్వారా తెలియపరిచారు.

త్యాగం చేసేవారిని, మంచి పనులు చేసేవారి పేర్లు మాత్రమే చరిత్రలో వెలుగుతాయని కవి ప్రబోధించాడు. మనం స్వార్థాన్ని విడిచి సమాజానికి ఉపయోగపడే పనులు చేయాలి. చేసే పనుల్లో చిత్తశుద్ధి, అంకితభావం ఉండాలి. తనకు మేలు కలిగే పనులను చేయడంకంటే తోటివారికి ఎక్కువ మేలు కలిగే పనులను చేయాలి. ప్రకృతి వైపరీత్యాల సమయంలో అనాథలైన, అన్నార్హులైన, నిరాశ్రయులైన ప్రజలను ఆదుకోవాలి.

వికలాంగుల సంక్షేమంకోసం నిరంతరం కృషిచేయాలి. వారికి ప్రభుత్వ పథకాలు అందేలా కృషి చేయాలి. గ్రామంలో పచ్చని చెట్లను నాటాలి. మూగజీవాల సంరక్షణకు చర్యలను చేపట్టాలి. ప్రమాదాల్లో గాయపడినవారిని ఆసుపత్రుల్లో చేర్పించి వైద్యసహాయం అందే విధంగా కృషి చేయాలి. ఈ విధంగా మనమంతా ప్రజల హితం కోసం నిస్వార్థంగా సేవలను అందించాలి. ఇటువంటి పనుల వల్లనే మన పేరు చరిత్రలో నిలిచిపోతుంది.

PAPER – II : PART – A

1. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

అపరిచిత పద్యాలు (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
ఈ క్రింది పద్యమును చదివి, క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

తివిరి యిసుమున తైలంబు దీయవచ్చు
దవిలి మృగతృష్ణలో నీరు ద్రావవచ్చు
తిరిగి కుందేటి కొమ్ము సాధించవచ్చు
చేరి మూర్ఖుని మనసు రంజింపరాదు

ప్రశ్నలు – సమాధానములు

1. తైల మెచ్చట నుండి తీయవచ్చును ?
జవాబు:
తైలమును ఇసుక నుండి తీయవచ్చును.

2. కుందేటి కొమ్ము ఎలా సాధించవచ్చు ?
జవాబు:
ఎక్కడెక్కడో తిరిగి కుందేటి కొమ్ము సాధించవచ్చు.

3. మూర్ఖుని మనసు రంజింప చేయగలమా ?
జవాబు:
మూర్ఖుని మనసు రంజింపజేయలేము.

4. ఈ పద్యానికి శీర్షిక సూచించండి.
జవాబు:
“మూర్ఖుని మనసు” అను శీర్షిక సరిపోవును.

5. ఇసుము అనగానేమి ?
జవాబు:
ఇసుము అనగా ఇసుక అని అర్థము.

2. క్రింది పద్యము చదివి, క్రింద తప్పొప్పులను గుర్తించండి.

కమలములు నీటబాసిన
కమలాప్తుని రశ్మిసోకి కమలిన భంగిన్
తమ తమ నెలవులు దప్పిన
తమ మిత్రుల శత్రులగుట తథ్యము సుమతీ!

ప్రశ్నలు – సమాధానములు

1. కమలములకు, సూర్యునికి గల సంబంధంలేదు ( )
జవాబు:
తప్పు

2. ‘కమలిన భంగిన్’ అనగా వాడిపోని విధం. ( )
జవాబు:
తప్పు

3. తమ స్థానములు కోల్పోతే అనే అర్థం ఇచ్చే పదం తమతమ నెలవులు దప్పిన ( )
జవాబు:
ఒప్పు

4. నీట బాసినవి కమలములు. ( )
జవాబు:
ఒప్పు

5. ఇది వేమన శతకంలోని పద్యం. ( )
జవాబు:
తప్పు

3. ఈ క్రింది పద్యమును చదివి, క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

ఎఱుక గల వారి చరితలు
గఱచుచు సజ్జనుల గోష్ఠి గదలక ధర్మం
బెఱుగుచు నెఱిగిన దానిని
మఱువ కనుష్ఠించునది సమంజస బుద్ధిన్

ప్రశ్నలు – సమాధానములు

1. ఎవరి చరిత్ర తెలుసుకోవాలి ?
జవాబు:
జ్ఞానవంతుల చరిత్ర తెలుసుకోవాలి.

2. ధర్మాన్ని ఎక్కడ నుంచి తెలుసుకోవాలి ?
జవాబు:
ధర్మాన్ని సజ్జనుల సమావేశం నుంచి తెలుసుకోవాలి.

3. దేనిని అనుష్ఠించాలి ?
జవాబు:
ధర్మాన్ని అనుష్ఠించాలి.

4. ఈ పద్యానికి శీర్షికను సూచించండి.
జవాబు:
ఈ పద్యానికి శీర్షిక “నీతి బోధ”.

5. గోష్ఠి అనగానేమి ?
జవాబు:
గోష్ఠి అనగా సమావేశమని అర్థము.

4. క్రింది పద్యమును చదివి క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

ఎప్పుడు తప్పులు వెదకెడు
అప్పురుషుని గొల్వగూడదది యెట్లన్నన్
సర్పంబు పడగ నీడను
కప్ప వసించిన విధంబు గదరా సుమతీ !

ప్రశ్నలు – సమాధానములు

1. నిరంతరం తప్పులు వెతికే వాని సన్నిధి ఎటువంటిది ?
జవాబు:
పాము నీడలాంటిది.

2. ఎప్పుడూ తప్పులు వెతికే వాడు ఎలాంటివాడు ?
జవాబు:
పాము లాంటివాడు.

3. ఎవరిని సేవించకూడదు ?
జవాబు:
ఎప్పుడూ తప్పులు వెతికేవాడిని.

4. ఈ పద్యం ఏ శతకంలోనిది ?
జవాబు:
ఈ పద్యం సుమతీ శతకంలోనిది.

5. “అప్పురుషుడు” అంటే అర్థం ఏమిటి ?
జవాబు:
ఎప్పుడూ తప్పులు వెతికే వ్యక్తి అని అర్థం.

5. క్రింది పద్యం చదివి, ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

అనగననగ రాగ మతిశయిల్లుచునుండు
తినగతినగ వేము తీయనుండు
సాధనమున పనులు సమకూరు ధరలోన
విశ్వదాభి రామ వినురవేమ!

ప్రశ్నలు – సమాధానములు

1. అనగా అనగా అభివృద్ధి అయ్యేది ఏది ?
జవాబు:
అనగా అనగా అభివృద్ధి అయ్యేది రాగం

2. ఏది తినగా తినగా తియ్యగా ఉంటుంది ?
జవాబు:
వేము (వేపాకు) తినగా తినగా తియ్యగా ఉంటుంది.

3. పనులు సమకూరాలంటే ఏం చేయాలి ?
జవాబు:
పనులు సమకూరాలంటే సాధన చెయ్యాలి.

4. ఈ శతక పద్యాలు చెప్పిన కవి ఎవరు ?
జవాబు:
ఈ శతకపద్యాలు చెప్పిన కవి వేమన.

5. ఈ పద్యంలో ఒక సంధి పదాన్ని విడదీసి, సంధి పేరు వ్రాయండి.
జవాబు:
విశ్వద + అభిరామ = విశ్వదాభిరామ (సవర్ణదీర్ఘ సంధి).

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

సృజనాత్మక ప్రశ్నలు (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
జీవనభాష్యం పాఠం చదవడం వలన నీవు పొందిన అనుభూతిని వివరిస్తూ మీ మిత్రునికి లేఖ వ్రాయండి.
జవాబు:

సికింద్రాబాద్,
X X X X

ప్రియనేస్తం రహీమ్,

మాకు నిన్న జీవన భాష్యం పాఠం చెప్పారు. పాఠం చిన్నదే కానీ, చాలా బాగుంది. జీవన విధానం ఈ పాఠంలో చాలా బాగా చెప్పారు.

ప్రతి పనికీ ఏదో ఒక వంక పెట్టకూడదన్నారు. ఏవో సమస్యలుంటాయని ఎవరినీ భయపెట్ట కూడదని చెప్పారు.

మా స్నేహితులు నన్ను దేనికో దానికి భయ పెడుతుంటారు. ఈ పాఠం చదివాక భయపెట్టడం, భయపడడం మానేశారు.

ఇది వరకు ఏ పనిచేసినా ప్రయోజనం ఉంటుందా ? ఉండదా ? అని ఆలోచించేవాళ్ళం. ఇక అటువంటి ఆలోచన మానేశాం. కష్టపడి చదివితే మార్కులవే వస్తాయి. కష్టపడి పనిచేస్తే ఫలితం తప్పక ఉంటుందనే నమ్మకం కలిగింది.

మొత్తం మీద ఈ పాఠం చదివాక మాలో ఆత్మవిశ్వాసం పెరిగింది. ఉంటాను మరి. నీకు 10వ తరగతిలో నచ్చిన పాఠం గురించి రాయి.

ఇట్లు,
నీ స్నేహితుడు,
XXXX.

చిరునామా :

ఆర్. రహీమ్, నెం. 6,
10వ తరగతి,
జిల్లా పరిషత్ ఉన్నత పాఠశాల,
మల్కాపురం,
రంగారెడ్డి జిల్లా.

ప్రశ్న 2.
మనిషి జీవించవలసిన విధానాన్ని వివరిస్తూ ఒక వ్యాసం రాయండి.
జవాబు:

జీవన విధానం

ప్రకృతికి భయపడిన ఆదిమానవుడు తనకు తాను నిలదొక్కుకున్నాడు. చాలా ప్రగతిని సాధించాడు. సాంకేతిక విజ్ఞానం పెరిగింది. సౌకర్యాలు పెరిగాయి. కానీ, జీవన విధానంపై ఇంకా పూర్తి అవగాహనను మానవుడు పెంచుకోలేదు.

ఈ రోజు చాలామంది ప్రతి చిన్న విషయానికీ ఆందోళన పడుతున్నారు. తమలో తాము కుమిలి పోతున్నారు. తమ బాధలను కనీసం స్నేహితులకు, తల్లిదండ్రులకు అయినా చెప్పుకోవాలి. అలా చెప్పుకొంటే బాధతో నిండిన మనసు కరిగి కన్నీటి రూపంలో బయటికి పోతుంది. మనసు తేలికవుతుంది.

ఏవో చిన్న చిన్న సమస్యలు చూసి భయపడ కూడదు. కష్టపడి పనిచేస్తే తప్పనిసరిగా ఫలితం ఉంటుంది. జంతువులకు లేని ఆలోచనాశక్తి మనుషులకు ఉంది. ఆ ఆలోచనాశక్తిని సద్వినియోగం చేసుకోవాలి. అందరితో కలిసిమెలిసి ఉండాలి.

ఎంత గొప్పవారికైనా కష్టాలు తప్పవు. వాటి ద్వారా గుణపాఠాలు నేర్చుకోవాలి. అభివృద్ధిని సాధించాలి. ఈ విధంగా జీవన విధానం మెరుగుపరచుకోవాలి.

ప్రశ్న 3.
సమస్యలను చూసి భయపడేవారికి ధైర్యాన్ని కలిగించే సూక్తులను రాయండి.
జవాబు:
పరిష్కారం లేని సమస్య లేదు.. భయపడకునేస్తం. ఉంటుంది ఆదుకొనే హస్తం. సమస్యల వల్ల కష్టాలు రావు. కష్టాలే ఉంటాయనుకొంటే సమస్యలు పెరుగుతాయి.

ప్రతి సమస్యనూ కాలం పరిష్కరిస్తుంది. సమస్యలు ఏర్పడినపుడే బుర్ర చురుకుగా పని చేస్తుంది.
సమస్యలు లేని జీవితం పందిరి లేని పాదువంటిది. సమస్యలు మనుషులకు కాక మానులకొస్తాయా ? సాధన చేస్తే సాధ్యం కానిది లేదు.

ప్రయత్నిస్తే పరమాత్మైనా కనిపిస్తాడు. ధైర్యమే విజయం.

ప్రశ్న 4.
భయపడే వ్యక్తికి ధైర్యం కల్గించేలా సంభాషణ తయారు చేయండి.
జవాబు:
మురళి : నేను తప్పు చేశాన్రా, నాకు చాలా భయం వేస్తోంది.
సుధీర్ : ఏం చేశావు ? చెప్పు.

మురళి : ఎవ్వరూ ఏమీ చేయలేరురా. ఇదంతా నా కర్మ.
సుధీర్ : అంత తప్పేం చేశావురా !
మురళి : మా నాన్నగారి పరువు తీసేశాను రా ! నాకు బతికే అర్హత లేదు రా !
సుధీర్ : ఛీ ఛీ అవేం మాటలురా, ఏమయిందో చెప్పు.
మురళి : నా పరీక్ష ……….. పోతుందిరా. నేను పరీక్ష సరిగా రాయలేదు. మా నాన్నగారేమో 10 / 10 రావాలన్నారు.
సుధీర్ : పోతే పోతుంది. దానికే భయ పడిపోతావా ? అయినా ఫలితాలు రావాలి కదా !
మురళి : అపుడు తలెత్తుకోలేనురా !

సుధీర్ : ఏడిశావ్. పరీక్ష పాసవ్వడమే జీవితం కాదు. గొప్పవారు చాలా మంది చిన్నతనంలో సరిగ్గా చదవలేదు. గొప్పవాళ్ళు కాలేదా, మనకు తెలుగు వ్యాక రణం రాసిన పరవస్తు చిన్నయ సూరికి కూడా చిన్నతనంలో సరిగ్గా చదువు రాలేదు. భయ పడిపోయేడా !
మురళి : అయితే ……. పరీక్ష పోయినా ఫరవాలేదా ?
సుధీర్ : నేనిప్పుడే మీ నాన్నగారికి చెబుతా, మనం బాగా చదవాలని అంటారు కానీ, పరీక్ష పాసవ్వడమే జీవిత ధ్యేయమని ఎవ్వరూ చెప్పరు.
మురళి : అలాగే ఇక ఈ విషయం ఆలోచించను.
సుధీర్ : వెరీ గుడ్ – బై

ప్రశ్న 5.
జీవన భాష్యం గజల్లోని అంత్య పదాలతో సొంతంగా వచన కవిత రాయండి.
జవాబు:
నీరవుతుంది : సౌమ్యంగా మాట్లాడితే కోపం కరిగి నీరవుతుంది.
దారవుతుంది : ముందు నిలబడి నడిస్తే పది మందికి అది దారవుతుంది.
ఊరవుతుంది : చమటతో నేలను తడిపితే అది ఊరవుతుంది
ఏరవుతుంది. : మనిషిని మనిషితో కలిపితే అది ఏరవుతుంది
పేరవుతుంది : వాన ఆగక కురిస్తే చేనే ఏరవుతుంది.
పేరవుతుంది : లోకం నన్ను పొగిడినప్పుడే అది నా పేరవుతుంది.

ప్రశ్న 6.
ఆచార్య సి.నారాయణరెడ్డి గారు ఒకవేళ మీ పాఠశాలకు వస్తే మీరు వారి నుంచి ఏం తెలుసుకోవాలని అను కుంటున్నారో ప్రశ్నలు రాయండి.
జవాబు:

1. మీ రచనల్లో మీకు ఏదంటే ఎక్కువ ఇష్టం ?
2. విశ్వంభరలో దేని గురించి వివరించారు ?
3. మీకు బాగా ఇష్టమైన సాహిత్య ప్రక్రియ ఏది ?
4. మేమూ గజల్స్ రాయాలంటే ఏం చేయాలి ?
5. తెలుగు భాషపైన పట్టు రావాలంటే మేం ఏమేం పుస్తకాలు చదవాలి ?
6. ఆధునిక ఆంధ్ర కవిత్వము, సంప్రదాయాలు, ప్రయోగాల పేరిట మీరు ఇతరుల సాహిత్యాన్ని ఎందుకు పరిశోధనా అంశంగా తీసుకున్నారు ?

అదనపు వ్యాకరణాంశాలు

PAPER – I : PART – B

1. సొంతవాక్యాలు

1. గుండెలు పగులు : అగ్ని బాధితులు గుండెలు పగిలేలా ఏడ్చి, సొమ్మసిల్లి పడ్డారు.
2. ఎత్తుల కెదుగు : ఎంత ఎత్తులకెదికినా, బుద్ధిమంతుడు తన మూలాన్ని మరిచిపోడు.

2. పర్యాయపదాలు

మబ్బు – మేఘము, చీకటి, అజ్ఞానము
మనసు – మానసము, హృదయము, ఇష్టము,తలపు, అభిలాష
కన్ను – నేత్రము, చూపు, జాడ, బండిచక్రము
నేస్తం – మైత్రి, చెలిమి, స్నేహం
ఫలము – నాలుగు కర్షములయెత్తు, మాంసము, విఘడియ
మనుష్యుడు – మనుజుడు, మానసి

3. నానార్థాలు

మనస్సు = హృదయము, తలపు, కోరిక, అభిప్రాయము
మబ్బు = మేఘము, అజ్ఞానము, చీకటి
అడుగు = పాదము, పాతాళము, అధమము, పద్యపాదం
దిబ్బ = ఉన్నతభూమి, కుప్ప, మట్టిదిబ్బ, కొండ, ద్వీపము
ఫలము = పండు, ప్రతిఫలం, ప్రయోజనం, ధనము
మృగము = జింక, పశువు, యాచన, వేట, కస్తూరి
శిరస్సు = తల, కొండ కొన, ముఖ్యము, సేనాగ్రము
వంక = వంకర, దిక్కు, నదీ వక్రము, వాగు, వంపు
డొంక = పొద, పల్లపు ప్రదేశం, పశువుల ధారి

4. ప్రకృతి – వికృతులు

ప్రకృతి – వికృతి

మనుష్యుడు – మనిషి
హిమము – ఇగము
నీరము – నీర
శిరస్సు – సిరస్సు
త్యాగము – చాగము
ద్వీపము – దిబ్బ
ప్రతిజ్ఞ – బిరుదు
మృగము మెకము

5. వ్యుత్పత్త్యర్థాలు

హిమగిరి = హిమము గల కొండ (మంచుకొండ)
మనుష్యుడు = మనువు వలన పుట్టినవాడు (నరుడు)

PAPER – II : PART – B

1. సంధులు

1. ఉకారసంధి

సూత్రం : ఉత్తునకు అచ్చు పరమగునపుడు సంధియగు.
ఉదా : నీరవుతుంది = నీరు + అవుతుంది

కన్నీరవుతుంది = కన్నీరు + అవుతుంది
దారవుతుంది = దారి + అవుతుంది
ఫలమేమి = ఫలము + ఏమి
పైరవుతుంది = పైరు + అవుతుంది
ఊరవుతుంది = ఊరు + అవుతుంది

2. ఇకార సంధి

సూత్రం : ఏమ్యాదులలోని, క్రియాపదాలలోని ఇత్తునకు సంధి వైకల్పికముగా వస్తుంది.
ఉదా : ఫలమేముందనకు = ఫలమేమి + ఉందనకు

3. అకార సంధి

సూత్రం : ఏమ్యాదులలోని, క్రియాపదాలలోని ఇత్తునకు సంధి వైకల్పికముగా వస్తుంది.
ఉదా : ఫలమేముందనకు = ఫలమేమి + ఉందనకు

2. సమాసాలు

సమాస పదము – విగ్రహవాక్యము – సమాసము పేరు

వంకలు, డొంకలు – వంకలునూ, డొంకలునూ – ద్వంద్వ సమాసం
మనిషి మృగము – మనిషియూనూ, మృగమూను – ద్వంద్వ సమాసం
జంకని అడుగులు – జంకనివైన అడుగులు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
చెరగని త్యాగం – చెరగనిదైన త్యాగం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
ఎడారి దిబ్బలు – ఎడారి యొక్క దిబ్బలు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
హిమగిరి శిరస్సు – హిమగిరి యొక్క శిరస్సు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
ఇసుకగుండెలు – ఇసుక అనెడి గుండెలు – రూపక సమాసం

3. ప్రత్యక్ష-పరోక్ష కథనం

1. ప్రత్యక్ష కథనం : “నేను జీవితంలో ఎవరినీ మోసం చేయలేదు. స్వార్థానికి నేను ఏ పాపం చేయలేదు” అన్నాడు.
పరోక్ష కథనం : తాను జీవితంలో ఎవరినీ మోసం చేయలేదనీ – స్వార్థానికి తాను ఏ పాపం చేయలేదనీ అన్నాడు.

2. ప్రత్యక్ష కథనం : “నాతో ఇన్ని బేరాలు లేవు” అని పరోక్ష కథనం
దుకాణాదారుడు అన్నాడు. :: తనతో అన్ని బేరాలు లేవని దుకాణాదారుడు అన్నాడు.

3. ప్రత్యక్ష కథనం : నేను నీతో “నేను రాను” అని చెప్పాను.
పరోక్ష కథనం : నేను నీతో రానని చెప్పాను.

4. ప్రత్యక్ష కథనం : “నీవు ఎక్కదలచిన ట్రైన్ ఎప్పుడూ ఒక జీవితకాలం లేటు” అని చెప్పాడు ఆరుద్ర.
పరోక్ష కథనం : అతను ఎక్కదలచిన ట్రైన్ ఎప్పుడూ ఒక జీవితకాలం లేటు అని ఆరుద్ర చెప్పాడు.

5. ప్రత్యక్ష కథనం : “అందరూ విద్య నేర్వండి” అని ప్రభుత్వం అంటున్నది.
పరోక్ష కథనం : అందరూ విద్య నేర్వండి అని ప్రభుత్వం అంటున్నది.

6. ప్రత్యక్ష కథనం : “నేను ఆవకాయలేనిదే ముద్ద ఎత్తను” అని చెప్పాడు.
పరోక్ష కథనం : అతను ఆవకాయ లేనిదే ముద్ద ఎత్తనని చెప్పాడు.

4. సంక్లిష్టవాక్యాలు

ప్రశ్న 1.
లక్ష్మీబాయి గుంటూరు వచ్చింది. లక్ష్మీబాయి శారదా నికేతనంలో చేరింది. (సామాన్య వాక్యం)
జవాబు:
లక్ష్మీబాయి గుంటూరు వచ్చి, శారదానికేతనంలో చేరింది. (సంక్లిష్ట వాక్యం)

ప్రశ్న 2.
అంబేద్కర్ మిళింద మహా విద్యాలయానికి స్థలం సంపాదించారు. అంబేద్కర్ భవన నిర్మాణాన్ని స్వయంగా పర్యవేక్షించారు. (సామాన్య వాక్యం)
జవాబు:
అంబేద్కర్ మిళింద మహా విద్యాలయానికి స్థలం సంపాదించి, భవన నిర్మాణాన్ని స్వయంగా పర్య వేక్షించారు. (సంక్లిష్ట వాక్యం)

ప్రశ్న 3.
రవి అన్నం తిన్నాడు. రవి బడికి వెళ్ళాడు. రవి చదువు కొన్నాడు. రవి తిరిగి వచ్చాడు. సామాన్య వాక్యం)
జవాబు:
రవి అన్నం తిని, బడికి వెళ్ళి, చదువుకొని, తిరిగి వచ్చాడు. (సంక్లిష్ట వాక్యం)

ప్రశ్న 4.
పశుబలంతో నాయకత్వాన్ని సాధించవచ్చు. పశు బలంతో నాయకత్వాన్ని నిలబెట్టుకోలేం. (సామాన్య వాక్యం)
జవాబు:
పశుబలంతో నాయకత్వం సాధించి నిలబెట్టుకోలేం. (సంక్లిష్ట వాక్యం)

ప్రశ్న 5.
రాముడు అడవికి వెళ్ళెను. తండ్రి మాట నెరవేర్చెను. (సామాన్య వాక్యం)
జవాబు:
రాముడు అడవికి వెళ్ళి తండ్రి మాట నెరవేర్చెను. (సంక్లిష్ట వాక్యం)

ప్రశ్న 6.
అతడు వేకువనే నిద్ర లేచెను. కాలకృత్యములు తీర్చుకొనెను. (సామాన్య వాక్యం)
జవాబు:
అతడు వేకువనే కాలకృత్యములు తీర్చు కొనెను. (సంక్లిష్ట వాక్యం)

5. ఆధునిక వాక్యాలు

1. నా జీవితములో అది ఒక సువర్ణావకాశము.
ఆధునిక భాష : నా జీవితంలో అదొక సువర్ణావకాశం.

2. కొందరు ఉపన్యాసముల మూలమున నా పని చేయుదురు.
ఆధునిక భాష : కొంతమంది (కొందరు) ఉపన్యాసాల మూలంగా ఆ పనిచేస్తారు.

3. మంటలు వేగముగా వ్యాపించుచున్నవి.
ఆధునిక భాష : మంటలు వేగంగా వ్యాపిస్తున్నాయి.

4. తత్పురుష సమాసమునకే వ్యధికరణమని పేరు కలదు.
ఆధునిక భాష : తత్పురుష సమాసానికే వ్యధికరణం అని పేరు. (లేదా) తత్పురుష సమాసాన్నే వ్యధికరణం అని అంటారు.

6. కర్తరి, కర్మణి వాక్యాలు

1. విశ్వామిత్రుడు రామలక్ష్మణులను ఆహ్వానించాడు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
విశ్వామిత్రునిచే రామలక్ష్మణులు ఆహ్వానించబడ్డారు. (కర్మణి వాక్యం)

2. జనకుడు శివధనుస్సు తెప్పించాడు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
జనకునిచే శివధనుస్సు తెప్పించబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

3. సుతీక్షమహర్షి తపశ్శక్తిని శ్రీరామునకు ధారాదత్తం చేసాడు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
సుతీక్ష తపశ్శక్తి శ్రీరామునకు ధారాదత్తం చేయబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

These TS 10th Class Physics Chapter Wise Important Questions Chapter 4 Refraction of Light at Curved Surfaces will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 4 Refraction of Light at Curved Surfaces

1 Mark Questions

What is a lens?
Answer:
A lens is formed when a transparent material is bounded by two surfaces of which one (or) both surfaces are spherical.

Questions 2.
What is a double convex lens?
Answer:
A lens may have two spherical surfaces bulging outwards, such a lens is called double convex lens. It is thick at the middle as compared to edges.

Question 3.
What is a double concave lens?
Answer:
A double concave lens‘s bounded by two spherical surfaces curved inwards. It is thin at the middle and thicker at the edges and is called double concave lens.

Question 4.
Define focal length of a lens.
Answer:
The point of convergence or the point from which rays seem to emanate after refraction in a lens is called focal point or focus (F). The distance between the focal point and optic centre is called focal length of lens, denoted by ‘f’.

Question 5.
When do you get a virtual and magnified image with a convex lens?
Answer:
A magnified virtual image Is formed by a convex lens, when the object is at distance less than the focal length of the lens.

Question 6.
What Is the position and nature of the Image formed by a concave lens?
Answer:
Irrespective of the position of the object on the principal axis, we get an erect, virtual and Object diminished image in between the focal point and optic centre for a concave lens.

Question 7.
Write the lens formula.
Answer:
Lens formula: \(\frac{1}{f}=\frac{1}{v}-\frac{1}{u} \)
Here f – Focal length, v – Image distance, u – Object distance

Question 8.
What is the behaviour of convex lens when it is kept in another medium?
Answer:

1. The convex lens behaves as a convergence lens If It is kept in a medium with refractive index less than the refractive index of the lens.
2. It behaves as a diverging lens when it is kept In a transparent medium with greater refractive index than that of the lens.

Question 9.
What is lens maker formula?
Answer:
\(\frac{1}{f}=(n-1)\left[\frac{1}{R_1}-\frac{1}{R_2}\right] \)

Question 10.
What is power of lens?
Answer:
It Is the ability of a lens to converge (or) diverge a beam of light falling on it.

Question 11.
What are paraxial rays?
Answer:
The rays which move very close to the principal axis.

Question 12.
What ¡s absolute refractive index?
Answer:
It is the ratio of speed of light in air to speed of light In any medium.

Question 13.
Which mirror is similar to convex sens?
Answer:
Concave mirror.

Question 14.
Which mirror is similar to concave lens?
Answer:
Convex mirror.

Question 15.
Which lens will form both real and virtual images?
Answer:
Convex lens.

Question 16.
Give two uses of convex lens.
Answer:

1. used in projectors and
2. in cameras.

Question 17.
Which lens has a negative power?
Answer:
Concave lens.

Question 18.
Which lens has a positive power?
Answer:
Convex lens.

Question 19.
What type of lens behaviour will an air bubble inside water show?
Answer:
It will act as a concave lens.

Question 20.
What Is a double concave lens?
Answer:
It has two spherical surfaces curved inward is called a double concave lens.

Question 21.
Write about the thickness of concave lens.
Answer:
It has thin at the middle and thicker at the edges.

Question 22.
What is the mid-point of ens called?
Answer:
The mid-point of lens Is called pole (or) optical centre.

Question 23.
What happens If the ray passes through principal axis?
Answer:
It will be undeviated.

Question 24.
What ii the name given to line joining focal point, pole and centre of curvature?
Answer:
Principal axis.

Question 25.
What happens to a ray passing through pole?
Answer:
It will not deviated.

Question 26.
Where does light rays travelling to principal axis converge?
Answer:
They converge at focus.

Question 27.
What happens to light rays passing through focus?
Answer:
The path of the rays is parallel to principal axis after refraction.

Question 28.
There an object should be placed in front of a convex lens to get a real image of the size of object?
Answer:
At centre of curvature.

Question 29.
What is other names of convex lens?
Answer:
Converging lens (or) positive lens.

Question 30.
What is the other name of concave lens?
Answer:
Diverging lens (or) negative lens.

Question 31.
When do you get image at Infinity with a convex lens?
Answer:
The object is at the focal point.

Question 32.
When do you get a virtual Image with a convex lens?
Answer:
The object is placed between focus and pole.

Question 33.
The image formed by an en Is always erect and diminished. What is the nature of lens?
Answer:
It is a concave lens.

Question 34.
From which point of lens are all the distances measured?
Answer:
The optical centre of the lens.

Question 35.
Do only convex lens converge?
Answer:
No, a concave mirror also converge.

Question 36.
What happens to the Image formed by a convex lens If its lower part Is blackened?
Answer:
Every part of a lens forms a complete image. If the lower part of the lens is blackened the complete image will be formed but its intensity will be decreased.

Question 37.
Is it possible for a lens to act as a convergent lens In one medium and a divergent lens in another?
Answer:
Yes, a convergent lens is placed in a higher refractive index of medium the nature of the lens changes i.e., it acts as divergent lens.

Question 38.
Give mathematic expressIon for power of a lens and explain the terms in the formula.
Answer:
Power (P) = \(\frac{1}{f} \)
Where is focal length of lens.

Question 39.
Is focal length of a lens Is zero if not why?
Answer:
No, focal length of lens never equals to zero because it is the distance between focal point and optical centre.

Question 40.
If the size of Image Is same as object through a convex lens, then where Is the object placed?
Answer:
The object Is placed at the centre of curvature.

Question 41.
Ravi used a lens to burn a paper. What Is that lens?
Answer:
It is a convex lens.

Question 42.
How will you Identify a concave lens by touching it?
Answer:
A concave lens Is thinner at centre and thicker at edges.

Question 43.
How will you identify a convex lens by touching It?
Answer:
A convex lens is thicker at centre and thinner at edges.

Question 44.
Give use of concave lens.
Answer:
In spectacles, for Myopia.

Question 45.
Give the sign conventions for lenses with regard to the object and image distance.
Answer:
The distance measured In the direction of incident ray is taken as positive. The distance measured against the direction of incident ray is taken as negative.

Question 46.
Give the sign conventions for lenses with regard to the height of objects and images.
Answer:
All the heights of objects and images above principal axis are positive and below the axis are negative.

Question 47.
What type of lens does a drop of water behave like?
Answer:
It behaves as convex lens.

Question 48.
A thin lens has a focal length of 12 cm. Is It a convex lens or a concave lens?
Answer:
It Is a convex lens, because f is positive.

Question 49.
Does the lens formula change depending on the position of the object in front of the lens?
Answer:
No.

Question 50.
When light of two colours, A and B Is passes through a plane boundary, A is bent more than B. Which colour travels more slowly In the second medium?
Answer:
Colour A travels slowly.

Question 51.
What is a focal plane? (ASi)
Answer:
A plane which is perpendicular to principal axis at the focus is called focal plane.

Question 52.
On what factor does focal length of a lens depend?
Answer:
It depends on refractive index of the medium, object distance and image distance.

Question 53.
Write the list of materials required for the experiment to find the focal length of a convex lens.
Answer:
V-shaped stand, convex lens, screen, candle, meter scale.

2 Marks Questions

Question 1.
Find, the focal length of plane convex lens If Its radius of curvature is R and Its refractive Index is n.
Answer:
Given lens is plano-convex lens and radius of curvature Is = R
Refractive Index = n =
As the lens is kept In air. Lens’ makers formula is \(\frac{1}{\mathrm{f}}=(\mathrm{n}-1)\left(\frac{1}{\mathrm{R}_1}-\frac{1}{\mathrm{R}_2}\right) \)
Here R₁ = ∞ (for plano-convex lens)
R₂ = R (for convex lens)

∴ Required focal length is = \(\frac{\mathrm{R}}{\mathrm{n}-1} \)

Question 2.
Focal length of the lens depends on its surrounding medium. What happens, It we use a liquid as surrounding media of refractive index, equal to the refractive Index of lens?
Answer:

1. When the refractive index of surrounding media is equal to the refractive index of lens, the lens looses Its characteristics.
2. Lens do not diverge or converge the light.
3. Light do not get refracted when it passes through that lens.

Question 3.
Write the sign conventions for refraction through lenses.
Answer:

1. All distances are measured from the pole.
2. Distances measured along the direction of the incident light rays are taken as positive.
3. Distances measured opposite to the direction of the incident light rays are taken as negative.
4. The heights measured vertically above from the points on axis are taken as positive.
5. The heights measured vertically down from the points on axis are taken as negative.

Question 4.
Using the formula of refraction at curved surfaces, write the formula for plane surfaces.
Answer:
For curved surfaces the formula for refraction Is n₂/v – n₁/u = (n₂– n₁) / R
For plane surface the radius of curvature (R) approaches infìnity. Hence 1 /R becomes zero.
n₂/v – n₁/u = 0 ⇒ n₂/v = n₁/u

Question 5.
Explain, how a convex lens behaves on converging lens and diverging lens.
Answer:
The convex lens behaves as a converging lens, if it is kept In a medium with refractive index less than the refractive index of the lens. It behaves like a diverging lens when it is kept In transparent medium with greater, refractive index than that of lens. e.g.: Air bubble in water behaves like a diverging lens.

Question 6.
Write the differences between convex lens and concave lens.
Answer:

Question 7.
Two convex lenses of same focal length are fixed In a PVC pipe at a distance double to their focal length. What happens If a boy sees the moon with that arrangement?
Answer:
He cannot be able to see the image of the moon.

1. Because here the image of the moon is formed at the focus of the eyepiece.
2. This image acts as an object for the eyepiece and the rays travels parallel after refraction. So, he cannot observe the image of the moon.

Question 8.
The refractive index of convex lens materials Is 1.46. The refractive index of Benzene and water is 1.5 and 1.0 respectively. How does the lens behaves when It Is kept In Benzene and water? Guess and write.
Answer:

1. When the convex lens with refractive index 1.46 is kept in Benzene with refractive index 1.5, then the lens acts as a diverging lens.
2. If the same lens Is kept in water whose refractive Index is 1, then it acts as a converging lens.

Question 9.
How will you explain twinkling of stars?
Answer:
The light from very distant stars undergoes refraction continuously before it reaches the earth. Due to this the apparent position of a star is slightly different than its actual position. Due to the variation in atmospheric conditions, this apparent position of the star constantly keeps on changing. The fluctuating
apparent positions to the star gives rise to the twinkling effect.

Question 10.
Complete the ray diagram given below.

Answer:

Question 11.
A thin converging lens has a focal length ‘f’ in air. If It is completely Immersed in a liquid, briefly explain how the focal length of the lens will vary? (ASI)
Answer:
The focal length of the lens in air is given by
\(\frac{1}{f}=(n-1)\left(\frac{1}{R_1}-\frac{1}{R_2}\right)\)
if n¹ is the refractjve index of the material of the lens with respect to liquid, then the focal length of the lens, when placed in some liquid Is given by

since n¹1 > f i.e. focal length of the lens will increase on Immersing it in a liquid of lesser refractive index.

Question 12.
What changes In the focal length of a convex lens occur, when the Incident violet light on them Is replaced by red light?
Answer:
For a lens \(\frac{1}{f}=(n-1)\left(\frac{1}{R_1}-\frac{1}{R_2}\right) \) Since n_r < n_v the focal length of convex lens will increase on replacing violet light by red light.

4 Marks Questions

Question 1.
Using a biconvex lens, a point Image Is made on Its principal axis S. Let us assume that we know optical centre P and Its focus F. We also know PF> PS. Draw the ray diagram to identify the point source and give reasons.
Answer:
Given lens is biconvex lens and given condition is PF > PS’ means image is formed between optic centre :
(P) and Focus (F). According to Snell’s law this condition is possible when the object is also placed between P and F. Because reflected rays are divergent.

Question 2.
Radii of biconvex lens are equal. Let us keep an object at one of the centres of curvature. Refractive Index of lens is ‘n’. Assume lens In the air. Let us take R as the radius of the curvature.
(a) How much is the focal length of the lens?
(b) What Is the Image distance?
(c) Discuss the nature of the image.
Answer:
Radii of curvatures (R) of biconvex lenses are equal, so R₁ = R₂ = R
(a) According to lens formula \(\frac{1}{f}=(n-1)\left(\frac{1}{R_1}+\frac{1}{R_2}\right) \)

∴ Focal length of the lens = f = \(\frac{R}{2(n-1)}\)

b) We know that \(\frac{1}{f}=\frac{1}{u}+\frac{1}{v}\)

Now replace \(\frac{1}{f}\) in the lens formula
\(\frac{1}{f}=(n-1)\left(\frac{1}{R_1}+\frac{1}{R_2}\right)\)

Object is placed at centre of curvature.
So, object distance = u = R
Let the image distance v = v
From above equabon \(\frac{1}{v}=\frac{2 n-2}{R}-\frac{1}{u}=\frac{2(n-1)}{R}-\frac{1}{R} \)
\(\frac{1}{v}=\frac{2 n-2-1}{R}-=\frac{2 n-3}{R}\)
∴ Image distance \(\frac{R}{2 n-3} \)

c) The nature of the image is inverted and v < u.

Question 3.
Draw ray diagrams for a double concave lens of focal length 4 cm, when objects are placed at 3 cm and 5 cm on principal axis. Write characteristics of images.
Answer:

Characteristics of Images:

1. Image formed between P and F
2. DiminIshed Image
3. Erected Image
4. Virtual image

Question 4.
Describe the image formation by a convex lens for various positions of the object.
Answer:
1. Object at infinity: The rays coming from the object at infinity are parallel to principal axis and converge at the focal point after refraction. So, a point-sized image Is formed at the focal point.

2. Object placed beyond the centre of curvature on the principal axis:
When an object is placed beyond 2F₂, a real, inverted and diminished image is formed on the principal axis between F₁ and 2F₁.

3) Object placed at the centre of curvature : When an object is placed at 2F₂ on the principal axis, a real, inverted image Is formed at C₁ which Is of the same size as that of the object.

4) Object placed between the centre of curvature and focal point: When an object is placed between 2F₂ and focus F₂, we will get an Image which is real, Inverted and magnified. This image will form beyond 2F₁.

5) ObJect located at focal point: When an object Is placed at focus F₂, the Image will be at infinity.

6) Object placed between focal point and optic centre: If we place an object between focus and optic centre, we will get an image which in virtual, erect and magnified. On the same side of the object.

Question 5.
Write the nature, position and relative size of the Image formed by a convex lens for various positions of the object.
Answer:

Question 6.
A student performed an experiment with biconvex lens and formulated a table as shown.

By observing above Information answer the following questions?
(a) What i your idea regarding different values of focal length?
(b) How you will decide the focal length of lens? What is that value?
(c) Can you able to measure the image distance by keeping object distance as 10 cm? Why?
Answer:
(a) Any experiment Is associated with errors. Error means difference In true value and measured value. Errors are due to instrument problems (or) Personal errors (or) Parallax errors. Due to systematic errors the values are obtained differently. To reduce the errors we have to Increase accuracy and precision.

(b) The focal length of the lens is decided by taking the arithmetic mean of five values as focal length (f) = \(\frac{12.01+12 \times 12+12 \times 13+11 \times 92+12}{5} \)
∴ Focal length (f) = 12.036
(c) It is not possible to measure the Image distance when object distance Is u= 10 cm
Here focal length of lens is nearly 12 cm.
u < f i.e., object kept in between optic center and focus. So we will get a virtual image which can be seen with eye but cannot be caught on screen. Hence we cannot measure the image distance.

Question 7.
Draw diagrams of different lenses.
Answer:

Question 8.
Explain the behaviour of certain light rays when they are incident on a lens, with neat ray diagrams.
Answer:
a) Ray passing along the principal axis : Any ray passing along the principal axis is undeviated.

b) Ray passing through the optic centre: Any ray passing through the optic centre is also undefeated,

c) Rays travelling parallel to the principal axis: The rays passing parallel to the principal axis converge at the focus or appear to diverge from the focus.

d) Ray passing through focus: The ray passing through the focus will take a path parallel to principal axis after refraction.

e) When parallel rays of light fall on a lens making some angle with the principal axis: When parallel rays, making an angle with principal axis, fall on a lens, the rays converge at a point or appear to diverge from a point lying on a focal plane.

Question 9.
Draw the ray diagrams to find the images when an object is placed In front of the lens (i) at a distance of km, and (ii) at a distance of 10 cm on the principal axis of a convex lens whose focal length Is 4cm. Write the characteristics of Images In both the cases.
Answer:
(i) Object placed at the centre of curvature: When an object is placed at the centre of curvature (C₂) on the principal axis, a real, Inverted Image is formed at C₁ which is of the same size as that of the object.

(ii) Object placed beyond the centre of curvature on the principal axis:
When an object is placed beyond the centre of curvature, a real, inverted and diminished image is formed on the principal axis between f₁ and C₁.

Question 10.
A double concave lens with the refractive index (n) = 1.5 Is kept In the air. Its two spherical surfaces have radii R₁ = 20 cm and R₂ = 60 cm. Find the focal length of the lens. Write the characteristics of the lens.
Answer:
Refractive index (n) 1.5
Using sign convention for concave lens, we get R₁ = ….. 30cm, R₂ = 60 cm
From Lens makers formula, \(\frac{1}{f}=(n-1)\left(\frac{1}{R_1}-\frac{1}{R_2}\right) \)

Focal length of the lens = — 40 cm
Here minus Indicates that the characteristics of the lens is divergent. i.e divergent lens

Solved Problems

Question 1.
A convex retracting surface of radius of curvature 20cm separates two media of refractive indices 4/3 and 1.60. An object Is placed in the first medium n=4/3 at a distance of 200cm from the refracting surface. Calculate the position of the image formed.
Answer:
Formula: \(\frac{-\mathrm{n}_1}{\mathrm{u}}+\frac{\mathrm{n}_2}{\mathrm{v}}=\frac{\mathrm{n}_2-\mathrm{n}_1}{\mathrm{R}}\)
R= 20cm, n₁ = 4/3 , n₂ = 1.6, u = -200cm v=?

4v + 960 = 8v 8v – 4v= 960
4v = 960 v = 960/4 = 240 v = 240
The image is formed at a distance 240 cm. from lens
v = 240 cm in denser medium substitute ‘v’ value in above equation.

Question 2.
The radii of curvatures of a double convex lens are 15cm and 30cm and its refractive index is 1.5. Calculate its focal length.
Answer:
R₁ = 15cm, R₂= -30cm, n = 1.5

⇒ f =20cm

Question 3.
A plano-convex lens whose n=1.5 has a curved surface of radius 15cm. What is its focal length?
Answer:
n= 1.5, R₁ =15cm, R₂ = ∞

Question 4.
A 2.0 cm tall object is placed perpendicular to the principal axis of a convex lens of focal length 10 cm. The distance of the object from the lens is 15 cm. Find the nature, position and size of the Image.
Answer:
Height of the object h₀ = + 2.0 cm;
Focal length f = + 10 cm;
object-distance u = -15 cm;
Image-distance v =?
\(\frac{1}{v}-\frac{1}{u}=\frac{1}{f} \Rightarrow \frac{1}{v}=\frac{1}{f}+\frac{1}{u} \Rightarrow \frac{1}{v}=\frac{1}{10}+\frac{1}{-15}\)
\(\frac{1}{v}=\frac{-2+3}{30}\)
\(\frac{1}{v}=\frac{1}{30}\)
v = 30 cm
V = 30 cm. The positive sign of y shows that the image is formed at a distance of 30 cm on the other side of the optical centre. The image is real and inverted.

Question 5.
An object 5 cm in length is held 25 cm away from a converging lens of focal length. 10cm. Find the position and nature of the Image formed.
Answer:
Given u = – 25 cm, I = 20 cm, v = ?
Lens formula
\(\frac{1}{f}=\frac{1}{v}-\frac{1}{u} \)
\(\frac{1}{10}=\frac{1}{v}-\frac{1}{-25} \)
\(\frac{1}{v}=\frac{1}{10}-\frac{1}{25}=\frac{5-2}{50}=\frac{3}{50} \)
v = \(\frac{50}{3} \) = 16.66 cm
\(\frac{v}{u}=\frac{\text { Size of the image }}{\text { Size of the object }}\)

Size of the image = 3.332 cm
So image is diminished.
Because the image distance Is positive. So the Image Is real and lies between F₁ and C₁. The image is inverted and diminished.

Question 6.
A concave lens of local length 15 cm forms an image 10 cm from the lens. How far Is the object placed from the lens?
Answer:
Given f = -15 cm, v = -10 cm, u =?
Lens formula
\(\frac{1}{f}=\frac{1}{v}-\frac{1}{u} \)
\(\frac{1}{-15}=\frac{1}{-10}-\frac{1}{u} \)
\(\frac{1}{u}=\frac{1}{10}+\frac{1}{15}=\frac{-3+2}{30}=\frac{-1}{30} \)
u = -30 cm
So the object should be placed 30 cm from the lens.

Question 7.
Write the characteristics of the images formed by a convex lens having focal length of 25 cm, when an object is kept on the principle axis at a distance of 50 cm and 75 cm.
Answer:
When the object is kept at 50 cm in front of the lens, the characteristics of image:

1. The image will form at 50 cm distance
2. Size of the image in equal of the size of the object F
3. Image is inverted
4. Image is real

When the object is kept at 75cm In front of the lens, the characteristics of Image:

1. Image will be formed between F and C (app.37.5cm)
2. Diminished image will be formed.
3. Imageisinverted
4. Image is real

Question 8.
A convex lens has a focal length of 25 cm. Calculate the distance of the object from the lens If the Image Is to be formed on the opposite side of the lens at a distance of 75 cm from the lens. What wIll be the nature of image?
Answer:
Given f=25 cm, v = 75 cm, u =?
Using \(\frac{1}{v}-\frac{1}{u}=\frac{1}{f}\)
We have \(\frac{1}{\mathrm{u}}=\frac{1}{\mathrm{v}}-\frac{1}{\mathrm{f}}=\frac{1}{75}=\frac{1}{25}=\frac{1-3}{75}=\frac{-2}{75} \)
Therefore u = -37.5
The image is real, inverted and magnified.

Question 9.
A 5cm tall object is placed perpendicular to the principal axis of a convex lens of focal length 20cm. The distance of the object from the lens Is 30 cm. Find the (i) positive (ii) nature and (iii) size of the image formed.
Answer:
Given object size (h₀) = 5m
u= -30 cm
f = 20 cm, v = ?
Image size (h_i) =?
Using lens formula \(\frac{1}{\mathrm{f}}=\frac{1}{\mathrm{v}}-\frac{1}{\mathrm{u}} \)
We have \(\frac{1}{\mathrm{v}}=\frac{1}{\mathrm{u}}+\frac{1}{\mathrm{f}}=\frac{1}{-30}+\frac{1}{20}=\frac{-2+3}{60}=\frac{1}{60} \quad \Rightarrow \frac{1}{v}=\frac{1}{60}\)
Therefore v = 60 cm
Magnification = \(\frac{\text { Image size }}{\text { Object size }} \) = -2
\(\frac{\mathrm{h}_{\mathrm{i}}}{\mathrm{h}_{\mathrm{o}}}=-2 \Rightarrow \frac{\mathrm{h}_{\mathrm{i}}}{5}=-2 \)
h_i = -2 × 5 = -10 cm
The image is real inverted and magnified.

Question 10.
An object 3.0 cm high is placed perpendicular to the principal axis of a concave lens of focal length 7.5 cm. The image Is formed at a distance of 5 cm from the lens. Calculate (i) distance at which object is placed and (ii) size and nature of image formed.
Answer:
Given h₀ > object size = 3 cm, f = – 7.5 cm,
v=-5 cm, u =?, I =?
[Assume 0 – object size, I – image size]
Using lens formula \(\frac{1}{V}=\frac{1}{u}-\frac{1}{f} \)
We have \(\frac{1}{u}=\frac{1}{v}-\frac{1}{f}=\frac{1}{-5}-\frac{1}{-7.5}=\frac{-3+2}{15}=\frac{-1}{15} \)
∴ u = -15 cm
The object should be placed 15 cm from the concave lens.
m = \(\frac{v}{u}=\frac{\text { Image size }}{\text { Object size }} \)
Image size = \(\frac{v}{u} \) x object size
I = \(\frac{-5}{15} \times 3\) = 1 cm
The Image Is virtual and erect and has a size 1 cm.

Telangana SCERT 10th Class Telugu Guide Telangana 11th Lesson భిక్ష Textbook Questions and Answers.

TS 10th Class Telugu 11th Lesson Questions and Answers Telangana భిక్ష

చదువండి – ఆలోచించి చెప్పండి (T.B. P.No. 109)

కం. తనకోపమె తన శత్రువు
తనశాంతమె తనకురక్ష దయ చుట్టంబౌఁ
దనసంతోషమె స్వర్గము
తనదుఃఖమె నరకమండ్రు తథ్యము సుమతీ.

ప్రశ్నలు – జవాబులు

ప్రశ్న 1.
ఈ పద్యంలో శత్రువుగా దేనిని పేర్కొన్నాడు ? ఎందుకు ?
జవాబు:
ఈ పద్యంలో శత్రువుగా కోపాన్ని పేర్కొన్నాడు. కోపం అంతర్గతమైన శత్రువు. ఇది సకల అనర్థాలను కలిగిస్తుంది. బంధువులను, ఆప్తులను, మిత్రులను దూరం చేస్తుంది. రోగాలను కల్గిస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
శాంతి రక్షగా ఉంటుందనడంలో కవి ఉద్దేశమేమిటి ?
జవాబు:
శాంతి మానవాళికి రక్షణకవచంలా ఉంటుంది. శాంతం ఉంటే మనకు శ్రీరామరక్ష. సమాజంలో గౌరవ మర్యాదలను వృద్ధి పొందింపజేస్తుంది. ఆప్తులను, బంధువులను దూరం చేయదు. పనులు త్వరగా అవుతాయి. ఇంట్లో సకల సుఖాలు కలుగుతాయి. యుద్ధోన్మాదాలు కలుగవు. అందువల్ల శాంతి అనేది కేవలం శరీరానికేకాదు. సకల సమాజానికి రక్షణగా ఉంటుంది. “తనశాంతమె తనకు రక్ష” అని సుమతీ శతకకర్త బద్దెన చెప్పాడు.

ప్రశ్న 3.
సంతోషాన్ని స్వర్గంగా కవి ఎందుకు భావిస్తున్నాడు?
జవాబు:
మానవునికి సంతోషం స్వర్గంలాంటిది. సంతోషంగా ఉండడంవల్ల సమస్యలు తొలగిపోయి అంతటా ఆనందం వెల్లివిరుస్తుంది. తృప్తి కలుగుతుంది. ఇంద్రియ నిగ్రహం ఏర్పడుతుంది. అరిషడ్వర్గాలకు లోనుకాడు. అందువల్లనే సంతోషాన్ని స్వర్గంగా కవి భావించాడు. “తన సంతోషమే తన స్వర్గము” అని కవులు చెప్పారు.

ప్రశ్న 4.
కోపంవల్ల కలిగే అనర్థాలను గురించిన సంఘటనలు మీకేమైనా తెలుసా ? చెప్పండి.
జవాబు:
కోపం వల్ల ఓర్పు పోతుంది. ఎదుటి వారిని అనకూడని మాటలు అంటాము. దాని మూలంగా పనులు చెడతాయి. అందరూ శత్రువులౌతారు. కోపం వల్ల జరిగే నష్టాన్ని చెప్పే కథ ఒకటి పంచతంత్రంలో ఉంది.

ఒక రైతు తాను అల్లారుముద్దుగా పెంచు కుంటున్న ముంగిసను తన బిడ్డకు కాపలాగా ఉంచి బయటకు వెళ్ళాడు. ఈ లోపు పాము ఇంట్లోకి రావడం చూసి బిడ్డను కాపాడడానికి ముంగిస ఆ పామును కరచి చంపింది. ఇంతలో రైతు ఇంటికి వచ్చాడు. ముంగిస యజమానిని చూసిన ఆనందంలో అతనికి ఎదురు వచ్చింది.

దాని నోటికి, ఒంటికి ఉన్న రక్తం మరకలు చూసి, బిడ్డను చంపిందనుకొని కోపంతో రైతు ముంగిసను కర్రతో కొట్టి చంపాడు. ముంగిసను చంపి, ఇంటిలోపలికి వెళ్ళిచూస్తే, బిడ్డ హాయిగా పడుకొని ఉన్నాడు. చచ్చిపడివున్న పాము కనబడింది. తన బిడ్డను రక్షించిన ముంగిసనే ఒళ్ళు తెలియని కోపంతో చంపానని రైతు వెక్కివెక్కి ఏడ్చాడు. కానీ జరగాల్సిన ఘోరం జరిగిపోయింది.

ఆలోచించండి – చెప్పండి (T.B. P.No. 111)

ప్రశ్న 1.
ప్రాచీనకాలంలో భిక్షాటనాన్ని పవిత్రకార్యంగా ఎందుకు భావించేవారు ?
జవాబు:
సన్యాసులు, బ్రహ్మచారులు, మహర్షులు ‘భిక్షా’ వృత్తితో జీవించాలని, ధర్మశాస్త్రాలు చెపుతున్నాయి. వ్యాస మహర్షి వంటివారు పంచ భిక్ష స్వీకరించేవారు. అంటే కేవలం ఐదు గృహాలకు వెళ్ళి, ఐదుమంది నుండి మాత్రమే భిక్ష స్వీకరించేవారు. ఉపనయనం చేసినప్పుడు బ్రహ్మచారులు ముందుగా తల్లి నుండి, తరువాత తండ్రి నుండి భిక్షలు స్వీకరించాలి.

సన్యాసులు వంటి వారు జీవనం కోసం వస్తువులు, ధనం, వగైరా దాచరాదని, వారు భిక్ష ద్వారా లభించిన దానినే తిని జీవించాలనీ, శాస్త్రాలు చెపుతున్నాయి. అందుకే ప్రాచీన కాలంలో భిక్షాటనాన్ని పవిత్ర కార్యంగా భావించేవాడు

ప్రశ్న 2.
భిక్ష సమర్పించేటప్పుడు నాటికి నేటికి ఉన్న
జవాబు:
భిక్ష సమర్పించేటప్పుడు పూర్వం గృహిణులు, తమ ఇంటివాకిలిని ఆవు పేడతో శుద్ధిచేసి, అక్కడ ముగ్గు పెట్టి, అతిథికి అర్ఘ్యపాద్యాలిచ్చి, పుష్ప గంధాలతో పూజచేసి, అన్నం మీద నెయ్యి అభిఘూరం చేసి, పిండివంటలతో భక్తి విశ్యాసాలతో అతిథులకు పెట్టేవారు.

ఇప్పుడు భిక్ష పెట్టడం తక్కువ అయ్యింది. కేవలం కొద్దిమంది మాత్రం, ముష్టి పెడుతున్నారు. అది కూడా విసుగుకుంటూ, తప్పనిసరి పరిస్థితుల్లోనే బిచ్చగాండ్రకు ముష్టి వేస్తున్నారు. ముష్టి ఎత్తుకోడం, కొన్ని ప్రాంతాల్లో నేరంగా పరిగణింపబడుతోంది. నేడు దాన ధర్మాలు బాగా తగ్గిపోయాయి.

