TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
వివిధ సర్దుబాట్ల రకాలను సరైన ఉదాహరణలతో వివరించండి.
జవాబు.
దిగువ తెలిపినవి ముఖ్యమైన సర్దుబాట్లు :
1. చెల్లించవలసిన వ్యయాలు :
చెల్లించవలసిన వ్యయాలు అంటే ప్రస్తుత సంవత్సరానికి సంబంధించిన వ్యయాలు ఈ సంవత్సరములో కాకుండా వచ్చే సంవత్సరములో చెల్లింపబడేవి. ఉదా : మార్చి నెలకు జీతాలు లేదా అద్దె చెల్లించవలసి ఉన్నది. ఈ వ్యయాలు వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు సంబంధిత వ్యయాంశాలకు కలిపి, మరల ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు చూపాలి.

2. ముందుగా చెల్లించిన వ్యయాలు :
వచ్చే సంవత్సరానికి సంబంధించినవి అయినప్పటికీ ప్రస్తుత సంవత్సరములో చెల్లించిన వ్యయాలను ముందుగా చెల్లించిన వ్యయాలు అంటారు.
ఉదా : పన్నులు, భీమా తరువాత సంవత్సరానికి చెల్లించడము. ఈ వ్యయాలను వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు సంబంధిత వ్యయాల నుంచి తీసి, మరల ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఆస్తులవైపు చూపాలి.

3. రావలసిన ఆదాయము :
ప్రస్తుత సంవత్సరానికి సంబంధించి వచ్చే సంవత్సరములో వసూలు అయ్యే ఆదాయాలను సంచిత లేదా రావలసిన ఆదాయాలు అంటారు. వీటిని లాభనష్టాల ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు సంబంధిత ఆదాయానికి కలిపి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఆస్తులవైపు చూపాలి.

4. ముందుగా వచ్చిన ఆదాయాలు :
వచ్చే సంవత్సరానికి సంబంధించి ప్రస్తుత సంవత్సరములో వసూలయ్యే ఆదాయాలను ముందుగా వచ్చిన ఆదాయాలు అంటారు. వీటిని లాభనష్టాల ఖాతాలో ఆదాయ అంశము నుంచి తీసివేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు చూపాలి.

5. స్థిరాస్తులపై తరుగుదల :
స్థిరాస్తులైన ప్లాంటు-యంత్రాలు, భవనాలు మొదలైనవి వాడకము వలన లేదా కాలగమనము వలన వాటి విలువ ప్రతి సంవత్సరము తగ్గుతూ ఉంటుంది.

దీనిని తరుగుదల అంటారు. దీనిని వ్యయముగా భావిస్తారు. సాధారణముగా దీనిని ఆస్తి విలువపై కొంతశాతంగా నిర్ణయిస్తారు. ఈ మొత్తాన్ని లాభనష్టాలఖాతాకు డెబిట్ చేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల విలువ నుంచి తీసివేస్తారు.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

6. మూలధనముపై వడ్డీ :
యజమాని మూలధనముపై చెల్లించిన వడ్డీ వ్యయముగా భావించి లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తారు. ఈ మొత్తాన్ని ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు మూలధనానికి కలుపుతారు.

7. సొంతవాడకాలపై వడ్డీ :
యజమాని నగదుగాని, సరుకుగాని సొంతానికి వాడుకుంటే వాటిని సొంత వాడకాలు అంటారు. సొంతవాడకాలపై వడ్డీని లాభనష్టాల ఖాతాకు క్రెడిట్ చేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు మూలధనము నుంచి తీసివేయాలి.

8. ముగింపు సరుకు :
ముగింపు సరుకు సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చినపుడు వర్తకపు ఖాతాకు క్రెడిట్ చేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఆస్తులవైపు చూపాలి.

9. రాని బాకీలు :
సరుకును అరువు మీద అమ్మినపుడు ఋణగ్రస్తులు ఏర్పడతారు. ఋణగ్రస్తుల నుంచి రావలసిన బాకీలు వసూలు కాకపోతే వాటిని రాని బాకీలు అంటారు. ఇది వ్యాపార నష్టము.