ఆలోచించండి – చెప్పండి (T.B. PNo. 113)

ప్రశ్న 1.
భిక్ష దొరకని వ్యాసుడు కోపగించాడు కదా ! దీనిపైన మీ అభిప్రాయమేమిటి ?
జవాబు:
వ్యాసుడు వేదవేదాంగవేత్త. అష్టాదశ పురాణాలు రచించినవాడు. భారతం రచించినవాడు. అటువంటి వాడు కేవలం రెండు రోజులు భిక్ష దొరకలేదని కాశీ నగరంపై కోపించి శపించడానికి సిద్ధమయ్యాడు. వ్యాసుడు కోపించడం, ధర్మం కాదు. లోకంలో ఎందరో మహర్షులు, తాపసులు నివ్వరి బియ్యం తిని జీవిస్తున్నారు.

కొందరు శాకాహారంతో, కంద భోజనంతో కడుపు నింపుకుంటున్నారు. కొందరు ఉంఛ వృత్తితో జీవిస్తున్నారు. కాబట్టి వ్యాసుని వంటి మహర్షి రెండు రోజులు పస్తు ఉండలేక, శివుని భార్యయైన కాశీ నగరాన్ని శపించబోవడం నేరం అని నా అభిప్రాయం.

ప్రశ్న 2.
“ఆకలి మనిషిని విచక్షణ కోల్పోయేటట్లు చేస్తుంది” దీన్ని గురించి మాట్లాడండి.
జవాబు:
మనిషికైనా, జంతువుకైనా, ఏ ప్రాణికైనా ఆకలి వేసినపుడు తిండి కావాలి. అది శరీరానికి ప్రాథమిక అవసరం. తిండి లేకపోతే కడుపులో మంట వస్తుంది. తలపోటు, చిరాకు, కోపం వస్తాయి. ఆ పరిస్థితులలో మనిషి విచక్షణ కోల్పోతాడు. తను ఏం చేస్తున్నాడో తనకు తెలియదు.

ప్రశ్న 3.
ఉన్న ఊరును కన్నతల్లితో సమానమని ఎందుకు (A.P Mar. ’16)
జవాబు:
కన్నతల్లి మనకు కావలసిన దానిని తాను గుర్తించి మన కడుపు నింపుతుంది. కన్నతల్లి తన బిడ్డలపై ఎప్పుడూ కోపగించుకోదు. పిల్లలను కన్నతల్లి బాగా ప్రేమగా చూసి, వారికి కావలసిన వాటిని ఇస్తుంది.

అలాగే మనం ఉన్న ఊరు కూడా, మనకు కావలసిన వాటిని సమకూరుస్తుంది. మనం ఉన్న ఊరిలో మనకు ప్రజలు అందరూ తెలిసిన వారు ఉంటారు. వారు తన తోడి వ్యక్తిని ప్రేమగా కన్నతల్లి వలె చూస్తారు. అందుకే జననీ, జన్మభూమిశ్చ స్వర్గాదపి గరీయసి” అన్నారు.

కన్నతల్లిని విడిచి వెళ్ళకూడదు. అలాగే మనం ఉన్న ఊరును విడిచి పొరుగూరు పోకూడదు. పొరుగూరిలో మనం ఎన్నటికీ ఉన్న ఊరులో వలె సుఖంగా ఉండలేము. కన్నతల్లి, ఉన్న ఊరు స్వర్గంతో
సమానం.

ఆలోచించండి – చెప్పండి (T.B. P.No. 114)

ప్రశ్న 1.
భోజనానికి ఆహ్వానించిన గృహిణితో వ్యాసుడు పలికిన మాటలను బట్టి మీకేమి అర్థమయింది
జవాబు:
గృహిణి వ్యాసుడిని భోజనానికి రమ్మని ఆహ్వానించింది. అప్పుడు వ్యాసుడు తానొక్కడినే భోజనానికి రానని, శిష్యులు పస్తులుండగా తానొక్కడినే తినడం మంచిది కాదని చెప్పాడు. దీనివల్ల వ్యాసునికి తన శిష్యులపట్ల ప్రేమానురాగాలు కలవని అందరూ ఆకలితో ఉంటే ఒక్కడినే తినడం మంచిదికాదని వ్యాసుని మాటల వల్ల అర్థమైంది.

ప్రశ్న 2.
ఈ పాఠం ఆధారంగా నాటి గురుశిష్య సంబంధాల గురించి వివరించండి.
జవాబు:
ఈ పాఠం ఆధారంగా అలనాటి గురుశిష్య సంబంధాలు జాతికి ఆదర్శంగా నిలుస్తాయి. శిష్యులు గురువుపై గౌరవాన్ని చూపేవారు. గురువు కూడా శిష్యులపై ప్రేమను, వాత్సల్యాన్ని చూపేవారు. శిష్యులు పస్తులుండగా గురువు ఆహారాన్ని స్వీకరించే వాడు కాదని తెలుస్తుంది.

ఇవి చేయండి

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

ప్రశ్న 1.
క్రింది పద్యం చదవండి. శ్రీ నాథుడు తన గురించి తాను ఏమని చెప్పుకొన్నాడో తెల్పండి.

సీ|| వచియింతు వేములవాడ భీమన భంగి
నుద్దండలీల నొక్కొక్కమాటు

భాషింతు నన్నయభట్టు మార్గంబున
నుభయవాక్రౌఢి నొక్కొక్క మాటు
వాక్రుత్తు తిక్కయజ్వ ప్రకారము రసా
భ్యుచిత బంధమున నొక్కొక్కమాటు
పరిఢవింతు ప్రబంధపరమేశ్వరుని ఠేవ
సూక్తివైచిత్రి నొక్కొక్కమాటు

తే॥గీ॥ నైషధాది మహాప్రబంధములు పెక్కు
చెప్పినాడవు మాకు నాశ్రితుడ వనఘ
ఇపుడు చెప్పఁదొడంగిన యీ ప్రబంధ
మంకితముసేయు వీరభద్రయ్యపేర (కాశీ 1-18)
జవాబు:

ఈ పద్యం శ్రీనాథుడి కవిత్వ రచనా విధానాన్ని గూర్చి చెపుతోంది.

1. శ్రీనాథుడు వేములవాడ భీమన అనే కవి వలె, ఒక్కొక్కసారి “ఉద్దండ లీల”గా కవిత్వం చెపుతాడు.
2. ఒక్కొక్కసారి నన్నయభట్టు కవి వలె, “ఉభయ, వాక్రౌఢి” తో కవిత్వం రాస్తాడు. “
3. ఒకసారి తిక్కన గారి వలె, ‘రసాభ్యుచిత బంధము’గా రాస్తాడు.
4. ఒక్కొక్కసారి ప్రబంధ పరమేశ్వరుడైన ఎఱ్ఱన గారి వలె “సూక్తి వైచిత్రి”ని చూపిస్తాడు.
5. నైషధము వంటి అనేక ప్రబంధాలు రాశాడు.

ప్రశ్న 2.
‘అన్ని దానాల్లోకీ అన్నదానం మిన్న’ అనే అంశంపై తరగతిలో చర్చించండి.
జవాబు:
‘దానం’ అంటే ఇతరుడికి ఇవ్వడం. దానం చేస్తే పుణ్యం వస్తుందని చెపుతారు. ఈ జన్మలో దానం చేసుకుంటే తరువాతి జన్మలో భగవంతుడు మనకు తిరిగి ఇస్తాడని మన గ్రంథాలు చెపుతున్నాయి. దశదానాలు, షోడశ మహాదానాలు చేయాలని చెపుతారు. అయితే దానాలు అన్నింటిలోకి ‘అన్నదానం’ గొప్పది అని పెద్దలు చెపుతారు. ఈ మాట సత్యమైనది.

ఎదుటి వ్యక్తికి తృప్తి కలిగేటట్లు అన్నదానం చేయవచ్చు. అన్నదానం చేస్తే తిన్నవాడికి కడుపు నిండుతుంది. మరింతగా పెడతానన్నా అతడు తినలేడు. ఇతర దానాలు ఎన్ని చేసినా ఎంత విరివిగా చేసినా దానం పుచ్చుకున్న వాడికి తృప్తి కలుగదు. మరింతగా ఇస్తే బాగుండు ననిపిస్తుంది. అన్నదానం చేస్తే తిన్నవాడి ప్రాణం నిలుస్తుంది. కాబట్టి అన్ని దానాల్లోకి అన్నదానం మిన్న అన్నమాట నిజం

ప్రశ్న 3.
“ఆకంఠంబుగ ….. శిలోంఛప్రక్రముల్ తాపసుల్!” పదాన్ని పాదభంగం లేకుండా పూరించి, భావాన్ని వ్రాయండి. (Mar. ’16)
జవాబు:
ప్రతిపదార్థ తాత్పర్యాలలో 10వ పద్యాన్ని చూడుము.

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

1. క్రింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు వ్రాయండి.

అ) పాఠం ఆధారంగా వ్యాసుడు ప్రవర్తించిన తీరుపై మీ అభిప్రాయాన్ని వ్రాయండి.
జవాబు:
“భిక్ష” పాఠం ఆధారంగా వ్యాసుడు ప్రవర్తించిన తీరును పరిశీలించగా ఎంతటి వారికయినా ఆకలిబాధ భరించరానిది అని అర్థమవుచున్నది. ఈ ఆకలి బాధచే వేదాలను నాలుగు విధాలుగా విభజించిన వేదవ్యాసుడు కోపానికి లోనయ్యాడు. కోపం వలన మంచి చెడుల విచక్షణను కోల్పోయి కాశీనగరాన్ని శపించబోయాడు. అంతేగాకుండా సకలశాస్త్రాలను చదివి, వాటి సారాన్ని తెలుసుకున్న వ్యాసుడు కేవలం 20 రోజులు భిక్ష దొరకని కారణంగా తీవ్రకోపానికి లోనై తన చేతిలోని భిక్షపాత్రను నేలకేసి విసిరిగొట్టెను.

“కనుక కోపం చాలా ప్రమాదకరమయినది. కోపం మానవునికి అంతర్గత శత్రువు. కోపం మన ప్రశాంతతను దెబ్బ తీస్తుంది. తోటివారిని ప్రశాంతంగా ఉండనివ్వదు. మనిషి ఆలోచనా శక్తిని, జ్ఞానాన్ని క్రమంగా క్షీణింపజేస్తుంది. ఆప్తులను, స్నేహితులను దూరం చేస్తుంది. గౌరవ, మర్యాదలు తగ్గిస్తుంది. కనుక మనిషి కోపాన్ని దూరం చేసుకోవాలి. అప్పుడే అందరికీ ఆదర్శంగా ఉండగలము” అనే విషయాన్ని గ్రహించాలి. మనిషికి కేవలం శాస్త్రజ్ఞానం మాత్రమే ఉంటే సరిపోదనీ, ఆత్మజ్ఞానం మరియు ఇంద్రియ నిగ్రహం ఉండాలని వ్యాసుని పాత్ర ద్వారా గ్రహించవచ్చు.

ఆ) నేఁడు నిన్నటికి మఱునాఁడు నిక్కువంబు” అను మాటలు ఎవరు ఎవరితో ఏ సందర్భంలో అన్నారు ? వీటి అంతరార్థమేమిటో వివరించండి.
జవాబు:
పరిచయం : ఈ మాటలు శ్రీనాథ మహాకవి రచించిన కాశీఖండం నుండి గ్రహించిన “భిక్ష” పాఠంలోనిది.
భావము : ఈ రోజు నిన్నటికి మరునాడే కదా !

అంతరార్థం : అంటే ఈ రోజు నాకు భిక్ష లభించకపోతే నిన్నటిలాగే ఈ రోజు కూడా ఉపవాసం తప్పదని వ్యాసుని మాటల్లోని అంతరార్థము.

ఇ) ఆకలి వల్ల వ్యాసుడు కాశీ నగరాన్ని శపించాలను కున్నాడు కదా ! “ఆకలి మనిషి విచక్షణను నశింప జేస్తుంది” అనే దాని గురించి రాయండి.
జవాబు:
వేదవ్యాసుడు మహాపండితుడు. వేద విభజన చేసినవాడు. 18 పురాణాలు రచించినవాడు. సాక్షాత్తూ శ్రీ మహావిష్ణువు అంశతో జన్మించాడు. అటువంటి మహర్షి కూడా ఆకలి వల్ల విచక్షణ కోల్పోయాడు. కాశీని శపించాలనుకొన్నాడు. ఎందుకంటే మనిషి దేనినైనా జయించగలడు. కానీ ఆకలిని జయించలేడు. ఆకలి ఎక్కువైతే కడుపులో మంట వస్తుంది. కళ్ళు తిరుగుతాయి.

తలపోటు, వికారం, చిరాకు, కోపం అన్నీ వస్తాయి. వాటివలన మనిషి విచక్షణను కోల్పోతాడు. విచక్షణ కోల్పోయిన మనిషి ఎంతకైనా తెగిస్తాడు. తనకు అన్నం పెట్టని లోకంపై కక్ష పెంచుకొంటాడు. రాక్షసుడుగా మారతాడు. అంటే మనిషిని రాక్షసుడిగా మార్చేది ఆకలి. అందుకే ఆకలిగొన్న వారికి అన్నం పెట్టాలి.

ప్రశ్న 2.
క్రింది ప్రశ్నకు పది వాక్యాల్లో జవాబులు వ్రాయండి.

అ) “భిక్ష” పాఠంలోని కథను సంక్షిప్తంగా వ్రాయండి. (A.P June’18)
(లేదా)
“భిక్ష” పాఠ్యభాగ కథను మీ మాటల్లో వివరించండి.
జవాబు:
వ్యాసమహర్షి శిష్యులతో కూడి నగరంలో నివ సిస్తున్నాడు. ఒకసారి వ్యాసుడు శిష్యులతో కలిసి భిక్షాటనకై బయలుదేరాడు. శివుని యోగమాయతో వ్యాసునికి గాని, అతని శిష్యులకు గాని భిక్ష లభించలేదు. ఏ ఇల్లాలు కూడా భిక్షను వేయలేదు. వాస్తవంగా కాశీ నగరంలోని ఇల్లాండ్రు అన్నపూర్ణా దేవికి చెలికత్తెలు. వారంతా అతిథులను గౌరవిస్తారు. కాని రెండు రోజుల పాటు భిక్ష దొరకలేదు.

వ్యాసుడు తీవ్రమైన కోపాన్ని పొందాడు. కాశీ నగరంలోని ప్రజలను శపించబోయాడు. ఆ సమయంలో అన్నపూర్ణాదేవి సాధారణ స్త్రీ వలె వ్యాసుని ముందుకు వచ్చింది. అతనితో మహర్షి ! నీవు కాశీపై కోపగించుట తగునా ? నీవు శాంత స్వభావం కల వాడివా ? పిడికెడు వరి గింజలతో కాలం వెళ్ళబుచ్చే శాకా హారంతో జీవించే తాపసుల కంటే నీవు గొప్ప వాడివా ? ‘ఉన్న ఊరు కన్నతల్లితో సమానం’ అనే ధర్మాన్ని మరిచిపోయావా ? ఆకలితో ఉన్న నిన్ను ఇంకా మాటలతో బాధపెట్టడం తగదు. నీవు వెంటనే భోజనానికి రమ్ము.

తరువాత నీకు కొన్ని మాటలు చెప్పాలి. అని పలికింది. వ్యాసుడు ఆ మాటలను విని ‘అమ్మా ! నా శిష్యులు, ఇతరులు మొత్తం పదివేల మంది ఉన్నారు. వారందరు తినకుండా నేను భోజనం చేయటం మంచిది కాదు’ అని పలికాడు. అది విని అన్నపూర్ణాదేవి “మహర్షీ! నీతోపాటు నీ శిష్యులు కలసి రావలసినది. విశ్వనాథుని అనుగ్రహంతో మీకందరికి రుచి కరములైన ఆహారాన్ని అందిస్తాను” అని పలికింది. వ్యాసుడు అంగీకరించిన శిష్యులతో కలిసి అన్నపూర్ణాదేవి ఇంటికి భోజనానికి వెళ్ళాడు. భోజన శాలలో భోజనం చేశాడు.

ఆ) కోపంవల్ల కలిగే దుష్పరిణామాలను గురించి రాయండి.
జవాబు:
మనం జయించవలసిన మనలోని శత్రువులు ఆరు. వీటిని అరిషడ్వర్గాలు అంటారు. అవి

1. కామం,
2. క్రోధం,
3. లోభం,
4. మోహం,
5. మదం,
6. మాత్సర్యం.

ఈ ఆరు అంతః శత్రువులను జయించిన వాడే మహనీయుడు అవుతాడు. వీటిలో ప్రధానమైన శత్రువు క్రోధం. అదే కోపం. ‘తన కోపమే తన శత్రువు – తన శాంతమే తనకు రక్ష’ అని శతకకర్త ఎప్పుడో చెప్పాడు. ‘కోపమునను ఘనత కొంచెమై పోవును’ అని కూడా మహాకవి చెప్పాడు.

కోపాన్ని జయించి సహనాన్ని శాంతాన్ని అలవరచుకోవడం చాలా కష్టం. ఎంతో సాధన చేస్తే తప్ప కోపాన్ని జయించలేం. భృగు మహర్షి, విశ్వామిత్రుడు, దుర్వాసుడు లాంటి గొప్ప మహర్షులు సహితం ఈ ప్రయత్నంలో విఫల మయ్యారు. కోపాన్ని జయించలేక తమను తాము తగ్గించుకొన్నారు. ఈ కోపం మనిషిని క్షణికావేశానికి లోను చేసి ఎన్నో అనర్థాలకు కారణమౌతుంది.

బ్రహ్మజ్ఞాన సంపన్నుడైన వేదవ్యాస మహర్షి ఆకలి బాధ తాళలేక కోపానికి వశుడై, పరమేశ్వరునికి ప్రీతి పాత్రమైన కాశీనగరాన్ని శపించడానికి సిద్ధపడ్డాడంటే – కోపం ఎంతటి వారినైనా విచక్షణను కోల్పోయేటట్లు చేస్తుందనేదానికి నిదర్శనం. సాధన చేస్తే సాధ్యం కానిది లేదు. ప్రతి ఒక్కరూ అంతః శత్రువైన కోపాన్ని జయించాలి. సహనాన్ని అలవర్చుకోవాలి. ఆనాడే సమాజంలో శాంతి పరిఢవిల్లుతుంది.

“కోపాన్ని జయించండి – ఉత్తమ వ్యక్తులుగా ఎదగండి”

ప్రశ్న 3.
క్రింది అంశాలను గురించి సృజనాత్మకంగా / ప్రశంసిస్తూ వ్రాయండి.

అ) భిక్ష, రక్ష, పరీక్ష, సమీక్ష, వివక్ష… వంటి పదాలతో ఒక చక్కని భావాన్ని ప్రకటించే కవిత వ్రాయండి.
జవాబు:
సకల శుభదాయక కల్పవల్లీ
జనులందరికీ జ్ఞాన భిక్ష ప్రసాదించు
నీ కృపారస దృష్టే జనులందరికీ రక్ష
అదే మాకందరికి జీవన రక్ష.

జీవన పోరాట పరీక్షలెన్నో ఉన్నాయి
పరీక్షలన్నింటిలో నీ రక్షతో గెలవాలి మేము
నవ సమాజంలో ఎన్నో వివక్షలు
కక్షలేని రహదారులు లేవెక్కడ
నిరక్షరాస్యులైన నిర్భాగ్యులెందరో
వారందరినీ చూడుము నిష్పక్షపాతంగా

సమీక్షలు లేని ప్రభుత్వ పథకాలెన్నో
దూరమవుతున్నాయి నిర్భాగ్యులకు
నాగరిక సమాజంలో ఎన్నో వివక్షలు
కనిపించని మానవ నైతిక సంబంధాలు
తల్లీ ! ఇక రక్షించు ! నీవైనా !
మా కందరికీ పంచిపెట్టు జ్ఞానభిక్ష !

III. భాషాంశాలు

పదజాలం

1. క్రింది వాక్యాల్లో గీతగీసిన పదాలకు పర్యాయ పదాలు రాయండి.

అ) ద్వాఃకవాటంబు దెఱవదు వనిత యొకతె
జవాబు:
వనిత = మహిళ, స్త్రీ, పడతి, ఉవిద, నారి, పురంధ్రి, అంగన, మగువ

ఆ) ప్రక్షాళితంబైన పసిఁడి చట్టువము.
జవాబు:
పసిడి = బంగారం, కాంచనం, పుత్తడి, సువర్ణం, కనకము, హిరణ్యము

ఇ) పారాశర్యుండు క్షుత్పిపాసా పరవశుండై శపియింపఁ
జవాబు:
పారాశర్యుండు = వ్యాసుడు, బాదరాయణుడు, కృష్ణ ద్వైపాయనుడు, సాత్యవ తేయుడు

ఈ) ఇవ్వీటిమీద నాగ్రహము తగునె ?
జవాబు:
ఆగ్రహము = కోపము, క్రోధము, అలుక, ఉద్రేకం, రోషము

ఉ) అస్తమింపగ జేసినాడు అహిమకరుడు.
జవాబు:
అహిమకరుడు = సూర్యుడు, భానుడు, రవి, ప్రభాకరుడు, ఆదిత్యుడు, ఇనుడు

2. క్రింది పదాలను అర్థాలను రాయండి.

అ) ద్వాఃకవాటము
ఆ) వీక్షించు
ఇ) అంగన
ఈ) మచ్చెకంటి
ఉ) భుక్తిశాల

అ) ద్వాఃకవాటము
జవాబు:
ద్వారబంధము

ఆ) వీక్షించ
జవాబు:
చూచు

ఇ) అంగన
జవాబు:
స్త్రీ

ఈ) మచ్చెకంటి
జవాబు:
చేపకనులు గల స్త్రీ

ఉ) భుక్తిశాల
జవాబు:
భోజనశాల

3. క్రింది వాక్యాల్లో నానార్థాలు వచ్చే పదాలను గుర్తించండి.

అ) వీడు ఏ వీడువాడోగాని దుష్కార్యములను వీడుచున్నాడు.
జవాబు:
ఈ వాక్యంలో ‘వీడు’ అనే పదం మూడు అర్థాలలో వాడబడింది.
వీడు (నానార్థాలు) :

1. ఈ మనుష్యుడు
2. పట్టణము
3. వదలుట

ఆ) రాజు ఆకాశంలోని రాజును చూసి సంతోషించాడు. (A.P Mar.16)
జవాబు:
ఈ వాక్యంలో ‘రాజు’ అనే పదం మూడు అర్థాల్లో వాడబడింది.
రాజు (నానార్థాలు) :

1. క్షత్రియుడు
2. చంద్రుడు

4. క్రింది ప్రకృతి పదాలకు సరైన వికృతి పదాలను ఎంపిక చేయండి.

అ) విద్య ()
క) విదియ
చ) విజ్జ
ట) విద్దె
త) విద్య
జవాబు:
ట) విద్దె

ఆ) భిక్ష ()
క) బత్తెము
చ) బచ్చ
ట) బిచ్చ
త) బిచ్చము
జవాబు:
త) బిచ్చము

ఇ) యాత్ర ( )
క) యతర
చ) జాతర
ట) జైత్ర
త) యతనము
జవాబు:
క) యతర

ఈ) మత్స్యము ( )
క) మచ్ఛీ
చ) మత్తియము
ట) మచ్చెము
త) మత్తము
జవాబు:
ట) మచ్చెము

ఉ) రత్నము ( )
క) రతనము
చ) రచ్చ
ట) రచ్చము
త) రత్తము
జవాబు:
క) రతనము

ఊ) పంక్తి ( )
క) పంతులు
చ) పత్తి
ట) బంతి
త) పంకు
జవాబు:
ట) బంతి

వ్యాకరణాంశాలు

1. కింద గీత గీసిన పదాల్లోని సంధులను గుర్తించి సంధి పేరు రాయండి.

అ) పుణ్యాంగనయు భిక్ష యిడదయ్యెఁ గటా !
జవాబు:

1. పుణ్య + అంగన = పుణ్యాంగన
   సవర్ణదీర్ఘ సంధి సూత్రం : అ, ఇ, ఉ, ఋలకు అవే అచ్చులు పరమైతే వాటి దీర్ఘాలు ఏకాదేశమౌతాయి.
2. భిక్ష + ఇడదయ్యె = భిక్షయిడదయ్యె
   యడాగమసంధి సూత్రం : సంధిలేని చోట అచ్చుకంటె పరమైన అచ్చునకు యడాగమం వస్తుంది.
3. ఇడదయ్యెన్ + కటా = ఇడదయ్యెఁ గటా! ద్రుతప్రకృతిక సంధి (సరళాదేశ సంధి)

సూత్రాలు :

1. ద్రుత ప్రకృతికము మీది పరుషాలకు సరళాలు వస్తాయి.
2. ఆదేశ సరళానికి ముందున్న ద్రుతానికి బిందు, సంశ్లేషలు విభాషగా వస్తాయి.

ఆ) కాశి; యివ్వీటి మీద నాగ్రహము దగునె.
జవాబు:

1) కాశి + ఇవ్వీటి = కాశి యివ్వీటి (యడాగమ సంధి)
ఈ + వీటి = ఇవ్వీటి (త్రికసంధి)

త్రికసంధి సూత్రాలు :

1. ఆ,ఈ,ఏ లు త్రికములు.
2. త్రికము మీదున్న అసంయుక్త హాల్లునకు ద్విత్వ బహుళంగా వస్తుంది.
3. ద్విరుక్తంబగు హల్లు పరమగునపుడు ఆచ్ఛికంబగు దీర్ఘానికి హ్రస్వం.

2) గసడదవాదేశ సంధి
సూత్రం : ప్రథమమీది పరుషములకు గ, స, డ, ద, వ లు బహుళముగానగు.

ఇ) ఓ మునీశ్వర ! వినవయ్య
జవాబు:

1) ముని + ఈశ్వర = మునీశ్వర (సవర్ణదీర్ఘ సంధి)

సవర్ణదీర్ఘసంధి సూత్రం : అ, ఇ, ఉ, ఋలకు అవే అచ్చులు పరమైతే వాటి దీర్ఘాలు ఏకాదేశమౌతాయి.
యడాగమసంధి సూత్రం:
సంధిలేని చోట అచ్చుకంటే పరమైన అచ్చునకు యడాగమం వస్తుంది
వినవు + అయ్య = వినవయ్య (ఉత్వ సంధి)
ఉత్వసంధి సూత్రం : ఉత్తునకు అచ్చు పరమైనప్పుడు సంధి నిత్యంగా వస్తుంది.

2. పాఠంలోని తేటగీతి పద్యాన్ని గుర్తించి లక్షణాలతో సమన్వయం చేయండి.

అ) మునీశ్వర! ……….. నా గ్రహముదగునె ?
జవాబు:

పై పద్యంలోని ప్రతి పాదంలో ఒక సూర్య గణం, రెండు ఇంద్ర గణాలు, రెండు సూర్య గణాలు వరసగా వచ్చాయి కాబట్టి ఇది తేటగీతి పద్యం.
ఇది ఉపజాతి
ప్రాసనియమం ఉండదు.
ఒకటవ గణం మొదటి అక్షరానికి నాల్గవ గణం మొదటి అక్షరానికి యతి చెల్లుతుంది.

సీస పద్యం

క్రింది తరగతులలో తేటగీతి, ఆటవెలది పద్యాలు తెలుసుకున్నారు కదా ! ఇప్పుడు ‘సీస పద్య’ లక్షణాలను పరిశీలిద్దాం.

క్రింది ఉదాహరణలను పరిశీలించండి.
ఉదా :

సీసపద్య లక్షణం:

ఇందులో నాలుగు పాదాలుంటాయి.
ప్రతిపాదంలో ఆరు ఇంద్రగణాలు, రెండు సూర్యగణాలు వరుసగా ఉంటాయి.
పద్యపాదం రెండు సమభాగాలుగా ఉంటుంది. రెండు భాగాల్లోను మూడో గణంలోని మొదటి అక్షరం యతి లేదా ప్రాస యతి.
ప్రాసనియమం లేదు.
తేటగీతి లేదా ఆటవెలది దీనికి చివరగా ఉంటుంది.

పై పద్యపాదాల్లో –

1. ఒక్కొక్కటి రెండు భాగాలుగా ఉన్నాయి.
2. రెండు భాగాల్లో కలిపి ఎనిమిది గణాలున్నాయి. (ఆరు ఇంద్రగణాలు + రెండు సూర్యగణాలు)
3. యతి, ప్రాస యతులు (కా – గ, ర – ర) (ప-పు, ప-ప) ఉన్నాయి.
4. ప్రాసనియమం లేదు. వీటిని బట్టి ఇది సీసపద్యం అన్ని గుర్తించవచ్చు.

ప్రశ్న 1.
పాఠంలోని సీసపద్యానికి గణవిభజన చేసి లక్షణాలను అన్వయించండి.
జవాబు:



తేటగీతి :

లక్షణాలు :

1. 4 పాదాలుంటాయి.
2. ప్రతి పాదంలో 6 ఇంద్ర గణాలు + 2 సూర్య గణాలు ఉంటాయి.
3. 3వ గణంలో 1 మొదటి అక్షరం యతి లేదా ప్రాస యతి.
4. ప్రాస నియమం లేదు.
5. తేటగీతి దీనికి చివరగా.

ప్రాజెక్టు పని

శ్రీనాథుడు రచించిన ఏవైనా 5 పద్యాలు సేకరించండి. (లేదా) కాశీపట్టణ విశేషాలు తెలుసుకొని రాయండి. నివేదిక రాసి వినిపించండి.

1. సీ. ‘తల్లి మదేకపుత్రక పెద్ద కన్నులు
గానదిప్పుడు మూడుకాళ్ళ ముసలి
యిల్లాలు గడుసాధ్వి యేమియు నెఱుగదు.
పరమ పాతివ్రత్య భవ్య చరిత వెనుక ముందర లేరు నెనరైన చుట్టాలు
లేవడి యెంతేని జీవనంబు
గానక కన్న సంతానంబు శిశువులు
జీవన స్థితికేన తావలంబు

2. సీ. వేదండ సదన శుండాదండ గండూష
కాండ సిక్తాస్సరో మండలములు
గంధర్వ కన్యకా కనక సౌగంధిక
మాలికాలగ్న షాణ్మాతురములు
నందీశ్వరక్షిప్త నారంగ ఫలపాక
తారశ విద్యాద్ధరీ స్తనభరములు
గరుడ లీలావతీ కస్తూరికా పంక
పిహిత నిశ్శేషాంగ భృంగిరిటులు

3. సీ. శ్రీ భీమనాయక శివనామ ధేయంబు
చింతింపనేర్చిన జిహ్వ జిహ్వ
దక్షవాటీ పురాధ్యక్ష మోహనమూర్తి
చూడంగనేర్చిన చూపుచూపు
దక్షిణాంబుధి తటస్థాయి పావనకీర్తి
చేవింపనేర్చిన చెవులు చెవులు
తారకబ్రహ్మ విద్యాదాత యౌదల
విరులు పూన్పగనేర్చు కరము కరము

4. “ఓరి దురాత్మ ! నీ వార ముష్టింపచా
భాస, యోజనగంధి ప్రథమపుత్ర
దేవర న్యాయదుర్భావనా పరతంత్ర
బహుసంహిత వృధా పాదపఠన
భారత గ్రంథ గుంభన పండితం మన్య
నీవా మదీయ పత్నికి నశేష
కైవల్య కల్యాణఘంటాపథమునకు
గాశికాపురికి నిష్కారణంబ

5. సీ॥ సంస్తుతించిరి బహ్వృచ ప్రపంచంబుల
నొకకొందఱసిత కంఠోపకంఠు
నుచ్చైస్స్వనంబున నొక కొందఱునుతించి
రార్యాకళత్రు సధ్వర్యుశాఖ
శివునిఁ బ్రశంస చేసిరి యొకకొందఱు
సద్భక్తి మైసప్త సామములను
సర్వజ్ఞుఁ బొగడిరధర్వ వేదంబున
నొకకొందఱగిఁ బ్రసంగోచితముగఁ

తే.గీ. వీరభద్ర వికీర్ణ కర్పూర చూర్ణ
ధనకళితాకాశ చరవనితా ముఖములు
శాంభవీశంభు మధుకేళి సంభ్రమములు
పొడులి నాసించుగాకత నా హృదయవీధి
– హరవిలాసం – శ్రీనాథుడు.

తే.గీ. ధవళకర శేఖరునకు బ్రదక్షిణంబు
నర్థి దిరుగంగ నేర్చిన యడుగులడుగు
లంబికానాయక ధ్యానమార్గ జలధి
మధ్యమున దేలియాడెడి మనసు మనసు
– భీమఖండము – శ్రీనాథుడు.

తే.గీ. శాపమిచ్చెదనని యనాచార సరణి
నడుగుపెట్టినవాడ వహంకరించి
పొమ్ము ! నిర్భాగ్య మాయూరి పాలము వెడలి
యెచటికేన్ శిష్యులు నీవు నీక్షణంబు” (భీమేశ్వర పురాణము)

తే.గీ. గాశికాతీర్థ వాసులఁ గర్మపరులఁ
భూతి రుద్రాక్షధారులఁ బుణ్యనిధుల
నందఱినిఁ జూచి కరుణా సమగ్రబుద్ధి
నిట్టులని యానతిచ్చె విశ్వేశ్వరుండు ।

1. కాశీ పట్టణ విశిష్టత : మనదేశంలో ఎన్నో పుణ్యక్షేత్రాలు ఉన్నాయి. వాటిలో పరమపావనమైనది, దివ్యమైనది కాశీ క్షేత్రం. ద్వాదశి జ్యోతిర్లింగ క్షేత్రంగాను, అష్టాదశ శక్తిపీఠాల్లో ఒకటిగా వెలుగొందింది. పరమపావనమైన గంగానది ఇక్కడ ప్రవహిస్తుంది. కాశీలో మరణించినవారికి శివుని సాయుజ్యం లభిస్తుందని భక్తుల విశ్వాసం. ఇది ఎంతో అందమైన ప్రాంతం. నిరంతర వేదఘోష మార్మోగుతుంది. విద్యాలయాలకు నిలయంగా మారింది. అన్నార్తులకు కల్పవల్లిగా విరాజిల్లింది. భారతదేశంలో జన్మించిన ప్రతి హిందువు జీవితంలో ఒకసారైన కాశీని దర్శించాలని అనుకుంటాడు.

నివేదిక

శ్రీనాథుడు ప్రాచీన తెలుగు సాహిత్య చరిత్రలో కవిసార్వభౌమునిగా గుర్తింపు పొందాడు. కావ్య రచనలో రసపోషణకు ప్రాధాన్యం ఎక్కువగా ఇచ్చాడు. ఇతనిది వర్ణనాత్మకశైలి. కవిత్వం కొంత ప్రౌఢంగా ఉన్నప్పటికీ కూడా ఆపాతమధురంగా ఉంటుంది. ఇతడు సీసపద్య రచనలో తన విశేష ప్రతిభను ప్రదర్శించాడు. పాత్రానుగుణమైన శైలి, పదబంధము ఇతని ప్రత్యేకత. ఇతని పద్యాల్లో అంత్యానుప్రాస, ఉత్ప్రేక్ష, రూపకాలంకారాలు ఎక్కువగా కనిపిస్తాయి. తెలుగు సాహిత్యంలో విలాసవంతమైన జీవితాన్ని గడిపిన వారిలో శ్రీనాథుడ్నే ప్రథముడుగా చెప్పవచ్చు. ఇతని కవిత్వం ప్రబంధ యుగానికి పునాది వేసింది.

విశేషాంశాలు

1. మాధుకరము : మధుకర వృత్తి అంటే తుమ్మెదలు పూలలోపలి తేనెను గ్రహించినట్లు గృహస్థులు ఇండ్ల నుండి భిక్షను గ్రహించడం

మీకు తెలుసా ?

1. బ్రాహ్మీముహూర్తం : సూర్యోదయానికి 90 ని॥ల ముందుకాలాన్ని బ్రాహ్మీముహూర్తం అంటారు. బ్రాహ్మీ అంటే సరస్వతి అని కూడా అర్థం. బుద్ధిని పెంపొందించే సమయం కాబట్టి దీనికి ప్రాధాన్యం ఏర్పడింది. ఆధ్యాత్మికంగా, ఆరోగ్యపరంగా ఈ సమయం శ్రేష్ఠమైనది.

2. దేవకార్యము : భగవంతుడికి విశేషంగా చేసే పూజా కార్యక్రమం. రెండోది పితృదేవతా కార్యం. అంటే శ్రాద్ధము. శ్రాద్ధమునాడు భిక్ష సమర్పించరాదనే సంప్రదాయమున్నది.

3. కామధేనువు : (దేవతల ఆవు). కోరిన కోర్కెలను తీరుస్తుంది.

4. కాశి : ప్రపంచంలో అతి పురాతన క్షేత్రం. 5 క్రోశములు కోసం వ్యాపించినది. వరుణ, అసినదుల సంగమ ప్రాంతం కనుక “వారణాసి” అయింది. విశ్వేశ్వరుని ఆలయం కలదు. పార్వతీమాతను అన్నపూర్ణగా కొలుస్తారు. దీనికి మహాశ్మశానమని కూడా పేరు. సప్త మోక్షధామాలలో ఇది ఒకటి.

5. అష్టాదశపురాణాలు : భాగవత, భవిష్య, మత్స్య, మార్కండేయ, బ్రహ్మ, బ్రహ్మండ, బ్రహ్మవైవర్త, అగ్ని, నారద, పద్మ, లింగ, గరుడ, కూర్మ, స్కాంద పురాణాలు.

6. పారణ : ఉపవాసం ఉండి తర్వాత రోజు చేయు భోజనం (ఉపవాసానంతర భోజనం).

సూక్తి : మేధావి ఎన్నికష్టాలుపడ్డా, శుద్ధమైన నడవడిని, జీవనాన్ని వదలడు. దానివల్లనే అతడు ప్రతిష్టను, ఉత్తమ గతులనూ పొందుతాడు.
– మహాభారతం ఉద్యోగపర్వం

ప్రతిపదార్థ తాత్పర్యాలు

I

1. తే॥గీ॥ నెట్టుకొని కాయ బీటెండ పట్టపగలు
తాను శిష్యులు నిల్లిల్లు దప్పకుండఁ
గాశికా విప్రగృహ వాటికల నొనర్చు
నఖిల విద్యాగురుండు భిక్షాటనంబు.

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థము
అఖిల విద్యాగురుండు = సకల విద్యలకు గురువైన వ్యాసుడు
తాను = తానును
శిష్యులున్ = శిష్యులును
పగలు + పగలు = పట్ట పగటియందు
బీఱు + ఎండ = అధికమైన ఎండ
నెట్టుకొనికాయన్ = అతిశయించి కాయుచుండగా
కాశికా = కాశీనగరమందలి
విప్రగృహ = బ్రాహ్మణుల గృహాలకు సంబంధించిన
వాటికలన్ = వాడలయందు
భిక్షాటనంబు = భిక్షాటనను
ఇల్లిల్లు = ప్రతిఇంటిని
తప్పకుండగన్ = విడువకుండా
ఒనర్చున్ = చేసెను

తాత్పర్యము
విద్యాగురుడైన వ్యాసమహర్షి శిష్యులతో కూడి పట్టపగలు, అధికమైన ఎండలో కాశీనగరంలోని బ్రాహ్మణ వీధిలో భిక్షకోసం ఇల్లిల్లూ తిరగసాగాడు.

2. తే॥గీ॥ వండుచున్నారమను నొక్క వనజనేత్ర
తిరిగి రమ్మను నొక్క లేఁదీఁగె బోఁడి
దేవకార్యంబు నేఁడనుఁ దెఱవ యోర్తు
ద్వాః కవాటంబుఁ దెఱవదు వనిత యొకతె

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం

ఒక్కవనజనేత్ర = పద్మములవంటి కన్నులు గల ఒక
వండుచున్నారమనున్ = వంటచేయుచున్నవారమని
ఒక్కలేదీగబోడి = లతవంటి శరీరముగల ఒక స్త్రీ
తిరిగిరమ్మనున్ = తిరిగిరమ్మనును
తెఱవయోర్తు = ఒక ఇల్లాలు
నేడు = ఈరోజు
దేవకార్యంబు = దేవతాసమారాధన
అనున్ = అంటున్నది
వనితయొకతె = ఒక స్త్రీ
ద్వాఃకవాటంబున్ = వాకిటి తలుపును
తెఱవదు = తెరవనే తెరువదు

తాత్పర్యము
ఒక ఇల్లాలు ‘వండుతున్నాం’ అంటున్నది. మరొక స్త్రీ ‘మళ్ళీ రండి’ అంటున్నది. ఇంకొకావిడ ఈరోజు వ్రతం (దేవకార్యం) అని చెబుతుంది; వేరొకావిడైతే అసలు తలుపులే తెరవడం లేదు.

3. సీ॥
ముంగిట గోమయంబున గోముఖము దీర్చి
కడలు నాల్గుగ మ్రుగ్గుకఱ్ఱ వెట్టి,
యతిథి నచ్చో నిల్పి యర్ఘ్య పాద్యము లిచ్చి
పుష్పగంధంబులఁ బూజసేసి,
ప్రక్షాళితంబైన పసిడి చట్టువమున
నన్నంబుమీఁద నెయ్యభిఘరించి,
ఫలపాయసాపూప బహుపదార్థములతో
భక్తివిశ్వాస తాత్పర్య గరిమఁ

తే॥గీ॥ బెట్టుదురు మాధుకరభిక్ష భిక్షుకులకుఁ
గంకణంబులతో సూడిగములు రాయఁ
గమ్రకరముల బ్రాహ్మణాంగనలు కాశి
నన్నపూర్ణ భవాని కట్టనుఁగుఁ జెలులు

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం

ముంగిటన్ = ఇంటిముందు భాగమందు
గోమయంబునన్ = ఆవుపేడతో
గోముఖముదీర్చి = అలుకుపెట్టి (అలికి)
కడలు = అంచులు
నాల్గుగన్ = నాలుగవునట్లుగా
మ్రుగ్గుకఱ్ఱ = ముగ్గుతో నేలమీద రేఖలు
పెట్టి = పెట్టి
అతిథిన్ = అతిథిని
ఆ + చోటన్ = ఆ రంగవల్లుల మధ్యమునందు నిలుచుండ పెట్టి అర్ఘ్యపాద్యాదులను
నిల్చి = నిలుచుండపెట్టి
అర్ఘ్యపాద్యములు = అర్ఘ్యయపాద్యదులను
ఇచ్చి = ఇచ్చి
పుష్పగంధంబులన్ = పూవులతోను, చందనముతోను,
పూజచేసి = పూజించి, అర్చించి
ప్రక్షాళితంబు + ఐన = బాగుగా కడుగబడిన
పసిడి = బంగారుమయమైన
చట్టువమునన్ = గరిటెతో
అన్నంబుమీదన్ = అన్నము పైన
నెయ్యి = నేతిని
అభిఘరించి = అభిఘారముచేసి (కొద్దిగా చల్లి)
ఫల = పండ్లు
పాయస = పరమాన్నము
అపూప = పిండివంటకములు
బహు = అనేకములైన
పదార్దములతోన్ = వస్తువులతో
భక్తి = పూజ్యభావము యొక్క
విశ్వాస = నమ్మకము యొక్క
తాత్పర్య = తత్పరభావము యొక్క
గరిమన్ = పెంపుతో
కమ్రకరములన్ = ఇంపైన చేతులయందు
బ్రాహ్మణ + అంగనలు = బ్రాహ్మణ స్త్రీలు
కంకణంబులతోన్ = ముత్యాలు, పగడాలు మొదలైన వానిని గుచ్చి చేతికి కట్టుకొనేడి
సూడిగములు = గాజులు
రాయన్ = ఒరసికొనగా
కాశిన్ = కాశీయందు
అన్నపూర్ణ = అన్నపూర్ణ అను పేరుగల
భవాని = పార్వతి
కడు + అనుంగు = గారాబమైన
చెలులు = స్నేహితురాండ్రు
భిక్షకులన్ = = యాచకులకు
మధుకర = మధూకరమను
భిక్షన్ = భిక్షను
పెట్టుదురు = పెడతారు

తాత్పర్యము
కాశీనగరంలోని గృహిణులు అన్నపూర్ణ భవానికి ప్రియమైన చెలులుగా పేరుగాంచినవారు. వారు భిక్షార్థమై వచ్చిన వాళ్ళను సాక్షాత్తు శివుడిగా భావించి, అపురూపంగా ఆదరిస్తారు. వాకిట్లో ఆవుపేడతో చక్కగా అలికి, నాలుగంచులూ కలిసేటట్లు ముగ్గుపెట్టి, దాని మధ్యలో వచ్చిన అతిథిని నిలబెట్టి, కాళ్ళకూ, చేతులకూ నీళ్ళిచ్చి, పూవులతో, గంధంతో వారిని అర్చించి, శుభ్రంగా కడిగిన బంగారుగరిటెతో అన్నం మీద నెయ్యి అభిఘరించి (వేసి), పండ్లు, పరమాన్నం, పిండివంటలు చేర్చి, భక్తి విశ్వాసాలు ఉట్టిపడుతుండగా భిక్ష సమర్పిస్తారు. (అతిథి దేవోభవ ! అనే భారతీయ సంప్రదాయాన్ని ఈ పద్యంలో వర్ణించాడు కవి).

విశేషాంశాలు

1. అతిథి : తిథి, వార, నక్షత్ర నియమం లేకుండా భోజనానికి వచ్చువాడు.
2. అర్ఘ్యం : (వ్యుత్పత్తి) పూజకు తగినది.

అష్టవిధ అర్ఘ్యములు :

1. పెరుగు,
2. తేనె,
3. నెయ్యి,
4. అక్షతలు,
5. గరిక,
6. నువ్వులు,
7. దర్భ,
8. పుష్పము

3. పాద్యము : వ్యుత్పత్తి, పాదములు కడుగుకొనుటకు ఉపయోగించు నీరు.
4. మాధుకర భిక్ష : (వ్యుత్పత్తి) = మధుకరం అంటే తుమ్మెద. తుమ్మెద వివిధ పుష్పాలపై వ్రాలి, తేనెను గ్రహించినట్లు, సన్యాసులు వివిధ గృహాలకు వెళ్ళి, ఆ ఇంటి గృహిణుల నుండి భిక్షాన్నములను స్వీకరిస్తారు. అందువల్ల సన్యాసులు స్వీకరించే భిక్షను ‘మాధుకర భిక్ష’ అంటారు.

4. కం॥ ఆ పరమపురంధ్రులయం
దే పుణ్యాంగనయు భిక్ష యిడదయ్యెఁ గటా !
రేపాడి మేలుకని యే
నే పాపాత్ముని ముఖంబు నీక్షించితినో ?

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం

ఆ పరమ పురంధ్రుల యందున్ = అట్టి పరమ పుణ్యస్త్రీలయందు
ఏ పుణ్యాంగనయున్ = ఏ పుణ్యురాలైన ఇల్లాలు
భిక్ష = భిక్షాన్నము
ఇడదెయ్యెన్ = పెట్టకుండెను
కటా = అయ్యో !
ఏను = నేను
రేపాడి = ప్రాతఃకాలమునందు
మేలుకని = నిద్రలేచి
ఏ పాపాత్ముని = ఏ పాపాత్మునియొక్క
ముఖంబున్ = ముఖాన్ని
ఈక్షించితినో = చూచియున్నానో

తాత్పర్యము
అటువంటి పుణ్యస్త్రీలున్న ఈ నేలలో ఒక్కరైనా భిక్ష సమర్పించడం లేదంటే ఆశ్చర్యంగా ఉన్నది. ఈ రోజు ఉదయమే లేచి, ఏ పాపిష్టివాని ముఖం చూశానో ‘అనుకున్నాడు వ్యాసుడు.

విశేషాంశాలు

1. పాపాత్ముని ముఖం చూడడం: దుర్మార్గుల ముఖం చూస్తే, చెడ్డ పరిణామాలు కలుగుతాయని నమ్మకం. అందుకే ఉదయం లేవగానే కాని, పాడ్యమి తిథినాడు చంద్రోదయాన్ని గమనించినప్పుడు కాని, ఇష్టమైన వాళ్ళ ముఖాలను చూస్తారు. అలాగే ఏదయినా పనిపై వెళ్ళేటప్పుడు, కులస్త్రీలు శకునంగా ఎదురువస్తే మంచిది అనే సంప్రదాయాలు ఏర్పడ్డాయి. ప్రస్తుతం ఇటువంటి వాటిపై, నమ్మకం పోతూ ఉండడం గమనింపదగిన విషయం.

5. తే॥గీ॥ ఉపవసింతుముగాక నేఁడుడిగి మడిఁగి
యస్తమించుచు నున్నవాఁ డహిమభానుఁ
డెల్లి పారణకైన లేదెట్లు మనకు ?
మాధుకరభిక్ష బ్రాహ్మణమందిరముల

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం

ఉడిగి = భిక్షకై తిరుగుట మాని
మడిగి = అణగి యుండి
నేడు = ఈరోజు
ఉపవసింతుముగాక = ఉపవాసం ఉందుముగాక !
అహిమభానుడు = వేడికిరణములు గల సూర్యుడు
అస్తమించుచున్నవాడు = అస్తమించుచున్నాడు
ఎల్లి = రేపు
మనకున్ = మనకు
బ్రాహ్మణమందిరములన్ = ఆ బ్రాహ్మణుల ఇళ్ళలో
మాధురభిక్ష = మధూకరరూపమైన భిక్ష
పారణకైనన్ = ఉపవాసాంత భోజనముకైనను
లేదెట్లు = లేకుండా ఎలా ఉంటుంది (తప్పక లభిస్తుంది) ?

తాత్పర్యము
సరే, ఇక భిక్షాటనం మాని ఈ రోజుకు ఉపవాసమే చేద్దాం. సూర్యుడు అస్తమిస్తున్నాడు. రేపైనా మనకు ఈ బ్రాహ్మణ వాటికలో ఉపవాసాంత భోజనానికి సరిపడ భిక్ష దొరకక పోదు.

II

6. వ. అని యా రాత్రి గడపి మఱునాఁడు
మధ్యాహ్నకాలంబున
శిష్యులుం దాను వేఱువేఱు విప్రభవన వాటికల
భిక్షాటనం
బొనర్పంబోయి,తొలునాఁటియట్ల ముక్కంటిమాయ నే
మచ్చెకంటియు వంటకంబు పెట్టకున్నఁ గటకటంబడి
భిక్షాపాత్రంబు నట్టనడువీథిం బగులవైచి
– కోపావేశంబున

ప్రతిపదార్థం

అని = అట్లు చెప్పి
ఆ రాత్రి = ఆ రాత్రి
గడిపి = వెళ్ళబుచ్చి
మఱునాడు = మరుసటిరోజు
మధ్యాహ్నకాలంబున = మధ్యాహ్నసమయంలో
శిష్యులున్ = శిష్యులు
తాను = తానునూ (వేద వ్యాసుడునూ)
వేఱవేఱన్ = విడివిడిగా
వేదవ్యాసుడు = వేద వ్యాసమహర్షి
విప్రభవన = బ్రాహ్మణ భవనముల యొక్క
వాటికలన్ = వీధులయందు
భిక్షాటనంబు = భిక్ష కోసం సంచారం
ఒనర్పంబోయి (ఒనర్పన్ + పోయి) = చేయబోయి
తొలినాటియట్ల (తొలినాటి + అట్ల) = ముందురోజువలె
ముక్కంటి మాయన్ = శివునిమాయచేత
ఏ మచ్చెకంటియున్ = మీనాక్షియును
వంటకంబు = అన్నమును
పెట్టకున్న (పెట్టక + ఉన్నన్) = పెట్టకపోగా
కటకటంబడి = బాధపడి
భిక్షాపాత్రంబు = శివభిక్షాపాత్రను
నట్టనడివీధికి = వీధి నట్టనడుమ
పగులవైచి = పగులగొట్టి
కోపావేశంబునన్ = కోపావేశంతో

తాత్పర్యము
అని వ్యాసుడు శిష్యులతో ఆ రాత్రి మఠంలో గడిపి, మరునాడు యథావిధిగా మధ్యాహ్న సమయానికి శిష్యులు, తాను వేరువేరుగా విప్రవాటికల్లో భిక్షాటనం చేయసాగారు. కాని మొదటి రోజులాగానే విశ్వనాథుని మాయవల్ల ఏ ఇల్లాలు భిక్షపెట్టలేదు. దాంతో బాధపడి కోపంతో భిక్షాపాత్రను నట్టనడి వీథిలో ముక్కలు ముక్కల య్యేటట్లు విసిరి ఆవేశంతో.

7. తే॥గీ॥ ధనము లేకుండెదరు మూఁడు తరములందు
మూఁడు తరములఁ జెడుఁగాక మోక్షలక్ష్మి
విద్యయును మూఁడు తరముల వెడలవలయుఁ
బంచజనులకుఁ గాశికాపట్టణమున

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం

కాశీకాపట్టణమునన్ = కాశీపట్టణమందు
పంచజనులకున్ = నివసించే ప్రజలకు
మూడు తరములన్ = మూడు తరములందు
మోక్షలక్ష్మి = కైవల్యలక్ష్మి
చెడుగాక = చెడిపోవుగాక
మూడుతరములన్ = మూడు తరములందున్
విద్యయును = విద్యకూడా
వెడలవలయున్ = తొలగిపోవలయును
మూడుతరముల యందు = మూడుతరములయందు
ధనములేక = సంపదలేక
ఉండెదరు = ఉంటారు

తాత్పర్యము
‘ఈ కాశీ పట్టణంలో నివసించే మనుషులకు మూడు తరములదాక ధనం, విద్య, మోక్షం లేకుండు గాక’!

8. వ. అని పారాశర్యుండు క్షుత్పిపాసా పరవశుండై శపియింపందలంచు |
నవసరంబున నొక్క విప్రభవనంబు వాఁకిటం బార్వతి
ప్రాకృత వేషంబున

ప్రతిపదార్థం

అని = ఈ విధముగా
పారాశర్యుండు = పరాశరుని కుమారుడైన వ్యాసుడు
క్షుత్ = ఆకలి
పిపాస = దప్పికతో
పరవశుండై = లొంగిపోయినవాడై
శపియింపన్ + తలంప = శపించడానికి ప్రయత్నించగా
అవసరంబున = ఆ సమయంబున
ఒక్క = ఒకానొక
విప్రభవనంబు = బ్రాహ్మణ ఇంటి యొక్క
వాకిటన్ = వాకిటయందు
పార్వతి = పార్వతీదేవి
ప్రాకృతవేషంబునన్ = సామాన్య స్త్రీ వేషముతో

తాత్పర్యము
అని ఆకలిదప్పులచే బాధపడుతున్న వ్యాసుడు శపించబోయిన సమయంలో ఒక బ్రాహ్మణ మందిరపు వాకిట పార్వతీదేవి సామాన్య స్త్రీ వేషంలో –

9. ఉ॥
వేదపురాణశాస్త్ర పదవీ నదవీయసియైన పెద్దము
త్తైదువ కాశికానగర హాటకపీఠ శిఖాధిరూఢ య
య్యాదిమ శక్తి, సంయమివరా ! యిటు రమ్మని పిల్చె హస్తసం
జ్ఞాదరలీల రత్నఖచితాభరణంబులు ఘల్లు ఘల్లనన్

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం
“వేదపురాణశాస్త్ర పదవీ నదవీయసియైన”
వేద = వేదములకు
పురాణ = పురాణములకు
శాస్త్ర = శాస్త్రములకు, (ప్రతిపాద్యమైన)
పదవీ = జ్ఞానమునకు
నదవీయసియైన = మిక్కిలి దూరమునందు లేని
పెద్దముత్తైదువ = పెద్దకాలపునాటి పురంధ్రి

“కాశికానగర హాటకపీఠ శిఖాధిరూఢ”
కాశికానగర = కాశీనగరమనెడి
హాటకపీఠ = స్వర్ణ పీఠము యొక్క
శిఖా = శిఖరమునందు
అధిరూఢ = అధిరోహించియున్న
అయ్యాదిమ శక్తి = ఆ ఆదిమశక్తి (ఆ + ఆదిమ శక్తి) (ఆ మొదటి శక్తి స్వరూపిణియైన)
హస్తసంజ్ఞాదరలీల హస్త సంజ్ఞ = చేతిసంజ్ఞయందు స్ఫురించుచున్న
ఆదర = ఆదరముతో కూడిన
లీలన్ = విలాసముతో
రత్నఖచితాభరణంబులు
రత్నఖచిత = రత్నకంకణరూపములైన
ఆభరణంబులు = నగలు
ఘల్లుఘల్లన్ = ఘల్లు ఘల్లుమనునట్లుగా
సంయమివరా = ఓ ముని శ్రేష్ఠుడా !
రమ్ము + అని = రమ్మని
ఇటు = ఇచ్చటకు
పిల్చెన్ = పిలిచింది

తాత్పర్యము
వేదపురాణ శాస్త్రాలు నిర్దేశించే జ్ఞాన స్వరూపిణి ఆ ముత్తైదువ. కాశీనగరం అనే స్వర్ణపీఠ శిఖరాన్ని అధిరోహించి ఉన్న ఆమె – చేతికి ధరించిన రత్నకంకణాలు ఘల్లు ఘల్లుమనేట్లు చెయ్యి ఊపుతూ ఓ సంయమివరా ! ఇటురా అని పిల్చింది. (ఒక్క రోజు ఆకలికే తట్టుకోలేని వాడికి నీకేం సంయమనం ఉందయ్యా ! అని వ్యంగ్యంగా అడగడానికే సంయమివరా! అని సంబోధించింది ఆ ముత్తైదువ.)

10. శా॥
ఆకంఠంబుగ నిష్ఠు మాధుకర భిక్షాన్నంబు భక్షింపఁగా
లేకున్నం గడు నంగలార్చెదవు మేలే ? లెస్స ! శాంతుండవే!
నీకంటెన్ మతిహీనులే కటకటా ! నీవార ముష్టింపచుల్
శాకాహారులుఁ గందభోజులు, శిలోంఛప్రక్రముల్ తాపసుల్ ! (A.P Mar. ’16)

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది. (T.S Mar. ’17)

ప్రతిపదార్థం

ఇప్డు = ఇప్పుడు
ఆ కంఠంబుగన్ = గొంతుదాకా
మాధుకర భిక్షాన్నంబు = మాధుకర రూపమైన భిక్షాన్నము
భక్షింపగాన్ = తినుటకు
లేకున్నన్ = లేకపోయినను
కడున్ = మిక్కిలియును
అంగలార్చెదవు = చిందులువేస్తూ అరుస్తున్నావు
మేలే = మంచిదా !
లెస్స = బాగు
శాంతుండవే = శాంతస్వభావము గలవాడవేనా!
కటకటా = అయ్యెయ్యో !
నీవారముష్టింపచుల్ = పిడికెడు వరిగింజలతో కాలం వెళ్ళబుచ్చేవారును
శాకాహారులు = కాయకూరలు తినేవారును
కందభోజులు = దుంపలు మాత్రమే తినెడివారును
శిల = కోతకోసిన వరిమళ్ళలో జారిపడిన కంకులను ఏరుకొని బ్రతుకువారును
ఉచక్రముల్ = రోళ్ళవద్ద మిగిలిన బియ్యంతో జీవనం గడుపువారికంటే
తాపసుల్ = మునులు (తపస్సుచేసుకొనేవారు)
నీ కంటెన్ = నీ కన్నా
మతిహీనులే = తెలివితక్కువ వారా ?

తాత్పర్యము
ఇప్పుడు గొంతుదాకా తినడానికి భిక్ష దొరకలేదని ఇంతగా చిందులువేస్తున్నావు కదా ! ఇది నీకు మంచిదా ? బాగున్నది. నిజంగా నీవు శాంత స్వభావుడవా ? పిడికెడు వరిగింజలతో కాలం వెళ్ళబుచ్చేవారు, శాకాహారంతో, దుంపలతో సరిపెట్టుకునేవాళ్ళు, కంకులు ఏరుకొని బ్రతికేవాళ్ళు, రోళ్ళవద్ద బియ్యం ఏరుకొని జీవనం సాగించే మునులు నీకంటే తెలివితక్కువ వాళ్ళ ?

11. తే॥గీ॥ ఓ మునీశ్వర! వినవయ్య యున్న యూరుఁ
గన్నతల్లియు నొక్క రూపన్న రీతి ?
యటు విశేషించి శివుని యర్ధాంగలక్ష్మి
కాశి; యివ్వీటిమీఁద నాగ్రహము దగునె ?

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం
ఓ మునీశ్వర(ముని + ఈశ్వరా) = ఓ మునీశ్వరుడా ! (ఓ వ్యాస మహర్షి)
ఉన్నయూరున్(ఉన్న + ఊరున్) = తానున్న ఊరును
కన్నతల్లియున్ = తన్నుకన్న తల్లియును
ఒక్కరూపన్న రీతిన్ = ఒకే మాదిరను రీతిని
వినవయ్య = నీవు వినియుండలేదా?
కాశి = కాశీపట్టణం
అటు విశేషించి = అంతకంటే విశేషించి
శివుని = పరమేశ్వరుని యొక్క
అర్ధాంగ లక్ష్మికాశి = అర్ధభాగమైన భార్య కాశి
ఇవ్వీటి మీదన్ (ఈ + వీటిమీదన్) = ఈ నగరము మీద
ఆగ్రహము = కోపము
తగునే (తగును + ఏ) = తగునా ?

తాత్పర్యము
‘ఉన్నఊరు కన్నతల్లితో సమానం’ అనే నీతి నీకు తెలియదా ? అంతకంటే విశేషించి శివుని అర్ధాంగ లక్ష్మియైన ఈ కాశీనగరి మీద నీవింత కోపం చూపించడం తగునా ? అని మందలించింది పెద్దముత్తైదువ రూపంలో ఉన్న పార్వతీదేవి.

12.వ. ఇట్టి కాశికానగరంబుమీద భిక్ష లేకుండుట కారణంబుగా
నీయంత వాడు కటకటంబడి శపియింపందలంచునే?
విశేషించి యాఁకొన్నవాఁడవు గావున నీ యవసరంబున
నిన్ను హెచ్చు గుందాడుట మము బోఁటి గృహిణులకు
మెచ్చుగాదు. మా యింటికిం గుడువ రమ్ము! కుడిచి
కూర్చున్న పిమ్మటం గొన్నిమాటలు నీతో నాడఁగలననిన
నమ్మహాసాధ్వింగని, పారాశర్యుండిట్టులనియె -.

ప్రతిపదార్థం

ఇట్టి = ఇటువంటి
కాశికానగరంబుమీది = కాశీనగరంమీద
భిక్షలేకుండుట = భిక్షలేకపోవుట
కారణంబుగా = కారణంగా
నీ + అంతవాడు = నీవంటివాడు
కటకటంబడి = కోపగించుకొని
శపియింపన్ = శపించడానికి
తలంచునే = తలంతువా ?
విశేషించి = ప్రత్యేకించి
ఆకొన్నవాడవున్ + కావున = ఆకలికొనియున్న వాడవు
నిన్నున్ = నిన్ను
హెచ్చున్ = అధికముగా
కుందాడుట = నిందించుట (నీతో తగువుపడుట)
మముబోటి = మావంటి
గృహిణులకున్ = ఇల్లాండ్రకు
మెచ్చుగాదు = మర్యాదకాదు
మా + ఇంటికిన్ = మా ఇంటికి
కుడువరమ్ము = భోజనంచేయడానికి రమ్ము
కుడిచికూర్చున్న = తిని కూర్చున్న
పిమ్మటన్ = తరువాత
కొన్నిమాటలు = కొన్ని పలుకులు (మాటలు)
నీతోన్ = నీతో
ఆడగలను = పలుకగలను
అనినన్ = అనగా
ఆ + మహాసాధ్విన్ = ఆ మహా పతివ్రతను
కని = చూచి
పారాశర్యుండు = వేదవ్యాసుడు (పరాశరుని కుమారుడు)
ఇట్లు = ఈ విధముగా
అనియె = పలికాడు

తాత్పర్యము
కేవలం భిక్షదొరకలేదని బాధపడి విశిష్టమైన కాశీనగరాన్ని నీలాంటి ఉత్తముడు శపించాలనుకుంటాడా ? చాలా ఆకలితో ఉన్నావు. కాబట్టి ఈ సమయంలో నిన్ను ఎక్కువగా బాధపెట్టడం మావంటి గృహిణులకు మంచిది కాదు. మా ఇంటికి భోజనానికిరా ! తిని కూర్చున్న తర్వాత నీతో కొన్ని మాటలు మాట్లాడుతాను’ అన్న ఆ మహాసాధ్విని చూసి, వ్యాసుడిట్లా అన్నాడు.

III

13. తే॥గీ॥ అస్తమింపగఁ జేసినాఁ డహిమకరుఁడు
శిష్యులేఁగాక యయుతంబు చిగురుబోఁడి !
వ్రతము తప్పి భుజింపంగ వలను గాదు
నేఁడు నిన్నటి మఱునాఁడు నిక్కు వంబు

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం

చిగురుబోఁడి = తల్లీ (ఓ పల్లవగాత్రీ) !
‘అహిమకరుడు = సూర్యుడు
అస్తమింపగన్ = అస్తమించడానికి
చేసినాడు = సమీపించినాడు
ఏగాక = నేనుగాకుండా
శిష్యులు = శిష్యులు
అయుతంబు = పదివేలమంది ఉన్నారు
వ్రతము తప్పి = నియమాన్ని తప్పి
భుజింపగన్ = తినడానికి
వలనుకాదు = యుక్తముకాదు (సరికాదు)
నేడున్ = నేడుకూడా
నిన్నటిమఱునాడు = నిన్నటి దినమునకు మరుసటి దినమే, పస్తుండటమే ?
నిక్కంబు = సత్యము (నిజం)

తాత్పర్యము
తల్లీ ! సూర్యుడస్తమిస్తున్నాడు. నేనే కాదు, నాతోపాటు శిష్యులూ ఉన్నారు. శిష్యులతో కలిసి భుజించాలనే నా వ్రతం విడిచిపెట్టి మీ ఇంట నేనొక్కడినే భుజించలేను. ఈ రోజు నిన్నటికి మరునాడేకదా ! (అంటే నిన్నటిలాగే ఈ రోజు కూడా ఉపవాసం తప్పదని అంతరార్థం).

14. చ॥
అనవుడు నల్ల నవ్వి కమలానన యిట్లను, లెస్సగాక, యో
మునివర ! నీవు శిష్యగణముంగొని చయ్యన రమ్ము విశ్వనా
థుని కృప పేర్మి నెందఱతిథుల్ చనుదెంచినఁ గామధేనువుం
బనిగొనునట్లు పెట్టుదు నపారములైన యభీప్సితాన్నముల్ (A.P June’15)

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం

అనవుడున్ = వేదవ్యాసుడు ఈ విధంగా
అల్ల = కొంచెం
నవ్వి = నవ్వి
కమలాన = కమలమువంటి ముఖముగల ఆ ముత్తైదువ
ఇట్లనున్ = ఈ విధముగా పలికింది
లెస్సగాక = మేలగునుగాక !
ఓ మునివర = ఓ మునీశ్వరుడా !
నీవు = నీవు
శిష్యగణం ముంగొని = శిష్య సమూహముతో కలిసి
చయ్యన = వెంటనే (వేగముగా)
రమ్ము = రావలసినది
విశ్వనాథుని = విశ్వనాథుని యొక్క
కృప పేర్మిన్ = అతిశయమైన దయతో
ఎందఱు = ఎంతమంది
అతిథులు = అతిథులు
చనుదెంచినన్ కామధేనువుంబని = వచ్చినప్పటికీ
గొనునట్లు = కామధేనువును కల్గియున్నట్లు
అపారములైన (అభీప్సితాన్నముల్) = అంతులేని
అభీప్సిత = కోరినటువంటి
అన్నముల్ = భోజనములను
పెట్టుదున్ = పెడతాను

తాత్పర్యము
అని వేదవ్యాసుడు పల్కగా కొంచెం నవ్వి పద్మముఖియైన ఆ ఇల్లాలు సరేలే ! మునీంద్రా ! విశ్వనాథుని దయవల్ల ఎంతమంది అతిథులు వచ్చినా కామధేనువు వలె కోరిన పదార్థాలన్నీ అనంతంగా నేను ఏర్పాటు చేయగలను. నీ శిష్యగణాన్ని తీసుకొని వెంటనే రా ! అన్నది.

15. వ॥ అనిన నట్లకాక మహాప్రసాదంబని వేదవ్యాసుండు
శిష్యులంగూర్చుకొని భాగీరథికిం జని యుపస్పర్శం
బాచరించి యేతెంచిన –

ప్రతిపదార్థం

అనినన్ = అని పలుకగా
అట్లాకాక = అట్లేయగునుగాక
మహాప్రసాదంబు = గొప్పదైన అనుగ్రహము
అని = అని
వేదవ్యాసుండు = వేదవ్యాసుడు
శిష్యులన్ = శిష్యులను
కూర్చుకొని = కలుపుకొని (తనవెంట పెట్టుకొని)
భాగీరథికిన్ = గంగానదికి
చని = వెళ్ళి
ఉపస్పర్శంబు = స్నానము, ఆచమనమును
ఆచరించి = చేసి
ఏతెంచినన్ = రాగా

తాత్పర్యం
అనగా, ‘సరే, మహాప్రసాదం’ అని, వేద వ్యాసుడు శిష్యులను తీసుకొని గంగానదికి వెళ్ళి, స్నాన, ఆచమనాదులు పూర్తి గావించుకొని రాగా.

16. తే॥గీ॥ గొడుగు పాగల గిలకలు గులకరింప
నిందుబింబాస్య యెదురుగా నేగుదెంచి
ఛాత్రసహితంబుగాఁ బరాశరతనూజు
బంతి సాగించె భుక్తి శాలాంతరమున

కవి పరిచయము
ఈ పద్యం కవిసార్వభౌముడు శ్రీనాథుడు రచించిన ‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగం నుండి గ్రహించబడినది.

ప్రతిపదార్థం

గొడుగు పాగల = గొడుగు, పావుకోళ్ళయొక్క
గిలకలు = గిలకలు
గులకరింపన్ = మ్రోగుతుండగా
ఇందుబింబాస్య = చంద్రబింబానమైన ఆ ఇల్లాలు
ఎదురుగాన్ = వ్యాసునకు ఎదురుగా
ఏగుదెంచి = వచ్చి (మునీశ్వరునకు ఎదురేగి)
ఛాత్రసహితంబుగాన్ = శిష్యసమేతముగా
పరాశరతనూజుబంతి = పరాశరనందనుడైన వ్యాసుడు కూర్చున్న పంక్తిని
భుక్తిశాల + అంతరమునన్ = భోజనశాల లోపల
సాగించెన్ = వడ్డన సాగించెను

తాత్పర్యము
గొడుగు, పావుకోళ్ళ (గొడుగు ఆకారంలోని బుడిపెలున్న పావుకోళ్ళు) గిలకలు మోగుతుండగా చంద్రముఖియైన ఆ ఇల్లాలు వారికి ఎదురెళ్ళి ఆహ్వానించింది. శిష్యులతో వ్యాసుడు భోజనశాలలో కూర్చున్నాడు. అప్పుడామె పంక్తికి వడ్డన సాగించింది.

పాఠం నేపథ్యం / ఉద్దేశం

వేదవిభజన చేసి, పంచమవేదంగా మహాభారతాన్ని రచించి, అష్టాదశ (18) పురాణాలను రచించిన బ్రహ్మజ్ఞాని వేదవ్యాసుడు. పరమపవిత్రము, పరమేశ్వరునికి ప్రీతిపాత్రం అయిన కాశిలో వ్యాసుడు తన పదివేలమంది శిష్యులతో కొంతకాలం నివసించాడు. బ్రాహ్మీముహూర్తంలో నిద్రలేచి, ప్రాతర్మాధ్యాహ్నిక విధులను పూర్తిగావించి, శిష్యులతో కాశీ నగరంలో భిక్షాటనం చేసేవాడు. శిష్యులు, తాను వేర్వేరుగా తెచ్చిన భిక్షలో సగం అతిథి అభ్యాగతులకు సమర్పించి, మిగిలినది భుజించేవారు. ఒకరోజు కాశీ విశ్వనాథునికి వ్యాసుడిని పరీక్షించాలన్న సంకల్పం కలిగింది. ఆ సందర్భంగా జరిగిన సంఘటనే ఈ పాఠం.

ఆకలి ఎంతటి వారినైనా విచక్షణ కోల్పోయేలా చేస్తుంది. ఇది మంచిది కాదని తెలియజెప్పడమే ఈ పాఠం ఉద్దేశం.

పాఠ్యభాగ వివరాలు

ఈ పాఠ్యాంశం కావ్యప్రక్రియకు చెందింది. కావ్యం e వర్ణనా ప్రధానమైనది. ఇది శ్రీనాథ కవిసార్వభౌముడు రచించిన ‘కాశీఖండము’ సప్తమాశ్వాసం లోనిది.

కవి పరిచయం

కవి : శ్రీనాథుడు
కాలం : 1380 – 1470
తల్లిదండ్రులు : భీమాంబ, మారయ
మూలగ్రంథం: కాశీఖండం – సప్తమాశ్వాసం

రచనలు :

1. మరుత్తరాట్చరిత్ర
2. శాలివాహన సప్తశతి
3. పండితారాధ్య చరిత్ర
4. శృంగారనైషధం
5. భీమఖండం
6. కాశీఖండం
7. హర విలాసం,
8. ధనంజయవిజయం
9. క్రీడాభిరామం
10. శివరాత్రిమాహాత్మ్యం
11. పల్నాటి వీరచరిత్ర
12. నందనందన చరిత్రలు

బిరుదు : కవిసార్వభౌముడు

విశేషాంశాలు : శ్రీనాథుడు రెడ్డి రాజుల ఆస్థానకవిగా ఉన్నాడు. పెదకోమటి వేమారెడ్డి కాలంలో విద్యాధికారిగా ఉన్నాడు. సుమారు ఇరవై సంవత్సరాలు రాజా శ్రయం పొందాడు. ప్రౌఢదేవరాయల ఆస్థానంలో గౌడడిండిమభట్టు యొక్క కంచుఢక్కను పగులగొట్టాడు. కనకా భిషేక గౌరవాన్ని పొందాడు.

శైలి – రచనా విధానం: ఉద్దండ లీల, ఉభయ వాక్రౌఢి, రసాభ్యుచిత బంధం, సూక్తి వైచిత్రి శ్రీనాథుని కవితా లక్షణాలు. శ్రీనాథుని కవితావైశిష్ట్యానికి అతని సీసపద్య రచనా వైభవం ఒక నిదర్శనం. శ్రీనాథుడు శివ భక్తుడు. శివార్చన కళాశీలుడు. తెలుగు కవులలో విశిష్ట కవి శ్రీనాథుడు.

ప్రవేశిక

ఈనాడు ‘భిక్ష’ అనే మాట కేవలం ‘అడుక్కుతినడం’ అనే అల్పార్థానికి పరిమితమైంది కాని, ఒకప్పుడు ‘భిక్ష’ అనేది పరమపవిత్రమైన వ్రతం. శివుడు ఆదిభిక్షువుగా ప్రసిద్ధి. గురువులు శిష్యులకు ‘జ్ఞానభిక్ష’ పెట్టేవాళ్ళు. బుద్ధుడు భిక్షాధర్మంతోనే జీవనం సాగించేవాడు; బౌద్దులందరికీ అదే జీవనసూత్రంగా ఉండేది. గురుకులంలో చదువుకునే రాజకుమారులైనా భిక్షాటనంతో విద్యార్థిజీవనం గడిపేవారు.

భిక్షపెట్టేవాళ్ళు కూడా అది మహాపుణ్యకార్యంగా భావించి, తమ ఇంటికి వచ్చిన వారికి నమస్కరించి, పూజించి, భిక్ష సమర్పించేవాళ్ళు. భిక్షా ధర్మంతో చరించిన వేదవ్యాసమహర్షి కాశీనగరంలో పొందిన అనుభవమేమిటో ఈ పాఠం చదివి తెలుసుకోండి.

విద్యార్థులకు సూచనలు

• పాఠం ప్రారంభంలోని ప్రవేశిక చదువండి. పాఠంలోని విషయాన్ని ఊహించండి.
• పాఠం చదువండి. అర్థంకాని పదాల కింద గీత గీయండి.
• వాటి అర్థాలను పుస్తకం చివర ఉన్న ‘పదవిజ్ఞానం’ పట్టికలో చూసి లేదా నిఘంటువులో చూసి తెలుసు కోండి.

ముఖ్య పదాలు – అర్థాలు

అపూప = పిండివంటలు
అభిఘరించు = చల్లు
అర్ధాంగలక్ష్మి = శరీరంలో సగభాగమైన లక్ష్మి
ఆగ్రహం = కోపం
ఈప్సిత = కోరిక
బీటెండ = అధికమైన ఎండ
ద్వాఃకవాటము = ద్వారబంధము
భుక్తిశాల = భోజనశాల
మతిహీనులు = మతిలేనివారు
మచ్చెకంటి = చేపకనులుగల స్త్రీ
సాన్నిధ్యము = సమీపము
క్షుత్పిపాసులు = ఆకలి, దప్పిక బాధతో కూడినవారు
గోమయము = ఆవుపేడ
ప్రక్షాళితం = కడుగబడిన
పసిడి = బంగారం
ముక్కంటి = శివుడు
మోక్షలక్ష్మి = మోక్షము అనెడి లక్ష్మి
పారాశర్యుడు = వేదవ్యాసుడు
కటకటపడు = బాధపడు
సూడిగములు = గాజులు
బ్రాహ్మణాంగనలు = బ్రాహ్మణ స్త్రీలు
లెస్స = మేలు
కుందాడుట = బాధపెట్టునట్లు మాట్లాడు
భాగీరథి = గంగానది
బింబాస్య = చంద్రబింబము వంటి ముఖముకలది
ఆరగించుట = తినుట

ప్రక్రియ – కావ్యం (ప్రాచీన పద్యం)

ప్రాచీన తెలుగు సాహిత్య ప్రక్రియల్లో ప్రబంధం ఒకటి. పురాణ, ఇతిహాసాలనుండి ఒక చిన్న కథను తీసుకొని, దానిని అనేకములైన వర్ణనలతోను, కల్పనల తోను, పెంచి పెద్దచేసి వర్ణించే గ్రంథాన్ని ‘ప్రబంధం’ అని అంటారు. ఇందులో వర్ణనలకు ప్రాధాన్యం ఉంటుంది. శృంగార రసానికి ప్రాధాన్యం ఉంటుంది. కొన్ని సందర్భాల్లో ఇతర రసాలు కూడా ప్రాధాన్యతను సంతరించుకుంటాయి. మనుచరిత్ర, వసుచరిత్ర మొదలైనవాటిని ప్రబంధాలుగా పేర్కొనవచ్చు.

పాఠ్యభాగ సారాంశము

వేదవ్యాసుడు ఒకరోజు కాశీనగరంలో శిష్యులతో మధ్యాహ్న సమయంలో భిక్ష కోసం బ్రాహ్మణ వీధులలో ఇంటింటికీ తిరిగాడు. ఎవరూ ఆయనకు భిక్ష పెట్టలేదు. కాశీ నగరంలోని బ్రాహ్మణ స్త్రీలు రోజూ అతిథులకు మధూకర భిక్ష పెడుతూ ఉంటారు. కాని ఆనాడు వ్యాసుడికి భిక్ష పెట్టలేదు.

ఆ రోజుకు ఉపవాసం ఉందామని, మరునాడు పారణకు భిక్ష దొరకకపోదని వ్యాసుడు నిశ్చయించాడు. మరుసటి రోజున వ్యాసుడు తిరిగి శిష్యులతో భిక్షాటనకు వెళ్ళాడు. ఈశ్వరుడి మాయవల్ల ఆ రోజు కూడా ఆయనకు ఎవ్వరూ భిక్ష పెట్టలేదు. వ్యాసుడు కోపంతో తన భిక్షాపాత్రను వీధి మధ్యలో పగులగొట్టి, కాశీ వాసులకు మూడు తరాల దాకా ధనం, మోక్షం, విద్య లేకుండా పోవాలి అని శపించ డానికి సిద్ధమయ్యాడు.

అప్పుడు పార్వతీదేవి ఒక బ్రాహ్మణ మధూభవనం వాకిట్లో సామాన్య స్త్రీ వలె కనబడి, వ్యాసుని రమ్మని పిలిచి ఇలా మందలించింది. “ఓ మహర్షీ ! నీవు గొంతు దాకా తినడానికి మధూకర భిక్ష దొరకలేదని గంతులు వేస్తున్నావు. నివ్వరి బియ్యం తినేవారు, శాకాహారులూ, కందభోజులూ, ఉంఛవృత్తితో జీవించేవారూ అయిన మునీశ్వరులు నీ కంటే తెలివితక్కువ వారు కాదు. ఉన్న ఊరు, కన్నతల్లితో సమానం అంటారు. అదీకాక ‘కాశీ’, ఈశ్వరుడి భార్య. భిక్ష దొరక లేదని నీవు కాశీ నగరాన్ని శపించడం తగదు.

నీవు ఆకలితో ఉన్నావు. మావంటి గృహిణులు నిన్ను ఇలా నిందించడం మంచిది కాదు. మా ఇంటికి భోజనానికి రా, భోజనం చేసిన తరువాత నీతో మాట్లాడవలసిన మాటలు ఉన్నాయి”.

పార్వతీదేవి మాటలు విని, వ్యాసుడు ఆమెతో “అమ్మా! సూర్యుడు అస్తమిస్తున్నాడు. నాకు పదివేలమంది శిష్యులు ఉన్నారు. వారు తినకుండా నేను తిననని నాకు వ్రతం ఉంది. నిన్నటిలాగే ఈ రోజు కూడా పస్తు ఉంటాం” అన్నాడు.

అప్పుడు పార్వతీదేవి చిరునవ్వు నవ్వి “మునీశ్వరా ! నీవు శిష్యులను కూడా వెంటబెట్టుకొని తొందరగా రా. ఈశ్వరుడి దయవల్ల ఎంతమంది అతిథులు వచ్చినా, అందరికీ కోరిన అన్నం పెడతాను” అంది.

వ్యాసుడు సరేనని గంగలో స్నానం చేసి, శిష్యులతో వచ్చాడు. పార్వతీదేవి వారికి స్వాగతం చెప్పి, వారందరికీ భోజనశాలలో బంతివేసి వడ్డించింది.

These TS 10th Class Telugu Important Questions 5th Lesson నగరగీతం will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Telugu 5th Lesson Important Questions నగరగీతం

PAPER – I : PART – A

I. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (స్వీయరచన)

1. లఘు సమాధాన ప్రశ్నలు (3 మార్కులు )

కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.
ప్రశ్న 1.
‘నగరగీతం’ రాయడానికి గల నేపథ్యాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
ఆధునిక కాలంలో మనుష్యులందరూ నగరంలో జీవించాలని కోరుకుంటున్నారు. దీనికి అనేక కారణాలు ఉన్నాయి. ఉన్నత విద్య, ఉత్తమ ఉద్యోగావకాశాలు, మంచి వైద్యం, వివిధ వ్యాపారాలు చేసుకొనే అవకాశం, విలాస జీవితం, నగరంలోనే లభిస్తున్నాయి. పల్లెల్లో ఉపాధి అవకాశాలు తగ్గి పోవడంతో, బతుకుతెరువు కోసం ప్రజలు నగరాలకు వలసపోతున్నారు.నగరంలోని అనుకూల పరిస్థితులను ఉపయోగించుకొని, నగరంలో నివాసం ఉండాలని ప్రజలు తాపత్రయ పడుతున్నారు.

పై కారణాలతో నగరాలు జనాభాతో క్రిక్కిరిసి పోతున్నాయి. నీటి ఎద్దడి, అధిక ధరలు, కాలుష్యాలు, కొత్త అనారోగ్యాలు, రోడ్డు ప్రమాదాలు, ట్రాఫిక్ఆమ్లు, ఉగ్రవాదం, విదేశీ సంస్కృతి వంటివి, నగరపాలనా వ్యవస్థకు సవాళ్ళు విసురు తున్నాయి. దానితో నగరం సామాన్యుడికీ, మధ్య తరగతి వారికీ అందనంత దూరంగా కదిలిపోతోంది.
నగరంలో మనిషి యాంత్రిక స్థితిలోకి మారి పోతున్నాడు. తనకు తాను పరాయీకరణకు గురవు తున్నాడు.

పై నేపథ్యంలో నగరజీవితం యథార్థదృశ్యాన్ని, ఈ కవితలో రచయిత చిత్రించాడు.

ప్రశ్న 2.
నగర జీవితం నేటి పరిస్థితుల్లో ఎలా ఉంది ?
జవాబు:
నగర జీవితం ఈనాడు ఆశలపల్లకిలో విహరించే ఊరించే జీవితం. అందుకోసమే నగరాలు జనారణ్యాలతో కిక్కిరిసి పోతున్నాయి. అందమైన భవనాలు ఎన్ని ఉన్నాయో అంతకంటే అధికంగా మురికి వాడలున్నాయి. అరకొర అవకాశాలతో జీవించటం దుర్భరమైనా జీవితాలు వెళ్ళదీసే పేదల జీవితం ఒక ప్రక్క మరొక ప్రక్క విలాసాల హోరులో డబ్బును విచ్చలవిడిగా ఖర్చుచేసే కోటీశ్వరులు, ఉద్యోగాల కోసం వచ్చే నిరుద్యోగులు, బతుకు తెరువును వెళ్ళిదీసే అల్పాదాయ వర్గాల వారు, సుందరమైన భవనాలు, వ్యాపారసంస్థలు, కాలాన్ని ఎలా వృథా చేయాలో అలావృథా చేసే సోమరిపోతులు, రకరకాల వృత్తి వ్యాపకాలలో స్థిరపడ్డవారు ఇవీ నగరజీవితము యొక్క రెండు పార్శ్వాలు.

ప్రశ్న 3.
నగర గీతం ఆధారంగా అలిశెట్టి ప్రభాకర్ కవితా శైలిని రాయండి.
జవాబు:
అలిశెట్టి ప్రభాకర్ వచన కవి. తన ‘నగర గీతం’ కవితలో శబ్దాలంకారాలను, అర్థాలంకారాలను ప్రయోగించాడు. ‘నగారా మోగిందా
నయాగరా దుమికిందా’ వంటి చోట్ల అంత్యాను ప్రాసను ప్రయోగించాడు.
‘చదువుల పుప్పొడి’ వంటి చోట్ల రూపకాలంకారాలను ప్రయోగించాడు.
‘నగరం మహావృక్షం మీద
ఎవరికి వారే ఏకాకి’ వంటి చోట్ల నగరంలోని సామాజిక జీవితాన్ని కళ్ళకు కట్టినట్లు వర్ణిస్తూనే ఘాటుగా విమర్శించాడు. ‘మెర్క్యురీ నవ్వులు, పాదరసం నడకలు’ అని చెప్పి నగర ప్రజలలోని కృత్రిమత్వం, కంగారును వివరించాడు. ఈ విధంగా అలిశెట్టి శైలి రమ్యంగా సాగింది.

ప్రశ్న 4.
‘తల్లి ఒడి వంటి పల్లె సీమ’ అనడంలో ఏమిటి ?
జవాబు:
తల్లి పాలలో కల్తీ ఉండదు. తల్లి ప్రేమలో కల్మషం ఉండదు. తల్లి ఆదరణలో స్వార్థం ఉండదు. తల్లి అంటే పరిపూర్ణమైన ప్రేమమూర్తి. కడుపు నిండా పెడుతుంది. కంటి నిండా నిద్ర పుచ్చుతుంది. భయపడితే లాలిస్తుంది.

పల్లెటూరు కూడా కల్తీ లేని ఆహారం ఇస్తుంది. కల్మషం లేని గాలి, నీరు ఇస్తుంది. ఆప్యాయతతో పలకరిస్తుంది. అందుకే పల్లెసీమను తల్లి ఒడితో పోల్చాడు.

ప్రశ్న 5.
‘దారిద్ర్యం సౌభాగ్యం సమాంతర రేఖలు’ అనటంలో కవి ఉద్దేశం ఏమిటి ?
జవాబు:
దారిద్య్రం అనేది ఈనాడు సమాజంలో ఎక్కువ శాతం ఉంది. ఎంత కష్టించినా రెక్కలు ముక్కలు చేసుకొన్నా సామాన్యుని స్థాయి ఒక అడుగు ముందుకు పది అడుగులు వెనక్కి అనే విధంగా ఉంది. సంప్రదాయవాదులు దీన్ని కర్మఫలం అన్నా మనం పరిస్థితులు చూస్తే ఎదుటివారి దోపిడిని పరిశీలిస్తూ ఉంటే ఎంతోబాధనిపిస్తుంది. భాగ్య వంతులు తామేదో దేవతాపురుషులన్నట్లుగా ప్రవర్తిస్తుంటారు. సమాంతర రేఖలు ఏనాడూ కలుసుకోనట్లే దారిద్ర్యం సౌభాగ్యం కలుసుకొనే పరిస్థితి లేదనేది రచయిత అభిప్రాయం.

ప్రశ్న 6.
నగరంలోని మనుషుల ప్రవర్తన ఎలా ఉంటుంది? ఎందుకు? ‘నగరగీతం’ ఆధారంగా విశ్లేషించండి.
జవాబు:
నగరారణ్య హోరు – నరుడి జీవన ఘోష’ అన్నాడు కవి. అంటే నగరం ఒక అరణ్యం లాంటిది. అరణ్యం లో ప్రాణానికి భద్రత ఉండదు. క్రూర మృగాలు చంపేయవచ్చు. అలాగే నగరంలోనూ ప్రాణాలకు భద్రత లేదు. రోడ్డు ప్రమాదాలు జరగవచ్చు. అయినా నగరంలోని మనుషులెవరూ పట్టించుకోరు.

నగరంలో మనుషులు జీవించడానికి చాలా కష్ట పడతారు. ఇరుకు గదులలో, జీవిస్తారు. నగర వాసుల ప్రవర్తన అర్థం కాదు. పిల్లలు చదువుల గురించి తప్ప వేరేదీ పట్టించుకోరు. కొందరు ధనవంతులు, కొందరు పేదలు ఉంటారు. ఎవరూ ఎవరినీ పట్టించుకోరు. తెచ్చిపెట్టుకొన్న మర్యాదను ప్రదర్శిస్తారు. పేదవారు నడిచి వెడతారు. మధ్యతరగతి వారు ఆటోలలో వెడతారు. ధనవంతులు కార్లలో
వెడతారు.

2. వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు (6 మార్కులు)

కింది ప్రశ్నలకు పదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.
ప్రశ్న 1.
‘నగర జీవనంలో మనుషుల వెనుక ఆనందాలు, విషాదాలు ఉంటాయి’ అనే కవి మాటల్లోని సారాంశాన్ని వివరించండి. (T.S Mar. ’15.)
జవాబు:
నగరాలలో, దారిద్ర్యము, సౌభాగ్యము సమాంతర రేఖల్లా ఉంటాయి. నగరాలు వెరైటీ సమస్యల మనుష్యులతో, కోలాహలంగా ఉంటాయి. నగరాల్లో ఎంత పనిచేసినా, ఎవడికీ తీరిక ఉండదు. వారి కోరికలు నెరవేరవు. ఏవో తెచ్చి పెట్టుకొన్న నవ్వులతో, పాదరసం నడకలతో, జనం బిజీబిజీగా ఉంటారు. నగరాలలో పెద్ద హోరుగా ఉంటుంది. నగరాల్లో ప్రజలు ఇనప్పెట్టెల్లాంటి ఇళ్ళల్లో ఊపిరాడకుండా బతుకుతారు. నగరాల్లో ఒకరిని మరొకరు పట్టించు కోరు. నగరాల్లో భవంతులతో పాటు పూరిళ్ళూ ఉంటాయి. నగరాల్లో నాలుగురోడ్ల జంక్షన్లలో చావులు ఉంటాయి.

అయితే నగరాల్లో కవి చెప్పినట్లు విషాదాలే కాక, ఆనందాలూ ఉంటాయి. వినోదానికి నగరాల్లో సినిమాలు, పార్కులు ఉంటాయి. కావలసిన వస్తువులు అన్నీ నగరాల్లో ఒకేచోట దొరుకుతాయి. పిల్లల చదువులకు మంచి కాన్వెంట్లు నగరాల్లో ఉంటాయి. మంచి అందమైన రోడ్లు, ప్రయాణసాధనాలు ఉంటాయి. కార్లు, రైళ్ళు, విమానాలు ఉంటాయి. అందమైన బట్టలు, వస్తువులు ఉంటాయి.

ఈ విధంగా నగరంలో మనుషుల వెనుక ఆనందాలు, విషాదాలు కలిసి ఉంటాయి.

ప్రశ్న 2.
“నగరగీతం” సారాంశాన్ని మీ సొంతమాటల్లో రాయండి.
(లేదా)
నగర జీవన విధానంపై అలిశెట్టి ప్రభాకర్ అభి ప్రాయాలను మీ సొంతమాటల్లో రాయండి. (T.S June ’17)
(లేదా)
ఈనాటి నగర జీవితాన్ని విశ్లేషించండి.
జవాబు:
నగరం అరణ్యం వంటిది. ఆ అరణ్యం హోరు, ఢంకా మోగినట్లు, నయాగరా జలపాతం దుమికి నట్లు, నాలుగురోడ్ల కూడళ్లలో వినిపిస్తూ ఉంటుంది. ఆ హోరు నగరజీవుల బతుకుల్లోంచి వచ్చిన ఉరుములా ఉంటుంది.

పల్లెలను వదలి నగరానికి వచ్చిన పేదరైతులు ఇనప్పెట్టెల్లాంటి నగరాల్లో ఊపిరి సలుపని బతుకులు బ్రతుకుతూ ఉంటారు. నగరంలో ప్రతిమనిషి, చదువవలసిన పుస్తకం లాంటివాడు, కాని ఎవరూ అతడి చరిత్ర పేజీలు తిప్పి చదవరు.

నగరాల్లో పువ్వుల్లాంటి పిల్లలు బస్సుల మీదా, రిక్షాలమీదా, పేవ్మెంట్లమీదా సందడిచేస్తూ ఉంటారు. నగరాల్లో అందమైన భవనాలతోపాటు పూరిళ్ళూ ఉంటాయి. అక్కడ దరిద్రం, సంపద, సమాంతర రేఖలుగా సాగుతాయి. అనేక సమస్యలు ఉంటాయి. నగరంలో ఎవరికీ తీరిక దొరకదు. ఎవరికీ కోరికలు తీరవు. అసహజపు నవ్వులూ, హడావిడి నడకలూ నగరంలో ఉంటాయి. కొందరు కాలినడకన పోతారు. మరికొందరు రిక్షాలపైన, డబ్బున్నవారు కార్లపైనా నగరంలో తిరుగుతారు.

నగరంలో అన్ని పక్కలకూ చూపులు సారించాలి. నగరాల రోడ్లకు, మరణం నాలుగు వైపులా ఉంటుంది. నగరమనే వృక్షంపై ప్రజలు ఒంటరిగా జీవిస్తారు. నగరం ఒక రసాయనశాల. నగరం పద్మవ్యూహం లాంటిది.

ప్రశ్న 3.
నగరాన్ని రసాయనశాలగా, పద్మవ్యూహంగా వర్ణించడంలోని నిజానిజాల గురించి రాయండి.
జవాబు:
నగరాన్ని రసాయనశాల అనీ, పద్మవ్యూహం అనీ కవి అనడంలో చాలా వరకూ నిజము ఉంది.
1) రసాయనశాల అనడంలోని నిజానిజాలు:
నగరంలో జనాభా పెరిగిపోయింది. ప్లాస్టిక్ సంచుల వాడకం పెరిగింది. వాడిపారవేసిన మందులు, ఇంజక్షన్ల సూదులు వగైరా వ్యర్థాలు నగరంలో పోగుపడి పోతున్నాయి. చెత్త పెరిగిపోతుంది. ఆ చెత్తను నగరం పక్కనున్న నదుల్లో, చెరువుల్లో పారపోస్తున్నారు. ఫ్యాక్టరీలు నగరంలో పెరిగిపోయాయి. వాటి వ్యర్థాలతో నీరు మాత్రమే కాక, నగరంలో నేల కూడా కలుషితం అవుతోంది. వాహనాలు పెరిగిపోవడంతో పర్యావరణం దెబ్బతింటోంది. ఈ అనారోగ్య సమస్యలను దృష్టిలో పెట్టుకొని, కవి నగరాన్ని ‘రసాయనశాల’ అని చెప్పాడు. ఇది నిజమే.

2) పద్మవ్యూహం :
‘పద్మవ్యూహం’లోకి వెళ్ళడం కన్న, అందులోంచి తిరిగిరావడం కష్టం. నగరంలోకి వివిధ కారణాలపై వచ్చినవారు తిరిగి పల్లెలకు వెళ్ళలేకపోతున్నారు. నగర సౌకర్యాలకు వారు అలవాటుపడి, తరువాత గ్రామాల్లో జీవించలేక పోతున్నారు. నగరాల్లో ఉద్యోగాల కోసం వచ్చి, అవి దొరికినా, దొరకక పోయినా, నగరాలు వదలి పల్లెలకు తిరిగి వెళ్ళలేకపోతున్నారు. ఎప్పుడో ఒకప్పుడు ఉద్యోగం వస్తుందనే ఆశతో, నగరంలో నానాపాట్లు పడుతూ జీవిస్తున్నారు. అందుకే నగరాన్ని, ‘పద్మవ్యూహం’ అన్నాడు. అది నిజమైన మాట అని నా అభిప్రాయం.

ప్రశ్న 4.
నగరజీవనం – పల్లెలోని జీవనం విశ్లేషించండి.
జవాబు:
నగర జీవితం :
నగరంలో ఎప్పుడూ రణగొణధ్వని ఉంటుంది. నగరంలో ధనవంతులు మంచి భవంతుల్లో నివసిస్తారు. కాని పేదవారు ఇనుప పెట్టెల్లాంటి ఇరుకు ఇళ్ళల్లో నివసిస్తూ ఉంటారు. సామాన్యులు అపార్ట్మెంట్లలో ఉంటారు. నగరంలో మనుషులు ఒంటరిగా ఎవరి బ్రతుకు వారు బ్రతుకుతారు. పక్క వారిని పట్టించుకోరు. నగరంలో పిల్లలు కాన్వెంట్లకు రిక్షాల్లో, సిటీబస్సుల్లో వెళతారు. నగరంలో దారిద్ర్యం, ఐశ్వర్యం సమాంతరంగా సాగుతాయి. నగరంలో వాహనాల కింద పడి ఎక్కువమంది చనిపోతూ ఉంటారు. కొందరు కార్లమీద తిరుగుతారు. మరికొందరు రిక్షాలపై, కొందరు కాలినడకనా తిరుగుతారు.

పల్లె జీవనం :
పల్లెలలో పాడి పంటలు ఉంటాయి. ప్రజలు కలసి మెలసి సుఖంగా జీవిస్తారు. వ్యవసాయం వీరికి ప్రధాన వృత్తి. అందరూ కడుపునిండా తింటారు. పూరిపాకల్లో సంతోషంగా జీవిస్తారు. పల్లెలకు రోడ్డు రవాణా సదుపాయాలు ఉండవు. విద్యావైద్య సదుపాయాలు ఉండవు. కూరగాయలు ఎవరికి వారే పండించుకుంటారు. ప్రజలు అన్న దమ్ముల్లా చేతివృత్తులు చేసుకుంటూ జీవిస్తారు. ప్రజలు ఐకమత్యంగా ఉండి, కష్టసుఖాల్లో పరస్పరము పాలుపంచుకుంటారు.

ప్రశ్న 5.
“నగరం మహావృక్షం మీద ఎవరికి వారే ఏకాకి.” వివరించండి.
జవాబు:
‘నగరం’ అంటే పట్టణం, ఈ పట్టణం, ఒక పెద్ద చెట్టు వంటిది. చెట్టుమీదకు అనేక రకాల పక్షులు ఎక్కడెక్కడి నుంచో వచ్చి వాలుతూ ఉంటాయి. ఆ చెట్టుమీద అవి గూళ్ళు కట్టి కాపురం చేస్తూ ఉంటాయి. ఆ చెట్టుపై పక్షులు అన్నీ కలసిమెలసి కలుపుగోలుగా బతుకుతూ ఉంటాయి.

చెట్టుమీదకు పక్షులు లాగే, నగరంలోకి కూడా, ఎందరో వ్యక్తులు ఏదో వంకన వస్తూ ఉంటారు. పొట్ట పోసుకోవడం కోసం వారు నగరాలకు వస్తూ ఉంటారు. వేర్వేరు చోట్ల పనిచేస్తూ ఉంటారు.

కానీ నగర జీవులు ఎవరికి వారు ఒంటరి గానే ఉంటారు. వీరి గురించి ప్రక్కవాళ్ళు ఎవరూ పట్టించుకోరు. చెట్టుపై నున్న పక్షులలోని ఐక్యత కూడా నగరజీవుల్లో ఉండదు.

నగరవాసులు ఒకే భవనంలో జీవిస్తున్నా, ప్రక్కవారితో మాట్లాడరు. ప్రక్కవారి కష్టసుఖాల్లో పాలుపంచుకోరు. ఎవరికి వారే ఒంటరిగా బ్రతుకుతారని కవి నిజాన్ని చెప్పాడు.

ప్రశ్న 6.
అందరూ నగరాల్లో జీవించాలని ఎందుకు అను కుంటారు?
జవాబు:
నగరాల్లో సౌఖ్యాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. తమ పిల్లలను బాగా చదివించి వారిని ఉద్యోగస్థులుగా చేయవచ్చు. జీతభత్యాలూ, కూలీరేట్లు ఎక్కువగా దొరకుతాయి. పిల్లలకు మంచి అలవాట్లు అబ్బుతాయి. బాగా డబ్బు సంపాదించుకోవచ్చు. విలాస జీవనం జీవించవచ్చు.

నగరంలో ఉపాధి సౌకర్యాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. అన్ని వృత్తులవారికీ పనిచేసుకోడానికి అక్కడ పని దొరుకుతుంది. ముఖ్యంగా భవన కార్మికులకు చేతినిండా పని దొరుకుతుంది. చదువుకున్న వారికి ఏదో ఒక చిన్న ఉద్యోగం దొరుకుతుంది. చదువుకున్న పిల్లలు, ఉన్నత విద్య నేర్చుకొని, శిక్షణ పొంది మంచి ఉద్యోగాలు పొందవచ్చు.

పాలు, కూరగాయలు, త్రాగునీరు దొరుకుతాయి. భార్యాభర్తలు ఇద్దరూ సంపాదించ వచ్చు. హాయిగా జీవించవచ్చు. ఈ పై కారణాలను దృష్టిలో పెట్టుకొని, అందరూ నగరాల్లో జీవించాలని అనుకుంటారు.

నగరంలో పిల్లలకు మంచి విద్యా సదుపాయాలు ఉంటాయి. కాబట్టి వారికి మంచి ఉద్యోగాలు లభిస్తాయి. ఆరోగ్యం పెంపొందించు కోడానికి వ్యాయామశాలలు ఉంటాయి. ప్రజలకు కావలసిన నిత్యావసర వస్తువులు చక్కగా సూపర్ బజార్లలో చౌకగా లభిస్తాయి. పళ్ళు వగైరా చౌకగా దొరకుతాయి. అనారోగ్యం వస్తే వైద్యం చేయించుకొనే వైద్యశాలలు ఉంటాయి. కాబట్టి నగర జీవనంలో ఎన్నో అనుకూలాంశాలు ఉన్నాయి.

ప్రశ్న 7.
నీ నగర జీవితం ఎలా ఉందో అనుభవాలు రాయండి.
జవాబు:
ఈ రోజున నగరాల్లో జీవించటం అంటే అడుగడుగునా ప్రమాదభరితంగా ఉంటుంది.

1. నేను ఉంటున్న అపార్ట్మెంటులో ఉన్నవారి ఆలోచనలు ఎవరిబతుకు వారిదే అన్నట్టుగా ఉంటుంది.
2. నేను చదివే పాఠశాల ఆటపాటలకు చోటు లేని బందిఖానా.
3. నా స్కూలు బస్సులో ప్రయాణం చేసేటపుడు ఎప్పుడు ఏ ప్రమాదం ముంచుకొస్తుందోనన్న భయం.
4. పూలతోటలు అనేవి మానగరంలో కనబడవు. ఎక్కడి చూసినా ఇళ్ళే.
5. వాహనాల హోరులు తప్ప, పక్షులకిలకిలా రావాలు మానగరంలో వినిపించవు.
6. కాలుష్యం అన్ని విధాల మా ఆరోగ్యాలను దెబ్బతీస్తుంది.
7. సెలవు రోజున ఆడుకొందామంటే అవకాశాలు ఉండవు.
8. బయటకు వెళదామంటే ఖర్చుతో కూడుకొన్న పని. మధ్య తరగతి పిల్లవాడినయిన నాకు అది అసాధ్యం.
9. ఇటువంటి నగరాల్లో మేము జీవిస్తున్నాం. మరి మా భవిష్యత్తు ఎలా ఉందో మరి.

PAPER – II : PART – A

1. అపరిచిత పద్యాలు (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
ఈ క్రింది పద్యమును చదివి, క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

నడవడియను మున్నీటిం
గడవం బెట్టంగ నోడకరణిం దగితా
నొడగూడు ననిన సత్యము
గడచిన గుణమింకనొండు గలదే యరయన్

ప్రశ్నలు – సమాధానములు
1. దీనియందు ఏది వర్ణించబడినది ?
జవాబు:
దీనియందు సత్యగుణము వర్ణించబడినది.

2. నడవడి ఎటువంటిది ?
జవాబు:
నడవడి సముద్రం వంటిది.

3. ఓడవలె తగినది ఏది ?
జవాబు:
ఓడవలె తగినది సత్యము.

4. ఈ పద్యము నందు ఏ అలంకారమున్నది ?
జవాబు:
ఈ పద్యమునందు ఉపమాలంకారము ఉన్నది.

5. ఒండు గలదే అనగా ?
జవాబు:
మరొకటి కలదా అని అర్థము.

ప్రశ్న 2.
ఈ క్రింది పద్యమును చదివి, క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

అల్పుడెపుడు పల్కు నాడంబరముగాను
సజ్జనుండు పల్కు చల్లగాను
కంచు మ్రోగునట్లు కనకంబు మ్రోగునా
విశ్వదాభిరామ! వినురవేమ !

ప్రశ్నలు – సమాధానములు
1. అల్పుడెట్లు పల్కును ?
జవాబు:
అల్పుడు ఆడంబరముగా పల్కును.

2. చల్లగా పల్కునది ఎవరు ?
జవాబు:
చల్లగా పల్కునది సజ్జనుండు.

3. కంచువలె మ్రోగనిది ఏది ?
జవాబు:
కంచు వలె మ్రోగనిది కనకము.

4. ఈ పద్యములో చెప్పబడిన ముఖ్యాంశం ఏది ?
జవాబు:
ఈ పద్యమునందు అల్పుని, సజ్జనుని మాటతీరు చెప్పబడినది.

5. ఈ పద్యము ఏ శతకమునందలిది ?
జవాబు:
ఈ పద్యము వేమన శతకం లోనిది.

2. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత సురులు (5 మార్కులు )

ప్రశ్న 1.
నీకు నచ్చిన కవి గురించి మిత్రునికి లేఖ వ్రాయండి.
జవాబు:

అల్లూరు,
20.1.2018.

ప్రియమైన మిత్రునకు,

నీ మిత్రుడు వ్రాయునది. నేను కులాసాగా ఉన్నాను. వేసవి సెలవుల్లో నేను తెలుగు పద్యాలు కంఠస్థం చేశాను. అందులో ‘ప్రవరుని స్వగతం’ చదువుతుంటే నాకు చాలా ఆనందం కలిగింది. ఆకాశాన్ని అంటే కొండలు, మంచు ప్రవాహాలు, ఆడే నెమళ్ళు అంటూ హిమాలయ పర్వతాన్ని వర్ణించిన పెద్దన పద్యాలు చాలా నచ్చాయి. కళ్ళముందే హిమాలయం కనిపించేట్లు వర్ణించారు. నిష్టాపరుడైన . ప్రవరుని మనోవేదన వర్ణన బాగున్నది. ఆ పరిస్థితిలో ఎవరైనా అలాగే బాధపడతారేమో అన్నంత గొప్పగా పెద్దన వర్ణించారు. అలాంటి పద్యాలు ఇంకా చదవాలనే కోరిక నాకు కలిగింది. అందుకే పెద్దన నాకు నచ్చిన కవి.

ఇట్లు,
నీ ప్రియమిత్రుడు,
XXXXX.

చిరునామా :
ఎ. దుర్గాప్రసాద్,
10వ తరగతి – ‘బి’ సెక్షన్,
వివేకానంద సెంటినరీ హైస్కూలు,
కరీంనగర్.

ప్రశ్న 2.
పల్లెటూరి జీవితంలోని ప్రశాంత వాతావరణం గురించి మిత్రునకు లేఖ రాయండి.
జవాబు:

హైదరాబాద్,
XXXXX.

ప్రియమైన ముఖేష్కు,
నీ మిత్రుడు వ్రాయు లేఖ,

ఇక్కడ మేమంతా క్షేమం. అక్కడ మీరంతా క్షేమమని తలచెదను.

నేను, వేసవి సెలవులలో మా మామయ్యగారి ఊరు వెళ్ళాను. అది వరంగల్ జిల్లాలోని ఒక పల్లెటూరు.

ఆ ఊరు చాలా బాగుంది. పక్షుల కిలకిలలతో ఉదయం లేచేవాళ్ళం. అందరం కబుర్లు చెప్పుకొంటూ చెరువులో స్నానం చేశాం. చక్కగా ఈత కొట్టాము. ఇంటికి రాగానే మా అత్తయ్య పాలమీగడలో పంచదార కలిపి పెట్టింది. నేనెప్పుడు అలాంటిది తినలేదు. చాలా బాగుంది.

మధ్యాహ్నం భోజనాలలో కూడా చాలా పదార్థాలు చేశారు. అందరం కబుర్లు చెప్పుకొంటూ భోజనాలు చేశాం. పెద్ద, చిన్నా తేడా లేకుండా కబుర్లు చెప్పేసు కొన్నాం. నవ్వులే నవ్వులు. సాయంత్రం అంతా నవ్వులే నవ్వులు.

నేను, రెండు రోజులుండి వచ్చేద్దామనుకొన్నాను. కాని, రెండు నెలలున్నాను. అయినా రావాలనిపించలేదు. నాకా ఊరంతా స్నేహితులైపోయారు.

వచ్చే సెలవులలో నువ్వు కూడా రా ! చాలా బాగుంది.

మీ అమ్మగారికి, నాన్నగారికి నా నమస్కారాలు.

ఇట్లు,
XXXX.

చిరునామా :
సి. శరత్,
నెం. 3, 10వ తరగతి,
జిల్లా పరిషత్ ఉన్నత పాఠశాల,
నల్గొండ.

ప్రశ్న 3.
నగరం గురించి ఒక వ్యాసం రాయండి.
జవాబు:
నగరం

అంటే పట్నం కంటే పెద్దది. నగరంలో సుమారు 60 లక్షల నుండి కోటి వరకు జనాభా ఉంటారు. ప్రతిరోజు అవసరాల నిమిత్తం చాలామంది వచ్చి పోతుంటారు.

నగరంలోని పరిపాలనా వ్యవస్థను “గ్రేటర్ మున్సిపాలిటీ” అంటారు. నగర జనాభాకు విద్యుత్తు, మంచినీరు, విద్య, వైద్యం, జనన, మరణ ధ్రువీకరణలు మొదలైనవి ‘గ్రేటర్ మున్సిపాలిటీ’ ఏర్పాటు చేస్తుంది.

మున్సిపాలిటీ ప్రజాప్రతినిధులను ‘కౌన్సిలర్స్’ అంటారు. అధ్యక్షుడిని ‘మేయర్’ అంటారు. ప్రభుత్వ పరిపాలనాధికారిని “కమిషనర్” అంటారు.

నగరాలలో అన్ని సౌకర్యాలు ఉంటాయి. ధన వంతులకు విలాసవంతంగా గడపడానికి అవకాశం ఉంటుంది. విద్య, ఉపాధి, వైద్యం, రవాణా మొదలైన సదుపాయాలు ఉంటాయి.

కాని, కాలుష్యం ఎక్కువగా ఉంటుంది. ట్రాఫిక్ ఎక్కువ, మోసం కూడా ఎక్కువగా ఉంటుంది. మొత్తం మీద చాలామంది నగరాలలోని సౌకర్యాల వల్ల అక్కడ ఎక్కువ ఉండడానికే మక్కువ చూపుతారు.