  1. రాని బాకీలు అంకణాలో ఇచ్చినపుడు, వీటిని లాభనష్టాల ఖాతాకు మాత్రమే డెబిట్ చేయాలి.
  2. రాని బాకీలు అంకణాలోను, సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చినపుడు, ఈ రెండింటిని కలిపి లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి. సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చిన రాని బాకీలు మాత్రమే ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుంచి తీసివేయాలి.

10. రాని బాకీలకు ఏర్పాటు :
ఈ సంవత్సరములో రావలసిన బాకీలు వచ్చే సంవత్సరములో వసూలు కావచ్చు, కాకపోవచ్చు. వీటిని సంశయాత్మక బాకీలు అంటారు. అందువలన వ్యాపారస్తుడు ప్రస్తుత సంవత్సరములో కొంత మొత్తాన్ని వచ్చే సంవత్సరానికి చెందిన సంశయాత్మక బాకీలకై ఏర్పాటు చేస్తాడు.

దీనిని సంశయాత్మక బాకీల నిధి అంటారు. సంశయాత్మక బాకీల ఏర్పాటు సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చినపుడు, ఈ మొత్తాన్ని ఋణగ్రస్తులపై లెక్కించి, లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేసి, ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుంచి ఈ మొత్తాన్ని తీసివేయాలి.

11. రాని బాకీల ఏర్పాటు, అంకణాలోను, సర్దుబాట్లుగా ఇచ్చినపుడు :
అంకణాలో ఇచ్చిన రిజర్వు గత సంవత్సరానికి చెందినది. దీనిని పాత రిజర్వు అంటారు. కొత్త రిజర్వు పాత రిజర్వు కంటే ఎక్కువగా ఉంటే, ఈ తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేసి, కొత్త రిజర్వును ఋణగ్రస్తులనుంచి తీసివేయాలి.

ఒకవేళ కొత్త రిజర్వు పాత రిజర్వు కంటే తక్కువగా ఉంటే, ఈ తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాకు క్రెడిట్ చేసి, కొత్త రిజర్వును ఋణగ్రస్తుల నుంచి తీసివేయాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
సర్దుబాట్లు అంటే ఏమిటి ? సర్దుబాట్ల యొక్క ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు.
ఆస్తి అప్పుల పట్టీ తయారు చేసే తేదీ నాటికి అన్ని ఖర్చులను చెల్లించినా, చెల్లించవలసిన మరియు అన్ని ఆదాయాలు వచ్చిన లేదా రావలసినా లెక్కలోకి తీసుకొనవలెను. అదే విధముగా రాబోయే సంవత్సరానికి చెందిన వ్యయాలను, ఆదాయాలను లెక్కలోకి తీసుకొనరాదు.

ఈ అంశాలన్నీ ముగింపు లెక్కలలో సర్దుబాటు పద్దుల ద్వారా సర్దుబాటు చేయాలి. రాబడి అంశాలకు కలపడం గాని, తీసివేయడం గాని సర్దుబాటు చేయడం అంటారు.

సర్దుబాట్ల ప్రాముఖ్యత :

  1. అకౌంటింగ్ సంవత్సరానికి చెందిన వ్యయాలను, ఆదాయాలను ఖచ్చితముగా తెలుసుకోవచ్చును.
  2. లాభనష్టాలను ఖచ్చితముగా లెక్కించవచ్చును.
  3. ఆస్తి, అప్పుల నిజమైన విలువను తేలికగా తెలుసుకొనవచ్చును.

ప్రశ్న 2.
ఈ క్రింది వాటిని వివరించండి.
ఎ) మూలధనం మీద వడ్డీ
బి) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ
జవాబు.
ఎ) మూలధనం మీద వడ్డీ :
వ్యాపార సంస్థ యజమాని మూలధనము మీద చెల్లించే వడ్డీని మూలధనంపై వడ్డీ అంటారు. ఇది వ్యాపారానికి వ్యయం.

సర్దుబాటు పద్దు :
మూలధనంపై వడ్డీ ఖాతా Dr
To మూలధనము ఖాతా
(మూలధనంపై వడ్డీ లెక్కించినందున)
మూలధనముపై వడ్డీని కొంతశాతముగా ఇచ్చినపుడు, దీనిని లెక్కించి లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి. మరల ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు మూలధనానికి కలపవలెను.