ప్రశ్న 4.
పల్లెను వీడవద్దని నినాదాలు రాయండి.
జవాబు:
పల్లె కన్న తల్లి – దానిని వదలద్దు
అన్నం పెట్టే అమ్మను – చల్లగ చూసే పల్లెను విడువకు
అమ్మ ఒడిలో హాయి – పల్లె ఒడిలోనే దొరకునోయి పచ్చని పల్లెలు ప్రగతికి మెట్లు
పల్లె రమ్మంటోంది – ఇక్కడే సుఖమంటోంది
పల్లెను వదలకు – తల్లిని మరువకు.

ప్రశ్న 5.
నగరం గురించి ఇద్దరి వ్యక్తుల సంభాషణ రాయండి.
జవాబు:
శ్రీరాజ్  :  ఆహా ! ఈ నగరం అద్భుతంగా ఉంది.
శ్రీచరణ్  :  అంత అద్భుతమేముంది ?
శ్రీరాజ్  :  ఆ ఆసుపత్రి చూడు. సూపర్ స్పెషాలిటీ హాస్పటల్. ఏ రోగాన్నైనా చిటికెలో తగ్గిస్తారు.
శ్రీ చరణ్  :  నిజమే. ఆ షాపింగ్ మాల్ చూడు ఎంత బాగుందో ! అన్ని వస్తువులు ఒకేచోట దొరుకుతాయి.
శ్రీరాజ్  :  బస్సులు, ఆటోలు అలా వరుసగా వస్తున్నాయి.
శ్రీచరణ్  :  నిజమే. చీకటి పడ్డాక డాబా పైకెక్కి ట్రాఫిక్ చూస్తే కన్నుల పండుగలా ఉంటుంది. రోజూ దీపావళే. చీకటిలో సిటీ కాంతులు అద్భుతం.
శ్రీరాజ్  :  ఆకలి వేస్తోంది – హోటల్ చూడు.
శ్రీచరణ్  :  అదిగో ! ఎదురుగా మౌర్య గ్రూప్ ఆఫ్ హోటల్స్కు చెందిన స్టార్ హోటల్.
శ్రీ రాజ్  :  బిల్లు ఎక్కువైనా ఫుడ్ భలేగా ఉంటుంది.
శ్రీచరణ్  :  పద ………… పద ……………. ఇప్పటికే ఆలస్యమైంది.

ప్రశ్న 6.
పల్లెటూళ్ళలో ఉండే ఆనందం, గొప్పదనం గురించి ఇద్దరు నగరవాసులు మాట్లాడుకుంటున్నట్టుగా సంభాషణ రాయండి. (March-2017)
జవాబు:
(రవి, సోము హైదరాబాద్లో చదువుకుంటున్నారు. వారిద్దరు ఒకసారి పల్లెటూరికి వచ్చారు. అక్కడ వారిద్దరి మధ్య జరిగిన సంభాషణ)

రవి  :  ఆహా ! ఈ పల్లె వాతావరణం ఎంత బాగుందో !
సోము  :  ఔను ! నిజంగా మనం ఇంత ప్రశాంత వాతావరణాన్ని మన నగరంలో చూడలేదు.
రవి  :  మన నగరంలో ఎక్కడా పచ్చని చెట్లు కనిపించవు.
సోము  :  నిజమే ! పచ్చని పంటపొలాలు కూడా లేవు.
రవి  :  ఇక్కడ ప్రజల అప్యాయతలు మధురంగా ఉంటాయి.
సోము  :  ప్రజల మధ్య ఐక్యత పల్లెల్లో బాగా కనిపిస్తుంది.
రవి  :  పల్లెలో ఒకరి కష్టాల్లో, సుఖాల్లో పరస్పరం పాలుపంచుకుంటారు.
సోము  :  మన నగరాల్లో అలాంటి వాతావరణం కనిపించదు. ఎవరికివారే సొంతంగా జీవిస్తారు
రవి  :  ఇప్పటికైనా పట్టణాల్లో చెట్లు బాగా నాటాలి.
సోము  :  అంతేగాదు ప్రజల మధ్య కూడా ఆనందం వెలివెయాలి.

ప్రశ్న 7.
నగరాభివృద్ధి గురించి జరిగిన సమావేశం యొక్క నివేదికను తయారుచేయండి.
జవాబు:
నివేదిక

నగరాభివృద్ధి కమిటీ సమావేశం ది. 12.5.2018న టౌన్ హాల్లో జరిగింది.

జ్యోతి ప్రజ్వలనతో కార్యక్రమం ప్రారంభమైంది. మేయర్ వెంకటరత్నం గారు సభకు అధ్యక్షత వహించారు. నగరంలోని చాంబర్ ఆఫ్ కామర్సు అధ్యక్షులు కనకంగారు, మేధావుల ఫోరం అధ్యక్షులు మేధ్యూగారు, వాకర్స్ క్లబ్ కార్యదర్శి సూర్యారావుగారు, కౌన్సిలర్లు సమావేశంలో పాల్గొని తమ తమ అభి ప్రాయాలు చెప్పారు.

ఆసుపత్రిని 2 కోట్ల రూపాయిలతో ఆధునీకరించాలని తీర్మానించారు. మురుగునీటి పారుదలకు 60 లక్షల రూపాయిలు కేటాయించారు. పాఠశాలలు, మంచి నీటి సదుపాయం, పార్కుల అభివృద్ధికి 4 కోట్ల రూపాయిలు ఖర్చు చేయాలని తీర్మానించారు. మొత్తం మీద 8 కోట్ల రూపాయిలు ఖర్చుతో నగరం అభివృద్ధి చేయాలని తీర్మానించారు.

వందేమాతరంతో ఉ॥ 10 గం॥కు ప్రారంభమైన సభ సాయంత్రం 5 గంటలకు జనగణమనతో ముగిసింది.

ప్రశ్న 8.
నగరగీతం కవితకు మరో పార్శ్వంగా నగర జీవనంలోని అనుకూల అంశాలపై ఒక వ్యాసం రాయండి.
జవాబు:
నగర జీవనంలోని అనుకూల అంశాలు :
1. ఉద్యోగ ఉపాధి అవకాశాలు :
చేతివృత్తులు కను మరుగయ్యాయి. వ్యవసాయం లాభసాటిగా లేదు. ఉపాధిలేక పల్లెలు కునారిల్లుతున్నాయి. ఉపాధి కేంద్రాలుగా నగరాలు భాసిల్లుతున్నాయి. చదువు కున్న యువకులు ఉద్యోగాలకై నగరాలను ఆశ్రయిస్తున్నారు.

2.వ్యాపార కేంద్రాలు :
పెరుగుతున్న జనాభాకు అను గుణంగా సౌకర్యాలు కల్పించవలసిన బాధ్యత నగరాలపై ఉంది. అందుకే నగరాలు ఎంతోమంది చిరువ్యాపారులకు ఉపాధిని కల్పిస్తున్నాయి.

3. విద్యా సౌకర్యాలు :
నేటి పోటీ ప్రపంచంలో తమ పిల్లలను ముందు వరుసలో నిలబెట్టడానికి తల్లిదండ్రులు తపనపడుతున్నారు. అందుకు అనువైన కార్పొరేట్ విద్యాసంస్థలు నగరాలలో కేంద్రీకృతమై ఉన్నాయి.

4. వైద్య సౌకర్యం :
రకరకాల రోగాలు భయ పెడుతున్న ప్రస్తుత పరిస్థితులలో మెరుగైన వైద్య వి సౌకర్యం తప్పనిసరి. కార్పొరేట్ వైద్యం నగరాలలోనే అందుబాటులో వుంది.

5. ఆధునిక జీవన శైలి :
మారుతున్న కాలంతోపాటు మనిషి అభిరుచులు మారుతున్నాయి. అందుకే విలాసాలకు, వినోదాలకు, ఆధునిక జీవన శైలికి కేంద్రాలైన నగరాల వైపు మనిషి చూస్తున్నాడు.

6. బతకడానికి అనువైన పరిస్థితులు :
పేద, మధ్యతరగతి, ధనిక వర్గ ప్రజలు వారివారి స్థాయిలో బతకడానికి అనువైన పరిస్థితులు పట్టణాల్లో ఉన్నాయి. అందుకే పట్టణాలకు వలసలు పెరిగి పోతున్నాయి.

ప్రశ్న 9.
మీకు నచ్చిన పుస్తకాన్ని గూర్చి సోదరునికి లేఖ వ్రాయండి.
జవాబు:

మెదక్,
10.6.2018.

ప్రియమైన సోదరుడు సాంబశివరావుకు,

నేను బాగానే చదువుతున్నాను. ఈ మధ్య నాన్నగారు బారిష్టరు పార్వతీశం అనే పుస్తకాన్ని ఎగ్జిబిషన్లో కొని తెచ్చారు. నేను దాన్ని చదివాను. పార్వతీశంలోని పల్లెటూరితనమూ, పుట్టినరోజుకు అతని మిత్రులు చేసిన హంగామా భలే బాగున్నాయి. పార్వతీశం ఆవకాయజాడీ, గొడుగు, ట్రంకుపెట్టెలతో విదేశీ ప్రయాణానికి వెళ్ళడం చదివి కడుపుబ్బ నవ్వుకున్నాను. తివాచీ తొక్కకూడదని అనుకొని ప్రక్కగా నడిచి పడటము చదువుతుంటే ఇలాంటివారు ఆ కాలంలో నిజంగా ఉన్నారా అనిపించింది. మొత్తంమీద మొక్కపాటి నరసింహశాస్త్రిగారి ఈ నవల చదివేవారిని ఆకర్షిస్తుందనడం సత్యము. నీవు కూడా సెలవుల్లో గ్రంథాలయానికి వెళ్ళి ఈ పుస్తకం తప్పక చదవగలవు.

ఇట్లు,
నీ అన్నయ్య,
X X X X X

చిరునామా :
ఐ. సాంబశివరావు,
10వ తరగతి,
రామకృష్ణ ఉన్నత పాఠశాల,
నిజామాబాద్.

ప్రశ్న 10.
‘మీకు తెలిసిన ప్రసిద్ధమైన నగర విశేషాలను’ వర్ణిస్తూ కవిత రాయండి.
జవాబు:
నగర జీవితం నగరవాసులకొక వరం !
సకల సదుపాయాల సమాహారం
వినోదాల విన్యాసాల కళాతోరణం.
విశిష్ట వినూత్న భవన నిర్మాణ సమాహారం

విశాల రహదారుల కళాతోరణం
విద్యా వైజ్ఞాన కేంద్రాల నిలయస్థానం
సాహిత్య సమావేశాల మణిహారం
మాన్యనాయకగణా నివాస మందిరం

నివసించాలి ప్రజలందరిక్కడ
సిరిసంపదలతో తులతూగాలిక్కడ
పర్యావరణాన్ని రక్షించి కాపాడాలిక్కడ
అప్పుడే అవుతుంది సుఖమయం నగర జీవనం.

అదనపు వ్యాకరణాంశాలు

PAPER – I : PART – B

1. పర్యాయపదాలు

ఉదయం = తెల్లవారు, ప్రాతఃకాలము, తెలవారు
పువ్వు = పుష్పం, కుసుమం, సుమం
వృక్షం = చెట్టు, తరువు, భూరుహం
తల్లి = జనని, మాత, అంబ
పల్లె = పాలెము, వాడ, గూడెము
మరణం = చావు, మృత్యువు, నిర్యాణం
మనుష్యుడు = నరుడు, మానవుడు, మర్త్యుడు
రైతు = కర్షకుడు, కృషీవలుడు, వ్యవసాయదారుడు
దారిద్య్రం = దైన్యము, దౌర్గత్యము, పేదరికం
పుప్పొడి = పుష్పపరాగం, సుమనోరజం, కుసుమపరాగం
అరణ్యం = విపినం, కాననం, అడవి
పద్మం = తామర, నళినం, పుండరీకం

2. నానార్థాలు

అర్థం = సంపద, శబ్దార్థం, ప్రయోజనం
ఘోష = ఉరుము, ఆవుల మంద, కంచు
తల్లి = అమ్మ, జగదంబ
నరుడు = మనుష్యుడు, అర్జునుడు, ఒక ఋషి
ఉదయము = పుట్టుక, తూర్పుకొండ, ప్రాతః కాలము, ఉన్నతి
కాలు = మండుట, పాదము, పాతిక
సీమ = ఎల్ల, వరిమడి, దిగంతము, ఒడ్డు, విదేశము

3. ప్రకృతి – వికృతులు

ప్రకృతి – వికృతి
అరణ్యం – అటవి
పట్టణం – పట్టము
పుష్పం – పూవు
మనిషి – మనిసి

4. వ్యుత్పత్త్యర్థాలు

నగరము = కొండలవలెనుండు పెద్దపెద్ద భవనములు కలది (పట్టణం)
సౌజన్యం = మంచితనముతో కూడినది (ఒక స్వభావం)
మానవుడు = మనువు నుండి పుట్టినవాడు (నరుడు)

PAPER – II : PART-B

1. సంధులు

1. సవర్ణదీర్ఘ సంధి
సూత్రం : అ, ఇ, ఉ, ఋలకు సవర్ణములైన అచ్చులు పరమైనప్పుడు వాని దీర్ఘము ఏకాదేశమగును.
ఉదా :
నగరారణ్యం – నగర + అరణ్యం
సమాంతర రేఖలు – సమ + అంతర రేఖలు
చైత్రారంభం – చైత్ర + ఆరంభం

2. ఉత్వ సంధి
సూత్రం : ఏమ్యాదులలోని, క్రియాపదాలలోని ఇత్తునకు సంధి వైకల్పికముగానగు.
ఉదా :
ఏమది – ఏమి + అది
తిరగేసేదెవరో – తిరగేసేది + ఎవరో
ఊపిరాడని – ఊపిరి + ఆడని
పూరిల్లు – పూరి + ఇల్లు

2. సమాసాలు

సమాస పదము – విగ్రహవాక్యము – సమాసము పేరు

మహావృక్షం – గొప్పదైన వృక్షం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
పఠనీయ గ్రంథం – పఠనీయమైన గ్రంథం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
మహానగరం – గొప్పదైన నగరం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
పూరిళ్ళు – పూరివైన ఇళ్ళు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
పేదరైతులు – పేదవారైన రైతులు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
సమాంతర రేఖలు – సమాంతరమైన రేఖలు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
మనచూపులు – మనయొక్క చూపులు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
జీవనఘోష – జీవనము యొక్క ఘోష – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
పుప్పొడి – పూల యొక్క పొడి – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
రోడ్ల కూడలి – రోడ్ల యొక్క కూడలి – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
ప్రతిమనిషి – మనిషి మనిషి – అవ్యయీభావ సమాసము
నాలుగురోడ్లు – నాలుగు సంఖ్యగల రోడ్లు – ద్విగు సమాసము
మూడుకాళ్ళు – మూడు సంఖ్యగల కాళ్ళు – ద్విగు సమాసము
నాలుగుకాళ్ళు – నాలుగు సంఖ్యగల కాళ్ళు – ద్విగు సమాసము
నాలుగువైపుల – నాలుగు సంఖ్యగల వైపులు – ద్విగు సమాసము
నగరారణ్యం – నగరం అనే అరణ్యం – రూపక సమాసం
మెర్క్యురీ నవ్వులు – మెర్క్యురీ వంటి నవ్వులు – ఉపమాన పూర్వపద కర్మధారయం
పాదరసం నడకలు – పాదరసం వంటి నడకలు – ఉపమాన పూర్వపద కర్మధారయం
పూరిల్లు – పూరితో ఇల్లు – తృతీయా తత్పురుషము
ఇనప్పెట్టె – ఇనుముతో పెట్టె – తృతీయా తత్పురుషము

3. అలంకారాలు

ప్రశ్న 1.
‘నగారామోగిందా నయాగరా దుమికిందా’
జవాబు:
అంత్యానుప్రాసాలంకారం.

ప్రశ్న 2.
కమలాక్షు నర్చించు కరములు కరములు.
జవాబు:
లాటానుప్రాసాలంకారం.

ప్రశ్న 3.
ఓరాజా ! నీయశశ్చంద్రికలు దిగంతాలకు వ్యాపించాయి.
జవాబు:
రూపకాలంకారం

4. కర్తరి వాక్యాన్ని కర్మణి వాక్యంగా మార్చుట

‘కర్త’ ఆధారంగా రూపొందిన వాక్యాలు కర్తరి వాక్యాలని, ‘కర్మ’ ప్రధానంగా రూపొందించిన వాక్యాలను కర్మణి వాక్యాలని అంటారు.

ఉదా : రామకృష్ణారావు ఆమోదముద్ర వేశారు. (కర్తరి వాక్యం)
రామకృష్ణారావుచే ఆమోదముద్ర వేయబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

వివరణ : (ఆమోదముద్రవేయడం – కర్తకు సంబంధించిన క్రియ ఆమోదముద్ర వేయబడటం – కర్మకు సంబంధించిన క్రియ.)

1. దున్నేవానికి భూమినిచ్చే హక్కు తయారయ్యింది. (కర్తరి వాక్యం)
దున్నేవానికి భూమినిచ్చే హక్కు తయారుచేయ బడింది. (కర్మణి వాక్యం)

2. బూర్గులవారు మంచినిర్ణయాలు తీసుకున్నారు. (కర్తరి వాక్యం)
బూర్గుల వారిచే మంచి నిర్ణయాలు తీసుకొన బడ్డాయి. (కర్మణి వాక్యం)

3. వారి న్యాయవాద పటిమ ఇతరులను అబ్బుర పరచింది. (కర్తరి వాక్యం)
వారి న్యాయవాద పటిమ ఇతరులచే అబ్బుర పరచబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

4. రేఖామాత్రంగా నా భావాలు ఇక్కడ పొందుపరచ బడ్డాయి. (కర్తరి వాక్యం)
రేఖామాత్రంగా నా భావాలు ఇక్కడ పొందు పరిచాను. (కర్మణి వాక్యం)

5. ప్రత్యక్ష కథనం – పరోక్ష కథనం

ప్రత్యక్ష కథనం :
ఇతరులు చెప్పిన దానిని లేక తాను చెప్పిన దానిని ఉన్నది ఉన్నట్టుగా అనుసరించి చెప్పడం. దీనిలో ఇన్వర్టెడ్ కామాస్ ఉంటాయి.
ఉదా :
‘దీన్ని నరికివేయండి’ అని తేలికగ అంటున్నారు.

పరోక్ష కథనం :
అనుకరించిన దానిలోని విషయాన్ని లేక అభిప్రాయాన్ని మాత్రమే అనుకరించడం. దీనిలో ఇన్వర్టెడ్ కామాస్ ఉండవు.

ప్రత్యక్ష కథనం = పరోక్ష కథనం
నేను – నా – నాకు = తాను – తన – తనకు
మేము – మాకు = తాము – తమకు
నీవు – నీకు – నీది = అతడు / ఆమె – అతడికి / ఆమెకు – అతనిది / ఆమెది
మీ – మీకు = వారి వారికి
ఇది – ఇవి – ఇక్కడ = అది అవి – అక్కడ అని మార్పు చెందుతాయి.

1. ప్రత్యక్ష కథనం : ‘నేను నేటి సినిమాలను చూడలేక పోతున్నాను’ అని అమ్మతో అన్నాను.
పరోక్ష కథనం : తాను నేటి సినిమాలను చూడలేక పోతున్నానని అమ్మతో అన్నాడు.

2. ప్రత్యక్ష కథనం : నీకివ్వాల్సింది ఏమీ లేదు అని నాతో అతడన్నాడు.
పరోక్ష కథనం : అతనికివ్వాల్సింది ఏమీలేదని నాతో అన్నాడు.

3. ప్రత్యక్ష కథనం : సుందరకాండ చదవమని నాకు ఉపాధ్యాయుడు చెప్పాడు.
పరోక్ష కథనం : ‘సుందరకాండ చదువుము’ అని నాకు ఉపాధ్యాయుడు చెప్పాడు.

4. ప్రత్యక్ష కథనం : వాళ్ళమ్మ చెప్పింది “భానుప్రకాశ్ ఊరికి వెళ్ళాడు” అని.
పరోక్ష కథనం : వాళ్ళమ్మ చెప్పింది భానుప్రకాశ్ ఊరికెళ్ళాడని.

5. ప్రత్యక్ష కథనం : “ప్రజ్ఞ పద్యాలు బాగా పాడింది” అని అందరనుకుంటున్నారు.
పరోక్ష కథనం : ప్రజ్ఞ పద్యాలు బాగా పాడిందని అందరనుకుంటున్నారు.

6. సామాన్య వాక్యాలను సంక్లిష్ట వాక్యాలుగా మార్చుట

వాక్యాల మార్పిడిలో గుర్తుంచుకోదగిన అంశాలు :
సామాన్య వాక్యం : సమాపక క్రియ కల్గి కర్త, కర్మలు గల వాక్యం సామాన్య వాక్యం.
ఉదా :
రాముడు సీతను పెండ్లాడెను.

సంక్లిష్ట వాక్యం : ఒక సమాపక క్రియ; ఒకటి గాని, అంత కంటే ఎక్కువగాని అసమాపక క్రియలు గల వాక్యం సంక్లిష్ట వాక్యం. సమాపక క్రియగలది ప్రధాన వాక్యంగా, అసమాపక క్రియగలది ఉపవాక్యంగా ఉంటుంది. అసమాపక క్రియ భూతకాలాన్ని సూచిస్తుంది.

ఉదాహరణలు :

I. క్రింది సామాన్య వాక్యాలను సంక్లిష్ట వాక్యంగా మార్చండి.

ప్రశ్న 1.
నేను గుంటూరు వచ్చాను. శారదానికేతనంలో చేరాను.
జవాబు:
నేను గుంటూరు వచ్చి శారదానికేతనంలో చేరాను.

ప్రశ్న 2.
రవి బాగా చదివాడు. రవి పరీక్ష వ్రాశాడు.
జవాబు:
రవి బాగా చదివి పరీక్ష వ్రాసాడు.

ప్రశ్న 3.
గోపాల్ బాగా చదువుతాడు. గోపాల్ తొమ్మిదింటికే నిద్రపోతాడు.
జవాబు:
గోపాల్ బాగా చదివి తొమ్మిదింటికే నిద్రపోతాడ

ప్రశ్న 4.
గీత బాగా నృత్యం నేర్చుకొంది. గీత బాగా నృత్యం చేసింది.
జవాబు:
గీత బాగా నృత్యం నేర్చుకొని, చేసింది.

ప్రశ్న 5.
మంచి రచనలను వ్రాయండి. మంచి మెప్పు పొందండి.
జవాబు:
మంచి రచనలను వ్రాసి మెప్పు పొందండి.

ప్రశ్న 6.
నా మల్లెలు ఎంతోమంది యువతులు ధరించారు. ఆనందించారు.
జవాబు:
నా మల్లెలు ఎంతోమంది యువతులు ధరించి ఆనందించారు.

These TS 10th Class Telugu Important Questions 10th Lesson గోలకొండ పట్టణము will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Telugu 10th Lesson Important Questions గోలకొండ పట్టణము

PAPER – I : PART – A

I. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (స్వీయరచన)

1. లఘు సమాధాన ప్రశ్నలు మార్కులు

అ) కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
ఇబ్రహీం కుతుబ్షా గురించి రాయండి.
జవాబు:
ఇబ్రహీం కుతుబ్షా విద్యాప్రియుడు. ఇతనికి కులమత భేదాలు లేవు. ఇతని ఆస్థానంలో కవులు, పండితులను పోషించేవారు. ఇతని ఆస్థానంలో నిరంతరం విద్యాగోష్టి సాగేది. పండితులను ఘనంగా సన్మానించేవాడు. తెలుగు భాషపైన అభిమానం కలవాడు. జంతు రక్షణకు ప్రాధాన్యం ఇచ్చేవాడు. ద్రాక్ష తోటల పెంపకాన్ని ప్రోత్సహించే వాడు. ప్రజల ఆరోగ్య రక్షణకు ప్రాధాన్యం ఇచ్చేవాడు.

ప్రశ్న 2.
‘బాల్బోవా వృక్షాన్ని సుల్తాన్ అబ్దుల్లా కుతుబ్షా ఆఫ్రికా నుండి తెప్పించాడు’. దీనిని బట్టి నీవేమి గ్రహించావు?
జవాబు:
గోలకొండ నవాబులకు ఇతర దేశాలతోనే కాక, ఇతర ఖండాలతో కూడా సంబంధ బాంధవ్యాలు ఉండేవి. ఇతర దేశాల వ్యాపారులు కూడా గోలకొండతో వ్యాపార సంబంధాలకు ప్రాధాన్యతను ఇచ్చేవారు.

గోలకొండ నవాబులు కళలకు, కళా ఖండాలకు ప్రాధాన్యతను ఇచ్చేవారు. అపురూప మైనది ఏదైనా, ప్రపంచంలో ఎక్కడ ఉన్నా, ఎంత ఖర్చయినా తెప్పించే వారు. దానిని జాగ్రత్తగా సంరక్షించేవారు అని గ్రహించాను.

ప్రశ్న 3.
గోలకొండ పట్టణములో వీధులు విశాలముగా ఎందుకు ఉండేవి ?
జవాబు:
గోలకొండ పట్టణములో జనసమ్మర్థం ఎక్కువ. పరిపాలకులు, అధికారులు, సామాన్య ప్రజలు తిరగడానికి వీధులు విశాలంగా ఉండేవి. గోలకొండ పట్టణంలో ఏనుగులు, ఒంటెలు, గుఱ్ఱాలు కూడా ఎక్కువగా ఉండేవి. అవి రాజవీధులలో ఎక్కువగా తిరిగేవి. ఇటువంటి పెద్ద పెద్ద జంతువులు, మానవులు తిరగాలంటే వీధులు చాలా విశాలంగా ఉండాలి కదా ! అందుకే గోలకొండ పట్టణంలోని వీధులు విశాలంగా ఉండేవి.

ప్రశ్న 4.
ఇబ్రహీం కుతుబ్షా సరదార్లను, భాగ్యవంతులను కోట లోపల మేడలు కట్టవలసినదిగా ఎందుకు ఆజ్ఞాపించాడు ?
జవాబు:
సాధారణంగా ధనవంతుల ఇండ్లలోనే దొంగతనాలు ఎక్కువ జరుగుతాయి. దొంగలు కూడా సామాన్యుల ఇళ్ళను దొంగతనానికి ఎంచుకోరు. ధనవంతులనే లక్ష్యంగా పెట్టుకొంటారు.

ప్రభుత్వానికి పన్నుల రూపంలో ఎక్కువ ధనాన్ని చెల్లించేది ధనవంతులే. వారిని కాపాడడం ప్రభుత్వం యొక్క కనీస ధర్మం. కోట బయట ఉంటే ధనవంతులను దొంగల బారి నుండి కాపాడడం కష్టం. కోట లోపలయితే సైన్యం ఉంటుంది. కనుక దొంగతనాలకు అవకాశం తక్కువ. అందుచేత ధనవంతులను, సరదార్లను కోటలోపల మేడలు కట్టుకోమని ఇబ్రహీం కుతుబ్షా ఆజ్ఞాపించాడు.

ప్రశ్న 5.
ఇబ్రహీం కుతుబ్షా పన్నెండు భిక్షా గృహాలను ఎందుకు నిర్మించాడు ?
జవాబు:
కనీసం తిండికి కూడా లేని పేదవారు భిక్షాటన చేస్తారు. వారు అనాథలు. వారిలో అవయవాలు సరిగ్గా లేనివారుంటారు. వృద్ధులు ఉంటారు. తల్లి దండ్రులెవరో తెలియని పిల్లలుంటారు. ఏ ఆధారం లేనివారుంటారు. వారికి ఆశ్రయం కల్పించవలసిన బాధ్యత ప్రభుత్వానిది. అటువంటి యాచకులకు భోజనం, వసతి కల్పించడం ప్రభుత్వం యొక్క కనీస బాధ్యత. అందుకే ఇబ్రహీం కుతుబ్షా 12 భిక్షా గృహాలను నిర్మించి యాచకులకు ఆశ్రయం కల్పించాడు.

ప్రశ్న 6.
గోల్కొండ పట్టణంలోకి కొత్తవారికి ప్రవేశం ఉండేదా ? కాదా ? ఎందుకు ?
జవాబు:
గోలకొండ పట్టణంలోకి క్రొత్తవారికి ప్రవేశం దుర్లభం. ‘దారోగా’ నుండి అనుమతి పత్రం ఉంటేనే రానిచ్చేవారు. లేదా రాజోద్యోగులు పరిచయం ఉన్న వారిని రానిచ్చేవారు. కొత్తగా వచ్చినవారిని రక్షక భటులు చాలా తనిఖీలు చేసేవారు. ఎందుకంటే వారి వద్ద ఉప్పు కాని, పొగాకు కాని ఉందేమో అని అధికారులు తనిఖీ చేసేవారు. ఉప్పు, పొగాకు వల్ల రెవెన్యూ వసూలు ఎక్కువగా ఉండేది. అందుకే ఎక్కువగా తనిఖీలు నిర్వహించేవారు.

కొత్తవారి వలన ఎక్కువగా వస్తాయి. రెవెన్యూ వచ్చే వస్తువులు అక్రమంగా తరలిపో తాయనే అనుమానం కూడా కారణం. అందుచేతనే కొత్త వారికి ప్రవేశం ఉండేది కాదు.

ప్రశ్న 7.
ఆదిరాజు వీరభద్రరావు రచనలను పేర్కొనండి. (Mar.’17)
జవాబు:
తెలంగాణ తెలుగుకవుల్లో ఆదిరాజు వీరభద్రరావు ప్రసిద్ధులు. వీరి రచనలు తెలంగాణ సాహిత్యాన్ని సుసంపన్నం చేశాయి. వీరి రచనల్లో ‘మన తెలంగాణ’ అనే వ్యాససంపుటి ప్రసిద్ధమైంది.

ఆదిరాజు వీరభద్రరావు గారి రచనలు : ప్రాచీనాంధ్ర నగరములు, లలిత కథావళి, రత్నప్రభ, జీవిత చరితావళి, జీవిత చరిత్రలు, నవ్వుల పువ్వులు, మిఠాయి చెట్టు, షితాబ్ ఖాన్. సంగ్రహాంధ్ర విజ్ఞానకోశంలో యాభై వ్యాసాలు రాశాడు.

2. వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు మార్కులు

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు పదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
ఉమ్రావుల పటాటోపం వివరించండి.
జవాబు:
ఉమ్రావులు బజారులలో వెళ్ళేటపుడు చాలా పటాటోపంతో వెళ్ళేవారు. ఒక ఉమ్రావు బయలు దేరితే అతని ముందు ఒకటో, రెండో ఏనుగులు బయల్దేరేవి. వాటి మీద జెండాలతో భటులు కూర్చొనేవారు. తర్వాత గుఱ్ఱాలపై 50 లేక 60 మంది భటులు ఆయుధాలు ధరించి వెళ్ళేవారు.

వీరి వెనుక బాకాలు, సన్నాయిలతో కొందరు వెళ్ళేవారు. వీరి వెనుక ఉమ్రావు గుఱ్ఱంపై వచ్చేవాడు. అతనికి 40 మంది అంగరక్షకులుండేవారు. కొందరు విసనకర్రలతో విసిరేవారు. ఒకడు గొడుగు పట్టేవాడు.

మరొకడు హుక్కాతో వచ్చేవాడు. ఒకడు పూర్ణ కుంభాలతో వచ్చేవాడు. తర్వాత ఒక పల్లకిని నలుగురు మోసుకొని వచ్చేవారు. తర్వాత నలుగురు పల్లకితో వచ్చేవారు. తర్వాత ఒంటెలపై తప్పెటలు వాయిస్తూ వచ్చేవారు. నవాబుగారికి ఇష్టమయినపుడు పల్లకిలో వెళ్ళేవాడు.

ప్రశ్న 2.
గోలకొండ పట్టణంలోని కట్టడాల ద్వారా పరిపాలనకు ప్రయోజనాలేమిటి ?
జవాబు:
గోలకొండ పట్టణాన్ని ఒక పద్ధతి ప్రకారం నిర్మించారు. దీని నిర్మాణ పథక కర్త ఆజంఖాన్ అనే ఇంజనీరు. పట్టణ నిర్మాణం వలననే పరిపాలన పటిష్ఠంగా సాగుతుంది.

వీధులు విశాలంగా నిర్మించడం వలన ట్రాఫిక్ సమస్యలు చాలా తక్కువగా ఉండేవి. సర్దార్లను, భాగ్యవంతులను కోట లోపల మేడలు కట్టుకోమని ఆజ్ఞాపించడం ద్వారా ధనవంతుల రక్షణను కట్టు దిట్ట౦ చేశారు.

ఉద్యోగులకు భవనాలు కట్టించడం ద్వారా, వారికి సౌఖ్యాలు కల్పించారు. దానివల్ల ఉద్యోగులు సమయానికి కార్యాలయాలకు రాగలరు. పని మీద పూర్తిగా దృష్టి పెడతారు.

భిక్షా గృహాల వలన యాచకులకు కూడా సౌఖ్యం కల్పించారు. దీని వలన నేరాల సంఖ్య తగ్గుతుంది. పాఠశాలలు నిర్మించారు. దాని వలన భావి తరాలకు విజ్ఞానం అందుతుంది. చదువు వలన మాత్రమే ఉత్తమ సమాజం రూపొందుతుంది. పాఠశాలల నిర్మాణం ద్వారా ఉత్తమ సమాజానికి విత్తనాలు చల్లారు.

విదేశీ రాయబారులకు ప్రత్యేక నివాసాలు కట్టడం ద్వారా విదేశాల దృష్టిలో పరువు ప్రతిష్ఠలు పెంచారు.

ప్రశ్న 3.
గోలకొండ పట్టణ వైభవాన్ని వివరించండి. (June ’16)
జవాబు:
పట్టణమనగా గోలకొండ పట్టణమనియే దక్షిణా పథమున ప్రసిద్ధి. గోలకొండ దుర్గమనగా ఒక్క కోట కాదు, మూడు కోటలు. గోలకొండ పట్టణ నిర్మాణ పథకమునకు కర్త ఆజంఖాన్ అను ఇంజనీరు అని తెలియుచున్నది. ఈతడే పట్టణము యొక్క రూపు రేఖలను దిద్దినవాడు.

గోలకొండ పట్టణములో ఏనుగులు, ఒంటెలు, గుఱ్ఱాలు అధిక సంఖ్యలో నుండి పట్టణములో సందడిగా సంచరించు చుండెను. గోలకొండ పట్టణం అలంకార భూయిష్టముగా ఉంటుంది. గోలకొండ పట్టణములో ఉద్యానవన నిర్మాణమునందు విలక్షణమయి, ఆకర్షణీయ మైనట్టివి మిద్దెల మీది తోటలు, భవనముల పైభాగము ఎంతో మనోహరంగా నిర్మించినారు. ఈ విధంగా ఆనాటి చరిత్ర, సంస్కృతి మనకు తెలుస్తోంది.

PAPER – II : PART – A

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

అపరిచిత గద్యాలు

1. కింది పేరాను చదివి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

ఒకప్పుడు మానవజాతి ప్రగతికి సంకేతాలుగా భావింపబడిన సాంకేతిక అద్భుతాలు ఈవేళ పర్యా వరణానికి పెద్ద ప్రమాదాలుగా పరిణమిస్తున్నాయి. మన పరిశ్రమలు, కర్మాగారాలు, వాహనాలు, రక రకాల విద్యుత్ పరికరాలు పర్యావరణ కాలుష్యానికి ముఖ్యమైన కారణాలుగా ఉంటున్నాయి. వాతా వరణంలో బొగ్గుపులుసు వాయువులు, గ్రీన్ హౌస్ వాయువులు ఎక్కువవుతున్నాయి. వీటి వలన తీవ్రమయిన పర్యావరణ సమస్యలు ఏర్పడతాయని శాస్త్రవేత్తలు హెచ్చరిస్తున్నారు. 2050 నాటికి 15 మించి 35 శాతం జంతువులు నశించిపోయే ప్రమాదముందనిశాస్త్రవేత్తలు అభిప్రాయపడు
తున్నారు.

ప్రశ్నలు – సమాధానములు

ప్రశ్న 1.
వాతావరణ కాలుష్యానికి కారణమయిన వాయువేది ?
జవాబు:
బొగ్గుపులుసు వాయువు

ప్రశ్న 2.
జంతువులు ఎందుకు నశించిపోతాయి ?
జవాబు:
వాతావరణ కాలుష్యం వలన

ప్రశ్న 3.
మానవులు ఉపయోగించే వాహనాలలో కాలుష్యం కలిగించనిదేది ?
జవాబు:
సైకిలు

ప్రశ్న 4.
వాతావరణ కాలుష్య నివారణకు ఏం చేయాలి ?
జవాబు:
చెట్లను ఎక్కువగా పెంచాలి

ప్రశ్న 5.
పెద్ద ప్రమాదం ఏమిటి ?
జవాబు:
వాతావరణ కాలుష్యం

2. క్రింది గద్యాన్ని చదివి ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

సముద్రగర్భంలో ఆయుధ పాణులైన సైనికుల్లాంటి ప్రాణులున్నాయంటే నమ్మశక్యం కాదు. అయినా ఇది నిజం. సముద్రగర్భంలో ఒక ప్రత్యేకమైన నత్తజాతి ఉంది. ఈ నత్తల శరీరం మీద పాదాల అడుగున ఇనుప పొలుసులు ఉంటాయి. మామూలు నత్తల కున్న వీపుమీది పై తొడుగు వీటికి ఉండదు. పాదాల అడుగున ఉన్న ఈ ఇనుప పొలుసులే క్రమంగా నత్తల పై తొడుగుగా మారి ఉండవచ్చునని సముద్ర జల జీవశాస్త్రవేత్తలు భావిస్తున్నారు. ఇవి శత్రువులను ఆ ఇనుప తొడుగులతో ఎదుర్కొంటాయి.

ప్రశ్నలు

1. సముద్రగర్భంలో ఏది నమ్మశక్యంకాదు ?
జవాబు:
ఆయుధపాణులైన సైనికుల్లాంటి ప్రాణులున్నాయంటే నమ్మశక్యం కాదు.

2. వేటిమీద పొలుసులు ఉన్నాయి ?
జవాబు:
ఒక ప్రత్యేకమైన నత్తజాతి శరీరం మీద.

3. సైనిక నత్తలు శత్రువులను ఎలా ఎదుర్కొంటాయి ?
జవాబు:
ఇనుప తొడుగులతో శత్రువులను ఎదుర్కొంటాయి.

4. “పాదాల అడుగున” దీనిలో ఏ సంధి పదం కలదు ?
జవాబు:
లులనల సంధి.

5. చిత్ర విచిత్రమైన జలచరాలు ఎక్కడ ఉంటాయి ?
జవాబు:
సముద్రగర్భంలో.

3. క్రింది గద్యాన్ని చదివి ప్రశ్నలకు సరైన సమాధానాలు వ్రాయండి

“దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్స” అని సాహితీ సమరాంగణ సార్వభౌములచే ప్రశంసింపబడిన భాష మన తెలుగుభాష, భాషాభ్యుదయమునకు సాహిత్య సంపద జీవగర్ర. ఆదికవి నన్నయభట్టారకుని నాటినుండి నేటి వరకు ఆంధ్ర భాషా సాహిత్యము అవిచ్ఛిన్నముగా, బహు-ముఖములుగా రాణించి మించినది. ముద్రణాది సౌకర్యములు ఏర్పడిన తరువాత మన తెలుగు భాషలో ప్రాచీన కావ్య పురాణాది వివిధ గ్రంథములు ప్రచురింపబడి సుప్రకాశితములయ్యెను.

ప్రశ్నలు – సమాధానములు

1. తెలుగు భాష ఏమని ప్రశంసింపబడినది ?
జవాబు:
తెలుగు భాష “దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్స” అని ప్రశంసింపబడింది.

2. ముద్రణా సౌకర్యము ఏర్పడుట ద్వారా భాషకు కల్గిన ప్రయోజనమేమి ?
జవాబు:
తెలుగు భాషలో ప్రాచీన కావ్య పురాణాది గ్రంథములు ప్రచురింపబడ్డాయి.

3. ఆదికవి ఎవరు ?
జవాబు:
ఆదికవి నన్నయ భట్టారకుడు.

4. భాషాభ్యుదయమునకు ఏది జీవగర్ర ?
జవాబు:
భాషాభ్యుదయానికి సాహిత్య సంపద జీవగర్ర.

5. సాహిత్యరంగంలో, యుద్ధరంగంలో రెండింటి లోను చక్రవర్తి అని చెప్పిన పదం ఏది ?
జవాబు:
సాహితీ సమరాంగణ సార్వభౌముడు.

4. క్రింది పేరా చదివి ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

కుందుర్తి ఆంజనేయులు రచించిన వచన పద్య ఖండిక ‘నగరంలో వాన’ కవిత్వంలా మొదలై రాజకీయ శాసనంతో అంతం అవుతుంది. అందరూ వాస్తవికత నుంచి వ్యంగ్యాన్ని పుట్టిస్తే, ఇందులో కవి వ్యంగ్యం నుంచి వాస్తవికతను సృష్టిస్తాడు. ప్రబంధకవి అయ్యలరాజు రామభద్రుడు వర్షధార నుంచి కవితాధారను శ్లేషించాడు. అది కేవలం శబ్దగతమైన శ్లేష మాత్రమే. ఇందులో భావసంఘర్షణ నుంచి వెలువడిన వ్యంగ్యం గుబాళిస్తుంది.

కవి భావుకత వ్యంగ్య ధనువును ఎక్కు పెడితే, సంస్కారం వాస్తవికత భాగాన్ని గుండెలకు గురిపెట్టి కొడుతున్నది. ఆ దెబ్బ తప్పదు. అది ఎంత సున్నితంగా తాకుతుందో అంత గాఢంగా ముద్ర వేస్తుంది. వచన పద్యం ఎంత సహజమైన ఛందస్సో, ఈ ఖండికలోని రచన కూడా అంత సహజంగా రూపుదిద్దుకున్నది. కుందుర్తి వాన కురిసింది నగరంలోనే అయినా, ఆ వానలో తడి సింది మాత్రం సామాన్యుడి జీవనమే ! ఇందులో వాన కేవలం కేన్వాసు మాత్రమే. దాని ఆధారంగా చేసుకుని కవి చిత్రించిన వాస్తవిక దృశ్యాలు మనల్ని నిలబెట్టి ఆలోచింపజేస్తాయి.

ప్రశ్నలు – సమాధానములు

1. ‘నగరంలో వాన’ దేనితో అంతమవుతుంది ?
జవాబు:
రాజకీయ శాసనంతో అంతమవుతుంది.

2. కవి దేనినుంచి వాస్తవికతను సృష్టిస్తాడు ?
జవాబు:
కవి వ్యంగ్యం నుంచి వాస్తవికతను సృష్టిస్తాడు.

3. కుందుర్తి నగరంలో వాన కవితను ఏ శైలిలో రాశాడు ?
జవాబు:
కుందుర్తి ‘నగరంలో వాన’ కవితను ‘వచన పద్య ఛందస్సు’ లో వ్రాశారు.

4. నగరంలో వాన కవితలోని ప్రధానాంశం ఏమిటి ?
జవాబు:
సామాన్యుడి జీవనమే ప్రధానాంశం.

5. మనల్ని ఆలోచింపచేసేవి ఏవి ?
జవాబు:
కవి చిత్రించిన వాస్తవిక దృశ్యాలు మనల్ని నిలబెట్టి ఆలోచింపచేస్తాయి.

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (5 మార్కులు)

సృజనాత్మక ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
మీ పల్లె గురించి వివరిస్తూ కవిత రాయండి.
జవాబు:
మా పల్లె

మా పల్లె అందిస్తోంది కలుషితం కాని ఆహారం. మా పల్లె అందిస్తోంది మంచి మనసుల సహవాసం. మా పల్లె కలిగిస్తోంది పక్షులు, జంతువులకు ఆవాసం. మా పల్లె అందిస్తోంది బడిలో చక్కటి చదువులు మా కోసం.
మా పల్లె నేర్పిస్తోంది ఎక్కడా తలవంచని శౌర్య పౌరుషాలు.
మా పల్లె పాడిపంటలకు ఆలవాలం.
చిరునవ్వుకు చిరునామా మా పల్లె రండి. రండి……

ప్రశ్న 2.
గోలకొండ పట్టణం గురించి మీ మిత్రునకు లేఖ రాయండి.
జవాబు:

హైదరాబాదు,
X X X X X.

ప్రియనేస్తమా సుభాష్,

గోలకొండ పట్టణం చరిత్ర ప్రసిద్ధి గల పట్టణం. గోలకొండ మూడు కోటల నిలయం. గోలకొండ పట్టణ నిర్మాణ పథక కర్త ఆజంఖాన్ అనే ఇంజనీరు.

ఈ పట్టణంలో ఏనుగులు, గుఱ్ఱాలు, ఒంటెలు ఎక్కువగా ఉండేవి. జనం కూడా చాలా మంది ఉండేవారు. వీధులు చాలా విశాలంగా ఉండేవి.

గోలకొండ పట్టణాన్ని నలుగురు నవాబులు అద్భుతంగా అభివృద్ధి చేశారు. అనేక భవనాలు కట్టించారు. అందమైన ఉద్యానవనాలు కూడా ఏర్పరచారు. మిద్దెల మీది తోటలు గోలకొండ ప్రత్యేకత.

నీవు దర్శించిన వరంగల్లు పట్టణం ప్రత్యేకతలురాయి.

ఇట్లు,
నీ స్నేహితుడు,
X X X X.

చిరునామా :

వై. సుభాష్, నెం. 20,
10వ తరగతి, జిల్లా పరిషత్ ఉన్నత పాఠశాల,
మధిర, ఖమ్మం జిల్లా.

ప్రశ్న 3.
చక్కటి గోలకొండ నగరాన్ని నిర్మించి ఇచ్చిన ఆజంఖాన్ ను అభినందిస్తూ ఒక అభినందన పత్రం రాయండి.
జవాబు:
గోలకొండ నిర్మాత ఆజంఖాన్కు సమర్పించు

అభినందన పత్రం

అలనాటి మేటి ఇంజనీర్ ఆజంఖాన్ !

నీ మేధకు అపురూప సాక్ష్యం గోలకొండ పట్టణం. 500 సంవత్సరాలు దాటినా నీ కళాత్మక సృష్టి కొత్తకొత్తగానే కనిపిస్తోంది. ఆ భవన నిర్మాణాలు మీ ఆలోచనా పటిష్ఠతను చెబుతున్నాయి. ఆ వీధుల వైశాల్యం నీ హృదయ విశాలతను చాటు తున్నాయి. రమ్యమైన ఉద్యానవనాలు అందమైన మీ కళాత్మక దృష్టికి దర్పణం పడుతున్నాయి. నీ వంటి మహోన్నతుడిని అభినందించడం మా అదృష్టం. అందుకోండి మా అభినందన మందారమాల.

ఇట్ల
గోలకొండ పట్టణ అభివృద్ధి కమిటీ.

ప్రశ్న 4.
ఇటీవల నీవు సందర్శించిన చారిత్రక కట్టడాన్ని వివరిస్తూ మిత్రునికి లేఖ రాయండి.
జవాబు:

సిరిపూర్ కాగజ్నగర్,
తేది : ……………

ప్రియ మిత్రమా,

నేను ఇక్కడ క్షేమం. నువ్వూ అక్కడ క్షేమంగా ఉన్నావని తలుస్తాను. ముఖ్యంగా ఈ లేఖ రాయడంలో ఉద్ధేశ్యం ఏమిటంటే నేను ఇటీవల మన ప్రఖ్యాత చారిత్రక కట్టడం రామప్ప గుడిని సందర్శించాను. దాని విశేషాలను నీతో పంచుకుందామని అనుకొంటు న్నాను. రామప్ప దేవాలయాన్ని ఓరుగల్లును పరిపాలించిన కాకతీయ రాజులు నిర్మించారు. ఇది హైదరాబాదు 157 కి.మీ. దూరంలో వరంగల్ జిల్లా పాలంపేరు అనే ఊరి దగ్గర ఉంది. ఇక్కడ ప్రధాన దైవం రామలింగేశ్వరస్వామి.

ఈ ఆలయం దానిలోని దైవం పేరు మీదుగా కాక, దానిని చెక్కిన శిల్పి రామప్ప పేరు మీదుగా ప్రసిద్ధి చెందటం విశేషం. ఇక్కడ శిల్ప సంపద కాకతీయులు కళాభిరుచికి నిదర్శనం. ఎత్తైన పీఠం పై నల్లరాతితో చెక్కబడిన పెద్ద శివలింగం చక్కగా ఉంది. ఈ ఆలయానికి ఎదురుగా ఉన్న నందికి ఒక ప్రత్యేకత ఉంది. ఏ దిశ నుండి చూసినా నంది మనవైపే చూస్తున్నట్లు ఉంటుంది. ఇక్కడ ఇటుకలు నీటిమీద తేలుతూ ఉంటాయి. ఇక్కడ కాకతీయుల శిల్ప చాతుర్యం నాకు చాలా ఆనందాన్ని కలుగజేసింది. మరో ఉత్తరంతో మరలా కలుస్తాను సెలవు.

ఇట్లు,
నీ ప్రియ మిత్రుడు,
X X X X.

చిరునామా :

క్రొత్త నాగేశ్వర్,
ఇం. నెం. 3-256,
గాంధీ నగర్,
నల్లగొండ,

ప్రశ్న 5.
‘గోలకొండ పట్టణము’ లోని అందచందాలను ‘వచన కవిత’ రూపంలో రాయండి.
జవాబు:
గోలకొండ దక్షిణాపథమ్మున అలరె
జగతికి జాగృతిని కల్పించె
తెలంగాణమ్ములన మకుటాయమానమ్ముగ
నిలచె గగన తలంబుదాక !

శిల్పకళావైభవంబున కొదువలేదు
నిర్మాణ కౌశలమ్మునకు ఎదురు లేదు
ప్రకృతిరమణీయతకు తిరుగులేదు
చూచినంతనే చూడాలనిపించు

వ్యాపార సామ్రాజ్యమునకు నెలవుగా నిలిచె
రామదాసు కీర్తనలకు ఆలవాలమాయె
పాలకుల ఏలుబడిలో జీవకారుణ్యం అలరె

సకల వసతులకు మూలకేంద్రమాయె.

అదనపు వ్యాకరణాంశాలు

PAPER – I : PART – B

1. సొంతవాక్యాలు

1. పెంపుసొంపులు : నగరం పెంపుసొంపులకై ముఖ్యమంత్రిగారు బాగా కష్టపడుతున్నారు.

2. మిరుమిట్లు గొలుపు సర్కసువారు ఏర్పాటు చేసిన దీప కాంతులు కళ్ళకు మిరుమిట్లు గొలుపు తున్నాయి.

3. రాకపోకలు : దేశంలో రాకపోకలకై అనేక రహదారులు కలవు.

2. పర్యాయపదాలు

ఏనుగు = దంతి, హస్తి, ద్విరదము, గజము, అనే కపము
ఒంటె = లొట్టె, లొట్టిపిట్ట, ఉష్ట్రము, వాసంతము
గుఱ్ఱము = ఘోటకము, వీతి, తురగము, తురంగము
ద్రాక్ష = కృష్ణ, గోసన్తి, మధురస, స్వాద్వి
మేడ = ఉపకారిక, పురము, నగరు, సౌదము
వర్తకుడు = వైదేహకుడు, వణిజుడు, సార్ధవాహుడు, వైగముడు
హర్మ్యము = మేడ, ప్రాసాదము, సౌధము, భవనము
ధ్వజము = పతాకము, కేతనము, టెక్కెము, జెండా
జైలు = చెరసాల, కారాగృహము, ఖైదు
హాటకం = బంగారం, సువర్ణం, పసిడి, హేమం,
భార్య = పతి, ఇల్లాలు, ఆలి
పోరాటం = యుద్ధము, సంగ్రామము, సమరము
బాట = దారి, మార్గము
భర్త = ధవుడు, నాథుడు, పతి, మగడు

3. వ్యుత్పత్త్యర్థాలు

రాజధాని = రాజు నివసించే ప్రధాన పట్టణము (రాచవీడు)
భవనము = బాలురు దీనియందు పుట్టుదురు (ఇల్లు)
నందనము= సంతోషపెట్టునది (ఇంద్రుని ఉద్యాన వనము)
హర్మ్యము = మనస్సును హరించునది (ధనికుని గృహము)

4. నానార్థాలు

పట్టణము = రాజధాని, ఉత్తరీయము, వస్త్రము
సమ్మర్దము = గుంపు, రాపిడి, యుద్ధము, త్రొక్కుట
జలము = నీళ్ళు, జడము, కురువేర, ఎఱ్ఱ తామర
శిఖరము = అగ్రము, కొండ కొన, మండపము
గాలి = వాయువు, పిశాచము, దుర్భాష
ధర = నేల, మెదడు, వెల, రక్తనాళము
అంబరము = వస్త్రము, ఆకాశము
ఆశ = కోరిక, దిక్కు
పేరు = నామధేయం, కీర్తి, అధికం, హారము
క్షేత్రము = చోటు, పుణ్యస్థానం, శరీరము, భూమి

5. ప్రకృతి – వికృతులు

రూపము – రూపు
స్త్రీలు – ఇంతులు
మృత్యువు – మిత్తి
భీతి – బీతు
దేవాలయము – దేవళము
ముఖము – మొగము
రాజ్ఞి – రాణి
కర్పూరము – కప్పురము
పట్టణము – పట్నము, పట్టము
నాణకము – నాణెము
హృదయము – ఎద, ఎడ,ఎడద
యజ్ఞం – జన్నం
గుచ్ఛము – గుత్తి
భటుడు – బంటు
యోధులు – జోదులు
స్తంభము – కంబము
భీతి – భీతు
ప్రయాణం – పయనం
ఆజ్ఞ = ఆన
గృహము = గీము
రాట్టు = ఱేడు
భక్తి – బత్తి
కవిత – కైత
దిశ – దెస
కావ్యము – కబ్బము
దక్షిణము – దక్కిణము
భాష – బాస
పల్యంకిక – పల్లకి
విద్య – విద్దె
శిఖ – సిగ
ఉష్ట్రము – ఒంటె

PAPER – II : PART – B

1. సంధులు

1. సవర్ణదీర్ఘ సంధి

సూత్రం : అ, ఇ, ఉ, ఋలకు సవర్ణములైన అచ్చులు పరమగునపుడు వాని దీర్ఘములు ఏకాదేశమగును.

ఉదా : దేవాలయాలు = దేవ + ఆలయాలు
ఉపాహరము = ఉప + ఆహారము
క్రమాభివృద్ధి = క్రమ + అభివృద్ధి
సౌకర్యార్థము = సౌకర్య + అర్థము
విక్రయాదులు = విక్రయ + ఆదులు
రాజాదరణము = రాజ + ఆదరణము
సింగరాచార్య = సింగర + ఆచార్య
హటకాంబర = హటక + అంబర
తెలగనార్యుని = తెలగన + ఆర్యుని
రాజాజ్ఞ = రాజ + ఆజ్ఞ
పటాటోపము = పట + ఆటోపము
శస్త్రాదులు = శస్త్ర + ఆదులు
కార్యాలయము = కార్య + ఆలయము

2. గుణ సంధి

సూత్రం : అకారమునకు ఇ, ఉ, ఋ లు పరమైనపుడు క్రమముగా ఏ, ఓ, ఆర్లు ఏకాదేశమగును.

ఉదా :
రమ్యోద్యానములు = రమ్య + ఉద్యానములు
రాజోద్యోగులు = రాజ + ఉద్యోగులు
సంవరణోపాఖ్యానము = సంవరణ + ఉపాఖ్యానము

3. వృద్ధి సంధి

సూత్రం : అకారమునకు ఏ – ఐలు పరమగునపుడు
‘ఐ’ కారమును, ‘ఓ ఔలు పరమగునపుడు ‘ఔ’
కారమును ఏకాదేశమగును.
‘ఐ – ఔ’ లను వృద్ధులు అని అందురు.
ఉదా : ఏకైక = ఏక + ఏక

4. యణాదేశ సంధి

సూత్రం : ఇ – ఉ – ఋ లకు అసమానమయిన అచ్చులు పరమగునప్పుడు క్రమంగా య – వ – ర లు ఆదేశమగును.
ఉదా : అత్యంత = అతి + అంత

5. అనునాసిక సంధి

సూత్రం : క – చ – ట – త – ప లకు న – మ లు పరమైతే క్రమంగా జ్ఞ – ఞ ణ న – మలు ఆదేశమగును.
ఉదా : వాఙ్మయము = వాక్ + మయము

6. లులనల సంధి

సూత్రం : లు- ల – న లు పరంబగునపుడు ఒకానొకచో ముగామంబునకు లోపంబును దత్పూర్వ స్వరంబునకు దీర్ఘంబును విభాషనగు.
ఉదా : వజ్రాలు = వజ్రము + లు

2. సమాసాలు

సమాస పదము – విగ్రహవాక్యము – సమాసము పేరు

గోలకొండ పట్టణము – గోలకొండ అను పేరుగల పట్టణము – సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
మజ్నూ బురుజు – మజ్నూ అను పేరు గల బురుజు – సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
హైదరాబాద్ నగరము – హైదరాబాద్ అను పేరు గల నగరము – సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
మచిలీపట్టణము – మచిలీ అను పేరుగల పట్టణము – సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
బంజారా దర్వాజ – బంజారా అను పేరుగల దర్వాజ – సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
మూడు కోటలు – మూడు సంఖ్య గల కోటలు – ద్విగు సమాసం
ఏడు మైళ్ళు రెండు – ఏడు సంఖ్యగల మైళ్ళు – ద్విగు సమాసం
రెండు వస్తువులు – రెండు సంఖ్యగల వస్తువులు – ద్విగు సమాసం
రెండు బారకాసులు – రెండైన బారకాసులు – ద్విగు సమాసం
నాలుగు కుర్చీలు – నాలుగైన కుర్చీలు – ద్విగు సమాసం
రెండు లక్షలు – రెండైన లక్షలు – ద్విగు సమాసం

పన్నెండు ద్వారములు – పన్నెండు సంఖ్య గల ద్వారములు – ద్విగు సమాసం
నలుమూలలు – నాలుగైన మూలలు – ద్విగు సమాసం
జనసమ్మర్దము – జనము చేత సమ్మర్థము – తృతీయా తత్పురుష సమాసం
వజ్రాల వ్యాపారము – వజ్రాలతో వ్యాపారము – తృతీయా తత్పురుష సమాసం
బంగారు నాణెము – బంగారంతో నాణెలు – తృతీయా తత్పురుష సమాసం
స్నాన మందిరము – స్నానము కొరకు మందిరము – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసం
రాజభవనాలు – రాజుల కొఱకు భవనాలు – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసం
భిక్షా గృహములు – భిక్ష కొఱకు గృహములు – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసం
విహారభూమి – విహారము కొఱకు భూమి – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసం
రూపురేఖలు – రూపును, రేఖయు – ద్వంద్వ సమాసం
క్రయ విక్రయాలు – క్రయమును, విక్రయమును – ద్వంద్వ సమాసం
అస్త్రశస్త్రములు – అస్త్రమును, శస్త్రమును – ద్వంద్వ సమాసం

సంపద్వైభవములు – సంపత్తును, వైభవమును – ద్వంద్వ సమాసం
కూరగాయలు – కూరయును, కాయయును – ద్వంద్వ సమాసం
రాకపోకలు – రాకయును, పోకయును – ద్వంద్వ సమాసం
అందచందములు – అందమును, చందమును – ద్వంద్వ సమాసం
ప్రజాసముదాయము – ప్రజల యొక్క సముదాయము – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
పర్వత శిఖరము – పర్వతము యొక్క శిఖరము – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
గోలకొండ ప్రాధాన్యము – గోలకొండ యొక్క ప్రాధాన్యము – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
వెండిపూత – వెండితో పూత – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
వణికుంగవులు – వర్తకులలో శ్రేష్ఠులు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
దుర్గతటాకము – దుర్గము నందలి తటాకము – సప్తమీ తత్పురుష సమాసం
విద్యాప్రియుడు – విద్యలయందు ప్రియుడు – సప్తమీ తత్పురుష సమాసం
ద్వార రక్షకులు – ద్వారమును రక్షించేవారు – ద్వితీయా తత్పురుష సమాసం
యుద్ధభీతి – యుద్ధము వలన భీతి – పంచమీ తత్పురుష సమాసం
సుందరాకారము – సుందరమైన ఆకారము – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం

3. వాక్య పరిజ్ఞానం

అ) క్రింది సామాన్య వాక్యాలను సంక్లిష్ట వాక్యంగా మార్చండి.

1. నేను గుంటూరు వచ్చాను. శారదానికేతనంలో చేరాను.
జవాబు:
నేను గుంటూరు వచ్చి శారదానికేతనంలో చేరాను.

2. రవి బాగా చదివాడు. రవి పరీక్ష వ్రాశాడు.
జవాబు:
రవి బాగా చదివి పరీక్ష వ్రాసాడు.

3. గోపాల్ బాగా చదువుతాడు. గోపాల్ తొమ్మిదింటికే నిద్రపోతాడు.
జవాబు:
గోపాల్ బాగా చదివి తొమ్మిదింటికే నిద్రపోతాడు.

4. గీత బాగా నృత్యం నేర్చుకొంది. గీత బాగా నృత్యం చేసింది.
జవాబు:
గీత బాగా నృత్యం నేర్చుకొని, చేసింది.

5. మంచి రచనలను వ్రాయండి. మంచి మెప్పు పొందండి.
జవాబు:
మంచి రచనలను వ్రాసి మెప్పు పొందండి.

ఆ) క్రింది కర్తరి వాక్యాలను కర్మణి వాక్యాలుగాను, కర్మణి వాక్యాలను కర్తరి వాక్యాలుగాను రాయండి.

1. దున్నేవానికి భూమినిచ్చే హక్కు తయారయ్యింది. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
దున్నేవానికి భూమినిచ్చే హక్కు తయారు చేయబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

2. బూర్గులవారు మంచినిర్ణయాలు తీసుకున్నారు. (కర్తరి వాక్యం).
జవాబు:
బూర్గుల వారిచే మంచి నిర్ణయాలు తీసుకొనబడ్డాయి. (కర్మణి వాక్యం)

3. వారి న్యాయవాద పటిమ ఇతరులను అబ్బురపరచింది. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
వారి న్యాయవాద పటిమ ఇతరులచే అబ్బురపరచబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

4. రేఖామాత్రంగా నా భావాలు ఇక్కడ పొందుపరచబడ్డాయి. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
రేఖామాత్రంగా నా భావాలను ఇక్కడ పొందుపరిచాను. (కర్మణి వాక్యం)

5. పర్షియన్ ట్యూటర్గా ఆయన కొంతకాలం పని చేశారు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
పర్షియన్ ట్యూటర్ ఆయనచే కొంతకాలం పని చేయబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

ఇ) క్రింది ప్రత్యక్ష కథనాలను పరోక్ష కథనంలోకి మార్చి రాయండి.

ప్రశ్న 1.
‘నేను నేటి సినిమాలను చూడలేకపోతున్నాను’ అని అమ్మతో అన్నాను.
జవాబు:
తాను నేటి సినిమాలను చూడలేకపోతున్నానని అమ్మతో అన్నాడు.

ప్రశ్న 2.
నీకివ్వాల్సింది ఏమీ లేదు అని నాతో అతడన్నాడు.
జవాబు:
అతనికివ్వాల్సింది ఏమీలేదని నాతో అన్నాడు.

ప్రశ్న 3.
సుందరకాండ చదవమని నాకు ఉపాధ్యాయుడు చెప్పాడు.
జవాబు:
‘సుందరకాండ చదువుము’ అని నాకు ఉపాధ్యాయుడు చెప్పాడు.

ప్రశ్న 4.
వాళ్ళమ్మ చెప్పింది భానుప్రకాశ్ ఊరికెళ్ళాడని.
జవాబు:
వాళ్ళమ్మ చెప్పింది “భానుప్రకాశ్ ఊరికి వెళ్ళాడు” అని.

ప్రశ్న 5.
ప్రజ్ఞ పద్యాలు బాగాపాడిందని అందరను కుంటున్నారు.
జవాబు:
“ప్రజ్ఞ పద్యాలు బాగా పాడింది” అని అందరను కుంటున్నారు.

These TS 10th Class Physical Science Chapter Wise Important Questions Chapter 7 Classification of Elements- The Periodic Table will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 7 Classification of Elements- The Periodic Table

1 Mark Questions

Question 1.
Define element’ according to Boyle.
Answer:
Robert Boyle defined an element as any substance that cannot be decomposed into a further simple substance by a physical or chemical change.

Question 2.
State law of triads.
Answer:
Dobereiner stated that when elements with similar properties are taken three at a time and arranged in the ascending order of their atomic weights the atomic weight of the middle element Is the average of the atomic weights of the first and third elements.

Question 3.
What are the limitations of Doberelner’s law of trade?
Answer:

1. All the known elements then could not be arranged in the form of triads.
2. The law failed for very low mass or for very high mass elements.
3. As the techniques improved for measuring atomic masses accurately, the law was unable to remain strictly valid.

Question 4.
State the law of octaves.
Answer:
The law of octaves states that when elements are arranged In the ascending order of their atomic weights, they fall Into a pattern in which their properties repeat at regular Intervals. Every 8th element starting from a given element resembles In Its properties to that of the starting element. This is similar to octve notes In musical scale.

Question 5.
What are the limitations for Newlands’ law of octaves?
Answer:

1. There are instances of two elements fitted into the same slot. Eg: Co and Ni.
2. Certain elements totally are dissimilar n their properties, were fitted into the same group.
3. The law was not valid for elements that had atomic masses higher than that of Calcium.
4. It was restricted to 56 elements and did not leave any room for new elements.

Question 6.
What is Doberelner triad ? Give two examples to It.
Answer:
A group of three elements In which atomic weight of middle element is average of first and third element is called Dobereiner triad.
Eg:
1) Li,Na,K
2) Cl,Br,I

Question 7.
What is Mendeleeffs periodic law?
Answer:
Mendeleeffs periodic law: The physical and chemical properties of the elements are the periodic functions of their atomic weights.

Question 8.
What is valency?
Answer:
The combining power of elements with respect to hydrogen, oxygen or indirectly any other element through hydrogen and oxygen is called valency.

Question 9.
What is modern periodic law?
Answer:
Modern periodic law: The properties of elements are periodic functions of their atomic numbers.

Question 10.
What is the name given to 1(A) group elements?
Answer:
Alkali metal family, because aliqulli plant ashes. Na; K etc., were obtained from plant ash.

Question 11.
What are halogens?
Answer:
Fluorine, Chlorine, Bromine, Iodine, and Astatine of VII A group elements are called halogens, which are obtained from sea salt.

Question 12.
What are noble gases?
Answer:
The elements of group VIII A(18) are chemically least reactive. So they are called as noble gases. Their group electronic configuration ns²np⁶ (except) for helium it is Is².

Question 13.
What are Lanthanides?
Answer:
Elements acquiring same properties are called lanthanides i.e., 4f elements. They are from ₅₈Ce(Cenum) to ₇₁Lu(Lutetium).

Question 14.
What are Actinides?
Answer:
Elements acquiring different properties are called actinides i.e., 5f elements. They are from ₉₀Th(Thorium) to ₁₀₃ Lr(Lawrencium).

Question 15.
What are metals and non-metals?
Answer:
The elements with three or less electrons in the outer shell are considered to be metals and the ones with five or more electrons in the outer shell are considered to be non-metals.

Question 16.
What is electronegativity?
Answer:
The relative tendency of its atom to attract electrons towards Itself when it is bounded to the atom or another element is called electronegativity.

Question 17.
What is electropositive character?
Answer:
The tendency of metals to remain positive Ions in compounds is called electropositive character.

Question 18.
What are metalloids?
Answer:
Metalloids or semi-metals are elements which have properties that are intermediate between the properties of metals and non-metals. They possess properties like metals but brittle like non-metals. They are generally semiconductors. Eg: B, Si, Ge, etc.

Question 19.
Why the elements in a group have similar chemical properties?
Answer:
Physical and chemical properties of elements are related to their electronic configurations, particularly the outer shell configurations. The atoms of the elements in a group possess similar electronic configurations. Therefore we expect all the elements In a group should have similar chemical properties.

Question 20.
Why the elements In a period possess different chemical properties?
Answer:
Across the table i.e. from left to right in any period elements get an increase in atomic number by one unit between any two successive elements. Therefore, the electron configuration of valence shell of any two elements in a given period is not same. Due to this reason, elements along a period possess different
chemical properties.

Question 21.
Define atomic radius.
Answer:
Atomic radius is the distance between the centre of the atomic nucleus and the electron cloud of the outermost energy level.

Question 22.
What is crystal radius (or) metallic radius?
Answer:
Half o, the distance between the centres of the nudei of two adjacent metal atoms In the metallic crystal is called crystal radius or metallic radius.

Question 23.
What is covalent radius?
Answer:
Covalent radius is half of the distance between the nuclei of two atoms, held together by a covalent bond In a homo-atomic molecule.

Question 24.
How does the atomic radius vary in a group and a period?
Answer:
In a group as we go down, the atomic radius Increases, and In a period, as we move from left to right, the atomic radius decreases.

Question 25.
Define IonIzation energy.
Answer:
The energy required to remove an electron from the outermost orbit or shell of a neutral gaseous atom is called Ionization energy.

Question 26.
How does the Ionization energy vary In group and period?
Answer:
In a group as we move down, Ionization energy decreases and in a period, as we move from left to right, the Ionization energy increases, but does not follow gradient order.

Question 27.
Define electron affinity.
Answer:
The electron affinity of an element is defined as the energy liberated when an electron Is added to its neutral gaseous atom. Electron affinity of an element is also known as electron gain enthalpy of that element.

Question 28.
How does the electron gain enthalpy values vary in a group and a period?
Answer:
Electron gain enthalpy values decrease as we go down in a group and increase along a period from left to right.

Question 29.
What is the Milliken’s proposal about electronegativity?
Answer:
Milliken proposed that the electronegativity of an element is the average value of its ionization energy and electron affinity.
Electronegativlty = \(\frac{\text { Ionization energy }+\text { Electron affinity }}{2} \)

Question 30.
How do the electronegativity vary In a group and in a period?
Answer:
Electronegativity values of elements decrease as we go down in a group and increase along a period from left to right.

Question 31.
How does metallic and non-metallic characters vary In a group and period?
Answer:

1. Metallic character increases while non-metallic character decreases in a group as we move from top to bottom.
2. Metallic character decreases while non-metallic character increases in a period as we move from left to right.

Question 32.
Give example(s) where the electronic configuration of an element does not JustIfy Its Inclusion In a block of element.
Answer:

• He (1s²) is Included in p-block elements.
• H (1s¹) is not given any specific place. It can be also studied along with p- block halogens.

Question 33.
How many elements are present In the 5th period of the long-form periodic table? Give a possible reason.
Answer:
The 5th period starts with the filling of 5s level. It ends when the 5p level Is complete. The sub-energy levels filled in the sequence are 5s, 4d, 5p. Then the total number of electrons filled into these levels is 18. Hence the total number of elements in the period Is 18. The period starts with Rubidium (Rb) and ends with Xenon (Xe).

Question 34.
What do you mean by screening effect?
Answer:
The influence of the inner core of electrons on the attraction of the nucleus towards outer electrons is referred as “shielding effect’ or “screening effect”.

Question 35.
Arrange the elements B, N, Be and O in the increasing order of their ionizatIon potentials.
Answer:
The increasing order of ionization energy of B, N, Be and O is 0< N

Question 36.
What is meant by first Ionization energy?
Answer:
The energy required to remove first electron from the outermost orbit or shell of a neutral gaseous atom Is called first Ionization energy (1E₁)

Question 37.
What is meant by second Ionization energy?
Answer:
The energy required to remove an electron from a uni-positive ion is called the second Ionization energy (1E₂).

Question 38.
What do you mean by element family?
Answer:
Group of elements Is also called element family or chemical family. Eg: Group 1 (IA) is from Li to Fr with outer shell configuration ns ‘ad is called Alkali metal family.

Question 39.
Give the outer orbits’ general electronic configuration of the following types of elements, a) Noble gases b) Representative elements c) Transition elements d) Inner transition elements.
Answer:
The general electronic configuration of
(a) Noble gas is ns² np⁶ except He. For He: 1s²
(b) Representative elements
s – block: ns¹ and ns²
p – block : ns² np¹ to ns² np⁵.
(c) Transition elements : (n – 1) d^{(0 -10)} ns^1or2 (where n ≥ 4)
(d) Inner transition elements : (n – 2) f^{1 to 14} (n – 1) d(1 to 6) ns2.

Question 40.
Chlorine, bromine, iodine are Doberelner’s triads. How do you justify?
Answer:
Chlorine, bromine and Iodine have similar properties and atomic weight of bromine Is average of chlorine and iodine.

Question 41.
Why are lanthanoids and actinoids placed separately at the bottom of the periodic table?
Answer:
Lanthanoids and actinoids belong to f – block elements with different properties so they placed at the bottom of periodic table.

Question 42.
Second Ionization energy of an element Is higher than Its first Ionization energy Why?
Answer:
It is difficult to remove an electron from unipositive ion when compared with neutral atom. So second ionization energy is always greater than first ionization energy.

Question 43.
Hydrogen can be placed in group 1. and group 7 periodic tables. Why?
Answer:
Hydrogen has both +1 as well as -1 oxidation states, So still, there is some ambiguity in position of hydrogen.

Question 44.
A, B are two elements. Its compound material Is A,B, then what will be the valency of A and B?
Answer:
The valency of A Island B is 2.

2 Marks Questions

Question 1.
Referring the part of the periodic table given below answer the questions that follow.

a) What happens to the atomic size If moved from left to right? Support your answer.
b) What changes do you observe In the metallic properties of the elements when moved from left to right?
Answer:
a) When we move from left to right in a periodic table atomic radii of elements decrease, as a result the size of the atom decreases.
b) When we move From left to right in a periodic table electronegativity values of elements decrease, as a result the metallic properties of the elements increase.

Question 2.
The second-period element ‘F’ has electron gain enthalpy than the third-period elements of same group ‘ci’. Why?
Answer:
In a group of elements, the electron gain enthalpy decreases from top to bottom. But in general the second element in a group i.e., period element has greater electron gain enthalpy than the first element i.e. 2nd-period element.
Eg: E.An of F

This Is because Fluorine atom is smaller in size than chlorine atom. F₂ is also having strong Inter electronic repulsions. In the addition of an electron to fluorine atom, the electronic repulsions overcome at the expense of a part of the energy liberated. Hence the overall energy lIberated Is less than that of chlorine atom.

Question 3.
x, y, and z are the elements of a Dobereiner’s triad. If the atomic mass of ‘z’ Is 7 and that of ‘Z’ In 39. What should be the atomic mass of the ‘Y’?
Answer:
The atomic mass of x = 7
The atomic mass of z = 39
x, y, z form Dobereiner triad
Atomic mass of y = average of x and z
= \(\frac{7+39}{2}=\frac{46}{2}\) = 23

Question 4.
Differentiate the metals and non-metals.
Answer:

Question 5.
How are the elements divided into s, p, d, and f – blocks in the Modern periodic table?
Answer:
Depending upon to which sub-shells the differentiating electron i.e., the last coming electron enters in the atom of the given element, the elements are classified as s, p, d, and f-block elements. Eg: ₁₁Na.
The electronic configuration of Na is 1s²2s²2p⁶3s¹.
The differentiating electron gets into 3s level, Therefore ₁₁Na belongs to s block. Similarly ₁₃Al(1S²2s²2p⁶3s²3p¹) belongs to p-orbital
₂₁Sc (1s²2s²2p⁶3s²3p⁶4s²3d¹) belongs to d-block and
₅₈Ce (1s²2s²2p⁶3s²3p⁶4s²3d¹⁰4p⁶4d¹⁰5s²5p⁶6s²4f¹) belongs to f-block.

Question 6.
Explain the limitations of Mendeleefrs’ periodic table.
Answer:
1. Anomalous pair of elements: Certain elements of highest atomic weights precede those with lower atomic weights. Eg: TellurIum (At.wt. 127.6) precedes Iodine (at. wt. 126.9).
2. Dissimilar elements placed together: Elements with dissimilar properties were placed in same group as sub-group A and sub-group B.
Eg:
1. Alkali metals like U, Na, K, etc.. of IA group have little resemblance with coinage metals like Cu, Ag, Au of lB group.
2. Cl is of VIIA group and ‘Mn’is of VII B. But chlorine Is a non-metal where as Mn is a metal.

Question 7.
Observe the Information provided in the table and answer the questions given below It.

(i) What are the s-block elements in the table?
(ii) What are the ‘p’ block and ‘d’ block elements In the table?
Answer:
(i) Na,Ca
(ii) C. P are p-block elements
Ti, Ni are d-block elements.

4 Marks Questions

Question 1.
Some elements belonging to second period of periodic table, and their atomic radii are given below. Observe them and write answers.

a) Write the elements in the ascending order of their atomic radii.
b) Which of the 2nd-period elements closer to the configuration of Inert gas?
C) Which is the outermost orbit of all these elements?
d) Which element’s atomic size bigger, Beryllium or Carbon? Why?
Answer:
a) The ascending order of atomic sizes is O. N, C. B, Be and Li.
b) Lithium has closest inert gas configuration i.e.. 1S22st. Its nearest inert gas is Helium.
c) The outermost orbit for all these elements is second orbit.
d) Beryllium has more atomic size than Carbon. Because when we move across a period the atomic number increases. So nuclear attraction of outermost orbit increases. So carbon has lesser size than Beryllium.

Question 2.

Refer the above part of periodic table and answer the following questions.
a) Element with the least atomic size.
b) Write th, electronic configuration of the elements B and E.
c) Identify the elements that have similar physical and chemical properties as the element Y.
d) Arranged elements increasing order of their electro-negativity values.
Answer:
a) The element with least atomic size is E. Because when we move from left to right in a period the atomic size decreases.

b) Electronic configuration of B is 1s²2s²2p⁶3s²3p¹. Because the element belongs to 13th group its general configuration is ns²nP¹ and the element belongs to third period and its atomic number is 13. Similarly electronic configuration of E ¡s 1s²2s²2p⁶3s²3p⁴. Because the element belongs to 16th group. Its general configuration is ns²np⁴ and third period. So its atomic number is 16.

c) The elements whid, have similar physical and chemical properties with Y are X and Z. Because they lie in a single group that Is l group. In a group, elements are having similar physical and chemical properties.

d) Z has highest atomic size because In a group atomic size Increases.

Question 3.
The electronic configuration of atom A is 2, 8, 6
a) What is the atomic number of element A?
b) State whether the atomic size of element A Is bigger or smaller than the atom having atomic number 14. Why?
c) Which of the elements exhibit similarity in chemical properties as element A 0(8), C(6), N(7), AV(1.8). Why?
d) How the element is formed Inert gas configuration?
Answer:
The electronic configuration of atom – A is 2, 8, 6.
a) Atomic number of element ‘A’ Is 16. i.e., Sulphur.

b) The atom which having atomic number – 14 is Silicon (SI). Atomic size of element decreases across periods from left to right. So the atomic size of element ‘A’ is smaller than the atom having atomic number 14.

c) Element oxygen O – exhibits similarity in chemical properties as element A, because they belong to the same group.

d) Given element – A becomes inert gas i.e., Argon configuration by gaining electrons.

Question 4.
Mendeleeff classified the then-known 63 elements in the form of a periodic table. Mention any two things that benefitted study of chemistry, to support above statement.
Answer:

1. Mendeleeff accepted minor inversions in the order of increasing atomic weights as these inversions resulted in elements being placed in the correct group.
2. It was the extraordinary thinking of Mendeleeff that made the chemists to accept the periodic table and recognize Mendeleeff more than anyone else as the originator of the periodic law.
3. At the time when Mendeleeff introduced his periodIc table, even electrons were not discovered.
4. Even then the periodic table provides a scientific base for the study of chemistry of elements.
5. In his honour the 101st element was named “Mendelevlum’

Question 5.
Explain the salient features and achievements of the Mendeleeff’s periodic table.
Answer:
Mendeleeff arranged the elements in the increasing order of their atomic weights.
Salient Features:
1. Groups and sub-groups: There are 8 vertical columns called groups. represented by Roman numerals Ito VIII. Each group s divided into two subgroups A and B. The elements present in a group and its subgroup have similar properties.

2. Periods: The horizontal rows In Mendeleeff’s table are caned ‘periods’. There are 7 periods, denoted by Arab numerals I to 7. A period comprises the entire range of elements after which properties repeat themselves.

3. Predicting the properties of missing elements: Based on the arrangement of the elements in the table, he predicted that some elements were missing and left blank spaces at the appropriate places in the table. He named those elements tentatively by adding the prefix ‘eka’ to the name of the element immediately above the each empty space. Eg: Eka-boron, Eka – aluminum, Eka – silicon were close to the observed properties of Scandium, Galium and Germanium respectively which were discovered later.

4. Correction of atomic weight: The correct placement of elements In Mendeleeff’s periodic table helped in correcting the atomic masses of some elements like Beryllium, Indium, Gold.

5. Anomalous series: Some anomalous series of elements like ‘Te’ and I were observed in the table. The anomalous series contained elements with more atomic weight like (Te) placed before the element with less atomic weight like I.

Question 6.
How are the elements arranged Into groups and periods In the Modern Periodic Table ? Elements in a group possess similar properties, but elements in a period do not show similarities in their properties. Why?
Answer:
1. Groups and sub-groups: There are 8 vertical columns called groups, represented by Roman numerals I to VIII. Each group is divided into two sub-groups A and B. The elements present In a group and Its sub-group have similar properties.

2. Periods: The horizontal rows in Mendeleeff’s table are called ‘periods’. There are 7 periods, denoted by Arab numerals 1 to 7. A period comprises the entire range of elements after which properties repeat themselves.

3. Physical and chemical properties of elements are related to their electronic configurations, particularly the outer shell configurations.

4. The atoms of the elements in a group possess similar electronic configurations. Therefore, we expect all the elements in a group should have similar chemical properties and there should be a regular gradation in their physical properties from top to bottom.

5. SimIlarly in a period from left to right, elements get an increase In the atomic number by one unit between any two successive elements.

6. Therefore, the electronic configuration of valence shell of any two elements in a given period is not same. Due to this reason, elements along a period possess different chemical properties with regular gradation in their physical properties from left to right.

Question 7.
Explain any four factors which influence the electron affinity (Electron Gain Enthalpy)
Answer:
All the factors which influence the ionization energy would also influence the electron gain enthalpy.

1. Nuclear charge: More the nuclear charge, more is the electron affinity.
2. Screening effect or shielding effect: More the shells with electrons between the nucleus and the valence shell, they act as screens and decrease nuclear attractIon over valence electrons. This is called the screening effect. More the screening effect less is the electron affinity.
3. PenetratIon power of the orbitals: Orbitais belonging to the same main shell have different penetration power towards the nucleus. For example : 4s>4p>4d>4f in the penetration. Therefore it is easier to add electrons in 4f than In 4s.
4. Stable configuration: It is difficult to add an electron to atoms which have stable half-filled or completely filled orbitals. So, ₇N(1s²,2s²,2p³) has more electron affinity value than 10(1s²,2s²,2p⁴) due to its half-filled configuration.
5. Atomic Radius: More is the atomic radius, less is the electron affinity.

Question 8.
Define ionization energy. Explain on which factor the ionization energy depends on.
Answer:
Ionization energy: The energy required to remove an electron from the outermost orbit or shell of a neutral gaseous atom is called ionization energy.

The ionization energy of an element depends on its
1. Nuclear charge: More the nuclear charge, more is the ionization energy.
Eg: Between, Na and 7d, the chlorine atom has more ionization energy.

2. Screening effect or shielding effect: The shells with electrons between nucleus and the valence shell, act as screens and decrease nuclear attraction over valence electrons called i.e screening effect. More the screening effect, less is the Ionization energy. Eg: Between ₃Li and ₅₅Cs the element ₅₅Cs with more inner shells has less ionization energy.

3. PenetratIon power of the orbitals: Orbitais belonging to the same main shell have different piercing power towards the nucleus.
Ex : 4s > 4p > 4d > 4f> In the penetration.
It is easier to get 4f electrons than 4s. Between ₄Be (1s²2s²) and ₅B (1s²,2s²,2p), the element ₅B has less ionization energy due to less penetration power of 2p compared to 2s.

4. Stable configuration: It is easier to remove one electron from,80 (1s²,2s²,2p⁴) than ₇N (1s² 2s²,2p³). This is because ₇N has stable half-filled configuration.

5. Atomic radius: As atomic radius Increases, the ionization energy decreases. Cg: I.E. of F is greater than that of I. because the atomic radius of I is more than that of F.

Question 9.
The atomic number of elements P, Q R, S, and T are given below :

From the above table, answer the following questions:
a) Which element among these is a non-metal?
b) Which element belongs to 3rd period of periodic table?
c) Which Is an inert gas?
d) Which two elements are chemically similar?
Answer:
The electronic configuration of the elements are as follows:
Element j P Q R S T
Atomic number 17(2,5) 10(2,8) 12(2,8,2) 4(2,2) 19(2,8,8,1)
a) Element P is a non-metal since it has five valence electrons.
b) Element R belongs to third period since it has three shells.
c) Element Q is an inert gas element since It has complete octet.
d) Elements R and S are chemically similar since they have same number of valence electrons.

Question 10.

Answer the following from the above information. (March 2018)(AS3)
a) Which element possesses the higher atomic radius In the above table?
Answer:
The element with higher atomic radius is ‘K

b) Mention two pairs of & elements which forms ionic bond?
Answer:
Na, CI,; Mg, CI, etc.

c) Name the two elements having valency 2?
Answer:
Elements having valency 2 are Be, Mg, Ca, O. S, Se, etc.

d) Which element has electronic configuration of 1s²2s²2p⁴?
Answer:
Oxygen.

Do You Know

Question 1.
Are you familiar with musical notes?
Answer:
In the Indian system of music, there are seven musical notes in a scale – sa, re ga, ma, pa, da, nL In the west, they use the notations – do, re, mi, fa, so, la, ti. Naturally, there must be some repetition of notes. Every eighth note is similar to the first one and it is the fIrst note of the next scale.

Question 2.
Do you know what Mendeleeff said about the melting point of eka Al?
Answer:
‘If I hold it in mj hand, ¡t will melt’. The melting point of Ga is 30.2°C and our body temperature 37°C.

3. At the time when Mendeleeff Introduced his periodic table even electrons were not discovered. Even then the periodic table was able to provide a scientific base for the study of chemistry of elements. In his horour the With element was named Mendelevium. (Pg1s

Question 3.
Do you know how are the names of certain families of periodic table derived?
Answer:
Alkali metal family: aliquili = plant ashes, Na, K, etc…. were obtained from plant ash, group IA elements are called alkali metals family.

Chalcogen family: chalcogens = ore product, as the elements in group 16(VIA) form ores with metals. They are called as dialcogenous family.

Halogen family: halos sea salt, genus = produced. As most of the elements In group 17(VI1A) are obtained from nature as sea salt. They are called as halogen family.

Noble gases: as the elements of group 18(VIII-A) are chemically least active. They are called as noble gases. Their outer shell electronic configurations are basis for octet rule.

5. ‘Ide’ means ‘heir’ and it is used generally for a change like CIto Cl-. ‘Cl’ is chlorine atom and Cl- is chloride ion. ‘Oid’ means ‘the same’.

Some scientists suggest lanthanoids as ₅₇La to ₇₀Yb, some suggest them as ₅₈Ce to ₇₁Lu and some take ₅₇La to ₇₁Lu (15 elements). There is another argument that even ₂₁Sc and ₃₉Y should be included In lanthanoids. All these suggestions have substance because ₂₁Sc, ₃₉Y and ₅₇La to ₇₁Lu all have the similar outer shells configurations.

Also in the case of actinoids. There are different arguments like actinoids are from ₉₀Th to ₁₀₃Lr or ₈₉Ac to ₁₀₂No or ₈₉Ac to ₁₀₃Lr. (Pg135)

These TS 10th Class Telugu Important Questions 11th Lesson భిక్ష will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Telugu 11th Lesson Important Questions భిక్ష

PAPER – I : PART – A

I. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (స్వీయరచన)

1. లఘు సమాధాన ప్రశ్నలు (3 మార్కులు)

అ) కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
‘భిక్ష’ పాఠ్యభాగ రచయిత గురించి వివరించండి. (Mar. ’18)
(లేదా)
“భిక్ష” పాఠ్యభాగ కవి గురించి వ్రాయండి.
జవాబు:
‘భిక్ష’ పాఠ్యభాగ రచయిత మహాకవి శ్రీనాథుడు. తెలుగు సాహిత్యంలో కవిసార్వభౌముడిగా కీర్తి పొందాడు. తెలుగు సాహిత్యంలో శ్రీనాథ యుగం కూడా ఉంది. శ్రీనాథుడు 1380-1470 మధ్య జీవించాడు. అనగా 15వ శతాబ్ది కవి. రాజమహేంద్రవరంలో రెడ్డిరాజుల కొలువులో ఆస్థానకవి. మారయ, భీమాంబలు శ్రీనాథుని తల్లిదండ్రులు.

‘కవి సార్వభౌమ’ బిరుదాంకితుడు. పెదకోమటి వేమారెడ్డి కొలువులో విద్యాధికారి. ప్రౌఢ దేవరాయల ఆస్థానంలోని గౌడడిండిమ భట్టును పాండిత్యంలో ఓడించాడు. అతని కంచుఢక్కను పగులకొట్టించాడు.

ప్రశ్న 2.
వ్యాసుని కోపకారణం తదనంతర పరిణామాలను (APSCERT మాదిరి ప్రశ్న)
జవాబు:
వ్యాసమహర్షి శిష్యపరివారంతో కలసి భిక్షకోసం కాశీలో తిరిగారు. పరమేశ్వరుని మాయతో రెండు రోజులపాటు ఆయనకు ఎవరూ భిక్ష పెట్టలేదు. దాంతో వ్యాసుడు తీవ్రంగా కోపగించాడు. భిక్షపాత్రను పగులకొట్టాడు. కాశీనగర ప్రజలకు మూడుతరములదాకా ధనం, విద్య, మోక్షం లేకుండుగాక ! అని శపించబోయాడు.

అంతలో పార్వతీదేవి పవిత్రమైన కాశీనగరాన్ని శపించడం తప్పని, ఉన్నఊరు కన్నతల్లితో సమానమని వ్యాసుడిని మందలించింది. వ్యాసుడిని భోజనానికి రమ్మని పిలిచింది. కాని వ్యాసుడు తన పదివేల మంది శిష్యులు తినకుండా తానుతిననని ప్రకటించాడు. అది విని పార్వతీదేవి అందరికి భోజనం పెడతానని చెప్పింది. వ్యాసుడు శిష్య సమేతంగా గంగలో స్నానంచేశాడు. పార్వతీదేవి ఇంటికి వచ్చాడు. పార్వతీదేవి వారందరికి భోజనం పెట్టింది.

ప్రశ్న 3.
వ్రతము తప్పి భుజింపంగ వలనుగాదు. ఈ మాటలను ఎవరు ఎవరితో ఏ సందర్భంలో అన్నారు ? (APSCERT మాదిరి ప్రశ్న)
జవాబు:
‘వ్రతము తప్పి భుజింపంగ వలనుగాదు’ అని వ్యాసుడు సామాన్యస్త్రీవలె కన్పించిన అన్నపూర్ణా దేవితో అన్నాడు. వ్యాసుడు ఒకసారి శిష్యులతో కలిసి కాశీకి వచ్చాడు. అక్కడ అతనికి, అతని శిష్యులకు శివునిమాయవల్ల భిక్ష దొరకలేదు. దాంతో కోపగించిన వ్యాసుడు కాశీనగరంలోని ప్రజలను, కాశీనగరాన్ని శపించబోయాడు.

అప్పుడు పార్వతీదేవి సామాన్యస్త్రీవలె కన్పించి వ్యాసుడిని మందలించింది. ఆహారానికి రమ్మని ఆహ్వానించింది. అది విని వ్యాసుడు తనవెంట పదివేల మంది శిష్యులు ఉన్నారు. వారికి ఆహారం లేకుండా నేను తినను. ఇది నా వ్రతము అని చెప్పాడు. అప్పుడు అన్నపూర్ణాదేవి అందరికి అన్నం పెట్టింది.

ప్రశ్న 4.
కాశీ పట్టణంలో స్త్రీలు అతిథులను ఎలా ఆదరించేవారు ? (APSCERT మాదిరి ప్రశ్న)
జవాబు:
మనదేశంలో అత్యంత ప్రసిద్ధ పుణ్యక్షేత్రం కాశీ. ఇక్కడ పరమశివుడు అన్నపూర్ణాదేవితో వెలసి యున్నాడు. ఇక్కడ నివసించే మానవులు పుణ్యాత్ములు. ముఖ్యంగా ఇక్కడి స్త్రీలు అన్నపూర్ణా దేవికి మిత్రురాండ్రు. వారు ప్రతిరోజు ఆవుపేడతో ఇంటిని చక్కగా అలుకుతారు. చక్కగా ముగ్గులు పెడతారు.

ఇంటికి వచ్చిన అతిథులను ముగ్గుల మధ్యలో నిలిపి భక్తి విశ్వాసాలు కనబరుస్తూ పండ్లతోను, పరమాన్నముతోను, పలురకాల పిండివంటలతోను గాజులు గలగల ధ్వనిచేస్తుండగా భిక్ష పెడతారు. అతిథి మర్యాదకు ప్రతిరూపంగా నిలుస్తారు.

ప్రశ్న 5.
కోపం తగదని అన్నపూర్ణాదేవి వ్యాసునికి ఏయే ఉదాహరణ పూర్వకంగా తెలిపింది. (APSCERT) మాదిరి ప్రశ్న
జవాబు:
వ్యాసుడు శిష్యపరివారంతో కలిసి ఒకసారి కాశీ నగరానికి వచ్చాడు. అతనికి మూడు రోజులపాటు భిక్ష దొరకలేదు. వ్యాసుడు కాశీనగరాన్ని శపించ బోయాడు. అప్పుడు అన్నపూర్ణాదేవి సాధారణ స్త్రీవలె కన్పించి, వ్యాసుడిని మందలించింది.

“ఓ మహర్షీ ! నీవు ఇప్పుడు గొంతుదాకా తినడానికి భిక్షాన్నము దొరకలేదని చిందులు వేస్తున్నావు. ఇది మంచిపని కాదు. నీవు నిజంగా శాంత స్వభావం కలవాడవు కాదు. ఎందుకంటే, ఎంతో మంది మునులు పిడికెడు వరిగింజలతో కాలం వెళ్ళదీస్తున్నారు. మరికొందరు శాకాహారంతో, దుంపలతో సరిపెట్టుకుంటున్నారు. కొందరు వరిమళ్ళలో రాలిన ధాన్యం కంకులు ఏరుకొని దానితో బతుకుతున్నారు. మరికొందరు మునులు రోళ్ళ దగ్గర జారిపడిన బియ్యం ఏరుకొని బతుకుతున్నారు. వారంతా నీ కంటె తెలివి తక్కువ వారు కాదు కదా ! ఆలోచించు.

అదీగాక ఉన్నఊరు, కన్నతల్లి వంటిది. కాశీ నగరం శివునికి భార్య. “నీవంటివాడు అటువంటి కాశీ నగరాన్ని భిక్ష దొరకలేదని కోపించడం తగదు.” ఈ ఉదాహరణలతో అన్నపూర్ణాదేవి వ్యాసుడిని
మందలించింది.

ప్రశ్న 6.
“ఇవ్వీటిమీద నాగ్రహముదగునె?” అనే మాటలు ఎవరు ఎవరితో ఏ సందర్భంలో అన్నారు ? (A.P Mar.17)
జవాబు:
పెద్ద ముత్తైదువ రూపంలో ఉన్న పార్వతి భిక్ష దొరకనందున కోపంతో కాశీ నగరాన్ని శపించబోయిన వ్యాసునితో అనిన మాటలు ఇవి. ఓ సంయమివరా! “ఉన్న ఊరు, కన్నతల్లితో సమానమైనది అనే నీతిని నీవు వినలేదా ? అంతకంటే, విశేషించి శివుని అర్థాంగ లక్ష్మి అయిన ఈ కాశీ నగరం మీద కోపించుట తగునా ?” అని పార్వతి వ్యాసుని మందలించినది.

ప్రశ్న 7.
అతిథులు అంటే ఎవరు ? అతిథి మర్యాద అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
తిథి, వార, నక్షత్ర, యోగ, కరణాలు చూడకుండా ఇంటికి వచ్చేవారిని అతిథులు అంటారు. ఆ విధంగా వచ్చిన వారిని గౌరవించి, ఆదరించి కాళ్ళు కడుగుకోవడానికి నీళ్లు ఇచ్చి, కుశల ప్రశ్నలు అడుగుతూ మంచినీళ్లు ఇచ్చి మర్యాదలు చేయాలి. మనం భోజనం చేస్తున్న సమయంలో ఎవరైనా వస్తే తప్పకుండా వారికి కూడా భోజనం పెట్టాలి. వారిని తగిన రీతిగా ఆదరించి, గౌరవ మర్యాదలతో చూడాలి.

ప్రశ్న 8.
‘భిక్ష’ పాఠ్యభాగ నేపథ్యాన్ని రాయండి.
జవాబు:
వేదవిభజన చేసి, పంచమవేదంగా పేరున్న మహాభారతాన్ని రచించి, అష్టాదశ (18) పురాణాలను రచించిన బ్రహ్మజ్ఞాని వేదవ్యాసుడు. పరమ పవిత్రము, పరమేశ్వరునికి ప్రీతిపాత్రం అయిన కాశీలో వేదవ్యాసుడు తన పదివేలమంది శిష్యులతో కొంతకాలం నివసించాడు. బ్రాహ్మీముహూర్తంలో నిద్రలేచి, ప్రాతర్మాధ్యాహ్నిక విధులను పూర్తిగావించి శిష్యులతోకూడా కాశీనగరంలో భిక్షాటనం చేసేవాడు.

శిష్యులు, తానూ వేర్వేరుగా తెచ్చిన భిక్షలో సగం అతిథి అభ్యాగతులకు సమర్పించి, మిగిలినది భుజించేవారు. ఒకరోజున కాశీ విశ్వనాథుడికి వ్యాసుణ్ణి పరీక్షించాలన్న సంకల్పం కలిగింది. ఆ సందర్భంగా జరిగిన సంఘటనే ఈ పాఠ్యాంశం.

ప్రశ్న 9.
శ్రీనాథుని రచనా శైలిని, సాహిత్య సేవను వివరించండి.
జవాబు:
శ్రీనాథుడు చిన్నతనం నుండే కావ్యరచన ప్రారంభించాడు. మరుత్తరాట్చరిత్ర, కాశీఖండం, శృంగారనైషధం మొదలైనవి రచించాడు.

చమత్కారానికీ, లోకానుశీలనకు, రసజ్ఞతకు, ఆయన జీవిత విధానానికీ అద్దంపట్టే చాటువులు చాలా ఉన్నాయి. ఆయన కవిత్వం ఉద్ధండలీల, ఉభయ వాక్రౌఢి, రసాభ్యుచిత బంధం, సూక్తి వైచిత్రి వంటి లక్షణాలతో ఉంటుంది.
సీస పద్య రచనలో ఆయనకు ఆయనే సాటి. వృద్ధాప్యంలో కష్టాలనుభవించాడు.

ప్రశ్న 10.
తన కోపమే తన శత్రువు. తన శాంతమే తనకు రక్ష. – దీన్ని భిక్ష పాఠం ఆధారంగా వివరించండి.
జవాబు:
మానవునికి అంతర్గత శత్రువు కోపం. ఇది సర్వఅనర్థాలకు మూలం. కోపం వల్ల విచక్షణాజ్ఞానం నశిస్తుంది. ఆలోచనాశక్తి తగ్గుతుంది. అసూయా ద్వేషాలు పెరుగుతాయి. కోపం చదువుకు దూరం చేస్తుంది. బంధువులు, క్రమంగా దూరం అవుతారు. కుటుంబంలో వైషమ్యాలు పెరుగుతాయి. కోపం వల్ల ఎన్నో రోగాలు కూడా వస్తాయి. జరుగవలసిన పనులు కూడా ఆలస్యం అయ్యే ప్రమాదం ఉంది. ఇరుగుపొరుగు వారితో తగాదాలు వస్తాయి.

శాంతం మానవునికి రక్ష. అది మానవీయ విలువలను పెంచుతుంది. మనశ్శాంతి దొరుకుతుంది. శాంతియుత జీవనం ద్వారా మైత్రి పెరుగుతుంది. బాంధవ్యాలు వృద్ధిపొందుతాయి. సుఖమయజీవనం కలుగుతుంది. ప్రపంచ దేశాల మధ్య యుద్ధవాతావరణం నశిస్తుంది. అందువల్ల మానవులందరు శాంతిని పొందాలి. కోపాన్ని తొలగించుకోవాలి.

ప్రశ్న 11.
ఆకలిని తట్టుకోలేని వ్యాసునికి పార్వతి చేసిన హితబోధపై మీ అభిప్రాయాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
మానవునికి అంతర్గత శత్రువు కోపం. ఈ కోపం అన్ని అనర్థాలకు మూలం. మహర్షి వ్యాసుడు కూడా ఈ కోపానికి బానిస అయ్యాడు. తన విచక్షణను కోల్పోయాడు. అట్టి వ్యాసుడికి పార్వతీదేవి హితోపదేశం చేసింది.

పార్వతీదేవి చేసిన హితబోధ వ్యాసునిలో గొప్ప పరివర్తనను తెచ్చింది. వాస్తవాన్ని గ్రహించాడు. కోపం వలన కలిగే అనర్థాలను వ్యాసుడు గ్రహించాడని తెలుస్తుంది.

కోపంలో ఉన్న వ్యక్తిని పెద్దమనసుగల మహ నీయులు శాంతపరచాలి. అప్పుడే ఆ వ్యక్తిలో వివేకం కలుగుతుంది. లోకం శాంతి మార్గంలో నడుస్తుంది.

ప్రశ్న 12.
‘రేపాడి మేలుకని ఏ నేపాపాత్ముని ముఖంబు నీక్షించితినో? అని వ్యాసుడు అనుకోవడంలో ? (June’18)
జవాబు:
వ్యాసుడు శిష్య పరివారంతో కలిసి కాశీనగరంలో బ్రాహ్మణ వీధుల్లో భిక్షాటనకు బయలుదేరాడు. వ్యాసునికి ఏ ఇల్లాలు భిక్ష వేయలేదు. వ్యాసుడు తనకు భిక్ష లభించక పోవడంతో నిరాశచెంది పలికిన పలుకులు ఇవి.

“రేపాడి మేలుకని యే నేపాపాత్ముని ముఖంబు నీక్షించితినో” అని వ్యాసుడు అనడంలో ఆంతర్యం – దుర్మార్గుల మొహం చూస్తే దుష్పరిణామాలు కలుగుతాయన్నది విశ్వాసం. అందుకే ఉదయం లేచినపుడు గానీ, పాడ్యమి చంద్రోదయాన్ని గమనించినప్పుడు గానీ ఇష్టమైన వాళ్ళముఖం చూడడం, పనిమీద వెళ్తున్నప్పుడు కులస్త్రీలు ఎదురు రావడం అనే సంప్రదాయాలు ఏర్పడ్డాయి.

2. వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు (6 మార్కులు)

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు పదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
‘భిక్ష’ పాఠ్యభాగం ఆధారంగా అన్నపూర్ణాదేవి, వ్యాస మహర్షి, కాశీనగరంలోని సామాన్య స్త్రీల స్వభావాన్ని వివరించండి. (APSCERT మాదిరి ప్రశ్నాపత్రం)
జవాబు:
‘భిక్ష’ అనే పాఠ్యభాగంలో ఎన్నో ముఖ్య పాత్రలు ఉన్నాయి. వాటిలో అన్నపూర్ణాదేవి, వ్యాసుడు, కాశీ నగరంలోని సామాన్య స్త్రీల పాత్రలు అద్భుతంగా ఉంటాయి.

1. అన్నపూర్ణాదేవి : అన్నపూర్ణాదేవి పరమేశ్వరుని అర్థాంగి. ఆకలితో ఉన్నవారికి అన్నం పెడుతుంది. కాశీలో ఆకలి బాధతో ఎవరూ ఉండరు. కేవలం భిక్ష దొరకనంత మాత్రాన ఇంత బాధపడిపోతావా ? ఇది మంచిదా? అని బిడ్డను తల్లి మందలించినట్లు వ్యాసుని మందలించింది. పిడికెడు బియ్యం వండుకొని తినే వారున్నారు. కేవలం కాయలు తినే వారున్నారు. ఇంకా రకరకాల వారున్నారు కదా ! వారంతా నీకంటే తెలివితక్కువ వారా ! అని ప్రశ్నించింది. ఒక బిడ్డకు తల్లి చెప్పే నీతులు, మందలింపులు, పోలికలు, ప్రశ్నలు సంధిస్తూ పార్వతీదేవి ఒక పెద్ద ముత్తైదువగా కనిపిస్తుంది. పరిపూర్ణ మాతృత్వం మూర్తీభవించినట్లుగా అన్నపూర్ణాదేవి స్వభావం కనిపిస్తుంది.

2. వ్యాస మహర్షి : ప్రాచీన సంస్కృత సాహిత్యంలో వ్యాస మహర్షికి సమున్నతమైన స్థానం ఉంది. ఒకే ఆకారంగా ఉన్న వేదవాఙ్మయాన్ని నాల్గు విధాలుగా విభజించాడు. లోకానికి జ్ఞానాన్ని ప్రసాదించాడు. ఆది గురువు అయ్యాడు. వేద విభజన చేశాడు. 18 పురాణాలు రచించాడు. 10 వేల మంది శిష్యులకు విద్య నేర్పేవాడు.

ఋషి ధర్మంగా భిక్షాటన చేసినవాడు. రెండు రోజులు భిక్ష దొరకలేదు. తన శిష్యుల ఆకలి చూడలేక కాశీని శపించబోయాడు. అంటే కాశీని కూడా శపించగల మహా తప స్సంపన్నుడు. అన్నపూర్ణాదేవి స్వయంగా పిలిచి భిక్షను పెట్టింది. అంటే అన్నపూర్ణా దేవిని కూడా ప్రత్యక్షం చేసుకోగల పుణ్యాత్ముడు. ఆ జగన్మాత చేతి వంటను రుచి చూసిన మహాభాగ్యశాలి. కాని తన కోపం కారణంగా ఆ వైభవాలను కోల్పోయాడు. అల్పసంతోషి, తక్షణ కోపం కలవాడు.

3. కాశీలోని సామాన్య స్త్రీలు : చక్కగా అలికి ముగ్గులు పెట్టి, ఇల్లు కళకళలాడుతూ ఉంచే స్వభావం కలవారు. అతిథులను సాక్షాత్తు దైవంగా భావించి పూజిస్తారు. బంగారు కంచంలో పిండి వంటలతో అన్నం పెడతారు. భిక్షుకులకు లేదు అనే మాట వారినోట రాదు. వారి హృదయాలలో నిరంతరం అన్నపూర్ణాదేవి కొలువై ఉంటుంది. కాశీలోని స్త్రీలు అన్నపూర్ణాదేవికి చెలికత్తెలు. అంతటి పుణ్యస్త్రీలు ఎక్కడా కనిపించరు. వారికి వారేసాటి.

ప్రశ్న 2.
అన్నపూర్ణాదేవి ప్రత్యక్షమవడానికి గల కారణాలు వివరించండి. (APSCERT మాదిరి ప్రశ్న)
జవాబు:
వ్యాసమహర్షి తన పదివేల మంది శిష్యులతో కలిసి పవిత్ర పుణ్యక్షేత్రమైన కాశీనగరానికి వెళ్ళాడు. శివుని మాయవల్ల వ్యాసునికి రెండు రోజులపాటు భిక్ష దొరకలేదు. కొందరు మళ్ళీ రమ్మని చెప్పారు. మరికొంతమంది ‘అన్నం వండుతున్నానని’ చెప్పారు. ఒక స్త్రీ దేవకార్యం జరుగుతుందని చెప్పింది.

వ్యాసునికి, అతని శిష్యులకు ఆహారం దొరకలేదని దాంతో ఆకలి బాధతో అలమటి స్తున్నారు. వ్యాసునికి తీవ్రమైన కోపం వచ్చింది. కాశీనగరాన్ని, కాశీనగర ప్రజలను మూడుతరముల వరకు ధనము, మోక్షము, విద్య లేకుండునట్లుగా శపించదలచుకున్నాడు. ఆ సమయంలో అన్నపూర్ణాదేవి ఒక సామాన్య స్త్రీ వేషం ధరించింది. వ్యాసుని ఎదుట ప్రత్యక్షం అయింది. అతని శాపమివ్వదలచుచున్న వ్యాసుడిని అడ్డగించింది. నీతినిబోధించింది.

ప్రశ్న3.
‘కోపం అన్ని అనర్థాలకు కారణం’ అని ఎలా చెప్పగలవు ? (APSCERT మాదిరి ప్రశ్న)
(లేదా)
కోపం అన్ని విధాలుగా అనర్థదాయకమని భిక్ష పాఠ్యభాగం ఆధారంగా సమర్థించండి.
జవాబు:
మానవులకు జయింపరాని శత్రువు కోపం. నాకు కోపం వస్తే మనిషిని కాను అని కొందరు అంటారు. ఇది నిజమే. కోపం వస్తే తనను తాను మరచి మనిషి రాక్షసుడవుతాడు. ఆ కోపంతో తాను ఏమి చేస్తున్నాడో తెలిసికొనడు. కోపం వల్ల జీవితంలో ఎన్నో అనర్థాలు కలుగుతాయి. బంధువులు, మిత్రులు క్రమంగా దూరమవుతారు. కుటుంబంలో తగాదాలు ఏర్పడతాయి. మానవీయ సంబంధాలు దెబ్బ తింటాయి. విచక్షణను కోల్పోయి పశువుగా మారతారు.

వ్యాసుడు గొప్ప మహర్షి, వేదాలను విభజించాడు. మహాభారతాన్ని, పురాణాలను రచించాడు. అయినా కోపానికి దూరం కాలేకపోయాడు. అసహనంతో కాశీ నగరాన్ని శపించ బోయాడు. అట్లే దుర్యోధనుడికి పాండవుల మీద, భీమునిమీద కోపం ఎక్కువ. వాళ్ళతో వైరం పెంచుకున్నాడు. చివరకు సర్వనాశనమై పోయాడు. అందువల్ల కోపాన్ని విడిచిపెట్టాలి. సహనాన్ని అలవరచుకోవాలి.

ప్రశ్న4.
అన్నపూర్ణాదేవి పాత్ర స్వభావం వివరించండి. (APSCERT మాదిరి ప్రశ్న)
జవాబు:
అన్నపూర్ణాదేవి కాశీవిశ్వేశ్వరుని ఇల్లాలు. కాశీ నగరంలో అన్నపూర్ణాదేవి అందరికీ ఇష్టదైవం. ఒకసారి అన్నపూర్ణాదేవి, పరమేశ్వరులు కాశీ నగరానికి వచ్చిన వ్యాసుడిని పరీక్షించదలచు కున్నారు.

అన్నపూర్ణాదేవి కాశీ నగరంలో ఉన్న వారందరికి అన్నం పెడుతుంది. కాశీనగరంలోని స్త్రీలందరు అన్నపూర్ణాదేవికి స్నేహితురాండ్రు. ఈమె వేదపురాణ శాస్త్ర మార్గాన్ని చక్కగా పాటించే ముత్తయిదువు. ఆమె కాశీనగర బంగారు పీఠాన్ని అధిష్టించిన ఆదిశక్తి.

అన్నపూర్ణాదేవి వ్యాసుడు కాశీనగరాన్ని శపించ కుండా అడ్డుతగిలింది. ఈమె ఒక సామాన్య బ్రాహ్మణ స్త్రీవలె నిలబడి వ్యాసుడిని మందలించింది. అతనికి, అతని శిష్యులకు భోజనం పెట్టింది. అన్నపూర్ణాదేవి మాటల్లో నైపుణ్యం ఉంది. గొంతు దాకా తిండిలేదని గంతులు వేస్తున్నావు. మహర్షులు పిడికెడు నివ్వెరి ధాన్యంతో, కాయగూరలతో తృప్తి పడుతున్నారు గదా ! అని చక్కగా వ్యాసుడిని మందలించింది. ఉన్న ఊరు తల్లి వంటిదని, కాశీ నగరం శివునికి ఇల్లాలని గుర్తుచేసింది.

ప్రశ్న5.
ఎంతటి గొప్పవారినైనా ఆవేశం ఆలోచనలను నశింప జేస్తుందని ‘భిక్ష’ పాఠం ఆధారంగా వివరించండి. (APSCERT మాదిరి ప్రశ్నాపత్రం)
జవాబు:
కోపం వస్తే, ఆవేశం వస్తుంది. ఆవేశంలో ఏది మంచిదో, ఏది చెడ్డదో గ్రహించే వివేచనాశక్తి మనిషికి నశిస్తుంది. దానితో అతడు తప్పుడు పనులకు సిద్ధం అవుతాడు. ఆవేశంతో కట్టుకున్న భార్యను, కన్న పిల్లల్నీ కూడా చంపడానికి సిద్ధం అవుతాడు.