బి) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ :
యజమాని వ్యాపారము నుంచి నగదు గాని, సరుకుగాని సొంతానికి వాడుకుంటే వాటిని సొంతవాడకాలు అంటారు. సొంతవాడకాలపై వడ్డీని ఇవ్వబడిన రేటుతో లెక్కించి లాభనష్టాల ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయాలి. ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో అప్పులవైపు మూలధనము నుంచి తీసివేయాలి.
సర్దుబాటు పద్దు:
సొంతవాడకాల ఖాతా Dr
To సొంతవాడకాలపై వడ్డీ ఖాతా
(సొంతవాడకాలపై వడ్డీ లెక్కించినందున)

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది వాటిని సంక్షిప్తంగా వివరించండి.
a) తరుగుదల
b) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం
జవాబు.
a) స్థిరాస్తులపై తరుగుదల :
స్థిరాస్తులపై తరుగుదల ఉపయోగించడం వల్ల, అరుగు తరుగు, లుప్తత వల్ల స్థిరాస్తులైన భవనాలు, యంత్రాలు, ఫర్నీచర్, విడి పరికరాలు మొదలైన వాటి విలువ ప్రతి సంవత్సరం తగ్గుతూ ఉంటుంది. ఈ విధంగా స్థిరాస్తి విలువలో వచ్చే క్రమమైన తగ్గింపును “తరుగుదల” అంటారు.

తరుగుదలను వ్యాపార ఖర్చుగా భావించి, లాభనష్టాల ఖాతాకు చార్జీ చేయాలి. సాధారణంగా తరుగుదలను అంకణాలో ఇచ్చిన ఆస్తి విలువపై ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం లెక్కిస్తారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
తరుగుదల ఖాతా Dr XX
To ఆస్తి ఖాతా XX
(ఆస్తిపై తరుగుదల ఏర్పాటు చేసినందున)

b) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం :
కొన్ని సందర్భాలలో వ్యాపార సరుకు అగ్ని ప్రమాదం వల్ల నష్టపోవచ్చు. ఇలాంటి నష్టానికి వ్యాపార సంస్థ తగిన ఏర్పాటు చేసుకోవాలి. అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సంభవించిన సరుకు నష్టం అసాధారణ నష్టం. ముగింపు లెక్కలు తయారు చేసేటప్పుడు దీనిని సరైన విధంగా పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి.

మొదట అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం మొత్తాన్ని వర్తకపు ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు చూపాలి. ఆ తర్వాత ఈ క్రింద తెలిపిన మూడు సందర్భాల ప్రకారం అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి.

  1. సరుకును పూర్తిగా భీమా చేసినప్పుడు.
  2. bసరుకును కొంత మొత్తం భీమా చేసినప్పుడు.
  3. సరుకును భీమా చేయనప్పుడు.

a) మొత్తం సరుకు బీమా చేసి మరియు బీమా కంపెనీ మొత్తం నష్టపరిహారం చెల్లించడానికి ఒప్పుకున్నప్పుడు సర్దుబాటు పద్దు
i) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా Dr XX
To వర్తకపు ఖాతా XX
(అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం సంభవించినందున)

ii) భీమా కంపెనీ ఖాతా Dr XX
To అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా XX
(మొత్తం నష్ట పరిహారాన్ని చెల్లించడానికి భీమా కంపెనీ అంగీకరించినందున)

b) సరుకును కొంత భాగం భీమా చేసి మరియు భీమా కంపెనీ కొంతమేరకు నష్ట పరిహారం చెల్లించడానికి అంగీకరించినప్పుడు :
సర్దుబాటు పద్దు :
i) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా Dr XX
To వర్తకపు ఖాతా XX
(అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం సంభవించినందున)

ii) భీమా కంపెనీ ఖాతా Dr XX
అంగీకరించిన పరిహారం మేరకు
లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
(భీమా కంపెనీ అంగీకరించని నష్టం)
TO అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా XX
(భీమా కంపెనీ కొంతమేరకు నష్టపరిహారం చెల్లించడానికి అంగీకరించి, మిగిలిన నష్టాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాకు మళ్ళించినందున)

c) సరుకును బీమా చేయనపుడు :
పర్దుబాటు పద్దు :
i) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా Dr XX
To వర్తకపు ఖాతా XX
(అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం సంభవించినందున)

ii) లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
To అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సరుకు నష్టం ఖాతా XX
(సరుకును బీమా చేయనందున మొత్తం నష్టాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాకు మళ్ళించినందున).

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 4.
ముగింపు లెక్కలలో ఋణగ్రస్తులకు సంబంధించిన సర్దుబాట్ల అకౌంటింగ్ విధానాన్ని వివరించండి.
జవాబు.
ముగింపు లెక్కలు తయారు చేసేటప్పుడు ఋణగ్రస్తులకు సంబంధించి మూడు రకాల సర్దుబాట్లు ఇవ్వచ్చు. అవి :
a) రానిబాకీలు
b) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి
c) ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి.

I. రానిబాకీలు :
వ్యాపార సంస్థ సరుకులను అరువుపై అమ్మినప్పుడు, కొంతమంది ఋణగ్రస్తులు తాము చెల్లించవలసిన మొత్తం చెల్లించలేకపోవచ్చు. ఈ విధంగా ఋణగ్రస్తుల నుంచి వసూలు కాని బాకీలను “రానిబాకీలు” అంటారు. రానిబాకీలు సంస్థకు నష్టం.

రానిబాకీలను అంకణా తయారు చేయడానికి ముందే గుర్తించి వాటిని ఋణగ్రస్తుల మొత్తం నుంచి సర్దుబాటు చేస్తారు. కొన్ని సందర్భాలలో అంకణా తయారు చేసిన తర్వాత కొన్ని బాకీలను రానిబాకీలుగా గుర్తించవచ్చు. వీటిని అదనపు రానిబాకీలు అని అంటారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
రానిబాకీల ఖాతా Dr XX
To ఋణగ్రస్తుల ఖాతా XX
(అదనపు రానిబాకీలను సర్దుబాటు చేసినందున)

a) రానిబాకీలను కేవలం సర్దుబాటుగా మాత్రమే ఇచ్చినప్పుడు :

అకౌంటింగ్ విధానం :
1) సర్దుబాటుగా ఇచ్చిన రానిబాకీలను లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
2) రానిబాకీలను తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు రుణగ్రస్తుల నుంచి తీసివేయాలి.

b) రానిబాకీలను అంకణాలో మరియు సర్దుబాటులో ఇచ్చినప్పుడు :
అకౌంటింగ్ విధానం :
1) అంకణాలో ఇచ్చిన రానిబాకీలకు సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన అదనపు రానిబాకీలను కలిపి ఆ మొత్తాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి.
2) ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన అదనపు రానిబాకీలను మాత్రమే తీసివేయాలి.

II. రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి :
ఋణగ్రస్తుల నుంచి రానిబాకీలను తీసివేసిన తర్వాత, వ్యాపారస్తుడు మిగిలిన ఋణగ్రస్తుల నుంచి మరికొంత మొత్తం వసూలు అవుతుందో, కాదో అనే సంశయం వ్యక్తం చేయవచ్చు. ఇలాంటి మొత్తాన్ని రాని, సంశయాత్మక బాకీలు అంటారు.

మితవాద సంప్రదాయ సూత్రం ప్రకారం సంస్థకు రాబోయే నష్టానికి తగిన ఏర్పాటు చేయాలి. అందువల్ల, వ్యాపారస్తుడు తగ అనుభవం ఆధారంగా ఋణగ్రస్తులపై కొంత నిధిని ఏర్పాటు చేస్తాడు. దీనిని “రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి లేక రిజర్వు” అంటారు.

a) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి ఏర్పాటును సర్దుబాటుగా ఇచ్చినప్పుడు
సర్దుబాటు పద్దు :
లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
TO రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి ఖాతా XX
(రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం :
1) ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం లెక్కించిన రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
2) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు రుణగ్రస్తుల నుంచి తీసివేయాలి.

b) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని అంకణాలో మరియు సర్దుబాటుగా ఇచ్చినపుడు :
అంకణాలో ఇచ్చిన రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని గత సంవత్సరంలో ఏర్పాటు చేసినదిగా, పాతనిధిగా పరిగణించాలి. అదే విధంగా సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ప్రస్తుత సంవత్సర నిధిగా, కొత్త నిధిగా పరిగణించాలి.