కోపం యొక్క ఆవేశంలో అష్టాదశ పురాణాలు రచించిన వ్యాసమహర్షి అంతటివాడు, కన్నతల్లి వంటి కాశీనగరాన్నే శపించబోయాడు. వ్యాసమహర్షి పదివేలమంది శిష్యులకు గురువు. నిత్యం కాశీనగరంలో శిష్యులతో భిక్షకు వెళ్ళి ఆ భిక్షాన్నం తిని జీవించేవాడు. వ్యాసుడిని పరీక్షించాలని శివుడు భావించాడు. అన్నపూర్ణాదేవితో చెప్పి ఎవరూ వ్యాసునికి భిక్ష పెట్టకుండా చేశాడు.

ఒకరోజు వ్యాసుడికి, శిష్యులకూ ఎవరూ భిక్ష పెట్టలేదు. ఆరోజు కాకపోయినా, మరునాడు తప్పక భిక్ష దొరుకుతుందని వారు అనుకున్నారు. మరునాడు కూడా వ్యాసునికి ఎవరూ భిక్ష పెట్టలేదు.
దానితో వ్యాసుడు కోపంవల్ల వచ్చిన ఆవేశంతో, ఉద్రేకంతో తాను నివసిస్తున్న కాశీనగరాన్నే శపించ బోయాడు. ఉన్న ఊరు కన్నతల్లితో సమానం అంటారు. భిక్ష దొరకలేదనే ఆవేశంతో, వ్యాసుడు కాశీ నగరవాసులకు మూడు తరాల దాకా విద్య, ధనము, మోక్షము లేకుండా పోవుగాక అని శపించబోయాడు.

దీనిని బట్టి ఆవేశం, ఆలోచనలను నశింప జేస్తుంది అని మనకు తెలుస్తోంది.

ప్రశ్న6.
“ఆకలి దప్పికలు, కోపానికి కారణాలు” అని ఎట్లా సమర్థిస్తారు?
జవాబు:
ఆకలి, దాహం ఎక్కువయితే, తినడానికి తిండి, త్రాగడానికి నీరు దొరకకపోతే, కోపం వస్తుంది. ఆకలి దప్పికలు, కోపాన్ని తెప్పిస్తాయన్నమాట నిజం.

వ్యాసమహర్షి అష్టాదశ పురాణాలు రచించాడు. భారత భాగవతాలు రచించాడు. బ్రహ్మసూత్రాలు రచించాడు. అటువంటి విజ్ఞానధనుడు, రెండు రోజులు తనకు కాశీలో ఎవరూ భిక్ష వేయలేదన్న కారణంతో, భిక్షాపాత్రను పగులకొట్టి, కాశీవాసులకు మూడుతరాల వరకూ, ధనము, విద్య, మోక్షము లేకుండుగాక అని శపించడానికి సిద్ధమయ్యాడు. ఇందుకు ఆకలిదప్పికలే కారణం కదా !

శాంతమే భూషణమని తెలిసిన వ్యాసమహర్షి కోపానికి కారణం ఆకలిదప్పికలే కదా! కాబట్టి ఆకలి దప్పికలు కోపానికి కారణాలు అన్న మాట సత్యమైనది.

ప్రశ్న7.
కాశీ అన్నపూర్ణా దేవి వేదవ్యాసుణ్ణి పరీక్షించడానికి కారణాలు ఏమై ఉంటాయి ? దీని ద్వారా మీరు గ్రహించిన విషయాలేవి ?
జవాబు:
ఆకలిని తట్టుకోలేక వ్యాసమహర్షి కాశీ నగరాన్ని శపించబోయాడు. అప్పుడు పార్వతి మహర్షిని ఇలా మందలించింది. “గొంతుదాకా తినడానికి మాధు కరభిక్ష దొరకలేదని, శివునికి భార్యయైన పవిత్ర కాశీనగరాన్ని శపించాలనుకోడం బాగోలేదు. నీవు కాశీలో ఉన్నావు. ఉన్న ఊరు, కన్నతల్లితో సమానం అంటారు. అలాంటి కాశీని శపించడం ధర్మం కాదు.

అదిగాక ఎంతోమంది మహర్షులు శాకాహారంతో నెవ్వరి ధాన్యం దంచి తిని జీవిస్తున్నారు. కదా !” అని పార్వతి మందలించింది.

పార్వతీదేవి చేసిన మందలింపు యుక్తి యుక్తంగా ఉంది. నిజానికి వ్యాసుని వంటి మహర్షులు ఒకటి రెండు రోజులు తిండిలేదని పవిత్రమైన కాశీనగరాన్ని శపించడం తగదు. పార్వతీదేవి చెప్పిన మాటలు ధర్మబద్ధంగా, న్యాయంగా నాకు తోచాయి.

PAPER – II : PART – A

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

అపరిచితపద్యాలు

1. ఈ క్రింది అపరిచిత పద్యమును చదివి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి. (5 మార్కులు )

“కమలములు నీట బాసినఁ
గమలాప్తుని రశ్మి సోకి కమలిన భంగిన్
తమ తమ నెలవులు దప్పినఁ
దమ మిత్రులు శత్రులౌట తథ్యము సుమతీ !”

ప్రశ్నలు – జవాబులు

1. కమలములు ఎక్కడుంటాయి ?
జవాబు:
కమలములు నీటిలో ఉంటాయి.

2. కమలాప్తుడనగా ఎవరు ?
జవాబు:
కమలాప్తుడు అంటే ‘సూర్యుడు’.

3. తమతమ నెలవులు తప్పితే ఎలాంటి పరిస్థితులెదురవుతాయి ?
జవాబు:
తమతమ నెలవులు తప్పితే, తమ మిత్రులే శత్రువులు అవుతారు.

4. ఈ పద్యము ఏ శతకములోనిది ?
జవాబు:
ఈ పద్యము సుమతీ శతకములోది.

5. “తథ్యము” అనగా ?
జవాబు:
తప్పదు అని అర్ధము.

2. ఈ క్రింది అపరిచిత పద్యమును చదివి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

“అంతరంగమందు నపరాధములు సేసి
మంచివానివలెను మనుజుఁడుండు
నితరులెరుగ కున్న నీశ్వరుఁడెఱుఁగడా ?
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ !”

ప్రశ్నలు – జవాబులు

1. ఎవరు అపరాధములు చేస్తారు ?
జవాబు:
మనుజులు అపరాధములు చేస్తారు.

2. మంచివానిలాగ ప్రవర్తించేది ఎవరు ?
జవాబు:
మంచివానిలాగా ప్రవర్తించేది మనుజుడు.

3. మనిషి అపరాధములను ఎవరు ఎరిగి ఉంటారు ?
జవాబు:
మనిషి అపరాధములను, ఈశ్వరుడు ఎరిగి ఉంటాడు.

4. పై పద్యం ద్వారా అలవరచుకోవలసిన గుణాలేమిటి ?
జవాబు:
మనిషి తాను చేసిన తప్పులను తన మనస్సు ద్వారా తెలుసుకొని తన్ను సరిదిద్దుకోవాలి.

5. ఈ పద్యంలోని మకుటమేమి ?
జవాబు:
ఈ పద్యంలోని మకుటం విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

3. ఈ క్రింది అపరిచిత పద్యమును చదివి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు వ్రాయండి.

“కలహపడు నింట నిలువదు.
కలుముల జవరాలు కానఁగలకాలంబే
కలహము లేక సమ్మతి
మెలగంగా నేర్చునేని మేలు కుమారీ !”

ప్రశ్నలు

1. కలహపడే ఇంట ఏమి నిలవదు ?
జవాబు:
కలహపడే ఇంట కలుముల జవరాలు (లక్ష్మి) నిలువదు.

2. కలుముల జవరాలు అనగా ఎవరు ?
జవాబు:
కలుముల జవరాలు అనగా లక్ష్మీదేవి.

3. ఈ పద్యం మనకు తెలియజేసే మేలు ఏమిటి ?
జవాబు:
కలకాలము ఎటువంటి కలహాలూ లేకుండా కలసి మెలసి ఉండడం నేర్చుకోవడం ‘మేలు’ అని ఈ పద్యం తెలుపుతుంది.

4. ఈ పద్యానికి శీర్షికను పెట్టండి.
జవాబు:
‘పోరు నష్టం – పొందు లాభం’ అని ఈ పద్యానికి శీర్షికగా ఉంచవచ్చు.

5. ఈ పద్యం దేనిలోనిది ?
జవాబు:
ఈ పద్యం కుమారీ శతకంలోనిది.

4. ఈ క్రింది పద్యం చదివి, ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయండి.

“కనకపు సింహాసనమున
శునకము గూర్చండబెట్టి శుభలగ్నమునం
దొనరగ పట్టము గట్టిన
వెనుకటి గుణమేల మాను వినరా సుమతీ !”

ప్రశ్నలు – జవాబులు

1. శునకాన్ని దేనిపై కూర్చుండపెట్టారు ?
జవాబు:
బంగారు సింహాసనం మీద శునకాన్ని కూర్చుండ పెట్టారు.

2. సింహాసనంపై కూర్చున్నది ఎవరు ?
జవాబు:
సింహాసనంపై కూర్చున్నది శునకం.

3. శునకానికి పట్టము కట్టిన వేళ ఏది ?
జవాబు:
శునకానికి పట్టము కట్టిన వేళ శుభలగ్నము.

4. శునకానికి పట్టము కడితే ఏమి జరుగుతుంది ?
జవాబు:
శునకానికి పట్టము కడితే వెనుకటి గుణాన్ని మానదు.

5. ఈ పద్యం ఏ శతకంలోనిది ?
జవాబు:
ఈ పద్యం సుమతీ శతకంలోనిది.

5. క్రింది పద్యాన్ని చదివి క్రింది ప్రశ్నలకు సరైన సమాధానాలు వ్రాయండి.

చేతులారంగ శివుని పూజింపడేని
నోరునవ్వగ హరికీర్తి నుడువడేని
దయయు సత్యము లోనుగా దలపడేని
కలుగు నేటికి తల్లుల కడుపు చేటు

ప్రశ్నలు – జవాబులు

1. “కడుపుచేటు” అనే మాటకు అర్థమేమి ?
జవాబు:
‘కడుపుచేటు’ అనే మాటకు పుట్టుక దండగని అర్థం.

2. కవి శివపూజ ఎలా చేయమంటున్నాడు ?
జవాబు:
కవి శివపూజ చేతులతో తృప్తి కలిగేటట్లు చేయ మంటున్నాడు.

3. దయను, సత్యాన్ని ఎట్లా తలచాలి ?
జవాబు:
దయను, సత్యాన్ని మనసులో తలచాలి.

4. హరికీర్తిని ఎలా పలకాలి ?
జవాబు:
హరికీర్తిని నోరారా పలకాలి.

5. ఈ పద్యానికి శీర్షిక ఏమిటి ?
జవాబు:
ఈ పద్యానికి శీర్షిక ‘హరికీర్తన’.

6. కవిత చదివి తప్పొప్పులను గుర్తించండి.

ఓ పిడుగా !
నాకు తెలుసు,
నీశక్తి విద్యుచ్ఛక్తి కంటె గొప్పదని
కాని ఏం లాభం ?
నీ ఆవేశమే నిన్ను నేలకు చేరుస్తుంది
పాతాళానికి దిగజారుస్తుంది.
నీ కంటె
నా గదిలో జీరోబల్బు నయం
రాత్రంతా
చీకటితో పోరాడుతుంది.

ప్రశ్నలు – జవాబులు

1) విద్యుచ్ఛక్తిని మించిన శక్తి లేనిది పిడుగు. ( )
జవాబు:
✗

2) ఆవేశం వల్ల పిడుగు నేలకు చేరుతుంది. ( )
జవాబు:
✓

3) కవితననుసరించి పిడుగు చాలా గొప్పది. ( )
జవాబు:
✓

4) చీకటితో పోరాడేది పిడుగు.
జవాబు:
✗

5) పిడుగుకంటె జీరో బల్బే నయం.
జవాబు:
✓

7. క్రింది పద్యాన్ని చదివి, దాని క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయండి.

ఉడుముండదె నూటేండ్లును
బడియుండదె పేర్మిఁబాము పదినూటేండ్లున్
మడువున కొక్కెర యుండదె
కడ నిల పురుషార్థపరుడు గావలె సుమతీ !

ప్రశ్నలు – జవాబులు

1. నూతేండ్లు జీవించే జంతువు ఏది ?
జవాబు:
నూటేండ్లు జీవించే జంతువు ‘ఉడుము’

2. పాము ఎన్నాళ్ళు జీవిస్తుంది ?
జవాబు:
పాము పదినూర్లు అనగా వేయి సంవత్సరాలు జీవిస్తుంది.

3. ‘కొక్కెర’ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
కొక్కెర అంటే కొంగ.

4. ‘వాడు కావాలి’ అనే అర్థం ఇచ్చే పాదం ఏది ?
జవాబు:
‘భూమండలంలో ధర్మార్థమోక్షాలను సాధించే 4వ పాదం.

5. కొక్కెర ఎక్కడ ఉంటుంది ?
జవాబు:
కొక్కెర మడుగులో ఉంటుంది.

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

సృజనాత్మక ప్రశ్నలు (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
శ్రీనాథుని కవితా ప్రశస్తిని తెలుపుతూ మిత్రునికి లేఖ రాయుము.
జవాబు:

నిజామాబాద్,
12.01.2018.

ప్రియ మిత్రుడు అనంతు,

నీ మిత్రుడు వ్రాయునది. నేను బాగా చదువు తున్నాను. నీవు కూడా బాగా చదువుతున్నావని ఆశిస్తున్నాను. ముఖ్యముగా రాయునది. మన ప్రాచీన తెలుగు సాహిత్యంలో శ్రీనాథునికి సమున్నతమైన స్థానం ఉంది. ఈయన కవిసార్వ భౌముడిగా కీర్తి పొందాడు. వీరు ఎన్నో రచనలు చేశారు. శ్రీనాథుని వర్ణనాత్మక ప్రతిభ విశిష్టమైనది. శ్రీనాథుని సీస పద్యాలకు విశిష్టస్థానం ఉంది. అలంకార ప్రయోగం కూడా అద్భుతంగా ఉంటుంది. శ్రీనాథుని కవిత్వం, శైలి, భావి కవులకు మార్గదర్శకము అయ్యింది. పెద్దలందరికి నమస్కారాలు తెలుపగలరు.

ఇట్లు,
నీ ప్రియ మిత్రుడు,
XXXXXX.

చిరునామా :
ఎన్. అనంత్,
10వ తరగతి,
ఆంధ్రప్రదేశ్ సాంఘిక సంక్షేమ పాఠశాల,
శాంతి నగర్,
కరీంనగర్.

ప్రశ్న 2.
కోపంవల్ల కలిగే అనర్థాలను వివరిస్తూ వ్యాసం రాయండి. (APSCERT మాదిరి ప్రశ్న)
జవాబు:
మానవులు వదిలించుకోవల్సిన దుర్గుణాలలో కోపం ప్రధానమైనది. కోపంవల్ల మోహం కలుగుతుంది. బుద్ధి నశిస్తుంది. మానవుని పతనాన్ని శాసిస్తుంది. కోపం వల్ల ఎన్నో అనర్థాలు కలవు. విచక్షణా శక్తిని కోల్పోతాడు. హింసాప్రవృత్తిని అలవరచుకుంటాడు. ఉన్మాదిగా మారతాడు.

బంధువులు, మిత్రులు దూరమౌతారు, ఆప్తులు ఆదరించరు. ఒంటరితనాన్ని అనుభవిస్తారు. కుటంబగౌరవం తగ్గుతుంది. తన కుటుంబంలో అంతర్గత కలహాలు పెరుగుతాయి. దుర్యోధనుడు, విశ్వామిత్రుడు, దుర్వాసుడి వంటివారు కోపానికి బానిసలుగా మారారు. ఎన్నో అనర్థాలను పొందారు.

మన శతకాలు కోపం మంచిదిగాదని, దాన్ని విడిచిపెట్టమని బోధిస్తున్నాయి. అందువల్ల మన మంతా కోపాన్ని విడనాడాలి. శాంతిని పొందాలి. జీవితాన్ని ఆదర్శంగా మలచుకోవాలి.

ప్రశ్న 3.
కోపంవల్ల గౌరవం తగ్గుతుందనే విషయాన్ని వివరిస్తూ ఒక కరపత్రం రాయండి. (APSCERT మాదిరి ప్రశ్న)
జవాబు:

శాంతిని పొందు ! క్రోధం వదులుకో ! ఆదర్శంగా జీవించు !

మాన్యులారా ! వదాన్యులారా ! సోదర సోదరీ | మణులారా ! కోపం మనందరి శత్రువు. దానిని మనమంతా దూరం చేసుకోవాలి. కోపంవల్ల ఎన్నో అనర్థాలు కలుగుతాయి. అందరిని దూరం చేస్తుంది. సకలదుర్గుణాలకు మూలాధారం. దుర్యోధనుడు, విశ్వామిత్రుని వంటి పురాణపురుషులు కోపం వల్ల సర్వనాశనమైనారు.

అందువల్ల మనం కోపాన్ని దూరంగా ఉంచుదాం ! ప్రశాంతమైన జీవనాన్ని సాగిద్దాం ! ఆలోచించి ప్రశాంతంగా మాట్లాడుకుందాం. సహజీవన మాధుర్యాన్ని అనుభవిద్దాం. అందరికి ఆదర్శంగా జీవిద్దాం !

ఇట్లు,
ఆరోగ్య సంరక్షణ కమిటీ,
నల్గొండ.

ప్రశ్న 4.
కోపం అనర్థదాయకమని, శాంతిని పెంపొందించ మని తెలుపుతూ నినాదాలు రాయండి.
జవాబు:
కోపం వద్దు – శాంతి ముద్దు
మితిమీరిన కోపం – అనర్థాలకు మూలం
మానవుల అంతర్గత శత్రువు క్రోథం
కోపాన్ని తగ్గించు – ఆదర్శంగా జీవించు
శాంతియుత జీవనం – అదే అందరికి ఆదర్శం
కోపం త్యజించు – శాంతిని స్వాగతించు

ప్రశ్న 5.
ఆకలిగా ఉన్నవాళ్ళకు అన్నంపెట్టడం, అవసరానికి సహాయంచేయడం వంటివి మంచి లక్షణాలు. మీ తరగతిలో ఇలా మంచి లక్షణాలు గలవాళ్ళు ఎవరు ఉన్నారు ? వాళ్ళను అభినందించండి.
జవాబు:
మా తరగతిలో మేమందరం పేద విద్యార్థులకు సహాయం చేస్తాము. మా ఊరికి సమీపంలో ఒక విదేశీయుని కుటుంబం వచ్చి వీధి పిల్లలను చేరదీసి వారికి కావలసిన సకల సదుపాయాలు కల్పిస్తుంది. ఆ విదేశీయులు పెద్దల దగ్గర విరాళాలు వసూలు చేసి, వీధి పిల్లల కోసం ఒక గ్రామాన్ని స్థాపించారు. అందులో అందరూ అనాథపిల్లలే ఉంటారు.

ఆ అనాథ పిల్లలకు మా పాఠశాల పిల్లలందరం దుస్తులు, సబ్బులు, కొబ్బరినూనె, పుస్తకాలు, ధన సహాయం చేస్తుంటాము. అందుకు మాకెంతో తృప్తిగా ఉంటుంది. ఈ సంవత్సరం మా తరగతి విద్యార్థులందరం చందాలు వసూలు చేసి, ఆ అనాథ పిల్లలకు ఒక కంప్యూటర్ను బహూకరించాము. అందుకు మా పాఠశాల ప్రధానోపాధ్యాయులు మా తరగతి విద్యార్థులనందరినీ అభినందించారు.

ప్రశ్న 6.
ప్రపంచశాంతి (విశ్వశాంతి) గూర్చి వ్యాసం వ్రాయండి.
జవాబు:
శాంతి అంటే శమము లేదా ఓర్పు అని అర్థం. బాధలు, దుఃఖాలు, ప్రకృతి వైపరీత్యాలు, మానవ కల్పితమగు ఉపద్రవాలు ప్రాణికోటికి కష్టనష్టాలు కలిగిస్తున్నాయి. లోకపు మనుగడకే ముప్పు తెచ్చిపెడుతున్నాయి. భూమండలంపై ఉన్న సమస్త ప్రాణులు ఎటువంటి ఉపద్రవాలు లేకుండా కూడు, గూడు, గుడ్డ గలిగి సుఖంగా జీవించడమే ప్రపంచ శాంతి.

సహజంగా ప్రకృతి వైపరీత్యాల వల్ల ప్రపంచ మానవాళికి కష్టాలు కలుగుతాయి. భూకంపాలు, వరదలు, తుఫానులు, అతివృష్టి, అనావృష్టి వంటి వాటి వల్ల ప్రజలు నానా ఇబ్బందులు పడతారు. వాటి వల్ల జరిగే నష్టాన్ని తగ్గించడానికి శాస్త్రజ్ఞులు అంతా కృషి చేస్తున్నారు.

మానవ కల్పితాలైన ఉపద్రవాలు నేడు ప్రపంచ శాంతికి తీరని ప్రమాదాన్ని తెచ్చిపెడుతున్నాయి. ఒక దేశంవారు మరో దేశంపై సాగించే యుద్ధాలు ఇటువంటివే. యుద్ధం వల్ల ఓడిపోయిన వారికే కాక గెలిచిన వారికి కూడా ఎంతో నష్టం కలుగుతుంది. 20వ శతాబ్దంలో జరిగిన రెండు ప్రపంచ యుద్ధాల వల్ల ప్రజలలో భయాందోళనలు పెరిగి అశాంతి వాతావరణం నెలకొంది.

మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత నానాజాతి సమితి, రెండో ప్రపంచయుద్ధం తరువాత ఐక్యరాజ్యసమితి ఏర్పడ్డా అవి ప్రపంచ శాంతికి సరైన కృషిని కొనసాగించలేకపోయాయి. నేడు శ్రీలంక తమిళుల సమస్య, దక్షిణాఫ్రికా వర్ణ వివక్షత, పంజాబ్లోని టెర్రరిస్టుల చర్యలు మొదలైనవి మరో ప్రపంచ యుద్ధానికి దారి తీస్తాయేమో అనే భయాందోళనలు కలిగిస్తున్నాయి.

నేడు ప్రపంచ శాంతి నెలకొల్పడానికై వివిధ దేశాలు గణనీయమైన కృషి చేస్తున్నాయి. అందులో భారతదేశం ఒకటి. ప్రపంచ దేశాల మధ్య స్నేహభావాన్ని పెంచి శాంతి చేకూర్చడానికి నెహ్రూగారి పంచశీల సిద్ధాంతాన్ని ఆచరించటం మంచిది.

ప్రశ్న 7.
యాచన వృత్తి మంచిది కాదు అని చెబుతూ ఒక కరపత్రం తయారుచేయండి.
జవాబు:

యాచన మానండి. మాన్పించండి.

నరులారా !

మానవులు కాయకష్టంచేసి జీవించాలి. ఆత్మాభి మానంతో జీవించాలి. ఇతరుల ముందు
చేయిచాచి యాచించకూడదు. కృషితో నాస్తి దుర్భిక్షం అని అంటారు. కష్టించి పనిచేసే వారిని సమాజం గౌరవిస్తుంది. సోమరిపోతుల్లా జీవించాలని కోరు కోకండి. ఆత్మవిశ్వాసంతో జీవించండి. అందరికి ఆదర్శంగా నిలుస్తారు. తోటివారికి సహాయపడండి. యాచన మానండి. కష్టంతో జీవించండి.

ఇట్లు,
యాచక వ్యతిరేక కమిటీ.

ప్రశ్న 8.
కోపం అనర్థదాయకమనే విషయాన్ని తెలుపుతూ ఒక కరపత్రం తయారుచేయండి.
జవాబు:
కోపంవీడు కోపం అనర్ధదాయకం సహనం పొందు మిత్రులారా ! మానవుల అంతర్గత శత్రువు కోపం. అరిషడ్వర్గాలలో కోపం ప్రధానమైనది. అన్ని అనర్ధాలకు కోపం మూలం. దీనివల్ల విచక్షణా జ్ఞానం నశిస్తుంది. ఆవేశం కలుగుతుంది. ఆలోచనా శక్తి కోల్పోతాడు. స్నేహం దెబ్బ తింటుంది.

“కోపం ఆత్మీయులను దూరం చేస్తుంది. బంధువులతో సంబంధాలను దూరం చేస్తుంది. మానవీయ సంబంధాలను, నైతిక విలువలను కోల్పోతాడు. సమాజంలో గౌరవం తగ్గుతుంది. సహజీవన మాధుర్యం క్రమంగా నశిస్తుంది. హింసాయుత ప్రవృత్తి అలవడుతుంది.

అందువల్ల మనంకూడా కోపాన్ని వదలిపెట్టాలి. శాంతిని పొందాలి. అందరితో నవ్వుతూ మాట్లాడాలి. కోపాన్ని వదలి నూరు సంవత్సరాలు సుఖంగా జీవించాలి. అదే మనకు ఆరోగ్య రక్ష.

ఇట్లు,
ఆరోగ్య సంరక్షణ కమిటీ,
X X X X X.

అదనపు వ్యాకరణాంశాలు

PAPER – I: PART – B

1. పర్యాయపదాలు

అర్ధాంగి = భార్య, ఇల్లాలు, పత్ని

ఆగ్రహం = కోపం, అలుక, క్రోధం

గృహము = ఇల్లు, గేహము, నికేతనం

శివుడు = శంకరుడు, రుద్రుడు, గౌరీపతి

పసిడి = బంగారం, కాంచనం, పుత్తడి

పారాశర్యుడు = వ్యాసుడు, బాదరాయణుడు, కృష్ణద్వైపాయనుడు

మోక్షం = కైవల్యం, ముక్తి

శిష్యులు = ఛాత్రులు, విద్యార్థులు, అంతేవాసులు

నిక్కము = నిజము, సత్యము, యదార్థం

భాగీరథి = గంగ, త్రిపథగ, జాహ్నవి

బ్రాహ్మణులు = విప్రులు, ద్విజులు, భూసురులు

భవాని = పార్వతి, గౌరి, ఉమ

వనిత = స్త్రీ, మహిళ, పడతి, అంగన

భానుడు = సూర్యుడు, రవి, దివాకరుడు

తనూజుడు = కుమారుడు, సుతుడు, ఆత్మజుడు

అంగన = వనిత, స్త్రీ, మహిళ

నెయ్యి = ఆజ్యము, ఘృతము, నేయి

ఇల్లు = గృహము, భువనం, భార్య, పేరు

గంధము = చందనం, మలయజం

పుష్పము = పువ్వు, కుసుమము, ప్రసూనము

ముఖము = వదనము, ఆననము, మొగము

గొడుగు = ఛత్రము, ఆతపత్రము, ఖర్పరము

మరికొన్ని పర్యాయపదాలు

క్రింది వాక్యములలో పర్యాయపదములు గుర్తించండి.

1. భిక్ష మునుల వృత్తి. ముష్టికి వచ్చిన వారికి తిరిపము పెట్టాలి కాని విసుక్కోకూడదు.
జవాబు
భిక్ష, ముష్టి, తిరిపము

2. శిష్యుడు గురువును గౌరవించాలి. గురువు అంతేవాసిని తీర్చి దిద్దాలి. ఆ ఛాత్రుడు ఎంత గొప్పవాడైతే అంత మంచిది.
జవాబు:
శిష్యుడు, అంతేవాసి, ఛాత్రుడు

3. చదువుపై శ్రద్ధ పెట్టాలి. విద్యను మించిన సంపద లేదు. పలుకును బట్టి గౌరవం పెరుగుతుంది.
జవాబు:
చదువు, విద్య, పలుకు

4. గురువును గౌరవించాలి. ఆచార్యుడు తన సమయాన్ని విద్యాదానానికి ఉపయోగించి మంచి దేశికుడుగా పేరు తెచ్చుకోవాలి.
జవాబు:
గురువు, ఆచార్యుడు, దేశికుడు

5. ఆవును బాధ పెట్టకూడదు. మొదవు ఎక్కడ ఉంటే అక్కడ ఆరోగ్యం. అందుకే. గోవును పూజించాలి.
జవాబు:
ఆవు, మొదవు, గోవు

6. రాత్రి ప్రయాణం మంచిది కాదు. నిశీధిలో దీపం ఉండాలి. అలంకరిస్తే రజనిని మించినది లేదు.
జవాబు:
రాత్రి, నిశీధి, రజని

7. ముక్కంటి కంటి మంటకు మదనుడు నశించాడు. వరాలిచ్చే శివుడుకి కోపం వస్తే రుద్రుడు అవుతాడు.
జవాబు:
ముక్కంటి, శివుడు, రుద్రుడు

8. తొలిపలుకులు ఆగమములంటారు. వేదము శిరో ధార్యము.
జవాబు:
తొలిపలుకులు, ఆగమము, వేదము

9. వ్యాసుడు వేదాలు విభజించాడు. ఆ కృష్ణద్వైపా యనుడు 18 పురాణాలు రచించాడు. అందు పారాశర్యుడు తొలి గురువు.
జవాబు:
వ్యాసుడు, కృష్ణద్వైపాయనుడు, పారాశర్యుడు

10. ఎవరిపైనా నింద వేయకూడదు. దూషణములే శాపములై తగులును.
జవాబు:
నింద, దూషణము, శాపము

2. వ్యుత్పత్త్యర్థాలు

శివుడు = స్వభావం చేతనే ఐశ్వర్యం కలవాడు. (శంకరుడు)

అతిథి = తిథి, వార, నక్షత్ర నియమం లేకుండా ఇంటికి భోజనానికి వచ్చువాడు.

గురువు = అధికారమనెడి అజ్ఞానమును తొలగించువాడు. (ఉపాధ్యాయుడు)

మోక్షము = జీవుడిని పాపము నుండి విడిపించునది (కైవల్యం)

పతివ్రత = పతిని సేవించుటయే వ్రతముగా కలది (సాధ్వి)

శిష్యులు = శిక్షింపతగిన వారు (ఛాత్రులు)

పారాశర్యుడు = పరాశరుని యొక్క కుమారుడు (వ్యాసుడు)

ఛాత్రుడు = గురువు యొక్క దోషాలను కప్పిపుచ్చు స్వభావం గలవాడు. (విద్యార్థి)

భాస్కరుడు = కాంతిని కలుగజేయువాడు (సూర్యుడు)

భవాని = భవుని యొక్క భార్య (పార్వతి)

విశ్వనాథుడు = ప్రపంచానికి నాథుడు (శివుడు)

పార్వతి = పర్వతరాజు యొక్క కుమార్తె (గౌరి)

వేదవ్యాసుడు = వేదములను విభజించువాడు (పారాశర్యుడు)

పురంధ్రి = గృహమును ధరించునది (ఇల్లాలు)

తాపసుడు = తపము చేయువాడు (ముని)

పంచజనుడు = ఐదుభూతములచే పుట్టబడేవాడు (మనిషి)

ముక్కంటి = మూడు కన్నులు కలవాడు (శివుడు)

వనజనేత్ర = పద్మముల వంటి కన్నులు కలది.

లేదీగబోడి = లేతతీగ వంటి శరీరము కలది

అహిమభానుడు = చల్లనివికాని కిరణములు గలవాడు. (సూర్యుడు)

వ్యాసుడు = వేదములను విభజించి ఇచ్చినవాడు (వ్యాసమహర్షి)

3. నానార్థాలు

కంకణము = తోరము, నీటిబిందువు, స్త్రీలు చేతికి ధరించేది
గురువు = ఉపాధ్యాయుడు, బృహస్పతి, తండ్రి, పురోహితుడు
మోక్షము = కైవల్యం, నిర్యాణం, విడుదల
ఫలము = పండు, ఫలితము, ప్రయోజనము
లక్ష్మి = సంపద, రమ, మెట్టతామర
కామము = కోరిక, మామిడి
ప్రసాదము = అనుగ్రహము, ప్రసన్నత, మంచి స్వభావం
కరము = చేయి, తొండము, కిరణము
గృహము = ఇల్లు, భార్య, రాశి
కాయ = చెట్టుకాయ, బిడ్డ
ఇల్లు = గృహము, కుటుంబము, స్థానము
ముఖము = మోము, ఉపాయము, ముఖ్యమైనది
బంతి = కందుకము, ఒక జాతి పువ్వుల చెట్టు, పంక్తి
రూపు = ఆకారము, దేహము, కన్నెమెడలో బంగారు నాణెము
గంధము = చందనము, గంధకము, సువాసన

4. ప్రకృతి – వికృతులు

ఆజ్ఞ – ఆన
దోషం – దోసం
స్వామి – సామి
భాగ్యము – బాగ్గెము
శక్తి – సత్తి
కార్యం – కర్జం
భిక్షము – బిచ్చము
పట్టణము – పత్తనము

వేషము – వేసము
రాత్రి – రాతిరి
స్వర్గము – సొన్నము
తపస్వి – తపసి
రూపము – రూపు
లక్ష్మి – లచ్చి
ఆహారము – ఓగిరమ
విద్య – విద్దె
శ్రీ – సిరి
ఈశ్వరుడు – ఈసుడు
పుణ్యం – పున్నెము
సుఖము – సుకము
రత్నము – రతనము
బ్రాహ్మణుడు – బాపడు
గంధము – గందము
పుష్పం – పూవు
శిష్యుడు – చట్టు
పాయసము – పాసెము

PAPER – II : PART – B

1. సంధులు

1. సవర్ణదీర్ఘ సంధి

సూత్రం : అ, ఇ, ఉ, ఋ లకు సవర్ణములైన అచ్చులు పరమైనప్పుడు దాని దీర్ఘము ఏకాదేశమగును.

ఉదా: పుణ్యాంగన – పుణ్య + అంగన
బింబాస్య – బింబ + ఆస్య
అర్ధాంగ – అర్ధ + అంగ
శాకాహారులు – శాక + ఆహారులు
శిఖాధిరూఢ – శిఖ + అధిరూఢ
భిక్షాన్నం – భిక్ష + అన్నం
శాలాంతరం – శాల + అంతరం
మధ్యాహ్నం – మధ్య + అహ్నం
పాయసాపూపం – పాయస + అపూపం
బ్రాహ్మణాంగన – బ్రాహ్మణ + అంగన
కమలానన – కమల + ఆనన
పాపాత్ములు – పాప + ఆత్ములు
అభీప్సితాన్నములు – అభీప్సిత + అన్నములు
ఖచితాభరణంబు – ఖచిత + ఆభరణంబు
మునీశ్వర – ముని + ఈశ్వర

2. గుణ సంధి

సూత్రం : అకారమునకు ఇ, ఉ, ఋ లు పరమైనప్పుడు క్రమముగా ఏ, ఓ, ఆర్లు ఏకాదేశమగును.
ఉదా : శిలోంచ శిల + ఉంచ్ఛ

3. అత్వసంధి

సూత్రం : అత్తునకు సంధి బహుళముగానగు.
ఉదా : లేకైన – లేక + ఐన
ముత్తైదువ – ముత్త + ఐదువ

4. ఉత్వసంధి

సూత్రం : ఉత్తునకు అచ్చు పరమగునపుడు సంధియగు

ఉదా : లేదెట్లు – లేదు + ఎట్లు
బీఱెంద – బీఱు + ఎండ
ప్రక్షాలితంబైన – ప్రక్షాలితంబు + ఐన
అపారములైన – అపారములు + ఐన
రూపన్న – రూపు + అన్న
పారణకైన – పారణకు + ఐన
రమ్మని – రమ్ము + అని

5. యడాగమ సంధి

సూత్రం: సంధి లేనిచోట స్వరంబు కంటే పరంబైన స్వరంబునకు యడాగమంబగు.
ఉదా : మా యిల్లు – మా + ఇల్లు

6. త్రికసంధి

సూత్రాలు :

1. అ, ఈ, ఏ అను సర్వనామములు త్రికములనబడును.
2. త్రికంబు మీది అసంయుక్త హల్లునకు ద్విత్వంబు బహుళంబుగానగు.
3. ద్విరుక్తంబగు హల్లు పరమగునపుడు ఆచ్చి కంబగు దీర్ఘంబునకు హ్రస్వంబగును.

ఉదా : ఇవ్వీటి – ఈ + వీటి
అచ్చోట – ఆ + చోట
అమ్మహాసాధ్వి – ఆ + మహాసాధ్వి
ఆయ్యాదిమశక్తి – ఆ + ఆదిమశక్తి – యడాగమ త్రికసంధులు

7. గసడదవాదేశ సంధి

సూత్రము : ప్రథమమీది పరుషములకు గసడదవలు బహుళంబుగానగు.
ఉదా : లెస్సగాక – లెస్స + కాక
కఱ్ఱపెట్టి – కఱ్ఱ + పెట్టి
పూజచేసి – పూజ + చేసి

8. ద్రుత ప్రకృతిక సంధి

సూత్రము : ద్రుత ప్రకృతికము మీది పరుషములకు సరళములగు.
ఉదా : కవాటంబుఁదెరువము – కవాటంబున్ + తెరువము
చనుదెంచినఁగామధేనువు – చనుదెంచినన్ + కామధేనువు

2. సమాసాలు

సమాస పదం – విగ్రహవాక్యం – సమాసం పేరు
మతిహీనులు – మతిచేత హీనులు – తృతీయా తత్పురుష సమాసము
కోపావేశం – కోపము చేత ఆవేశం – తృతీయా తత్పురుష సమాసము
రత్నఖచిత – రత్నముచేత ఖచితం – తృతీయా తత్పురుష సమాసము
విప్రగృహం – విప్రుని యొక్క గృహం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
విద్యాగురుండు – విద్యలకు గురుండు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
బ్రాహ్మణాంగనలు – బ్రాహ్మణుల యొక్క అంగనలు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
పాపాత్ముని ముఖం – పాపాత్ముని యొక్క ముఖం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
‘బ్రాహ్మణ మందిరములు – బ్రాహ్మణుల యొక్క మందిరములు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
గోముఖము – గోవు యొక్క ముఖము – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము

ద్వాఃకవాటం – ద్వారము యొక్క కవాటం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
శిష్యగణం – శిష్యుల యొక్క గణం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
మాయిల్లు – మా యొక్క ఇల్లు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
విప్రవాటికలు – విప్రుల యొక్క వాటికలు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
విశ్వనాథుని రూపం – విశ్వనాథుని యొక్క రూపం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
విప్రభవనం – విప్రుని యొక్క భవనం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
ముక్కంటిమాయ – ముక్కంటి యొక్క మాయ – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
భిక్షాటనం – భిక్ష కొఱకు అటనం – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసము
భిక్షాపాత్ర – భిక్ష కొఱకు పాత్ర – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసము
భుక్తిశాల – భుక్తి కొరకు శాల – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసము
కాశినగరం – కాశిఅనే పేరుగల నగరం – సంభావన పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
కాశీపట్టణం – కాశి అనే పేరుగల పట్టణం – సంభావన పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
మోక్షలక్ష్మి – మోక్షము అనెడి లక్ష్మి – రూపక సమాసం
మూడుతరములు – మూడు సంఖ్య గల తరములు – ద్విగు సమాసం
మధ్యాహ్నం – అహ్నము మధ్య భాగము – ప్రథమా తత్పురుష సమాసం
ముక్కంటి – మూడు కన్నులు కలవాడు – బహువ్రీహి సమాసం

మచ్చెకంటి – చేప కన్నుల వంటి కన్నులు కలది – బహువ్రీహి సమాసం
బింబాస్య – చంద్రబింబము వంటి ముఖము కలది – బహువ్రీహి సమాసం
పాపాత్ముడు – పాపముతో కూడిన మనస్సు కలవాడు” – బహువ్రీహి సమాసం
శాకాహారులు – శాకమును ఆహారముగా కలవారు ” – బహువ్రీహి సమాసం
కమలాలన – కమలముల వంటి ఆననము కలది” – బహువ్రీహి సమాసం
బహు పదార్థములు – ఎక్కువైన పదార్థములు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
లేతీగ – లేతదైన తీగ – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
పుణ్యాంగన – పుణ్యమైన అంగన – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
మహాప్రసాదం – గొప్పదైన ప్రసాదం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
ప్రాకృత వేషం – ప్రాకృతమైన వేషం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
అభీప్సితాన్నములు – అభీప్సితములైన అన్నములు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
కొన్ని మాటలు – కొన్నైన మాటలు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం

పెద్ద ముత్తైదువ – పెద్దదైన ముత్తైదువ – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
అర్ఘ్యపాద్యములు – అర్ఘ్యమును, పాద్యమును – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
పుష్పగంధములు – పుష్పములును, గంధములును – ద్వంద్వ సమాసం
ఫలపాయసములు – ఫలమును, పాయసమును – ద్వంద్వ సమాసం
భక్తివిశ్వాసములు – భక్తియును, విశ్వాసమును – ద్వంద్వ సమాసం
క్షుత్పిపాసలు – క్షుత్తును, పిపాసయును – ద్వంద్వ సమాసం
వేదపురాణశాస్త్రములు – వేదములును, పురాణములును, శాస్త్రములును – బహుపద ద్వంద్వం

3. గణవిభజన

ప్రశ్న 1.
‘అనవుడు నల్ల నవ్వి కమలానన యిట్లను లెస్సగా కయో – ఈ పద్యపాదానికి గురు లఘువులను గుర్తించి, గణ విభజన చేసి, ఏ పద్యపాదమో తెల్పండి.
జవాబు:

పై పద్యపాదంలో న, జ, భ, జ, జ, జ, అనే గణాలు ఉన్నాయి. కాబట్టి ఇది చంపకమాల పద్యపాదం.

ప్రశ్న 2.
‘ఆ కంఠంబుగ నిఫ్టు మాధుకర భిక్షాన్నంబు భక్షింపగా’ – ఈ పద్య పాదానికి గురు లఘువులను గుర్తించి, గణ విభజన చేసి, ఏ పద్యపాదమో తెల్పండి.
జవాబు:

పై పద్యపాదంలో మ, స, జ, స, త, త, గ అనే గణాలు ఉన్నాయి కావున ఇది ‘మత్తేభ’ పద్యపాదము.

ప్రశ్న 3.
జ్ఞాదర లీలరత్న కటకా భరణంబులు ఘల్లు ఘల్లనన్ – ఈ పద్య పాదానికి గురు లఘువులను గుర్తించి, గణ విభజన చేసి, ఏ పద్యపాదమో తెల్పండి.
జవాబు:

ఈ పాదంలో భ, ర, న, భ, భ, ర, వ అనే గణాలు ఉన్నాయి. కాబట్టి ఇది ‘ఉత్పలమాల’ పద్యపాదం.

ప్రశ్న 4.
‘అనవుడు నల్ల నవ్వికమలానన యిట్లను లెస్సగాకయో, అన్న పద్యపాదానికి గురు లఘువులు గుర్తించి, గణ విభజన చేసి, ఏ పద్యపాదమో తెలపండి.
జవాబు:

పై పద్యపాదంలో ‘న, జ, భ, జ, జ, జ, ర’ గణాలు ఉన్నాయి కాబట్టి 11వ అక్షరం యతిమైత్రి. ఇది చంపకమాల పద్యపాదము.

ప్రశ్న 5.
‘ఓ మునీశ్వర వినవయ్య యున్నయూరు’ – పద్యపాదానికి గురు లఘువులు గుర్తించి, గణవిభజన చేసి ఏ పద్యపాదమో తెలపండి.
జవాబు:

1. పై పాదంలో 1 సూర్య, 2 ఇంద్ర, 2 సూర్య గణాలు వరుసగా వచ్చాయి. కాబట్టి ఇది తేటగీతి పద్యపాదం.
2. యతి నాల్గవ గణం మొదటి అక్షరంతో (ఓ – యు)

ప్రశ్న 6.
‘శాకాహారులు కందభోజులు శిలోంఛ ప్రక్రముల్ తాపసుల్’ అనే పద్యపాదానికి, గురు లఘువులు గుర్తించి, గణవిభజన చేసి, అది ఏ పద్యపాదమో తెలుపండి.
జవాబు:

పై పాదంలో ‘మ, స, జ, స, త, త, గ’ గణాలున్నాయి. కాబట్టి శార్దూల 13వ అక్షరం యతిమైత్రి (శా-ఛ) పద్యపాదము.

4. అలంకారాలు

ప్రశ్న 1.
ముంగిట గోమయంబున గోముఖము దీర్చి కడలు నాల్గుగ మ్రుగ్గు కఱ్ఱ వెట్టి,
జవాబు:
ఈ (సీస) పద్యంలో స్వభావోక్తి అలంకారం ఉంది.
లక్షణం : ఒక విషయాన్ని ఉన్నదున్నట్లుగా వర్ణిస్తే అది స్వభావోక్తి అలంకారం.
సమన్వయం : పై పద్యం వాకిట్లో ముగ్గులు, ఆతిథ్యం మొదలగునవి ఉన్నవి ఉన్నట్లుగా చక్కని పదాలతో వర్ణించారు. కనుక, అది స్వభావోక్తి అలంకారం.

ప్రశ్న 2.
మూడుతరముల చెడుగాక మోక్ష లక్ష్మి
జవాబు:
ఈ వాక్యంలో రూపకాలంకారం ఉంది.
లక్షణం : ఉపమాన ధర్మాన్ని ఉపమేయంలో ఆరోపించి, రెండింటికీ భేదం లేనట్లు చెప్పడాన్ని రూపకాలంకారం అంటారు.
సమన్వయం : మోక్షమును లక్ష్మితో పోల్చారు. మోక్షమనెడు లక్ష్మి అని ఉపమేయ ఉపమానాలకు అభేదం చెప్పారు. కనుక ఇది రూపకాలంకారం.

ప్రశ్న 3.
అని పారాశర్యుండు క్షుత్పిపాసా పరవశుండై శపియింపందలంచు.
జవాబు:
ఈ వాక్యంలో వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం ఉంది.
లక్షణం : ఒకే అక్షరం చాలాసార్లు వస్తే అది వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం.
సమన్వయం : పై వాక్యంలో ‘ప’కారం చాలాసార్లు వచ్చింది. కనుక దానిలో వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం ఉంది.

These TS 10th Class Telugu Important Questions 4th Lesson కొత్తబాట will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Telugu 4th Lesson Important Questions కొత్తబాట

PAPER – I : PART – A

I. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (స్వీయరచన)

1. లఘు సమాధాన ప్రశ్నలు జార్యులు (3 మార్కులు)

కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.
ప్రశ్న 1.
పాకాల యశోదారెడ్డిగారి గ్రామ జనులు పట్టిన కొత్తబాట ఏమిటో చర్చించండి. (T.S Mar. ’15)
జవాబు:

1. గ్రామపెద్దల పెత్తనాన్ని అక్కడి ప్రజలు ధిక్క రించారు. పెత్తందార్లు దానితో గ్రామాలు విడిచి వెళ్ళిపోయారు.
2. పోలీసు పటేళ్ళ పెత్తనం గ్రామాల్లో తగ్గిపోయింది. పోలీసు పటేళ్ళకు ప్రజలు లంచాలు ఇవ్వడం మానివేశారు.
3. గ్రామ ప్రజలు, గ్రామపెద్దల చెప్పులు కింద తేళ్ళలా అణగియుండడం మానివేశారు.
4. ప్రజలు చీటికీ మాటికీ, తగవులూ, కొట్లాటలూ, మానివేశారు. పంచాయితీలు, జరిమానాలు పోయాయి. ప్రజలకు శిక్షలు లేవు.
5. ప్రజలు అడుక్కుతినడం మానివేశారు. మంచి బట్టలు కట్టుకుంటున్నారు.
6. పెద్దవారి ఇళ్ళ స్త్రీలలో ఘోషా పద్ధతి, మేనాలు, పల్లకీలు పోయాయి.

ప్రశ్న 2.
కొత్తబాట రచయిత్రి కథ చెప్పిన తీరులో నీకు నచ్చిన విశేషాలేవి ? (T.S Mar. ’15)
జవాబు:
కొత్తబాట రచయిత్రి చెప్పిన కథను ప్రాంతీయ భాషలో చెప్పింది. వ్యావహారిక భాషలో చెప్పడం వలన విన సొంపుగా ఉంది. నాటి తెలంగాణ సామాజిక జీవనాన్ని కళ్ళకు కట్టినట్లు వివరించారు. తెలంగాణ మాండ లికాలు ఎక్కువగా ప్రయోగించారు.

నక్షత్రకుడు, వసదాగిన పిట్ట, దీపాలు వెలగడం, బండ జింకలు చేరడం మొదలైన జాతీయాలను, పదబంధాలను సందర్భోచితంగా ప్రయోగించి, కథకు కొత్త సొగసులు అద్దారు.

కథలోని పాత్రలు, స్వభావాలు మనకు నిత్య జీవితంలో కనిపించేవే, సన్నివేశాలు కూడా తెలిసినవే. అందుచేత ‘కొత్తబాట’ కథ నచ్చింది.

ప్రశ్న 3.
‘మిత్తి పూజ మీదనె మిద్దెలు మోపి’ అంటే మీకేమర్థ మయింది ? విశ్లేషించండి.
జవాబు:
‘మిత్తి పూజ మీదనె మిద్దెలు మోపి’ అంటే సమాధుల మీద భవంతులు కట్టి’ అని అర్థం. అంటే ఇతరుల మరణాన్ని కూడా లాభంగా మార్చుకోవడం. దానిలో కూడా సంపాదనే ధ్యేయంగా ఉండడం.

సాధారణంగా దోపిడీదారులు, వడ్డీ వ్యాపారులు డబ్బుకిచ్చిన ప్రాముఖ్యం దేనికీ ఇవ్వరు. అప్పు చేసిన వాడి దగ్గర వడ్డీల రూపంలో అసలు కంటే చాలా ఎక్కువ వసూలు చేస్తారు. అప్పు తీర్చలేక అప్పు తీసుకొన్నవాడు మరణించినా బాకీ విడిచిపెట్టరు. అటువంటి దుర్మార్గులు తమ సంపాదనతో పెద్ద పెద్ద భవంతులు కట్టుకొని దర్జాగా బతుకుతారు. అటువంటి వారి గురించి రచయిత్రి ఈ వాక్యం చెప్పారు.

2. వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు (6 మార్కులు)

కింది ప్రశ్నలకు పదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.
ప్రశ్న 1.
కొత్తబాట కథలో రచయిత్రి తెలంగాణా గ్రామాల్లో వచ్చిన మార్పులను గూర్చి ప్రజలు పట్టిన కొత్తబాటను గూర్చి చెప్పిన విషయాన్ని 10 పంక్తుల్లో రాయండి. (T.S Mar. ’15)
జవాబు:
1) గ్రామాల్లో పెద్ద ఇళ్ళ ఆడవాళ్ళు, సామాన్యుల కంటపడకుండా వారి బండ్లకు తెరలు కట్టే ఆచారం ఉండేది. అది నేడు అంతరించింది.

2) రచ్చబండపై గ్రామపెద్దతో పాటు, గ్రామస్థులు అందరూ కలిసి మెలిసి నేడు కూర్చుంటున్నారు.

3) గ్రామపెద్ద రంగరాయని వంటి వారి పెత్తనాన్ని గ్రామాల్లో ప్రజలు నేడు ధిక్కరించారు. రంగ రాయడు వంటివారు గ్రామాలు విడిచివెళ్ళారు.

4) పోలీసు పటేళ్ళ పెత్తనం గ్రామాల్లో తగ్గిపోయింది. పటేళ్ళకు లంచాలిచ్చే గ్రామ ప్రజలు నేడు లేరు. అందువల్ల పోలీసు పటేళ్ళకు సాగుబాటు లేకుండా పోయింది.

5) ప్రజలు గ్రామపెద్దల చెప్పుల కింద తేళ్ళలా అణిగి యుండడం మానివేశారు. ప్రజలు చీటికి మాటికి తగవులూ, కొట్లాటలూ మానారు. పంచాయితీలు, జరిమానాలు, గ్రామాల్లో ఇప్పుడు లేవు. ఇప్పుడు ఏ గ్రామానికి ఆ గ్రామంలోనే తీర్పులు ఇస్తున్నారు. రాత్రి దొంగతనాలు లేవు. ప్రజలకు శిక్షలు లేవు. ప్రజలు అడుక్కు తినడం లేదు. ప్రజలు చక్కగా వేషాలు వేసుకుంటున్నారు.

6) పెద్దల పెళ్ళిళ్ళకు సహితం, ఇప్పుడు మేనాలూ పల్లకీలూ ప్రజలు మోయడం లేదు. గ్రామాల్లో ఇండ్లలో పని మనుషులను సైతం, తమ తోటి వారుగా ప్రజలు చూస్తున్నారు. ఈ విధంగా ప్రజలు గ్రామాల్లో కొత్తబాట పట్టారని, రచయిత్రి తన కొత్తబాట కథలో వెల్లడించారు.

ప్రశ్న 2.
కొత్తబాట పాఠం ఆధారంగా తెలంగాణ పల్లెలలో ఏయే మార్పులు వచ్చాయో విశ్లేషించండి. (T.S June ’16)
జవాబు:
“కొత్తబాట” అనే ఈ పాఠంలో “అక్కా తమ్ముళ్ళిద్దరూ” బస్సు దిగి అక్కడి నుండి ఎద్దులబండిలో వాళ్ళ ఊరి వరకు ప్రయాణం చేస్తారు. పల్లెలో అనేకరకాల మార్పులను చూస్తారు. అవి ఈ విధంగా ఉన్నాయి.

1.  కొత్తబాట (రోడ్లు) నిర్మించారు.
2. మోరుగవనం వేశారు. అందమైన ప్రకృతికి మారు పేరది.
3. రోడ్డుకిరువైపులా చెట్లు నాటారు. పూల తోటలో వేశారు. పొంటిమాన్లు చిగురించాయి.
4. చెరువును పూడిక తీసి అందంగా చేశారు. దానికి ఆయకట్టు కట్టడం వల్ల అందరికి అదరువైంది.
5. జారుడు బండలు ఏర్పాటు చేశారు.
6. మెచ్చుకొనితీరవలసినట్లుగా నిర్మాణం జరిగింది ఆ రోడ్డు.
7. ఇదివరకు కాళ్ళకు బురద అంటుకునేది.
8. స్వతంత్ర జీవనం సాగించాలి ప్రజలు.
9. కొట్టాల గడ్డివాములన్నీ కుదురుగా మట్టసంగా ఉన్నాయి.
10. ఎల్లమ్మ గుడిని బాగుచేయించారు.
11. ఆ ఊరిని చూసి అక్క ఊపిరి పీల్చుకుంది.

ఈ విధంగా ఈ పాఠంలో అనేక మార్పులను రచయిత్రి తెలిపింది.

ప్రశ్న 3.
‘కొత్తబాట’ పాఠం ఆధారంగా ప్రకృతి వర్ణనను విశ్లేషిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
ఈ తరం సాధించిన సామాజిక మార్పును ప్రకృతి అందాలకూ అన్వయిస్తూ తమ్ముడు, అక్కతో చెబుతూ ఉంటాడు.

ఎక్కడ చూసినా కమ్మటి వాసన, వినసొంపైన సంగీతం, అడవంతా చిగురు తొడిగి పచ్చని తివాచీలా ఉంది. ఒళ్ళు పులకరించే విధంగా దారి వెంబడి మోదుగు చెట్ల వనం మొగ్గదొడిగి ఎర్రని పూలతో కొత్తబాటకు స్వాగతం పలుకుతున్న ముత్తైదువుల్లా ఇరువైపులా వరుసగా నిలబడివున్నాయి. ఎత్తైన చెట్ల చిటారు కొమ్మన తేనెపట్లు నిండుగా ఉన్నాయి. కోకిల పాటలు ఏకతాగీతాల్లా వినిపిస్తున్నాయి.

మామిడి చెట్లు నవయవ్వనంతో సింగారించుకున్న ఆడపిల్లల్లా కని పిస్తున్నాయి. చింతలు చిగురిస్తున్నాయి. యాపలు మొగ్గలు విచ్చుకుంటున్నాయి. పొలిమేరలోని చెట్లు మగ పెళ్ళి వారికి మర్యాదలు చేయడానికి వచ్చిన గుంపులా గుబురుగా ఉన్నాయి. ఈ తరం ‘కొత్త బాట’ లో ప్రయాణిస్తుందన్న దృక్పథానికి సంకేతంగా రచయిత్రి ఈ వర్ణనను చేశారు.

PAPER – II : PART – A

1. అపరిచిత గద్యాలు (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
కింది పేరా చదివి, అర్థవంతమైన ఐదు ప్రశ్నలు రూపొందించండి.

మంచిపని ఏ రూపంలోనైనా ఉండవచ్చు. తాను చదువుకున్నవాడైతే పదిమందికి చదువును పంచిపెట్టవచ్చు. తన ధనాన్ని పదిమందికి విని యోగించవచ్చు. ధర్మ కార్యాలకు, సమాజ కల్యాణ కార్యక్రమాలకు ఇతోధికంగా సాయపడవచ్చు. అధికారి తన పరిధిని దాటకుండా ప్రజలకు ఉప యోగపడే పనులు చేసి ప్రజల మన్ననలు పొంద వచ్చు. తనకు మంచిపేరు వస్తుంది. ప్రజలకు మేలు కల్గు తుంది. ధనికులు పరిశ్రమలను స్థాపించి, పదిమందికి ఉద్యోగావకాశాలు కల్పించవచ్చు. అధిక లాభాన్ని ఆపేక్షించకుండా తక్కువ ధరలకే వస్తువుల నమ్మవచ్చు. ఇలా సమాజంలోని వారంతా తమ తమ పరిధుల్లో ప్రజలకు మేలు కల్పించే పనులు చేసినపుడు, దేశంలో సమస్యలే ఉండవు. ప్రజలంతా సుఖ శాంతులతో జీవిస్తారు.
జవాబు:
ప్రశ్నలు

1. ధనం ఉన్నవాడు ఆ ధనాన్ని ఎలా సద్వినియోగం చేయవచ్చు?
2. ఒక అధికారి ఏ విధంగా మంచిపని చేయవచ్చు ?
3. ధనికులు ఏ విధంగా మంచిపని చేయవచ్చు ?
4. వర్తకులు ఏ విధంగా మంచిపని చేయవచ్చు ?
5. సమాజంలోని వారంతా ప్రజలకు మేలు కల్గించే పనులు చేస్తే ఏమవుతుంది ?

ప్రశ్న 2.
క్రింది గద్యం చదివి ఖాళీలను పూరించండి.

వ్యవసాయ భూముల్ని ఎలా ఉపయోగించు కుంటామో, జీవనోపాధికోసం బీడుభూముల్ని కూడా ఒక పద్ధతి ప్రకారం ఉపయోగించుకోవచ్చు. అనేక సంక్షేమ కార్యక్రమాలు, ప్రత్యామ్నాయ ఉపాధిమార్గాలూ ఉన్నాయి. గుజరాత్లో అముల్ ప్రయోగం మన రాష్ట్రంలోనూ చేయవచ్చు. వృత్తి కులాల వాళ్ళు అనేకమంది పరిస్థితులను బట్టి వృత్తులు మార్చుకుంటారు. చిత్రమేమంటే పేదవాళ్ళు ఎప్పుడూ విద్యా, వైద్య సౌకర్యాల గురించి అడగరు. భూములు లీజుకు ఇస్తే పెత్తందారులకు, దళారులకు, కులపెద్దలకూ లాభం వస్తుంది. ఈ విషయంలో పేదలను చైతన్య పరచవలసిన ప్రభుత్వాలు కూడా చురుకైన పాత్ర నిర్వహించక పోవడం దుర దృష్టకరం !

ఖాళీలు – సమాధానాలు
ప్రశ్న 1.
బీడు భూములంటే …………………….
జవాబు:
పంటలు పండనివి.

ప్రశ్న 2.
జీవనోపాధి కోసం రైతులు ఆధారపడేది …………………….
జవాబు:
వ్యవసాయ భూములు.

ప్రశ్న 3.
విద్యా, వైద్య సౌకర్యాల గురించి అడగని వాళ్ళు ……………………….
జవాబు:
పేదవాళ్ళు.

ప్రశ్న 4.
దళారులు చేసే పని …………………….
జవాబు:
భూములను లీజుకు తీసుకొని పండించుకోవటం.

ప్రశ్న 5.
ప్రభుత్వాలు చేయవలసిన పని …………………….
జవాబు:
పేదలను చైతన్యపరచుటలో చురుకైన పాత్ర నిర్వ హించాలి.

ప్రశ్న 3.
క్రింది పేరా చదవండి. క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

“జీవావరణం మీద, పర్యావరణం మీద మనుష్యులు ఇంత కక్ష కట్టారెందుకో ? ఇలా ఉన్న చెట్లన్నింటినీ నరికేసుకుంటూ పోతే, చివరికి మనిషికి మిగిలే దేమిటి ? అయినా ఇప్పటికే అను భవిస్తున్నారు కదా ! ………………………. ఆమ్ల గ్రీన్ హౌజ్ ఎఫెక్టునీ.. దర్పాలనీ. ఆధునిక కాలుష్యకారక సమస్యలన్నింటికీ చెట్లు నరికివేతే కారణమని, ఈ మానవమేధావులే తేల్చి చెబుతారు. మళ్ళీ ఉన్న చెట్లన్నింటినీ నరికి భవనాలూ, నగరాలూ నిర్మిస్తారు. వాళ్ళ అభివృద్ధి ఎటు పోతోందో వాళ్ళకే అర్థం కావడం లేదు.

ప్రశ్నలు – సమాధానాలు
1. కాలుష్యానికి కారణం ఏమిటి ?
జవాబు:
కాలుష్యానికి కారణం చెట్లు నరికివేత.

2. మానవులు చెప్పేదే చేస్తున్నారా ?
జవాబు:
లేదు. మనుషులు జీవావరణ, పర్యావరణాలపై కక్ష కట్టారు.

3. మానవుల అభివృద్ధి జీవావరణానికి మేలు చేస్తోందా ?
జవాబు:
మానవుల అభివృద్ధి జీవావరణానికి మేలు చేయడం లేదు.

4. చెట్లు లేకపోతే ఏమౌతుంది ?
జవాబు:
చెట్లు లేకపోతే

1. గ్రీన్ హౌజ్ ఎఫెక్టు
2. ఆమ్ల దర్పాలు కలుగుతాయి.

5. పై పేరా దేనిని బోధిస్తోంది ?
జవాబు:
పై పేరా పర్యావరణ పరిరక్షణను గురించి చెపుతోంది.

ప్రశ్న 4.
క్రింది గద్యాన్ని చదివి, అర్థవంతమైన ఐదు ప్రశ్నలు రూపొందించండి.

సమాజానికి టీచర్ల పట్ల ఉన్న దృక్పథం చాలా విచిత్ర మైంది. ఒక్కో సందర్భంలో ఒక్కో రకంగా పరస్పర విరుద్ధంగా ఇది ఉంటుంది. సాంప్రదాయకంగా చూస్తే మన సమాజంలో టీచరంటే దేవుడి తర్వాత దేవు డంతటివాడు. నిస్వార్థ, నిరాడంబర ఆదర్శజీవి. జ్ఞాన ప్రసారం తప్ప అతనికి మరో వ్యాపకం ఉండదు. భిన్న సంస్కృతుల నుండి, వాతావరణాల నుండి, ఆర్థిక స్థితిగతుల నుండి వచ్చిన పిల్లలందర్నీ ఒకే స్థాయికి తీసికొని రావాలి.
జవాబు:
ప్రశ్నలు

1. సమాజం టీచర్ గురించి ఏమనుకుంటుంది ?
2. “నిస్వార్థం” పదానికి వ్యతిరేక పదం ఏమిటి ?
3. నిరాడంబరత అంటే ఏమిటి ?
4. ఎలాంటి పిల్లలు బడికి వస్తారు ?
5. టీచరు బాధ్యత ఏమిటి ?

2. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
మీ గ్రామ అభివృద్ధిని వివరిస్తూ మీ మిత్రుడికి లేఖ రాయండి.
జవాబు:
లేఖ

బాసర,
X X X.

ప్రియమైన సురేషు,
నీ మిత్రుడు వ్రాయు లేఖ,

ఇక్కడంతా క్షేమం. అక్కడ మీరంతా క్షేమమని తలచెదను.

మా గ్రామం ఈ మధ్య చాలా అభివృద్ధి చెందింది. ఇదివరకు రోడ్లు గోతులతో నిండి ఉండేది. ఇప్పుడు ప్రతి వీధిలోనూ సిమెంటు రోడ్డు వేశారు. ఇదివరకు వీధి దీపాలు వెలిగేవి కావు. ఈ మధ్య వీధి దీపాలతో మా వీధులన్నీ తళతళా మెరిసిపోతున్నాయి.

ఇప్పుడు ప్రతి 3 ఇళ్ళకు ఒక వీధి కొళాయి వేశారు. వాటిలో ఉదయం, సాయంత్రం మంచినీరు వస్తోంది. ఇప్పుడు మా ఊరికి 3 సార్లు బస్సు వస్తోంది. హాస్పిటల్ కడుతున్నారు. పాఠశాల కడతారుట. ఉంటాను. తిరిగి ఉత్తరం రాయి.

ఇట్లు,
నీ ప్రియమిత్రుడు,
X X X.

చిరునామా :
ఎమ్. సురేష్, నెం. – 8,
10వ తరగతి, సమతా హైస్కూల్,
ప్రగతి నగర్, సికింద్రాబాద్.

ప్రశ్న 2.
పల్లెలను పట్టించుకోమని కరపత్రం తయారు చేయండి.
జవాబు:
పల్లె

మనకు అన్నం పెట్టే కల్పవల్లి లాంటి పల్లెను పట్టించు కోండి.

పనులు లేక కూలీలు వలస వెళ్ళిపోతున్నారు.
అప్పులు భరించలేక రైతులు మరణిస్తున్నారు.
పంటలు లేక పొలాలు బీడు బారుతున్నాయి.
మన పల్లెను మనమే కాపాడుకోవాలి.
మేధావులారా ! ధనవంతులారా ! నాయకులారా !
మీ పల్లెని దత్తత చేసుకోంది. ఆదుకోండి. అభివృద్ధి చేయండి. పల్లె ఋణం తీర్చుకోండి.

ఇట్ల
గ్రామాభివృద్ది కమిటీ.

ప్రశ్న 3.
పల్లె అందాలను వివరిస్తూ వ్యాసం రాయండి. (March. ’17)
జవాబు:
పల్లె అందాలు

ఒయ్యారంగా తలలూపే పైరుపచ్చలతో కలకలలాడే పల్లెటూరు సౌఖ్యాల నిలయం. ఆనందాల లోగిలి. కల్తీ లేని చిరునామా.

ఆరోగ్యానికి హాయిగా నవ్వుతూ పలకరించే జనం. కల్మషం లేని మనుషులు. ఎప్పుడూ తోడుగా నిలిచే మనుషులు వరసలు పెట్టి పిలుచుకొనే జనం. ఇరుగుపొరుగు వారి మమతానురాగాలు.

పాడిపంటలకు లోటు లేకుండా ఉండే బంగారు లోగిలి పల్లెటూరు. పక్షుల కిలకిలలు. జంతువుల అరుపులు, గెంతులతో సందడిగా ఉంటుంది. సెలయేళ్ళ గలగలలు, పూలచెట్ల సొగసులు పల్లెలకు అలంకారాలు. ఆదరణ, అనురాగం ఆభరణాలు.

ప్రశ్న 4.
పల్లెటూరి ఆత్మకథ రాయండి.
జవాబు:
నేను, మీ పల్లెను. ఆనాడు ఎంత అందంగా ఉండే దాన్ని, పచ్చగా మిసమిసా మెరిసిపోతూ ఉండేదానిని. నిండుకుండ లాంటి చెరువులతో గలగల లాడుతూ ఉండేదానిని.

నా పిల్లలు ఎంతమంది ఉండేవారో ! అబ్బో ! చాలామంది ఉండేవారు. ఇప్పుడెవరూ లేరు. బిక్కుబిక్కు మంటున్నాను. అన్యాయంగా చచ్చిపోతున్నారు. ఎవ్వరూ పట్టించుకోవడం లేదు.

చెరువులు చాలా వరకు ఆక్రమించేశారు. మళ్ళీ ఈ మధ్యనే చెరువులవీ బాగు చేస్తున్నారు. పూర్వపు కళ వస్తోంది. చక్కగా మీరంతా వచ్చేయండి. కడుపు నిండా తిని, కంటి నిండా నిద్రపోవచ్చు. మళ్ళీ నా ఇల్లు పిల్లలతో కలకలలాడాలి. అదే నా కోరిక, నా వేదనను అర్థం చేసుకోండి.

ప్రశ్న 5.
పల్లె పట్నం గురించి మాట్లాడుకుంటున్న ఇద్దరు వ్యక్తుల సంభాషణలు రాయండి.
జవాబు:
రామన్న :  బాబూ ! తమరిదే ఊరు ?
అఖిల్  :  సికింద్రాబాద్, నీది ?
రామన్న :  ఆదిలాబాద్ జిల్లాలో పల్లెటూరు.
అఖిల్  :  మీరు పల్లెల్లో ఎలా బతుకుతారు ?
రామన్న :  కల్తీ లేని ఆహారం తింటూ బతుకుతాం.
అఖిల్  :  మీకు కరెంటు ఉండదు. వేసవికాలం ఉక్కపోత కదా !

రామన్న :  హాయిగా ఆరు బయట మంచాలు వేసుకొని మా వీధి వాళ్ళందరం కబుర్లు చెప్పుకొంటూ పడుకొంటాం. చల్లగా ఉంటుంది.

అఖిల్  :  హోటల్స్ ఉండవు కదా !

రామన్న   : కొత్తవారిని ఆదరించి కడుపు నిండా తిండి పెడతాం. వసతి కల్పిస్తాం. ఇంక హోటల్స్ ఎందుకు ?

అఖిల్  :  హాస్పటల్స్ ఉండవు కదా !

రామన్న  :  కష్టపడి పనులు చేసుకొంటాం. సాధారణంగా ఏ జబ్బూ రాదు. వచ్చినా చిన్న డాక్టరు ఉంటాడు. పెద్ద జబ్బయితే పట్నం వస్తాం.

అఖిల్  :  అయితే మా పట్నం కంటే మీ పల్లెటూరే బాగుంటుందా ?

రామన్న :  ఒకసారి వస్తే మళ్ళీ విడిచిపెట్టరు. ఈ రణగొణ ధ్వనులు, కాలుష్యం ఇవేమీ ఉండవు. హాయిగా ఉంటుంది. నా చిరునామా ఇస్తాను, తప్పకుండా రండి ! మా ఇంట్లో ఉందురుగాని.

అఖిల్  :  మీతో మాట్లాడుతుంటే చాలా ఆనందంగా ఉంది. తప్పక వస్తా ! నా బస్సొచ్చేసింది. బై.

రామన్న: మంచిది బాబూ ! జాగ్రత్తగా ఎక్కు

ప్రశ్న 6.
‘విద్యావంతుడైన ఒక యువకుడు ఉద్యోగాల కోసం పాకులాడకుండా, స్వంతంగా వ్యవసాయం చేస్తూ, చక్కగా పంటలు పండిస్తూ, ఎంతోమందికి ఆదర్శంగా నిలిచాడు. ప్రభుత్వంచే ఆవార్డులను కూడా పొందాడు.’ అటువంటి యువకుణ్ణి పొగుడుతూ అభినందన వ్యాసం రాయండి.
జవాబు:
ఆధునిక సమాజంలో శాస్త్రసాంకేతిక రంగ ప్రభావం తీవ్రంగా ఉంది. విజ్ఞానశాస్త్ర ప్రభావంతో మానవుడు సమున్నత స్థాయికి చేరుకుంటున్నాడు. సాధారణంగా ఎంతోమంది ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలు కోసం వెంపర్లా డుతారు. స్వయం ఉపాధి మార్గాలకై అన్వేషింపరు.

కాని ఈ యువకుడు విద్యావంతుడై కూడా ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలకోసం పాకులాడలేదు. స్వయం శక్తితో ఎదగాలనుకున్నాడు. తాను బ్రతుకుతూ మరికొందరికి ఉపాధిని కల్పించాలనుకున్నాడు.

వ్యవసాయంలో ప్రవేశించాడు. వ్యవసాయంలో ఆధునిక సాంకేతిక విజ్ఞానాన్ని వినియోగించాడు. అధిక దిగుబడులను పొందాడు. అందరికి ఆదర్శంగా నిలిచాడు. ప్రభుత్వ ప్రోత్సాహకాలను పొందాడు. అందువల్ల అతడు నిజంగా అభినందనీయుడు. అందరికి మార్గదర్శకంగా నిలిచాడు. నేటయువతర మంతా నిరుత్సాహ పడకుండా స్వయంఉపాధి మార్గాలను అన్వేషించాలి.

అదనపు వ్యాకరణాంశాలు

PAPER – I : PART – B

1. సొంతవాక్యాలు

1. చెప్పు కింద తేళ్ళతీర్గ: పూర్వం గ్రామాల్లో ప్రజలు కరణం పటేళ్ళ పెత్తనంలో, చెప్పుకింద తేళ్ళతీర్గ అణిగిమణిగి యుండేవారు.
2. కొరివితోటి నెత్తిగోక్కొను దుర్మార్గులతో తగవు పెట్టుకోవడం, కొరివితోటి నెత్తిగోక్కున్నట్లే అవుతుంది.
3. ఏకలవ్య శిష్యుడు : సామల సదాశివగారు కప్పగంతుల వారి ఏకలవ్య శిష్యుడిగా పేరు పొందారు.

2. పర్యాయపదాలు

బాట = దారి, మార్గం
సంబురం = సంతోషం, ఆనందం
దిశ = దిక్కు, కాష్ట
గుడి = ఆలయం, కోయిల, కోవెల, దేవళం
గురిగింజ = గురివెంద, గుంజ, కాకణి, కాంభోజి
సన్యాసి = భిక్షువు, పరివ్రాట్టు, పారాశరి, మస్కరి
నక్క = శివ, గోమాయువు, జంబుకము
గొట్టె = అది, ఉరణము, పొట్టేలు, తగరు
ಇಲ್ಲ = గృహము, గేహము, నికేతనము, తావు
నెత్తురు = నెత్రు, ఎఱ్ఱ, రక్తము, రుధిరము, కీలాలము

3. నానార్థాలు

సంబరము = సంతోషం, జాతర, సేవ, జలము, చేప
భానువు = సూర్యుడు, శివుడు, వృద్ధుడు, మబ్బు
ధాత్రి = నేల, తల్లి, దాది, ఉసిరిక

4. ప్రకృతి – వికృతులు

ప్రకృతి – వికృతి

కథ – కత
దిశ – దెస
పాదరసము – పారద
గొట్టె (గొతియ) – కురరీ
గురింజ – గుంజా
ప్రీతి – బాతి
ప్రయాణం – పయనం
కుడ్యము – గోడ
రాత్రి – రాతిరి
విద్య – విద్దె
స్తంభం – కంబం
సముద్రం – సంద్రం
పుణ్య – పన్నెం
ఆధారము – ఆదరువు
మనిషి – మనిసి
అర్ధరాత్రి – అద్దమరేయి
మర్యాద – మరియాద
దీపము – దివ్వె
మృత్యువు – మిత్తి
ఆర్య – అయ్య
తంత్రము – తంపు

5. వ్యుత్పత్త్యర్థాలు

భాష = భాషింపబడునది (భాష)
పాదపము = వ్రేళ్ళతో నీరు త్రాగునది (చెట్టు)

PAPER – II : PART – B

1. సంధులు

తెలుగు సంధులు

1. ఉకార సంధి
సూత్రాలు : ఉత్తునకు అచ్చు పరమగునపుడు సంధి యగు.
ఉదా :
ఎప్పుడేసిందో = ఎప్పుడు + ఏసిందో
కాదక్కా = కాదు + అక్కా
బాగైందా = బాగు + అయిందా
పిల్లలం = పిల్లలు + అంత
భుజాలెక్కి = భుజాలు + ఎక్కి

2. అకార సంధి
సూత్రం : అత్తునకు సంధి బహుళముగానగు.
ఉదా :
మనూరికో = మన + ఊరికో
పిట్ఠోలె = పిట్ట + ఓలె
పెద్దత్త = పెద్ద + అత్త

3. ఇకార సంధి
సూత్రం : ఏమ్యాదుల ఇత్తునకు సంధి వైకల్పికము గానగు.
ఉదా :
బండెక్కి = బండి + ఎక్కి

సంస్కృత సంధులు

1. సవర్ణదీర్ఘ సంధి
సూత్రం : అ, ఇ, ఉ, ఋలకు సవర్ణములైన అచ్చులు పరమైనప్పుడు దాని దీర్ఘము ఏకాదేశమగును. –
ఉదా :
పుణ్యాన = పుణ్య + ఆన

2. లు, ల, నల సంధి
సూత్రం : లు, ల, న, లు పరంబగునపుడొకానొకచోట ముగాగమంబునకు లోపంబును, తత్పూర్వస్వరంబునకు దీర్ఘంబును విభాషనగు.
ఉదా :
దీపాలు = దీపము + లు

2. సమాసాలు

సమాస పదము – విగ్రహవాక్యము – సమాసము పేరు

వాన వొరదలకు – వానలకు వొరదలకు – ద్వంద్వ సమాసం
అణిగి మణిగి – అణిగియును, మణిగియును – ద్వంద్వ సమాసం
పండాకు – పండైన ఆకు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
పెద్ద పులి – పెద్ద పులి – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
నీలసముద్రం – నీలమైన సముద్రం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
గున్నమామిళ్ళు – గున్న అయిన మామిళ్ళు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
మనూరి పొలిమేర – మనూరి యొక్క పొలిమేర – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
ఊరి చెరువు – ఊరి యొక్క చెరువు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
ఈతలొట్టి – ఈత (కల్లు) కొరకు లొట్టి – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసం
రచ్చబండ – రచ్చ కొరకు బండ – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసం
రెండతస్తులు – రెండు సంఖ్యగల అంతస్తులు – ద్విగు సమాసం
తుమ్మ బంక – తుమ్మ అను పేరుగల బంక – సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
కర్ణప్పటేండ్లు – కర్ణములు, పటేండ్లు – ద్వంద్వ సమాసం
పసుపు బండార్లు – పసుపును, బండారును – ద్వంద్వ సమాసం
ముంతపొగ – ముంతతో పొగ – తృతీయా తత్పురుష సమాసం
గడ్డివాము – గడ్డితో వాము – తృతీయా తత్పురుష సమాసం

3. వాక్య పరిజ్ఞానం

అ) క్రింది కర్తరి వాక్యాలను కర్మణి వాక్యాలుగాను, కర్మణి వాక్యాలను కర్తరి వాక్యాలుగాను రాయండి.

ప్రశ్న 1.
లింగయ్య ఉసిరికాయ తీసి నాయకునికి ఇచ్చాడు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
ఉసిరికాయ తీసి లింగయ్య చేత నాయకునికి ఇవ్వ బడింది. (కర్మణి వాక్యం)

ప్రశ్న 2.
నాయకులు పిల్లలతో అరగంట కాలం గడిపారు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
పిల్లలతో నాయకులచేత అరగంట కాలం గడుప బడింది. (కర్మణి వాక్యం)

ప్రశ్న 3.
వాద్యాల చప్పుడు విన్నారు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
వాద్యాల చప్పుడు వినబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

ఆ) క్రింది సామాన్య వాక్యాలను సంక్లిష్ట వాక్యంగా రాయండి.

ప్రశ్న 1.
శర్వాణి పాఠం చదివింది. శర్వాణి నిద్రపోయింది. (సామాన్య వాక్యం)
జవాబు:
శర్వాణి పాఠం చదివి, నిద్రపోయింది. (సంక్లిష్ట వాక్యం)

ప్రశ్న 2.
మహతి ఆట ఆడింది. మహతి అన్నం తిన్నది. (సామాన్య వాక్యం)
జవాబు:
మహతి ఆట ఆడి, అన్నం తిన్నది. (సంక్లిష్ట వాక్యం)

ప్రశ్న 3.
నారాయణ అన్నం తింటాడు. నారాయణ నీళ్ళు తాగుతాడు. (సామాన్య వాక్యం)
జవాబు:
నారాయణ అన్నం తింటూ నీళ్లు తాగుతాడు. (సంక్లిష్ట వాక్యం)

These TS 10th Class Telugu Important Questions 6th Lesson భాగ్యోదయం will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Telugu 6th Lesson Important Questions భాగ్యోదయం

PAPER – I : PART – A

I. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (స్వీయరచన)

1. లఘు సమాధాన ప్రశ్నలు నిర్మల (3 మార్కులు)

అ) కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.
ప్రశ్న 1.
చదువు మానవుని జీవన వికాసానికి బాటలు వేస్తుందని ఎలా చెప్పగలవు ? (June ’16)
జవాబు:
మానవులకు చదువు అత్యంత ముఖ్యమైన సాధనం. ఇది మానవున్ని జీవన వికాసానికి బాటవేస్తుంది. మానవున్ని ఆలోచనాపరుణ్ణి చేస్తుంది. విచక్షణాజ్ఞానాన్ని కల్పిస్తుంది. మంచి కీర్తిని పెంచుతుంది. నైతిక విలువల్ని కల్గిస్తుంది. ఆర్థిక భద్రతను అందిస్తుంది.

చదువు మంచి చెడులను తెలుపుతుంది. మానవునిలో మాధవుని దర్శించగలిగే సామర్థ్యాన్ని కల్గిస్తుంది. మూఢనమ్మకాలను పారద్రోలుతుంది.

ప్రశ్న 2.
భాగ్యరెడ్డి వర్మ అణగారిన వర్గాలలో ఎలాంటి మార్పు తీసుకు రాగలిగాడు ?
జవాబు:
మనుష్యులంతా పుట్టుకతో సమానమని ఎవరూ ఎక్కువ ఎవరూ తక్కువ కాదన్న సత్యాన్ని తెలుసుకునేటట్లు చేశాడు. అణగారిన వర్గాల దుర్భర స్థితికి కారణం తమ అజ్ఞానం, ఉదాసీనత అని గుర్తించి, చైతన్య పరిచాడు. అందరూ చదువుకునేలా ప్రోత్సహించాడు. తమ జాతి జనుల్లో భాగ్యరెడ్డి వర్మ ఐక్యతను తీసుకువచ్చాడు. వారిలో ఉన్న ‘తాగుడు’ దురలవాటును మాన్పించాడు. దేవదాసీ, ముర్లీ, వేశ్యా సంప్రదాయాలను అడ్డుకున్నాడు. మూఢనమ్మకాల అజ్ఞానాన్ని తొలగించాడు.

ప్రశ్న 3.
భాగ్యరెడ్డి వర్మ నాయకత్వ పటిమ ఎలాంటిది ?
జవాబు:
భాగ్యరెడ్డి వర్మ అణగారిన వర్గాలు ఎదుర్కొంటున్న అంటరానితనం, మూఢనమ్మకాలు లాంటి సమస్యలను గుర్తించాడు. వాటికి కారణం ఆ వర్గాల అజ్ఞానం, ఉదాసీనత అని తెలుసుకున్నాడు. అందరినీ చదువు కునేలా ప్రోత్సహించాడు. వారిని చైతన్య పరచాడు, తమజాతి జనులను ఏకతాటిపై నడిపాడు. ప్రజల పక్షాన నిలబడి ప్రభుత్వంపై పోరాటం చేశాడు. ప్రభుత్వం తన బాధ్యతను గుర్తెరిగేలా చేశాడు. ఆది హిందూవులకు ప్రత్యేక పాఠశాలల ఏర్పాటుకు కృషి చేశాడు. సమస్య మూలాలలోకి వెళ్ళి పరిష్కారానికి కృషి చేశాడు. దీనిని బట్టి భాగ్యరెడ్డి వర్మ నాయకత్వ పటిమ ఎలాంటిదో అర్థమవుచున్నది.

ప్రశ్న 4.
మూఢనమ్మకాలను తొలగించడానికి భాగ్యరెడ్డి వర్మ ఏమి చేశారు ?
జవాబు:
సహేతుకమైన కారణం లేకుండా కొన్ని నమ్మకాలు సమాజంలో కొనసాగుతూ ఉంటాయి. వీటిని మూఢ నమ్మకాలు అంటారు. ఆనాటి సమాజంలో కొందరు ఎక్కువ, కొందరు తక్కువ అనే భావన, అస్పృశ్యత, దేవదాసీ వ్యవస్థ, పసిపిల్లలను దేవునికి వదలివేయడం, జంతు బలులు, లాంటి మూఢనమ్మకాలు జీర్ణించుకు పోయాయి. వీటన్నింటికి కారణం అవిద్య, అజ్ఞానం అని భాగ్యరెడ్డి వర్మ గుర్తించారు. అందరూ చదువు కునేలా ప్రోత్సహించారు. ప్రజలను చైతన్యపరచి మూఢనమ్మకాలను లేకుండా చేయడానికి కృషిచేశాడు.

2. వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు (6 మార్కులు)

అ) కింది ప్రశ్నలకు పదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.
ప్రశ్న 1.
సంస్కర్తగా భాగ్యరెడ్డివర్మ కృషిని పేర్కొనండి. (Mar. ’16)
జవాబు:

1. ఈయన కృషి వల్ల ఆదిహిందువులకు, ప్రభుత్వం ఎన్నో పాఠశాలలు స్థాపించింది.
2. దేవదాసి, ముర్లీ, వేశ్యా సంప్రదాయాలను అడ్డు కున్నాడు.
3. ప్రజలచే తాగుడు మాన్పించాడు.
4. అనేక సభలలో పాల్గొని 3,348 ఉపన్యాసాలు ఇచ్చాడు.
5. పసివాళ్ళయిన ఆడ, మగపిల్లలను దేవుడికి వదలి పెట్టడాన్ని తీవ్రంగా వ్యతిరేకించాడు.
6. మనుషులంతా సమానమని, ఎవరూ ఎక్కువ, తక్కువ కాదన్న సత్యాన్ని తెలుసుకొనేటట్లు చేశాడు.
7. అణగారిన వర్గాల్లో చైతన్యాన్ని తేవడానికి కృషి చేశాడు.
8. అంటరాని వర్గాల ఉన్నతి కోసం, సంస్కరణ మొదలుపెట్టాడు.
9. అణగారిన కులాల నాయకుల సహకారం, నైతిక మద్దతు కూడగట్టాడు.
10. ఈయన శ్రద్ధ వల్ల అంటరాని వర్గాలు, చదువుపై చూపుపెట్టాయి. అందువల్ల కొన్ని సాంఘిక దురా చారాలు మటుమాయమయ్యాయి.
11. అంటరాని వర్గాలు అనుభవిస్తున్న అవస్థల నుంచి వారిని గట్టెక్కించడానికి, భాగ్యరెడ్డివర్మ అంకిత భావంతో కృషి చేశాడు.
12. అనేక బహిరంగ సభలు జరిపి, సామాజిక స్వచ్ఛత గురించి చెప్పి తన జాతి జనులను ఏకతాటి పై నడిపించాడు.

ప్రశ్న 2.
సమాజంలోని మూఢ నమ్మకాలను మీరు ఎలా అరికడతారో వివరించండి.
(లేదా)
మీ చుట్టూ ఉన్న సమాజంలో మూఢ నమ్మకాలు ఏమేమి ఉన్నాయి ? వాటిని నీవు ఎలా తొలగిస్తావు? వివరించు.
జవాబు:
చుట్టుప్రక్కల వారిని చైతన్యపరుస్తాం. మూఢనమ్మకాల వలన కలిగే అనర్థాలను సోదాహరణంగా వివరిస్తాం. నమ్మకం మంచిదే. కాని మూఢనమ్మకం పనికిరాదని చెబుతాం. వాళ్ళకు పూర్తి నమ్మకం కలగడానికి అనుభవపూర్వకంగా నిరూపిస్తాం. ఉదాహరణకు పిల్లి శకునం వస్తే పని జరగదని మూఢనమ్మకం. పిల్లిని శకునం రప్పించుకొని వెళ్ళి పని పూర్తి చేసుకొని వస్తాం. అది తప్పని నిరూపిస్తాం.

అలాగే దిగదుడుపులు వలన రోగాలు తగ్గవని చెబుతాం. దిగదుడిచినవి తొక్కినా ఏమీ కాదని నిరూపిస్తాం. దిగదుడిచిన నిమ్మకాయలు కోసుకొని హాయిగా రసం తాగుతాం. చిల్లంగి, చేతబడి వంటివి కూడా తప్పని నిరూపిస్తాం. జనవిజ్ఞాన వేదిక వారిని మా గ్రామానికి ఆహ్వానిస్తాం. ప్రదర్శనలు ఇప్పిస్తాం. ఉపన్యాసాలు చెప్పిస్తాం. ప్రజలలో చైతన్యం కలిగిస్తాం. మా గ్రామం నుండి మూఢనమ్మకాలను తరిమేస్తాం. సశాస్త్రీయంగా ఆలోచించడం అలవాటు చేస్తాం. ‘మూఢనమ్మకాలు లేని గ్రామం’ అని మా గ్రామపు సరిహద్దులలో బోర్డు పెడతాం.

ప్రశ్న 3.
భాగ్యరెడ్డి వర్మ దురాచారాలను ఎలా అరికట్టాడు ?
జవాబు:
దురాచారాల వలన చాలా జీవితాలు నాశనం అవుతాయి. కొన్ని కుటుంబాలు తీవ్రమైన ఆవేదనకు, అవమానాలకు గురి అవుతాయి.

దేవదాసీ, ముర్లీ, వేశ్యా సంప్రదాయాల వలన అనేక మంది స్త్రీల జీవితాలు దుర్భరంగా మారతాయి. రోగగ్రస్తమవుతాయి. వారితో ఉన్న పురుషుల జీవితాలు కూడా రోగగ్రస్తం అవుతాయి. వారి కుటుంబాలు కూడా సర్వనాశనం అవుతాయి.

తాగుడు వల్ల ఆరోగ్యం పాడైపోతుంది. జ్ఞాపకశక్తిని కూడా కోల్పోతారు. నేరాలకు పాల్పడతారు. సమాజంలో గౌరవం పోతుంది. అనవసరమైన తగాదాలు పెరిగిపోతాయి.

ఈ దురాచారాలు వారి మనసులలో నాటుకు పోయాయి. ఈ అజ్ఞానాన్ని తొలగించడం అంత సులువు కాదు. దీని గురించి భాగ్యరెడ్డివర్మ అనేక బహిరంగ సభలు నిర్వహించాడు. సామాజిక స్వచ్ఛత గురించి చెప్పాడు.

ప్రజలందరిని ఏకతాటిపై నిల్పాడు. దేవదాసీ, ముర్లీ, వేశ్యా సంప్రదాయాలను అడ్డుకొన్నాడు. తాగుడు వలన కుటుంబాలు ఎలా నాశనమైపోతాయో వివరించాడు. నిరంతరం వారిని ఈ దురాచారాల నుండి బయట పడవేసే కృషి చేశాడు. కొన్ని కుటుంబాలను ఆ దురాచారాల నుండి దూరం చేయగలిగాడు.

PAPER – II : PART – A

1. అపరిచిత గద్యాలు (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
క్రింది గద్యాన్ని చదివి, క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

భద్రాచలంలో ఉన్న శ్రీరామచంద్రుణ్ణి చూడ్డానికి జనం తండోపతండాలుగా రావడం మొదలైంది. అందువల్ల యాత్రికులకు సౌకర్యాలు కలుగ చెయ్యవలసిన బాధ్యత తహసీలుదారుగా తన మీద ఉంది. అలాగే భక్తజన శిఖామణిగా ఆలయాన్ని బాగు చెయ్యాల్సిన అవసరం కూడా ఏర్పడింది. దీనికోసం ఒకనాడు గోపన్న ఆ ఊళ్ళో రైతులను పిలిపించి ఆ విషయం వాళ్ళకు చెప్పాడు. ఒక మంచి పనిచేద్దాం. మీరు నాతో సహకరించండి అంటూ గోపన్న ప్రబోధించాడు. ఈ మాటలు విన్న ఊరి జనం అలాగే అని అంగీకరించారు. ఎవరి శక్తి కొద్దీ వారు సహాయం చెయ్యడానికి సిద్ధమయ్యారు. ఆలయ నిర్మాణం మొదలయ్యింది.

ప్రశ్నలు – జవాబులు
1. యాత్రికులకు సౌకర్యాలు ఎందుకు కలుగజేయాలి ?
జవాబు:
భద్రాచలంలో ఉన్న శ్రీరామచంద్రుణ్ణి చూడ్డానికి జనం తండోపతండాలుగా రావడం మొదలయ్యింది. అందువల్ల యాత్రికులకు సౌకర్యాలు కలుగజేయవలసి వచ్చింది.

2. గోపన్న ఎవరి భక్తుడు ?
జవాబు:
గోపన్న శ్రీరామచంద్రుడి భక్తుడు.

3. గోపన్న రైతులను ఎందుకు పిలిపించాడు ?
జవాబు:
భద్రాచలం రామునికి ఆలయ నిర్మాణంలో తనకు సాయం చెయ్యమని అడగడానికి గోపన్న రైతులను పిలిచాడు.

4. ఆలయ నిర్మాణం ఎక్కడ మొదలయ్యింది ?
జవాబు:
ఆలయ నిర్మాణం భద్రాచలంలో మొదలయ్యింది.

5. ఎవరి ఆలయం నిర్మిస్తున్నారు ?
జవాబు:
శ్రీరామ చంద్రునికి ఆలయం నిర్మిస్తున్నారు.

ప్రశ్న 2.
క్రింది గద్యాన్ని చదివి, క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

ఆంబోతుల్లా ఉన్న నలుగురు వ్యక్తులు ఎగబడి నరికేస్తుండగా చెట్టు తాలూకు యజమానిలా ఉన్న ఓ పెద్ద మనిషి నడుముకు చేతులేసుకొని నిలబడి వాళ్ళకి సూచనలిస్తున్నాడు. మాలాంటి అమాయక ప్రాణులు ఆ చెట్టుపైన జీవిస్తున్నాయని, వాటి గూళ్ళు, గుడ్లు, పిల్లలు చిన్నాభిన్నమవుతాయనీ, కనీస కనికరం కూడా తట్టనట్టుగా ఎగబడిపోతున్నారు. నాశనం చేయడానికే తప్ప నిర్మించడానికి జన్మించలేదన్నట్లు వారి ప్రతాపాన్నంతా ఆ చెట్టు మీద చూపిస్తున్నారు.

ప్రశ్నలు – జవాబులు
1. పై విషయాన్ని బట్టి అక్కడేం జరుగుతోంది ?
జవాబు:
పై విషయాన్ని బట్టి నలుగురు మనుష్యులు ఒక చెట్టును నరికివేస్తున్నారు.

2. అక్కడ సూచనలిస్తున్నదెవరు ?
జవాబు:
అక్కడ ఆ చెట్టు యజమాని, చెట్టును నరికే వారికి సూచనలు ఇస్తున్నాడు.

3. వారిలో ఎలాంటి ఆలోచన లేకుండా పోయింది ?
జవాబు:
అమాయక ప్రాణులైన పక్షులు చెట్టుపైన జీవిస్తున్నా యనీ, వాటి గూళ్లు, గుడ్లు, పిల్లలు చిన్నాభిన్నమవు తాయనే ఆలోచన లేకుండాపోయింది.

4. ‘ఒక్కసారిగా’ అనే అర్థాన్నిచ్చే పదాన్ని గుర్తించండి.
జవాబు:
ఒక్కసారిగా అనే అర్థాన్నిచ్చేది “ఎగబడి”.

5. ‘మాలాంటి అమాయక ప్రాణులు’ అని ఎవరు అనుకొని ఉండవచ్చు ?
జవాబు:
చెట్టు మీద నున్న పక్షులు.

ప్రశ్న 3.
కింది గద్యాన్ని చదివి, క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

గిరిజన గ్రామాల్లో సురక్షిత నీరు లేక పోవడంతో పాటు మురుగునీటి సమస్య కూడా తలెత్తుతోంది. దీంతో గిరిజనులు అనునిత్యం వ్యాధుల బారిన పడుతున్నారు. జ్వరం, జలుబు, తలనొప్పి, డయేరియా వ్యాధులతో బాధపడుతున్నారు. ప్రభుత్వ ఆసుపత్రుల్లో ఇచ్చే మందులతో జబ్బులు నయం కాకపోగా ప్రైవేటు వైద్యులను ఆశ్రయించాల్సి వస్తోందని దీంతో ఆర్థికంగా చితికి పోతున్నామని పలువురు గిరిజనులు వాపోతున్నారు.

ప్రశ్నలు – జవాబులు
1. గిరిజనులు వ్యాధులబారిన పడడానికి కారణమేమిటి ?
జవాబు:
సురక్షిత నీరు లేకపోవడంవల్ల గిరిజనులు వ్యాధుల బారిన పడుతున్నారు.

2. గిరిజనులను పట్టి పీడించే జబ్బులేవి ?
జవాబు:
జ్వరం, జలుబు, తలనొప్పి, మలేరియా వంటి వ్యాధులు గిరిజనులను పట్టి పీడిస్తున్నాయి.

3. ప్రైవేటు వైద్యులను ఆశ్రయించడం ద్వారా గిరిజనులే మౌతున్నారు ?
జవాబు:
ప్రైవేటు వైద్యులను ఆశ్రయించడం ద్వారా ఆర్థికంగా చితికిపోతున్నారు.

4. పై గద్యం ఆధారంగా ఒక ప్రశ్న తయారుచేయండి.
జవాబు:
ఈ గద్యం ఏవిషయాన్ని తెలియజేస్తున్నది ?

5. గిరిజన గ్రామాల్లోని ప్రధాన సమస్యలేవి ?
జవాబు:
గిరిజన గ్రామాల్లో సురక్షిత నీరు లేకపోవడం, మురుగునీటి సమస్య మొదలగునవి ప్రధాన సమస్యలు.

ప్రశ్న 4.
క్రింది గద్యాన్ని చదవండి. కింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

రంగడు ఉలిక్కిపడి లేచి, జరిగిన యావత్తు సంగతినీ, ఆ వచ్చిన వ్యక్తితో చెప్పి, ఉదయమే సేటీతో తప్పక మాట్లాడుతాను. ఈ రాత్రికి క్షమించమని బ్రతి
మాలాడు.

గుమాస్తా సానుభూతిని ప్రకటిస్తూ “రంగా ! సేటు విషయం నీకు తెలియంది కాదు. వాడంత కంకుష్టకుడు కాబట్టే అంతటి వాడయ్యాడు. ఇప్పుడు నిన్ను తీసుకెళ్ళకపోతే నేటి నీ అవస్తే, రేపు నీకూ పడుతుంది” అన్నాడు.

తన కోసం, తోటివారిని కష్టాల్లో ఇరికించే మనస్తత్వం కాదు రంగడిది. అందుకే ఆ గుమాస్తా సహాయంతో విరిగిన బండిని తీసుకొని సేల్జీ ఇల్లు చేరుకున్నాడు.

రిక్షా ఇరగొట్టినందుకు యాభై రూపాయలు చెల్లించి, విడిపించుకుంటా” నన్నాడు రంగడు. సేట్టీ ‘సరే’ నంటూ గుడిసె గిర్వీ వ్రాయించుకొని అణాబిళ్ళ అంటించి, రంగడి సంతకం చేయించుకొని రిక్షాను బాగుచేయించి, యెప్పటిలాగే రోజు కిరాయికిచ్చాడు.

ప్రశ్నలు – జవాబులు
1. రంగడు ఎలా లేచాడు ?
జవాబు:
రంగడు ఉలిక్కిపడి లేచాడు ?

2. సేట్టీ ఎలాంటివాడు ?
జవాబు:
సేట్టీ కంకుష్టకుడు.

3. రంగని మనస్తత్వం ఎట్టిది ?
జవాబు:
తన కోసం తోటివారిని కష్టాల్లో ఇరికించే మనస్తత్వం కాదు.

4. రంగడు దేనిని తాకట్టు పెట్టాడు ?
జవాబు:
రంగడు గుడిసెను తాకట్టు పెట్టాడు.

5. రిక్షా విరగగొట్టినందుకు ఎంత చెల్లించాడు ?
జవాబు:
రిక్షా విరగగొట్టినందుకు యాభై రూపాయలు చెల్లించాడు ?

ప్రశ్న 5.
ఈ క్రింది గద్యాన్ని చదివి ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయండి.

కొమర్రాజు లక్ష్మణరావు విద్యాభ్యాస కాలంలో పలుభాషలు నేర్చెను. అందువలన ఆయనకు విశాలమైన దృక్పథం ఏర్పడి అనే పరిశోధనలకు, చర్చలకు ఉపయోగపడింది. ఇంగ్లీషు పండితుల ఒరవడిలో ప్రామాణిక ప్రతులను ప్రచురించారు. శ్రీకృష్ణదేవరాయాంధ్ర భాషానిలయం స్థాపించి సాంస్కృతిక పునరుజ్జీవనానికి నారు పోశారు. శాసనాలు సేకరించి, పరిశోధన చేసి, సాక్ష్యాధారాలతో చరిత్ర రచన చేశారు. ప్రపంచ విజ్ఞానాన్ని తెలుగు ప్రజలందరకు అందుబాటులోకి తేవడానికి ‘ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం’ రచనకు పూనుకున్నారు. ఏ విషయమైనా మొక్కుబడిగా కాకుండా దాని లోతులు చూచి అందివ్వడానికి ఆయన కృషి చేశారు.

ప్రశ్నలు – జవాబులు
1. లక్ష్మణరావుకు పలుభాషలు నేర్చుకోవడం ఎలా ఉపయోగపడింది ?
జవాబు:
లక్ష్మణరావుకు పలుభాషలు నేర్చుకోవడం అనేక పరిశోధనలకు, చర్చలకు ఉపయోగపడింది.

2. లక్ష్మణరావు చరిత్ర రచన ఎలా చేశారు ?
జవాబు:
లక్ష్మణరావు శాసనాలు సేకరించి, పరిశోధన చేసి, సాక్షాధారలతో చరిత్ర రచన చేశాడు.

3. తెలుగు ప్రజల కోసము ఏ రచనకు ఆయన పూనుకొన్నాడు?
జవాబు:
తెలుగు ప్రజల కోసం ‘ఆంధ్ర విజ్ఞాన సర్వస్వం’ రచనకు ఆయన పూనుకున్నాడు.

4. ఎవరి ఒరవడిలో ప్రామాణిక ప్రతులను ప్రచురించారు ?
జవాబు:
ఇంగ్లీషు పండితుల ఒరవడిలో ప్రామాణిక ప్రతులను ప్రచురించారు.

5. శ్రీ కృష్ణ దేవరాయాంధ్ర, భాషానిలయం ద్వారా దేనికి నారు పోశారు ?
జవాబు:
సాంస్కృతిక పునరుజ్జీవనానికి నారు పోశారు.

ప్రశ్న 6.
క్రింది అంశాన్ని చదివి ఖాళీలను పూరించండి.

ఉప్పు ఉత్యాగ్రహంలో లక్ష్మీబాయమ్మ స్త్రీలకు నాయకురాలిగా ఉండి, ‘దేవరంపాడు’ శిబిరానికి ప్రాతినిధ్యం వహించేది. ఈ శిబిరం బాగా పని చేసిందని ప్రశంసలు పొందింది. వివిధ గ్రామాల నుండి వందలమంది సత్యాగ్రహులు ఈ శిబిరానికి వచ్చేవారు. వారిని పోలీసులు అరెస్టు చేసేవారు. ‘స్త్రీలు భయపడక ధైర్యంగా వారినెదుర్కొన్నారు. మూడుసార్లు శిబిరాన్ని పోలీసులు చుట్టముట్టారు. అయినా లక్ష్మీబాయమ్మ నాయకత్వంలోని స్త్రీలు జంక లేదు. సత్యాగ్రహం మానలేదు.శ్రీమతి ఉన్నవ లక్ష్మీబాయమ్మ గుంటూరు లోను, దుర్గాబాయమ్మ చెన్నపురిలోను, రుక్మిణమ్మ వేదారణ్యంలోనూ మరికొందరు స్త్రీలు భిన్న ప్రాంతాల లోనూ చూపిన సాహసో ఉత్సాహములు, ఆంధ్రుల ప్రతిష్ఠను విస్తరింపజేశాయి, అని ఆంధ్రపత్రిక 1932లో వీరిని ప్రశంసించింది.”

ఖాళీలు – జవాబులు
1. గుంటూరు ఉప్పు సత్యాగ్రహానికి ………………… నాయకురాలు.
జవాబు:
ఉన్నవ లక్ష్మీబాయమ్మ

2. ………………… శిబిరాన్ని పోలీసులు చుట్టుముట్టారు.
జవాబు:
మూడుసార్లు

3. సత్యాగ్రహ శిబిరానికి ………………….. నుండి వచ్చేవారు.
జవాబు:
భిన్న గ్రామాల నుండి

4. లక్ష్మీబాయమ్మ ఉప్పు సత్యాగ్రహంలో …………………… శిబిరానికి ప్రాతినిధ్యం వహించేది.
జవాబు:
దేవరంపాడు

5. ఆంధ్రపత్రిక …………………… లో వీరిని ప్రశంసించింది.
జవాబు:
1932

2. సృజనాత్మక ప్రశ్నలు (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
భాగ్యరెడ్డివర్మ లాగా మీ గ్రామంలో సేవ చేసిన వ్యక్తి గురించి నీ మిత్రునికి లేఖ రాయి.
జవాబు:

ఏన్కూరు,
X X X X .

ప్రియమైన గాయిత్రికి,

నీ స్నేహితురాలు రజని వ్రాయు లేఖ, మా గ్రామంలో సర్పంచ్ గారు చాలా సేవ చేస్తున్నారు. గ్రామం మొత్తానికి మంచినీటి సదుపాయం కల్పించారు. మురుగునీటి పారుదల సౌకర్యాన్ని మెరుగుపరిచారు. ప్రతి నెల గ్రామస్తులకు వైద్య పరీక్షలు చేయిస్తున్నారు. ఉచితంగా మందులు కూడా ఇస్తున్నారు. పాఠశాల భవనాలను కూడా బాగు చేయించారు.

ఇంకా అనేక అభివృద్ధి కార్యక్రమాలు చేపట్టారు. గ్రామాభివృద్ధికి ఎంతగానో కృషి చేస్తున్నారు.

ఇట్లు,
నీ మిత్రురాలు,
X X X X .

చిరునామా :
గాయత్రి,
D/o. రాజారావుగారు,
2 వ లైను, గాంధీ బజార్,
ఖమ్మం.

ప్రశ్న 2.
మీ పాఠశాలలో జరిగిన స్వయం పాలనా దినోత్సవం గురించి మిత్రునికి లేఖ రాయండి.
జవాబు:
మిత్రునకు లేఖ

ఆదిలాబాద్,
X X X X X.

మిత్రుడు శశికుమార్కు,

శుభాభినందనలు, స్వయంపాలన దినోత్సవ శుభాకాంక్షలు.. మొన్న 23.1.2018న పాఠశాలలో స్వయంపాలన దినోత్సవం మహావైభవంగా జరిగింది. మేము మా పాఠశాలను ముందురోజే చక్కగా అలంకరించాము. 26వ తేదీన ఉదయం తొమ్మిది గంటలకు మా ఎమ్.పి. గారు జాతీయ పతాకాన్ని ఎగురవేశారు. మా ఎమ్.ఎల్.ఏ. గారి అధ్యక్షతన సభ జరిగింది.

స్వయం పాలన దినోత్సవం యొక్క ప్రాధాన్యాన్ని గూర్చి మాకు ఎమ్.పి. గారు, ఎమ్.ఎల్.ఏ గారు, మా ప్రధానోపాధ్యాయులు వివరించి చెప్పారు. మన భారత రాజ్యాంగ నిర్మాత అంబేద్కర్ మహాశయుడికి మేము జోహార్లు సమర్పించాము. ఈ సందర్భంగా మాకు ఆటలపోటీలు జరిగాయి. నేను ఆడిన క్రికెట్ టీము మొదటి బహుమతిని గెల్చుకుంది. మాకు మిఠాయిలు పంచారు. మీ పాఠశాలలో జరిగిన ఉత్సవాన్ని గూర్చి రాయి. ఉంటా. మీ తల్లిదండ్రులకు నా వందనాలు.

ఇట్లు,
మీ మిత్రుడు
X X X X .

చిరునామా :
శశికుమార్,
S/o వెంకటేశ్వరరావు గారు,
సుబ్బయ్య గారి వీధి,
నెహ్రూనగర్, బాసర.

ప్రశ్న 3.
ఈనాటి దురాచారాల గురించి సంభాషణ రాయండి.
జవాబు:
శ్రీవల్లి  :  వరకట్నం గురించి నీ అభిప్రాయం ఏంటి ?
శ్రీధర్  :  వరకట్నం ఒక దురాచారం. చట్ట ప్రకారం నేరం.
శ్రీవల్లి  :  చట్టప్రకారం అన్ని దురాచారాలు నేరమే.
శ్రీధర్  :  నిజమే చాలా మంది కట్నం ఇచ్చామని చెప్పరు. తీసుకొన్న వారూ చెప్పరు. ఇంకెలా చట్టం పనిచేస్తుంది.
శ్రీవల్లి  :  చట్టాల కంటే ప్రజలలో చైతన్యం ముఖ్యం.
శ్రీధర్  :  నిజమే. తాగుడు, దేవదాసీ మొదలైన దురా చారాలు కూడా నేరాలే కదా !
శ్రీవల్లి  :  వాటి విషయంలో కూడా ప్రజలలో చైతన్యం కలిగించాలి.
శ్రీధర్  :  అయితే, మన స్నేహితులం అందరం ఒక సంఘంగా ఏర్పడదాం. దురాచారాలకు వ్యతి రేకంగా ప్రజలను చైతన్యపరుద్దాం.
శ్రీవల్లి  :  ఇంకేం ? మన సంఘం పేరు ‘దురాచార నిర్మూలనా సంఘం’. ఈ రోజు నుంచే మొద లెడదాం.
శ్రీధర్  :  రేపటి నుంచి మొదలెడదాం……
శ్రీవల్లి  :  అలాగే. రేపు కలుద్దాం. మనవాళ్ళందరితో, బై బై …………….

ప్రశ్న 4.
విద్యాభివృద్ధిని కోరుతూ నినాదాలు రాయండి.
జవాబు:
చదువే ప్రగతికి సోపానం
అక్షరాస్యతే పురోగతి – నిరక్షరాస్యతే తిరోగతి
అందరూ చదవాలి – అందరూ ఎదగాలి
కెందుకు తొందర – పదరా బడికి ముందర
చదవడం బాలల హక్కు – చదివించడం పెద్దల బాధ్యత
చదువుతో భవిత బంగారం – లేదంటే అంధకారం
పాఠశాలలు – ఆధునిక దేవాలయాలు
బడిగంటలే – ప్రగతికి జేగంటలు

ప్రశ్న 5.
సమాజ సేవ చేయమని ప్రోత్సహిస్తూ కవిత రాయండి.
జవాబు:
సమాజం

నీకు భద్రత కల్పించేది సమాజం
నీకు భవిష్యత్తు ఇప్పించేది సమాజం
నీకు విద్యను నేర్పేది సమాజం
నీకు ఉద్యోగం ఇచ్చేది సమాజం
నీకు అన్నీ ఇచ్చేది సమాజం
మరి సమాజానికి నువ్వు ఇచ్చేదేమిటి ?
సేవ – సేవ – సేవ – సమాజ సేవ.
సమాజ సేవే నీ ధ్యేయం.

ప్రశ్న 6.
నిరక్షరాస్యతను నిర్మూలించవలసిన ఆవశ్యకతను తెలియపరుస్తూ, అక్షరాస్యత ఆవశ్యకతను వివరిస్తూ కరపత్రం రూపొందించండి.
జవాబు:
అక్షరాస్యతే అభివృద్ధి

దేశం అభివృద్ధి చెందాలంటే, అక్షరాస్యతా శాతం పెరగాలన్న గాంధీజీ మాటలను వేదవాక్కుగా భావిద్దాం.

నిరక్షరాస్యతను నిర్మూలించడం మన కర్తవ్యం. ప్రజలను విజ్ఞానవంతులను చేద్దాం. మన దేశ సౌభాగ్యం పెంచుదాం.

వేలిముద్రలు జాతికి అవమానం, అభివృద్ధి నిరోధకం, మోసం చేసేవారికి వరం. అమాయకత్వానికి ఆలవాలం. అందుకే రండి నిరక్షరాస్యతను నిర్మూలిద్దాం. అక్షరజ్ఞానం పెంచుదాం. దేశాభి వృద్ధిలో మన మందరం పాలు పంచుకొందాం.

ఇట్లు
నిరక్షరాస్యతా నిర్మూలన సంఘం,
గుంటూరు

అదనపు వ్యాకరణాంశాలు

PAPER – I : PART- B

1. సొంతవాక్యాలు

1. ఏకతాటిపై : భారతీయులందరు దేశాభివృద్ధికి ఏకతాటిపై కృషి చేయాలి.
2. అంకితం కావడం : దేశ ప్రజలందరూ త్రికరణశుద్ధిగా దేశసేవకు అంకితం కావాలి.