అకౌంటింగ్ విధానం :

  1. సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన కొత్త రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని, అంకణాలో ఇచ్చిన పాత రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధితో పోల్చాలి. ఒకవేళ, కొత్త రానిబాకీల నిధి, పాత రానిబాకీల నిధి కంటే ఎక్కువగా ఉన్నట్లయితే ఆ రెండింటి మధ్య తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
    ఒకవేళ పాత రానిబాకీల నిధి కొత్త రానిబాకీల నిధి కంటే ఎక్కువగా ఉన్నట్లయితే ఆ రెండింటి మధ్య తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు చూపాలి.
  2. ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు రుణగ్రస్తుల నుండి సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన కొత్త రానిబాకీల నిధిని మాత్రమే తీసివేయాలి.

c) రానిబాకీలను అంకణాలో మరియు సర్దుబాట్లలో మరియు రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని సర్దుబాట్లలో ఇచ్చినప్పుడు :

అకౌంటింగ్ విధానం :

  1. ముందుగా సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన రానిబాకీలను అంకణాలో ఇచ్చిన ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేసిన తర్వాత వచ్చిన ఋణగ్రస్తుల మొత్తంపై సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన శాతం ప్రకారం రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని లెక్కించాలి. ఆ తర్వాత అంకణాలో ఇచ్చిన రానిబాకీలను సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన రానిబాకీలను కలిపి లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి.
    అదే విధంగా నిర్ణీత శాతం ప్రకారం లెక్కించిన రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని కూడా లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి.
  2. ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు ఋణగ్రస్తుల నుంచి సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన రానిబాకీలను మరియు రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని మాత్రమే తీసివేయాలి.

III. ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి :
ఖాతాదారులు (ఋణగ్రస్తులు) తాము చెల్లించవలసిన మొత్తాన్ని సకాలంలో చెల్లించినప్పుడు, సాధారణంగా వ్యాపారస్తుడు ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం డిస్కౌంటు ఇస్తాడు. ఋణగ్రస్తులపై ఇచ్చే డిస్కౌంటు కోసం ఏర్పాటు చేసిన నిధిని “ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి” అంటారు. దీనిని ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం ఋణగ్రస్తులపై లెక్కిస్తారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
To ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి ఖాతా XX
(ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధికై ఏర్పాటు చేసినందున

అకౌంటింగ్ విధానం :

  1. నిర్ణీత శాతం ప్రకారం నికర ఋణగ్రస్తులపై లెక్కించిన ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధిని లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
  2.  ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధిని తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 5.
క్రింది వానిని వివరించండి.
a) ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేసిన సరుకులు
b) రావలసిన ఆదాయం
జవాబు.
a) ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేసిన సరుకులు :
అమ్మకాలను పెంచే ఉద్దేశ్యంతో వినియోగదారులకు ఉచితంగా పంపిణీ చేసిన సరుకులను ఉచిత నమూనాలు (శాంపిల్స్) అంటారు. ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేసిన సరుకులను ప్రకటన ఖర్చులుగా భావిస్తారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
ప్రకటన ఖర్చుల ఖాతా Dr XX
To కొనుగోళ్ళ ఖాతా XX
(సరుకులను ఉచితంగా పంపిణీ చేసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం :
1) ఉచిత నమూనాలుగా (శాంపిల్స్) పంపిణీ చేసిన సరుకులను వర్తకపు ఖాతాలో కొనుగోళ్ళ నుండి తీసివేయాలి.
2) ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేసిన సరుకులను ప్రకటన ఖర్చులుగా భావించి లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి. ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో చూపనవసరం లేదు.

b) రావల్సిన ఆదాయాలు :
ప్రస్తుత అకౌంటింగ్ సంవత్సరంలో ఆర్జించి ఇంకా వసూలు కాని ఆదాయాన్ని “రావల్సిన ఆదాయం” అంటారు.

సర్దుబాటు పద్దు :
రావలసిన ఆదాయం ఖాతా Dr XX
To సంబంధిత ఆదాయం ఖాతా XX
(ఆదాయం రావలసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం:

  1. రావలసిన ఆదాయాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు సంబంధిత ఆదాయానికి కూడాలి.
  2. రావలసిన ఆదాయాన్ని ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో ఆస్తుల వైపు నమోదు చేయాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
సర్దుబాట్లు అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
ఆస్తి అప్పుల పట్టీ తయారు చేసే తేదీ నాటికి అన్ని ఖర్చులను చెల్లించినా, చెల్లించవలసినా మరియు అన్ని ఆదాయాలు వచ్చిన లేదా రావలసినా లెక్కలోకి తీసుకొనవలెను. అదే విధముగా రాబోయే సంవత్సరానికి చెందిన వ్యయాలను, ఆదాయాలను లెక్కలోకి తీసుకొనరాదు.

ఈ అంశాలన్నీ ముగింపు లెక్కలలో సర్దుబాటు పద్దుల ద్వారా సర్దుబాటు చేయాలి. రాబడి అంశాలకు కలపడం గాని, తీసివేయడం గాని సర్దుబాటు చేయడం అంటారు.

ప్రశ్న 2.
సర్దుబాట్ల ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు.
సర్దుబాట్ల ప్రాముఖ్యత :

  1. అకౌంటింగ్ సంవత్సరానికి చెందిన వ్యయాలను, ఆదాయాలను ఖచ్చితముగా తెలుసుకోవచ్చును.
  2. లాభనష్టాలను ఖచ్చితముగా లెక్కించవచ్చును.
  3. ఆస్తి, అప్పుల నిజమైన విలువను తేలికగా తెలుసుకొనవచ్చును.

ప్రశ్న 3.
రానిబాకీలు అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
వ్యాపారస్తుడు కొద్దిమంది ఖాతాదారులకు సరుకును అరువు మీద అమ్మకం చేయవచ్చు. అరువు తీసుకున్న ఖాతాదారుడు బాకీని చెల్లించకపోవచ్చును. వసూలు కాని బాకీలను, వసూలవుతాయని ఆశలేని బాకీలను రాని బాకీలు అంటారు. రానిబాకీలు వ్యాపారానికి నష్టము.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 4.
ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని వివరించండి.
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థ రుణదాతలకు చెల్లించవలసిన సొమ్మును సకాలంలో చెల్లించినప్పుడు కొంత డిస్కౌంటు పొందే అవకాశం ఉంటుంది. అలాంటి డిస్కౌంటు వ్యాపార సంస్థకు లాభము. రుణదాతల నుంచి పొందబోయే డిస్కౌంటు కోసం ఏర్పాటు చేసిన మొత్తాన్ని “రుణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధి” అంటారు. దీనిని ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం రుణదాతలపై ఏర్పాటు చేస్తారు.’

సర్దుబాటు పద్దు :
ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధి ఖాతా Dr XX
To లాభనష్టాల ఖాతా XX
(ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని ఏర్పాటు చేసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం :

  1. ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం లెక్కించిన రుణదాతలపై డిస్కౌంట్ నిధిని లాభనష్టాల ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపు చూపాలి.
  2. ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో అప్పుల వైపు రుణదాతల నుంచి తీసివేయాలి.

ప్రశ్న 5.
మేనేజర్ కమీషన్కు సంబంధించిన అకౌంటింగ్ విధానాన్ని తెలపండి.
జవాబు.
సంస్థను లాభదాయకంగా నడిపించడానికి మరియు కష్టపడి పనిచేయడానికి, మేనేజర్కు జీతంతో పాటు కమీషన్ కూడా చెల్లిస్తారు. ఈ కమీషన్ ను నికర లాభంపై ఒక నిర్ణీత శాతం ప్రకారం చెల్లిస్తారు. మేనేజర్ కమీషన్ ఈ క్రింద తెలిపిన రెండు విధాలుగా లెక్కించవచ్చు.