2. పర్యాయపదాలు

మాట = ఉక్తి, పలుకు, ఇరు, వక్తవ్యం
ఉన్నతి = వికాసం, అభివృద్ధి, ప్రగతి
చిత్తము = మనస్సు, హృదయం
పోరాటం = యుద్ధం, రణం, సంగ్రామం, సమరం
కులము = వంశము, కొలము, వంగడం, జాతి

3. నానార్థాలు

కులము = వంశము, జాతి, శరీరం, ఇల్లు
జీవనము = బ్రతుకు, నీళ్ళు, గాలి, ప్రాణం
వ్యక్తి = దృశ్యము, ఉనికి, స్పష్టత
వ్యసనము = ఆపద, ఆసక్తి, పాపము, చింత
జాతి = సంతానము, పుట్టుక, వర్ణము, కులము, జాజికాయ
నీతి = న్యాయము, ఉపాయం, మంచి నడత, రీతి

4. ప్రకృతి – వికృతులు

ప్రకృతి – వికృతి
అర్పణ – అప్పగింత
పక్షము – పక్క
ఆర్య – అయ్య
క్షేమము – సేమము
ఆత్మ – ఆతుమ
క్రూరము – కూళ
కులము – కొలము
జీవితము – జీతమ
క్రీడ – గొందిలి
దృష్టి – దిష్టి
ధర్మము – దమ్మము
నిజము – నిక్కము

PAPER – II : PART – B

1. సంధులు

తెలుగు సంధులు

1. అత్వ సంధి
సూత్రం : అత్తునకు సంధి బహుళముగానగు.
ఉదా :
చిన్నప్పుడు = చిన్న + అప్పుడు
దగ్గరయ్యేలా = దగ్గర + అయ్యేలా

2. ఉత్వ సంధి
సూత్రం : ఉత్తునకు అచ్చు పరమగునపుడు సంధి యగును.
ఉదా :
మనుషులంతా = మనుషులు + అంతా
గట్టెక్కించడానికి = గట్టు + ఎక్కించడానికి
ప్రతినిధులంతా = ప్రతినిధులు + అంతా
జాగరూకమయ్యింది= జాగరూకము + అయ్యింది

3. యణాదేశ సంధి
సూత్రం : ఇ, ఉ, ఋలకు అసవర్ణములైన అచ్చులు పరమగునప్పుడు క్రమముగా య, వ, ర లు ఆదేశంగా వస్తాయి.
ఉదా :
అత్యంత = అతి + అంత

4. సవర్ణదీర్ఘ సంధి
సూత్రం : అ, ఇ, ఉ, ఋలకు సవర్ణములైన అచ్చులు పరమగునప్పుడు వాని దీర్ఘములు ఏకాదేశమగును.
ఉదా :
కార్యాచరణ = కార్య + ఆచరణ
ప్రజాభిప్రాయం = ప్రజ + అభిప్రాయం

5. లు, ల,న,ల సంధి
సూత్రం : లు, ల, న, లు పరమగునపుడు ఒకానొకచో ముగాగమమునకు లోపమును, దాని పూర్వ స్వరమునకు దీర్ఘమును విభాషనగు.
ఉదా :
కుటుంబాలు = కుటుంబము + లు
ఉపన్యాసాలు = ఉపన్యాసము + లు
వర్గాలు = వర్గము + లు
దురాచారాలు = దురాచారము + లు

2. సమాసాలు

సమాస పదము – విగ్రహవాక్యము – సమాసము పేరు
అంకితభావం – అంకితమైన భావం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసము
అచిరకాలం – అచిరమైన కాలం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసము
మూఢనమ్మకం – మూఢదైన నమ్మకం – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసము
దుర్భర పరిస్థితులు – దుర్భరమైన పరిస్థితులు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసము
హిందూ సమాజం – హిందూ అను పేరు గల సమాజం – సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసము
జీవితగమనం – జీవితం యొక్క గమనం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
కులవ్యవస్థ – కులం యొక్క వ్యవస్థ – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
ఆటల ప్రదర్శన – ఆటల యొక్క ప్రదర్శన – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
చీలికలు, వేలికలు – చీలికలునూ, పేలికలునూ – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
చిత్తశుద్ధి – చిత్తము యొక్క శుద్ది – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
దేవదాసి – దేవతల యొక్క దాసి – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
ప్రజాభిప్రాయం – ప్రజల యొక్క అభిప్రాయం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
గర్వకారణం – గర్వమునకు కారణం – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
కులపెద్ద – కులమునకు పెద్ద – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసము
ఆదిహిందూ మహాసభ – ఆదిహిందువుల యొక్క మహాసభ – ద్వంద్వ సమాసము
యువతీయువకులు – యువతులును, యువకులును – ద్వంద్వ సమాసము
తెలివితేటలు – తెలివియునూ, తేటలునూ – ద్వంద్వ సమాసము
మార్గదర్శి – మార్గమును దర్శించువాడు – ద్వితీయా తత్పురుష సమాసం
భాగ్యోదయం – భాగ్యము యొక్క ఉదయం – ద్వితీయా తత్పురుష సమాసం
అజ్ఞానం – జ్ఞానం కానిది – నఞ తత్పురుష సమాసం
అచిర – చిరం కానిది – నఞ తత్పురుష సమాసం

3. ప్రత్యక్ష – పరోక్ష కథనాలు

1. ప్రత్యక్ష కథనం : “నేను జీవితంలో ఎవరినీ మోసం చేయలేదు. స్వార్థానికి నేను ఏ పాపం చేయలేదు” అన్నాడు.
పరోక్ష కథనం : తాను జీవితంలో ఎవరినీ మోసం చేయలేదనీ – స్వార్థానికి తాను ఏ పాపం చేయలేదనీ అన్నాడు.

2. ప్రత్యక్ష కథనం : “నాతో ఇన్ని బేరాలు లేవు” అని దుకాణాదారుడు అన్నాడు.
పరోక్ష కథనం : తనతో అన్ని బేరాలు లేవని దుకాణాదారుడు అన్నాడు.

3. ప్రత్యక్ష కథనం : నేను నీతో “నేను రాను” అని చెప్పాను.
పరోక్ష కథనం : నేను నీతో రానని చెప్పాను.

4. ప్రత్యక్ష కథనం : “నీవు ఎక్కదలచిన ట్రైన్ ఎప్పుడూ ఒక జీవితకాలం లేటు” అని చెప్పాడు ఆరుద్ర.
పరోక్ష కథనం : అతను ఎక్కదలచిన ట్రైన్ ఎప్పుడూ ఒక జీవితకాలం లేటు అని ఆరుద్ర చెప్పాడు.

5. ప్రత్యక్ష కథనం : “అందరూ విద్యనేర్వండి” అని ప్రభుత్వం అంటున్నది.
పరోక్ష కథనం : అందరూ విద్యనేర్వండి అని ప్రభుత్వం అంటుంది.

6. ప్రత్యక్ష కథనం : “నేను ఆవకాయలేనిదే ముద్ద ఎత్తను” అని చెప్పాడు.
పరోక్ష కథనం : అతను ఆవకాయలేనిదే ముద్దెత్తనని చెప్పాడు.

4. కర్తరి – కర్మణి వాక్యాలు

ప్రశ్న 1.
పర్షియన్ ట్యూటర్ ఆయన కొంతకాలం పని చేశారు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
పర్షియన్ ట్యూటర్గా ఆయనచే కొంతకాలం పనిచేయ బడింది. (కర్మణి వాక్యం)

ప్రశ్న 2.
ఆయన కన్నుమూసిన విషయం పత్రికలో వ్రాశారు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
ఆయనచే కన్నుమూయబడిన విషయం పత్రికలో వ్రాయబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

ప్రశ్న 3.
విశ్వామిత్రుడు రామలక్ష్మణులను ఆహ్వానించాడు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
విశ్వామిత్రునిచే రామలక్ష్మణులు ఆహ్వానించబడ్డారు. (కర్మణి వాక్యం)

ప్రశ్న 4.
జనకుడు శివధనుస్సు తెప్పించాడు. (కర్తరి వాక్యం)
జవాబు:
జనకునిచే శివధనుస్సు తెప్పించబడింది. (కర్మణి వాక్యం)

These TS 10th Class Telugu Important Questions 3rd Lesson వీర తెలంగాణ will help the students to improve their time and approach.

TS 10th Class Telugu 3rd Lesson Important Questions వీర తెలంగాణ

PAPER – I : PART – A

I. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (స్వీయరచన)

1. లఘు సమాధాన ప్రశ్నలు భార్యలు (6 మార్కులు)

అ) కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.
ప్రశ్న 1.
‘తల్లీ ! నీ ప్రతిభా విశేషములు భూతప్రేత హస్తమ్ములన్ డుల్లెన్ కొన్ని తరాల దాక’ తెలంగాణ ప్రతిభా విశేషాలేవి ?
జవాబు:
తెలంగాణ ప్రతిభావంతమైన సీమ. ఎందరో రాజులు ఆ ప్రాంతాన్ని సుభిక్షంగా పాలించారు.
వారి కొన్ని ప్రతిభా విశేషాలు :

1. ఇక్కడ కాకతీయ రాజుల కంచుగంట మ్రోగి నపుడు దుర్మార్గులైన శత్రురాజులు కలవర పడ్డారు.
2. రుద్రమదేవి ఓరుగల్లులో పరాక్రమించినపుడు, తెలుగు జెండాలు ఆకాశాన రెపరెపలాడాయి.
3. కాపయ్య నాయకుడు తన విజృంభణం చూపినపుడు శత్రురాజుల గుండెలు ఆగిపోయాయి.
4. చాళుక్య రాజులు పశ్చిమ దిక్కున రాజ్యం పాలించినపుడు, కళ్యాణ ఘంటానాదాలు మారు మ్రోగాయి.
5. నాటి నుండి నేటి వరకూ తెలంగాణ శత్రువుల దొంగ దెబ్బలకు లొంగలేదు.

ప్రశ్న 2.
“తెలంగాణ ప్రజల బ్రతుకు దుర్భరమైనా ఆంధ్రత్వమును పోనాడలేదు” ఈ వాక్యాన్ని సమర్థిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
నిజాం నవాబు కాలంలో తెలంగాణ ప్రజలు మత పిశాచి కోరలలో చిక్కుకొని విలవిలలాడారు.

బలవంతంగా తెలంగాణలోని హిందువులందరినీ, ముసల్మానులుగా మార్చాలని నవాబు ప్రయత్నించాడు. హిందువులను ఎన్నో బాధలు పెట్టాడు. తెలంగాణలో తెలుగు చదువుకొనే సదుపాయాలు లేకుండా చేశాడు. పాఠశాలల్లో, కళాశాలల్లో అంతా ఉర్దూ మీడియంలో విద్యా సదుపాయం కొనసాగింది.

అయినా తెలంగాణ ప్రజలూ, నాయకులూ తమ తెలుగుభాషను రక్షించుకొన్నారు. తమ తెలుగు సంస్కృతిని కాపాడుకున్నారు. మహమ్మదీయ మతంలోకి ప్రజలను బలవంతంగా మార్చడానికి నవాబు ప్రయత్నించినా, ప్రజల పీకలను కోసినా, ప్రజల బ్రతుకు దుర్భరమైనా, తెలంగాణ ప్రజలు తెలుగుదనాన్ని కోల్పోలేదన్నది సత్యము.

ప్రశ్న 3.
‘నాడు నేడును తెలంగాణ మోడలేదు శత్రువుల దొంగదాడికి’ అని కవి దాశరథి అనడంలోని ఉద్దేశమేమై ఉండవచ్చు? (March – 2017)
జవాబు:
తెలంగాణ శత్రువులు చాలా దుర్మార్గులు. కఠినాత్ములు. అవకాశం దొరికితే దొంగ దెబ్బ తీయడానికి కూడా వెనుదీయరు. కాని, కాకతీయ చక్రవర్తుల పాలనలో శత్రువుల ఆగడాలు సాగలేదు. రుద్రమదేవి పరిపాలనలో తెలుగు జెండా గర్వంగా ఆకాశవీధిలో రెపరెపలాడింది.

కాపయ్య నాయకుడు బలం చూపితే శత్రు రాజుల గుండె దడదడలాడేది. అందుచేత ఏనాడూ తెలంగాణ ఓడిపోలేదని కవి భావన.

ప్రశ్న 4.
‘రాజు రివాజులు బూజు పట్టగన్ ‘ అంటే వివరించండి.
జవాబు:
రాజు దుర్మార్గుడు, కఠినమైన ఆదేశాలు జారీ చేశాడు. తెలంగాణ ప్రజలను అణగదొక్కాలని చూశాడు. కాని అతని ఆజ్ఞలు చెల్లలేదు, స్వాతంత్ర్య సముద్రం నాల్గువైపులా కాచుకొని ఉంది. స్వాతంత్ర్య సమరంతో భూమండలమంతా అల్లకల్లోలమైంది. తెలంగాణ ప్రాంతమంతా విప్లవ చైతన్యం చెలరేగింది. అందుచేత రాజాజ్ఞలు చెల్లలేదు.

ప్రశ్న 5.
తెలంగాణ కుర్రలను తెలంగాణ తల్లి ఎలా పెంచింది ?
జవాబు:
తెలంగాణా తల్లి తన కోటిమంది కుర్రవాళ్ళను వీరులుగా పెంచింది. భయమంటే తెలియకుండా పెంచింది. ధైర్యాన్ని నూరిపోసింది. పోరాట పటిమ నేర్పింది. తీవ్రమైన విప్లవ భావాలను వారిలో రేకెత్తించింది. తలలు తెగినా తలవంచని ధీరత్వం తెలంగాణ బిడ్డలది.

తెలంగాణ బిడ్డలకు వయస్సు రాగానే పదునైన కత్తులనిచ్చింది. నిజాం నవాబును ఎదురొడ్డి ప్రశ్నించమంది. యుద్ధం చేయమంది వజ్రాయుధంతో సమానమైన భుజబలాన్ని ప్రదర్శించమంది. తెలంగాణ భూమి తేజస్సుతో వెలిగేలా చేయమని ప్రోత్సహించింది.

2. వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు మార్పులు (6 మార్కులు)

ఆ) కింది పశ్నలకు పదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.
ప్రశ్న 1.
వీర తెలంగాణము’ పాఠం ఆధారంగా తెలంగాణ పౌరుష పరాక్రమాలను తెల్పండి. (March ’16)
(లేదా)
తెలంగాణ వీరుల తిరుగుబాటు జోరును, మహోన్నత త్యాగాల తీరును, దాశరథి తెలంగాణాలో వివరించిన తీరును వెల్లడించండి.
జవాబు:
తెలంగాణ ఊదిన శంఖధ్వనులు భూమండలం అంతా బొబ్బలు పెట్టినట్లు ప్రతిధ్వనించాయి. తెలంగాణ నేల ఎంతో జిగికలది. తెలంగాణ తల్లి కోటిమంది పిల్లల్ని పెంచి, వారి చేతులకు కత్తులిచ్చి నైజాం నవాబుతో పోరాడమంది. తెలంగాణలో గడ్డిపోచ కూడా కత్తిపట్టి ఎదిరించింది. నైజాం గర్వం అణఛేలా యుద్ధం సాగించింది. దిగంతాలలో ఇంద్రధనస్సులు కదలాయి.

తెలంగాణ స్వాతంత్ర్య పోరాటం, సముద్రములా ఉప్పొంగింది. తెలంగాణ పిల్లలలోని విప్లవ చైతన్యం భూమండలాన్ని సవరించింది. తెలంగాణ వీరులు యోధులు, వారు యుద్ధంలో రుద్రాదులు మెచ్చు కొనేటట్లు విజయం సాధించారు.

కాకతీయులు కంచు గంట మ్రోగినప్పుడు శత్రువులు కలవరపడ్డారు. రుద్రమదేవి పాలనా కాలంలో తెలుగుజెండాలు ఆకాశంలో రెపరెప లాడాయి. కాపయ నాయకుడి విజృంభణకు శత్రువుల గుండెలు ఆగిపోయాయి. చాళుక్యరాజుల కాలంలో కల్యాణ ఘంటలు మ్రోగాయి. తెలంగాణ ఎప్పుడూ శత్రువుల దొంగదెబ్బకు లొంగలేదు. తెలంగాణ వీరుల పౌరుష పరాక్రమాలు అపూర్వమైనవి.

ప్రశ్న 2.
దాశరథి రచనా శైలిని వివరించండి. తెలంగాణ పోరాట నేపథ్యాన్ని రాయండి.
జవాబు:
దాశరథి కృష్ణమాచార్య రచనలు ప్రజల పక్షాన నిలిచి వారితో పోరాట స్ఫూర్తిని నింపేవిగా ఉంటాయి. దాశరథి రచనల పేర్లను పరిశీలిస్తే మనకు ఆయన అభ్యుదయ భావాలు అర్థమవుతాయి. కేవలం రచన చెయ్యటమే కాకుండా ఆచరణాత్మకంగా ప్రజలను చైతన్యం చేసిన ఉద్యమ కవి.

నా గీతాలు ఎంత దూరం ప్రయాణం చేస్తే అంతదూరం ఈ నేల మీద అరాచకాలకు నిప్పు పెట్టినట్టే అన్నాడు. దాశరథి రచనలతోనే కాదు ఆత్మస్థైర్యం కూడా మెండుగా కల మనిషి. తనను ఖైదు చేసిన నవాబులకు వ్యతిరేకంగా జైలు గోడలమీద పద్యాలు రాశాడు.

అగ్నిధార, రుద్రవీణ, పునర్నవం, తిమిరంతో సమరం వంటి పేర్లతో ఆయన ప్రచురించిన కవితా సంపుటులు ఆయన రచనలలోని తిరుగుబాటు భావాలను మనకు చెబుతాయి. కవిత్వం, వ్యాసం, నాటిక, ఏది రాసిన తనదైన అభ్యుదయ భావాలను వాటిలో పొదిగేవారు. కేవలం కవిత్వమే కాకుండా సినీ గేయకవిగా కూడా పేరుగాంచి సినిమా పాటకు కూడా సాహితీ సొగసులను అద్దినవాడు దాశరథి.

తెలుగులో గజల్ ప్రక్రియకు ప్రాణం పోస్తూ ‘గాలిబ్ గజళ్ళ’ పేరిట అనువదించాడు. దాశరథి తెలంగాణ పాఠం నందలి ప్రతి పద్యములోని ప్రతిపాదం వీర తెలంగాణ పోరాటాలను వర్ణిస్తుంది. కాకతీయుల పోరాటాల నాటి నుండి నవాబుల, రజాకారుల అరాచకాలపై తెలంగాణ యోధుల పోరాటాలను వర్ణిస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
దాశరథి చెప్పిన వీర తెలంగాణ గురించి మీ సొంతమాటల్లో రాయండి.
జవాబు:
వీర తెలంగాణ పాఠాన్ని దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు రచించారు. ఆయనకు మాతృభూమిపై గల అభిమానాన్ని కింద పేర్కొన్న విధంగా చాటారు.

ఓ తెలంగాణమా ! నీవు పూరించిన విప్లవ శంఖం ధ్వని భూమండలం అంతా ధ్వనించింది. ఈ భూమండలం అంతా ఒకేసారి బొబ్బలు పెట్టినట్లుగా ఉంది. ఆహా ! ఉదయించిన సూర్య కిరణాలతో ఆనందించిన పద్మాలతో ఆకాశ తరంగాలు అన్ని దిక్కులను తెల్లవారేలా చేశాయి.

అమ్మా ! తెలంగాణ ! తరతరాల నుండి నీ ప్రతిభా విశేషాలు కొందరు పాలకుల చేతిలో రాలిపోయాయి. ఇప్పుడు ఆటంకాలేమీ లేవు. క్రొత్త మెరుపు తీగల కాంతులు బ్రతుకు తోవలు చూపుతున్నాయి. నిర్మలమైన కాంతితో తొలిపొద్దు పొడిచింది.

అమ్మా ! తెలంగాణ తల్లీ ! తెలుగు పిల్లలను కోటిమందిని నీ ఒడిలో బలంగా పెంచావు. నిజాం నవాబుకు సవాల్ చేయమన్నావు కొంత వయస్సు రాగానే కత్తులిచ్చావు. యుద్ధం చేయమన్నావు ఈ తెలంగాణ నేలలో తేజస్సు చాలా ఎక్కువమ్మా !

ఇక్కడ గడ్డిపోచ కూడా కత్తిపట్టి యుద్ధం చేస్తుంది. రాజు యొక్క పొగరు అణచడానికే యుద్ధం. ఈ యుద్ధం చూసి లోకాలన్నీ భయ పడ్డాయి.

రాజుగారి ఆజ్ఞలకు కాలం చెల్లింది. స్వతంత్ర తెలంగాణ పొంగి పొర్లింది.

అమ్మా ! తెలంగాణ తల్లీ ! నీ పుత్రులలో వికసించిన విప్లవభావాలు ఊరికే పోలేదు. భూమండలం సవరించారు. మహాకాంతివంతుడైన సూర్యుడిని ఆహ్వానించారు. దేశమంతా కాంతి సముద్రంతో నింపారు. తెలంగాణ బిడ్డలు వీరులమ్మా ! నీ బిడ్డలు పరోపకారులమ్మా ! తెలుగు యోధులమ్మా !

అమ్మా ! మతపిశాచి విజృంభించింది, భయం కరమైన కోరలతో తెలంగాణపైకి దూకింది. మా గొంతులు కోసింది. దిక్కూమొక్కూ లేకపోయింది.

బ్రతుకు దుర్భరం అయిపోయింది. అయినా తెలుగుతనాన్ని విడిచిపెట్టలేదు. చిట్టచివరి రుద్ర గణాలు కూడా మెచ్చే విధంగా విజయం సాధించాము.

కాకతీయుల దివాణంలో కంచు గంట మోగితే శత్రురాజులు కంగారు పడేవారు. రుద్రమదేవి పరాక్రమిస్తే తెలుగు జెండాలు ఆకాశంలో రెపరెపలాడేవి. కాపయ్య నాయకుడు బలం చూపిస్తే శత్రురాజుల గుండెలు ఆగి పోయేవి. పడమటి దిక్కున చాళుక్య రాజుల పరిపాలనలో జయజయ నాదాలు మ్రోగాయి.

ఆ రోజులలో కాని, ఈ రోజులలో కానీ శత్రువుల దొంగ దెబ్బలకు తెలంగాణ ఓడిపోలేదు. శ్రావణమాసంలో మేఘం లాగా, గంభీరంగా గర్జించింది. ఆ విధంగా నా వీర తెలంగాణ అభివృద్ధి మార్గంలో సాగుతోంది. ఎప్పటికీ సాగుతుంది.

ప్రశ్న 4.
‘తెలంగాణ పోరాటాల పురిటిగడ్డ’ ఈ వాక్యాన్ని సమర్థిస్తూ 10 వాక్యాలు రాయండి.
జవాబు:
తెలంగాణ ప్రాంతం చాలాకాలం సుల్తానుల పాలనలో ఉంది. తరువాత ఢిల్లీ చక్రవర్తి ఔరంగజేబు, గోలకొండ కోటను ధ్వంసం చేసి, తాను ఈ ప్రాంతాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.

చివరి నైజాం నవాబు కాలంలో సుల్తాను రజాకార్లను పంపి, తెలంగాణ ప్రజలను దోచు కున్నాడు. ఆ నవాబు కాలంలో తెలంగాణ ప్రజలు ఎన్నో కష్టాలు పడ్డారు. దానితో తెలంగాణ ప్రజలు నైజాం పాలన నుండి విముక్తి కోసం పెద్ద ఎత్తున విముక్తి పోరాటం సాగించారు. తెలంగాణలోని గడ్డిపోచ కూడా కత్తిపట్టి, నిజాం పాలనను ఎదిరించింది. చివరకు మన ఉప ప్రధాని పటేలు పోలీసు యాక్షన్, నైజాం నవాబు, తోక ముడిచాడు. తెలంగాణ, భారత్ యూనియన్ 1948లో కలిసింది.

తరువాత హైదరాబాదులోని తెలుగు వారు, ఆంధ్రప్రాంతంలోని తెలుగువారితో కలసి “మహాంధ్ర” ఏర్పడాలని, “మహాంధ్ర” ఉద్యమం వచ్చింది. ఆ ఉద్యమం ఫలించి, 1956లో ఆంధ్రప్రదేశ్ ఏర్పడింది.

తరువాత తెలంగాణను ప్రత్యేక రాష్ట్రంగా విడదీయాలని, మర్రి చెన్నారెడ్డిగారు 1969లో పెద్ద ఉద్యమాన్నే లేవదీశాడు. తరువాత కె.సి.ఆర్ నాయకత్వంలో శాంతియుతంగా ప్రత్యేక రాష్ట్ర ఉద్యమం ఉవ్వెత్తున సాగింది. ఉద్యోగస్థులు, విద్యార్థులు, ప్రజలు ఉద్యమాలు చేశారు.

సకలజనుల సమ్మె సాగింది. చివరకు 2014 జూన్ రెండున తెలంగాణ రాష్ట్రం ఏర్పడింది. పై చరిత్రను పరిశీలిస్తే తెలంగాణ, పోరాటాల పురిటిగడ్డ అని చెప్పవచ్చు.

ప్రశ్న 5.
‘వీర తెలంగాణ’ పాఠ్యభాగ రచయిత రచనాశైలిని సొంత వాక్యాల్లో అభినందిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
ఈ పాఠ్యాంశాన్ని రచించిన కవి దాశరథి కృష్ణమా చార్యులు. ఆయన సాహితీ యోధుడు. అక్షరా యుధంతో పోరాడిన తెలంగాణ వీరుడు. ఈ పాఠాన్ని పరిశీలిద్దాం.

‘నొక్కమొగి బొబ్బలు పెట్టినయట్లు’ అనే వాక్యం చూడగానే ప్రజా విప్లవం గుర్తుకు వస్తుంది. శత్రువులను ‘భూతప్రేతాల’తో పోల్చడం ఒక్క దాశరథికే చెల్లింది. శత్రువుపట్ల ఆయన తన క్రోథాన్ని ఆ మాటలలో ప్రదర్శించారు. ‘నవాబుతో సవాల్ చేయుమటంటి వీ’ అనే వాక్యంలో ‘సవాల్’ చేయడం వీరుల లక్షణం, ‘నీ యొడిలోన పద్యం చదువుతుంటే పౌరుషవంతుడైన తెలంగాణ వీరుడు ఎదురుగా కనిపిస్తాడు.

‘పెదవులొత్తిన’, ‘సయ్యాటలాడెన్,’ ‘బూజు పట్టగన్,’ ‘తెలుగు జెండాలు’ మొదలైన తేలిక పదాలను కొన్ని చోట్ల ప్రయోగిస్తాడు.

విప్లవ కవిత్వానికి తగినట్లుగా ‘శంఖ మహా రవమ్ము’, “నవోదయార్క రుక్ ప్రీత జలేజ సూన తరళీకృత దేవనదీ తరంగముల్’, ‘సౌదామనీ వల్లీ ఫుల్ల విభావళుల్’, ‘స్వచ్ఛతరోజ్జ్వల ప్రథమ సంధ్యా భానువు’ వంటి పెద్ద పెద్ద సంస్కృత సమాసాలను కూడా అలవోకగా ప్రయోగించగల మహా పండితుడు దాశరథి.

‘వాజ్రేయ భుజాబలమ్ము,’ ‘వైప్లవ్య సంచలనమ్ము’ వంటి పదాలు పండితులను కూడా ఆలోచింపచేసే లాగ ప్రయోగించగల కల్పనా చతురుడు దాశరథి కృష్ణమాచార్య. అందుచేత ఆయన శైలి పండిత పామర జనరంజకంగా ఉంటుంది.

PAPER – II : PART – A

1. అపరిచిత పద్యాలు (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
కింది పద్యాన్ని చదివి, ప్రశ్నలకు సరైన సమాధానాలు గుర్తించండి.

“ధీరులకు (జేయు మేలది
సారంబగు నారికేళసలిలము భంగిన్
గౌరవమును మణి మీదట
భూరి సుఖావహమునగును భువిలో సుమతి !”

ప్రశ్నలు – సమాధానములు
1. ధీరులకు చేసే మేలు ఎలాంటిది ?
జవాబు:
ధీరులకు చేసే మేలు సారమైన నారికేళ సలిలము వంటిది.

2. నారికేళ సలిలము అనగా ఏమి ?
జవాబు:
‘నారికేళ సలిలము’ అనగా ‘కొబ్బరికాయలో నీరు’.

3. మర్యాద, సుఖాన్ని కలిగించేవి ఏవి ?
జవాబు:
మర్యాద, సుఖాన్ని కలిగించేవి ధీరులకు చేసే మేళ్ళు.

4. ఈ పద్యం ద్వారా మనం చేయగలిగిన మేలు ఏమిటి?
జవాబు:
ఈ పద్యం ద్వారా మనం ధీరులకు అనగా పండితు లకు లేక ధైర్యవంతులకు మేలు చేయాలని తెలియాలి.

5. ఈ పద్యం ఏ శతకంలోనిది ?
జవాబు:
ఈ పద్యం సుమతీ శతకంలోనిది.

ప్రశ్న 2.
కింది పద్యాన్ని చదివి, దాని కింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

అక్షరంబు వలయు కుక్షి జీవనులకు
నక్షరంబు జిహ్వ కిక్షు రసము
అక్షరంబు తన్ను రక్షించు గావున
నక్షరంబు లోక రక్షితంబు.

ప్రశ్నలు – సమాధానములు
1. అక్షరం ఎవరికి కావాలి ?
జవాబు:
మానవులకు అక్షరం (విద్య) కావాలి.

2. అక్షరం జిహ్వకు ఎటువంటిది ?
జవాబు:
అక్షరం జిహ్వకు చెరకురసం వంటిది.

3. అక్షరము దేనిని రక్షిస్తుంది ?
జవాబు:
అక్షరము తనను (చదువుకున్నవానిని) రక్షిస్తుంది.

4. ఈ పద్యానికి శీర్షికను సూచించండి.
జవాబు:
ఈ పద్యానికి శీర్షిక ‘అక్షరాలు నేర్చుకో’.

5. ఈ పద్యంలో దేన్ని గురించి తెలియజేయబడింది ?
జవాబు:
ఈ పద్యంలో ‘చదువు’ గురించి తెలియజేయబడింది.

ప్రశ్న 3.
కింది పద్యాన్ని చదివి, దాని కింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

కందుకము వోలె సుజనుడు
క్రిందంబడి మగుడ మీదికి న్నెగయుఁ జుమీ
మందుడు మృత్పిండమువలె
గ్రిందంబడి యడగియుండుఁ గృపణత్వమునన్.

ప్రశ్నలు – సమాధానములు
1. సుజనుడు ఎట్లా ఉంటాడు ?
జవాబు:
సుజనుడు కందుకంలా ఉంటాడు.

2. మందుడు ఎలా ఉంటాడు ?
జవాబు:
మందుడు మృత్పిండంలా ఉంటాడు.

3. సుజనుని కవి దేనితో పోల్చాడు ?
జవాబు:
సుజనుని కవి బంతితో పోల్చాడు.

4. ఈ పద్యంలోని అలంకారమేమి ?
జవాబు:
ఈ పద్యంలో ఉపమాలంకారం ఉంది.

5. ఈ పద్యానికి శీర్షిక సూచించండి.
జవాబు:
ఈ పద్యానికి శీర్షిక ‘నీతిపద్యం’.

ప్రశ్న 4.
క్రింది పద్యాన్ని చదివి, దాని క్రింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు వ్రాయండి.

చదివించిరి నను గురువులు
చదివితి ధర్మార్ధముఖర శాస్త్రంబులు నే
చదివినవి గలవు పెక్కులు
చదువులలో మర్మమెల్ల జదివితి తండ్రీ!

ప్రశ్నలు – సమాధానములు
1. ఎవరు చదివించారు ?
జవాబు:
గురువులు

2. ఈ పద్యం ఎవరు ఎవరితో చెపుతున్నారు ?
జవాబు:
కొడుకు తండ్రితో చెపుతున్నాడు.

3. శాస్త్రవేత్త ఎవరు ?
జవాబు:
కొడుకు

4. కొడుకు చదివిన రెండు శాస్త్రముల పేర్లు చెప్పండి.
జవాబు:
ధర్మశాస్త్రం, అర్థశాస్త్రం.

5. ఎక్కువగా చదివితే ఏం తెలుస్తుంది ?
జవాబు:
చదువు యొక్క సారం.

ప్రశ్న 5.
కింది పద్యాన్ని చదివి, దాని కింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

తనిసిరే వేల్పు లుదధి రత్నముల చేత ?
వెఱచిరే ఘోర కాకోల విషము చేత ?
విడిచిరే యత్న మమృతంబు వొడుముదనుక ?
నిశ్చితార్థంబు వదలరు నిపుణమతులు.

ప్రశ్నలు – సమాధానములు
1. ఉదధి రత్నములు చేత తృప్తి చెందని వారెవరు ?
జవాబు:
వేల్పులు ఉదధి రత్నములచేత తృప్తి చెందలేరు.

2. నిపుణమతులు ఎటువంటివారు ?
జవాబు:
నిపుణమతులు తాము అనుకున్న కార్యం నెరవేరే వరకు తమ ప్రయత్నాన్ని వదలరు.

3. వేల్పులు దేన్ని చూసి భయపడలేదు ?
జవాబు:
వేల్పులు ఘోర కాకోల విషాన్ని చూసి భయపడలేదు.

4. ఈ పద్యానికి శీర్షికను సూచించండి.
జవాబు:
ఈ పద్యానికి శీర్షిక “నిపుణమతుల లక్షణం”.

5. ఉదధి అంటే ఏమిటి ?
జవాబు:
ఉదధి అంటే సముద్రం.

2. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (5 మార్కులు)

ప్రశ్న 1.
తెలంగాణ వీరత్వం గురించి నీవు తెలుసుకొన్న విషయాలను, అనుభూతులను వివరిస్తూ నీ సోదరు నకు లేఖ వ్రాయండి.
జవాబు:
లేఖ

హైదరాబాద్,
X X X X X.

ప్రియమైన సోదరుడు రవికి,

మేము ఇటీవల ‘వీర తెలంగాణ’ పాఠం నేర్చుకొన్నాం. ఆ పాఠంలో తెలంగాణ వీరత్వం గురించి కళ్ళకు కట్టినట్లు వర్ణించారు. ఆ పాఠం చదువుతుంటే చాలా ఉత్తేజం కల్గింది.

తెలంగాణ సమర శంఖధ్వని భూమండల మంతా వ్యాపించిందట. తెలంగాణ తల్లి వీరమాత. ఆమె తన పిల్లలను యుద్ధవీరులుగా పెంచింది. తెలంగాణలో గడ్డిపోచ కూడా కత్తి పట్టి ఎదిరిం చింది.

ఈ విధంగా తెలంగాణ వీరుల గురించి చదువుతుంటే, మా శరీరం పులకించింది. మన వారి త్యాగాల పట్ల గౌరవం పెరిగింది. వారి వీరత్వం గురించి తెలుసుకొంటుంటే గర్వంతో ఉప్పొంగి పోయా. వారు పడిన బాధలు వింటుంటే హృదయం ద్రవించిపోయింది.

నీవు కూడా తెలంగాణ వీరుల చరిత్రలు తెలిసే పుస్తకాలు చదివి వారి పోరాట విషయాలు తెలుసు కుంటావని ఆశిస్తున్నాను.

ఇట్లు,
నీ సోదరుడు,
XXX.

చిరునామా :
పి. ప్రకాష్,
ఇంటి నెం. 1-122,
రికాబ్ బజారు,
ఖమ్మం జిల్లా.

ప్రశ్న 2.
నేటి తెలంగాణను వర్ణిస్తూ ఒక కవిత రాయండి.
జవాబు:
అపురూప తెలంగాణ

కష్టాల కడలిని దాటిన వీరహనుమ మా తెలంగాణ
ఉప్పొంగిన ఆవేశంతో ఏర్పడిన బంగరు కొండ మా తెలంగాణ
పెరుగుతున్న పసిపాప మా పసిమి తెలంగాణ
పచ్చ పచ్చని పైరు సీమల కనక సీమ మా తెలంగాణ
కల్లలెరుగని తేట తెలుగు చిరునామా మా తెలంగాణ
దానం, ధర్మం, నీతి, న్యాయం కలబోత మా తెలంగాణ
విశ్వ విఖ్యాతమైన విజ్ఞాన మేరువు మా తెలంగాణ
మా తెలంగాణ కోటి రత్నాల వీణ

ప్రశ్న 3.
తెలంగాణ వీరుల సంస్మరణ సభకు ఆహ్వానిస్తూ కరపత్రం తయారుచేయండి.
జవాబు:
తెలంగాణ వీరుల సంస్మరణ సభకు ఆహ్వానం

మన స్వేచ్ఛ కోసం తమ స్వేచ్ఛను కోల్పోయిన ఎందరో తెలంగాణ వీరులకు అంజలి ఘటిద్దాం.

భావితరాల సౌభాగ్యం కోసం ప్రాణాలను తృణ ప్రాయంగా పరిత్యజించిన మన తెలంగాణ వీరులను సంస్మరిద్దాం.

మృత్యువుకే చెమటలు పట్టించిన మన వీరాధివీరుల పోరాట పటిమను గుర్తు చేసుకొందాం.

రండి, తరలిరండి, సంస్మరణ సభకు. వచ్చే ఆదివారం ఉదయం 9 గం॥లకు హైదరాబాద్ లాల్బహదూర్ స్టేడియంలో.

అందరూ ఆహ్వానితులే.

ఇట్లు,
ఆహ్వాన సంఘం,
తెలంగాణ వీరుల సంస్మరణ కమిటీ.

ప్రశ్న 4.
దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు గారి రచనాశైలిని వివరిస్తూ ఒక వ్యాసం రాయండి.
జవాబు:
దాశరథి

దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు జగమెరిగిన రచయిత. ఉద్యమం ఆయన ఊపిరి. జైళ్ళు ఆయన కవితా కన్యక లోగిళ్ళు.

అనేక సాహితీ ప్రక్రియలకు ఆయన కలం ఆలవాలం. ప్రజా హృదయాలలో దాశరథి స్థానం సుస్థిరం.

‘రుద్రవీణ’ నుండి గ్రహింపబడిన ‘వీర తెలంగాణ’ పాఠం ఆధారంగా దాశరథి రచనాశైలిని పరిశీలిద్దాం.

‘ఓ ! తెలంగాణ ……… అనే పద్యంలో ఉపయోగించిన పదాలతో యుద్ధశంఖం పూరించారు.

“నీ యొడిలోన ………… ” అనే పద్యంలో తెలంగాణ మాతను వీరమాతగా వర్ణించారు. తన కుమారులను సవాల్ చేయమన్న తీరు అత్య ద్భుతంగా వర్ణించారు.

‘తెలంగాణమ్మున గడ్డిపోచయును సంధించెన్ కృపాణమ్ము’ అనే మా ‘నానుడి’గా స్థిరబడిందంటే దాశరథిగారి గొప్పతనం తెలుస్తుంది. దాశరథి ఉపయోగించిన ‘పదబంధాలు’ చాలా ఉత్తేజవంత మైనవి.

దాశరథి యొక్క ఇతర రచనలు కూడా చదవాలి. ఆయన గురించి పూర్తిగా అధ్యయనం చేయవలసిన అవసరం ప్రతి తెలంగాణ బిడ్డకూ ఉంది.

ప్రశ్న 5.
తెలంగాణ అభివృద్ధిని కోరే ఇద్దరు వ్యక్తుల సంభాషణ రాయండి.
జవాబు:
శ్రీరామ్ :  ఇన్నాళ్ళకు మనకు స్వేచ్ఛ కలిగింది. లక్ష్మణ్ : పూర్తి స్వేచ్ఛ కలిగిందా ?
శ్రీరామ్  :  ఇంకా అనుమానం ఎందుకు ?
లక్ష్మణ్  :  ఆకలి, అవిద్య, దరిద్రం మన తెలంగాణ నుండి పోయినపుడే మనకు పూర్తి స్వేచ్ఛ కలిగినట్లు.
శ్రీరామ్  :  అయితే మనం ఏం చేయాలి.
లక్ష్మణ్  :  మనమందరం కష్టపడి పనిచేయాలి రంగాలలోనూ అభివృద్ధిని సాధించాలి. అదే మన స్వేచ్ఛకు పరమావధి.
శ్రీరామ్  :  నిజమే ! ప్రతి ఒక్కరం కష్టపడితేనే మన తెలంగాణ మాతకు సంతోషం. మన పెద్దలకు ఆనందం. అప్పుడే బంగారు తెలంగాణను సాధించగలం. పద ఇంక పాఠశాలకు వెళ్ళిపోదాం.

ప్రశ్న 6.
ఖమ్మంలో తెలంగాణ వీరుల సంస్మరణ సభ జరిగింది. దాని గురించి ఒక నివేదికను తయారు చేయండి.
జవాబు:
నివేదిక

తెలంగాణ రాష్ట్రంలోని మహానగరాలలో ఒకటైన ఖమ్మం పట్టణంలో తే.ది. 23-8-15న మధ్యాహ్నం 2 గం||లకు తెలంగాణ వీరుల సంస్మరణ సభ జరిగింది.

జ్యోతి ప్రజ్వలనంతో సభ ప్రారంభమైంది. వక్తలందరూ తెలంగాణ వీరుల పొరాటాలను కళ్ళకు కట్టినట్లు వివరించారు. వారు అనుభవించిన బాధలను వివరించారు. సభలో పాల్గొన్నవారంతా తెలంగాణ అమరవీరులకు నివాళులర్పించారు. అమరవీరుల కుటుంబాల వారిని సత్కరించి, సభ తన భక్తి ప్రపత్తులను చాటుకొంది.

పాటలు, నృత్యాలు ప్రదర్శించారు. సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు చాలా బాగున్నాయి. చక్కని పాటతో సభ ముగిసింది.

ప్రశ్న 7.
తెలంగాణ ‘అమరవీరుని’ ప్రశంసిస్తూ అభినందన పత్రం రాయండి.
జవాబు:
తెలంగాణ సాయుధ పోరాటంలో ప్రాణాలను తృణప్రాయంగా పరిత్యజించిన ‘అమరవీరుని’కి భక్తి ప్రపత్తులతో సమర్పించు, అభినందన పత్రం. తెలంగాణ తల్లి బానిస సంకెళ్ళను త్రెంచిన వీరుడా !

నవ సూర్యోదయానికి రక్తతర్పణం చేసిన యోధుడా!
భావి తరాలకు ఆనందాన్ని ప్రసాదించిన వీరాధి వీరుడా !
ఎందరో వీరులకు మార్గదర్శివైన శూరాధి శూరుడా !
నీకిదే మా నివాళి, నీ ఆశయాలే మా ఊపిరి.
నీ త్యాగాలను అభినందించడం మా ధర్మం.
నీ భావాలను ఆచరించడం మా కర్తవ్యం.
ఓ వీరుడా ! వందనాలు ! శతకోటి వందనాలు !

ప్రశ్న 8.
‘తెలంగాణా ఉద్యమంలో పాల్గొన్న వీరులను స్మరిస్తూ’ ఏకపాత్రాభినయానికి మాటలు రాయండి.
జవాబు:
ఓ అమరవీరులారా ! త్యాగధనులారా ! మాకు ఇప్పుడు ఎంతో సంతోషంగా ఉంది. మా చిరకాల కోరిక తీర్చారు. మీరు ఊదిన శంఖధ్వని ఈ భూమండలమంతా ఒక్కమారుగా బొబ్బలు పెట్టినట్లుగా ప్రతిధ్వనించింది. మీ గొప్పతనం చిరకాలం నిలుస్తుంది. ఇప్పుడు తెలంగాణాకు మంచి రోజులు వచ్చాయి. అడ్డంకులు తొలిగాయి. స్వచ్ఛమైన కాంతి, సంధ్యా సూర్యుడు ఉదయించాడు.

మా చిరకాల వాంఛ తీరింది. మా ప్రాంతంలో జీవనరేఖలు వెలుగొందాయి. తెలంగాణా భూమికి తిరుగులేదు, ఎదురులేదు. స్వావలంబన దిశగా ముందుకు సాగే రోజులు వచ్చాయి. మేమంతా మీ త్యాగాలను మరువం. మా గుండెల్లో మిమ్ములను స్మరిస్తాం. ముందుకు వెళ్తాం.

అదనపు వ్యాకరణాంశాలు

PAPER – I : PART – B

1. సొంతవాక్యాలు

1. గండికొట్టు: కొందరు స్వార్థపరులు చెరువు గండి కొట్టుదురు.
2. మతపిశాచి: దేశంలో మతపిశాచిని అంత మొందించాలి.

2. పర్యాయపదాలు

హస్త = కయిసాటిచుక్క, అర్క, సవిత, సావిత్రము
సూర్యుడు = ఆదిత్యుడు, భాస్కరుడు, ప్రభాకరుడు
సముద్రము = అబ్ధి, అకూపారము, పారావారము, సంద్రం
ఆశ = ఇచ్ఛ, ఈప్స, కాంక్ష
కృపాణము = ఖడ్గము, కత్తి
జలధి = వార్ధి, సముద్రం
యుద్ధము = రణము, భండనము
అర్కుడు = సూర్యుడు, భానుడు, భాస్కరుడు, ఆదిత్యుడు
తరంగము = అల, ఊర్మి, లహరి, భంగము
హస్తము = చేయి, కరము, చెయ్యి, కేలు
వసుధ = ధర, ధరణి, భూమి, పుడమి
గంట = ఘంటా, ఘంటిక
జెండా = పతాకము, కేతనము, టెక్కెము, పతాక
శత్రువు = అరి, వైరి, విరోధి, పగవాడు
రవము = ధ్వని, శబ్దము, రొద, చప్పుడు

3. నానార్థాలు

రాజు = ప్రభువు, ఇంద్రుడు, చంద్రుడు, యక్షుడు
కోటి = అంచు, వింటికొన, నూఱులక్షలు,
బలము = వాసన, రసము, రూపము, సేన
శంఖము = సంకు, నొసటిఎముక, ఒక పాము, ఒక ముద్ర
దిక్కు = దిశ, శరణము, మార్గము
తరంగము = అల, దుముకు, వస్త్రము, గ్రంథభాగము
హస్తము = చేయి, తొండము, గుంపు, సాయము
దివి = ఆకాశము, స్వర్గము, పాలపిట్ట
ధర = నేల, వెల, మెదడు, సంహారము
అంబిక = తల్లి, పార్వతి, మేనత్త, కాశిరాజు కూతురు
ఆశ = దిక్కు, కోరిక

4. ప్రకృతి – వికృతులు

ప్రకృతి – వికృతి
దిశ – దెస
భుజము – బుజము
శంఖము – సంకం
రాజు – తేడు
కోర – ఖరు

5. వ్యుత్పత్త్యర్థాలు

సౌదామిని = దండవలె దీర్ఘాకారము కలది. సుధామను పర్వతములో కూడా ఒక దిక్కున నుండునది (మెరుపు)
దంష్ట్రిక = కోఱలు ఆయుధంగా కలది (పాము, అడవి పంది)
భానుడు = ప్రకాశించువాడు (సూర్యుడు)
వసుధ = బంగారము గర్భమందు గలది (భూమి)
ధర = సమస్తమును ధరించునది (భూమి)

PAPER – II : PART- B

1. సంధులు

1. ఉకార సంధి
సూత్రం : ఉత్తునకు అచ్చు పరంబగునపుడు సంధియగు.
ఉదా :
భూతలమెల్లన్ – భూతలము + ఎల్లన్
పెదవులొత్తిన – పెదవులు + వత్తిన
యుద్ధమాడి – యుద్ధము + ఆడి
జగమెల్ల – జగమ + ఎల్ల

2. అకార సంధి
సూత్రం : అత్తునకు సంధి బహుళముగానగు.
ఉదా :
ఒక్కొక్క – ఒక్క + ఒక్క

3. సవర్ణదీర్ఘ సంధి
సూత్రం : అ, ఇ, ఉ, ఋలకు సవర్ణములైన అచ్చులు పరమగునప్పుడు వాని దీర్ఘము లు ఏకాదేశమగును.
ఉదా :
ప్రయోజనాత్మకం – ప్రయోజన + ఆత్మకం
నవోదయార్క – నవోదయ + అర్క
ఇపుడడ్డుల్ – ఇపుడు + అడ్డుల్
తరోజ్జ్వల – తరు + ఉజ్జ్వల
దిశాంచలము – దిశ + అంచలము
ఆంధ్రాంబికా – ఆంధ్ర + అంబికా
శ్రావణాభ్రము – శ్రావణ + అభ్రము

4. యడాగమ సంధి
సూత్రం : సంధి లేని చోట స్వరంబుకంటె పరంబైన స్వరంబునకు యడాగమంబగు.
ఉదా :
నీయొడి – నీ + ఒడి

5. గసడదవాదేశ సంధి
సూత్రం : ప్రథమమీది పరుషములకు గసడదవలు, బహుళంబుగానగు.
ఉదా :
సాచు నాల్కలు – నాల్కలు + చాచు
కుతుకల్ గోసెడి – కుతుకల్ + కోసెడి
ఏపు సూపి – ఏపు + చూపి
అడ్డుల్ వోయె – అడ్డుల్ + పోయె

2. సమాసాలు

సమాస పదము – విగ్రహవాక్యము – సమాసము పేరు

మహారవము – మహాయైన (గొప్పదైన) రవము – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
నదీతరంగములు – నది యొక్క తరంగములు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
సౌదామనీవల్లి – సౌదామనీ యొక్క వల్లి – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
గడ్డిపోచ – గడ్డి యొక్క పోచ – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
జలధినాల్కలు – జలధి యొక్క నాల్కలు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
భూతప్రేతములు – భూతమును, ప్రేతమును – ద్వంద్వ సమాసం
కోటి తెలుంగు – కుర్రలుకోటి సంఖ్యగల తెలుంగు కుర్రలు – ద్విగు సమాసం
నాలుగువైపులు – నాలుగు సంఖ్య గల వైపులు – ద్విగు సమాసం
మతపైశాచి – మతము అనెడి పైశాచి – రూపకం
ఆంధ్రాంబిక – ఆంధ్రము అను పేరుగల అంబిక – సంభావనాపూర్వపద కర్మధారయ సమాసం

నలుదిక్కులు – నాలుగైన దిక్కులు – ద్విగు సమాసం
స్వతంత్ర వారిధార – స్వతంత్రము అనే వారిధార – రూపక సమాసం
కాంతి వార్డులు – కాంతులు అనే వార్ధులు – రూపక సమాసం
కంచుఘంట – కంచుతోడి ఘంట – తృతీయాతత్పురుష సమాసం
బ్రతుకు త్రోవ – బ్రతుకు కొఱకు త్రోవ – చతుర్థీ తత్పురుష సమాసం
దేవనది – దేవతల యొక్క నది – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
భుజాబలమ్ము – భుజము యొక్క బలము – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
దిశాంచలములు – దిక్కుల యొక్క అంచలములు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
శక్రధనువు – శక్రుని యొక్క ధనువు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
ధనుఃపరంపర – ధనువుల యొక్క పరంపర – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
ప్రతిభా విశేషములు – ప్రతిభ యొక్క విశేషములు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
ధరాతలము – ధర యొక్క తలము – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
తెలుగుజెండాలు – తెలుగుల యొక్క జెండాలు – షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
సంధ్యాభానువు – సంధ్య అందలి భానువు – సప్తమీ తత్పురుష సమాసం
శ్రావణాభ్రము – శ్రావణ మందలి అభ్రము – సప్తమీ తత్పురుష సమాసం
కరకు రాజులు – కఱకు వారైన రాజులు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
కల్యాణ ఘంటలు – కల్యాణ ప్రదమైన ఘంటలు – విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం

3. ఆధునిక వచనాలు

ఈ క్రింది వాక్యాలను ఆధునిక భాషలోకి మార్చి రాయండి.

ప్రశ్న 1.
తగు రక్ష సేయని ధర్మమేల ?
జవాబు:
తగిన విధంగా రక్షణ కల్పించని ధర్మం ఎందుకు ?

ప్రశ్న 2.
బీదలకన్న వస్త్రములు పేర్ని నొసంగుము.
జవాబు:
పేదవారికి అన్ని వస్త్రాలను ప్రేమతో ఇవ్వు.

ప్రశ్న 3.
యాజనుని కొగిన్ గుణగ్రహణ శక్తి నశించును.
జవాబు:
క్రమంగా ఆజనునికి గుణ గణాలను గ్రహించేశక్తి నశిస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
మర్యాద వర్థిల్లన్ కాంతుల జూడకున్ హితమా ?
జవాబు:
మర్యాద పెరిగేటట్లు స్త్రీలను చూడకపోతే మేలు కలుగుతుందా ?

ప్రశ్న 5.
స్వామి ! నీ భక్తి కలుగని జన్మమేల ?
జవాబు:
స్వామి ! నీ పై భక్తిలేని జన్మ ఎందుకు ?

4. గణ విభజన

క్రింది పదాలకు గణాలను గుర్తించండి.

1. నాలుగు – U l l – భగణం
2. చలముల్ – l l U – సగణం
3. ఉజ్జ్వల – U l l – భగణం
4. సయ్యాలు – U U l – తగణం

5. ప్రత్యక్ష – పరోక్ష కథనాలు

అభ్యాసం కింది వాక్యాలను ప్రత్యక్ష, పరోక్ష కథనంలోకి మార్చండి.

ప్రశ్న 1.
నేను నేటి సినిమాలను చూడలేకపోతున్నాను అని అమ్మతో అన్నాను. (పరోక్ష కథనం)
జవాబు:
“నేను నేటి సినిమాలను చూడలేకపోతున్నాను” అని అమ్మతో అన్నాను. (ప్రత్యక్ష కథనం)

ప్రశ్న 2.
నీకివ్వాల్సింది ఏమీలేదు అని నాతో అతడన్నాడు. (పరోక్ష కథనం)
జవాబు:
“నాకివ్వాల్సింది ఏమీలేదు” అని నాతో అతడన్నాడు. (ప్రత్యక్ష కథనం)

ప్రశ్న 3.
సుందరకాండ చదవమని నాకు ఉపాధ్యాయుడు చెప్పాడు. (పరోక్ష కథనం)
జవాబు:
“సుందరకాండ చదువు” అని నాకు ఉపాధ్యాయుడు చెప్పాడు. (ప్రత్యక్ష కథనం)

ప్రశ్న 4.
వాళ్ళమ్మ చెప్పింది భానుప్రకాశ్ ఊరికెళ్ళాడని. (పరోక్ష కథనం)
జవాబు:
వాళ్ళమ్మ చెప్పింది భానుప్రకాశ్ ఊరికెళ్ళాడు” అని. (ప్రత్యక్ష కథనం)

ప్రశ్న 5.
చెన్నయ్య పద్యాలు బాగా పాడాడని అందరను కుంటున్నారు. (పరోక్ష కథనం)
జవాబు:
అందరనుకుంటున్నారు “చెన్నయ్య పద్యాలు బాగా పాడాడు” అని. (ప్రత్యక్ష కథనం)

6. వాక్య పరిజ్ఞానం

ప్రశ్న 1.
దయచేసి నన్ను కాపాడు.
జవాబు:
ప్రార్థన్యార్థక వాక్యం

ప్రశ్న 2.
మీరు రావద్దు.
జవాబు:
నిషేధార్థక వాక్యం

ప్రశ్న 3.
వారందరికి ఏమైంది ?
జవాబు:
ప్రశ్నార్ధక వాక్యం

ప్రశ్న 4.
నేను తప్పక వస్తాను.
జవాబు:
నిశ్చయార్థక వాక్యం

ప్రశ్న 5.
ఆహా ! ఎంత బాగుందీ!
జవాబు:
ఆశ్చర్యార్థక వాక్యం

ప్రశ్న 6.
వారు వెళ్ళవచ్చా ?
జవాబు:
సందేహార్థక వాక్యం

ప్రశ్న 7.
సీత కలెక్టరైందా ?
జవాబు:
ప్రశ్నార్థక వాక్యం

ప్రశ్న 8.
మీరు తర్వాత తినవచ్చు.
జవాబు:
అనుమత్యర్థక వాక్యం

ప్రశ్న 9.
అక్క చెప్పేది విను.
జవాబు:
ప్రార్థన్యార్థక వాక్యం

ప్రశ్న 10.
రసాభాస చేయకండి.
జవాబు:
నిషేధార్థక వాక్యం