  • కమీషన్ చార్జీ చేయకముందు నికర లాభంపై
  • కమీషన్ చార్జీ చేసిన తర్వాత నికర లాభంపై.

సర్దుబాటు పద్దు :
లాభనష్టాల ఖాతా Dr XX
To మేనేజర్ కమీషన్ ఖాతా XX
(మేనేజర్ కమీషన్ చెల్లించవలసినందున)

అకౌంటింగ్ విధానం :

  1. మేనేజర్ కమీషన్ను లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున చూపాలి.
  2. మేనేజర్ కమీషన్ను తిరిగి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీలో అప్పుల వైపు చూపాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

Problems:

ప్రశ్న 1.
ఈ దిగువ ఇచ్చిన అంకణా నుండి 31-3-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి సతీష్ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 1

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 2,100.
2) చెల్లించవలసిన స్టేషనరీ ₹ 600.
3) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
4) రానిబాకీలు ₹ 500.
5) ముందుగా చెల్లించిన వేతనాలు ₹ 500.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 2

31.03.2018 నాటి సతీష్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 3

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 2.
క్రింద తెలిపిన వివరాల నుంచి గోద్రేజ్ ట్రేడర్స్ ముగింపు లెక్కలను 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 4

సర్దుబాట్లు :
1) 31-12-2018 న సరుకు నిల్వ ₹ 5,600.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 700.
3) ముందుగా చెల్లించిన బీమా 200.
4) ఫర్నిచర్పై 10% తరుగుదల ఏర్పాటు చేయండి.
5) మూలధనంపై వడ్డీ 6%.
6) ₹ 1,500 రానిబాకీలుగా రద్దు చేయండి.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 5

31.12.2018 నాటి గోద్రేజ్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 6

ప్రశ్న 3.
ఈ క్రింది అంకణా నుండి 31-3-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి సచిన్ ట్రేడర్స్ ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 7

సర్దుబాట్లు :
1) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 500.
2) ముగింపు సరుకు ₹ 4,500.
3) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 400.
4) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 300.
5) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 8

31.03.2019 న సచిన్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 9

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 4.
మెస్సర్స్ మనోజ్ & సన్స్ ట్రేడర్స్ వారి అంకణా నుండి 31-3-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతా మరియు ఆ తేదీ నాటి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 10

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 9,000.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 1,000.
3) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 100.
4) 5% రానిబాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
5) తరుగుదల ఫర్నిచర్పై ₹ 200 మరియు యంత్రాలపై ₹ 600.
6) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 1,200.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 11

31.03.2018 నాటి మెసర్స్ మనోజ్ & సన్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 12

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 5.
అనసూయ ట్రేడర్స్క సంబంధించిన దిగువ వివరాల నుండి 31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 13

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 15,500.
2) మూలధనంపై వడ్డీ 6%.
3) ₹ 2,000 రానిబాకీలను రద్దుచేసి, 5% సంశయాత్మక బాకీల కోసం ఏర్పాటు చేయండి.
4) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 1,000
5) ఫర్నీచర్పై తరుగుదల 10%.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 14

31.03.2018 న అనసూయ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 15

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 6.
దిగువ బృందావన్ వ్యాపారము వారి అంకణా నుండి 31-3-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 16

సర్దుబాట్లు :
1) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 2,000.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 1,000.
3) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 50.
4) 5% రానిబాకీల కోసం ఏర్పాటు చేయండి.
5) తరుగుదల : ఫర్నీచర్పై ₹ 150 మరియు యంత్రాలపై ₹ 500.
6) ముగింపు సరుకు : ₹ 11,000.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 17

31.03.2019 నాటి బృందావన్ వ్యాపారము యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 18

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 7.
31-3-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి పవన్ ఎంటర్ప్రైజెస్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 19

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 6,800.
2) మోటార్ వ్యాన్పై తరుగుదల 5%.
3) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి 6%.
4) చెల్లించవలసిన అద్దె ₹ 500.
5) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 300
6) ఋణదాతలపై డిస్కౌంట్ నిధి 3%.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 20

31.03.2018 న పవన్ ఎంటర్ ప్రైజెస్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 21

Working Note:
రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి :
అకౌంటింగ్ విధానం :
అంకణాలో ఇచ్చిన పాత రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి = 200
సర్దుబాట్లలో ఇచ్చిన కొత్త,రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి = [10,000 × \(\frac{6}{100}\)] = 600
∴ కొత్త, రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి (600) పాత రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి (200) కన్నా 400 ఎక్కువగా ఉంది.
ఆ రెండింటి మధ్య తేడాను లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపు చూపాలి.
మరియు కొత్త రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయండి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 8.
కింది మామాజి ట్రేడర్స్ అంకణా నుండి ముగింపు లెక్కలను 31-12-2018 తేదీతో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 22

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 2,500.
2) చెల్లించవలసిన స్టేషనరీ ₹ 600.
3) భవనాలపై తరుగుదల 10%.
4) రానిబాకీలు ₹ 500 మరియు రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
5) ముందుగా చెల్లించిన వేతనాలు ₹ 500.
6) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ 6%.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 23

31.12.2018 నాటి మామాజి ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 24

Working Note:
i) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని కనుగొనుట :

రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × (రేటు / 100)
= (12,500-500) × \(\frac{5}{100}\)
= 12,000 × \(\frac{5}{100}\) = 600
∴ PB & DD = 600.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 9.
ఈ క్రింది వినాయక ఎంటర్ప్రైజెస్ వారి అంకణా నుంచి 31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 25

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు నిల్వ ₹ 10,500.
2) రానిబాకీలు ₹ 1,500 మరియు సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
3) చెల్లించవలసిన ఫ్యాక్టరీ అద్దె ₹ 400.
4) ఫర్నీచర్పై తరుగుదల 10%.
5) ముందుగా వచ్చిన వడ్డీ ₹ 500.
6) అగ్ని ప్రమాదంలో నష్టపోయిన సరుకు విలువ ₹ 10,000, దీనిలో బీమా కంపెనీ చెల్లించడానికి ఒప్పుకున్న నష్ట పరిహారం ₹ 7,500.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 26

31.12.2018 నాటి వినాయక ఎంటర్ప్రైజెస్ వారి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 27

Working Note:
1) సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × \(\frac{5}{100}\)
= (13,500 – 1,500) × \(\frac{5}{100}\)
= 12,000 × \(\frac{5}{100}\) = 600

2) అగ్ని ప్రమాదంలో నష్టపోయిన సరుకు అసలు విలువ ‘కనుగొనటం :
నష్టపోయిన సరుకు విలువ = ₹ 10,000
(-) బీమా కంపెనీ ఒప్పుకున్న నష్టపరిహారం = 7,500
లాభనష్టాల ఖాతాకు తరలించాల్సిన నష్టం = 2,500.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 28

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 10.
31-03-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి రాఘవేంద్ర ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 29

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 7,500.
2) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
3) ముందుగా వచ్చిన కమీషన్ ₹ 1,000.
4) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 1,500.
5) అదనపు రానిబాకీలు ₹ 400 మరియు రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
6) ₹ 5,000 ల విలువ గల సరుకును యజమాని తన సొంతానికి వాడుకున్నాడు.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 30

31.03.2019 న రాఘవేంద్ర ట్రేడర్స్ వారి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 31

Working Note:
i) రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × (సంశయాత్మక బాకీల గేటు / 400)
= (40,000 – 400) × \(\frac{5}{100}\)
= 39,600 × \(\frac{5}{100}\) = 1,980

ii) అకౌంటింగ్ :
పాత రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి (2,500) > కొత్త రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి (1,980)
∴ కొత్త మరియు పాత రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధిలోని తేడాను 12,500 – 1,980 = 520] ను లాభనష్టాల ఖాతాకు Cr వైపు చూపండి.
కొత్త రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయండి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 11.
31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి యాదాద్రి ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 32

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 6,500.
2) ముందుగా చెల్లించిన జీతాలు, వేతనాలు ₹ 400.
3) 6% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
4) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
5) మూలధనంపై వడ్డీ 6%
6) మేనేజింగ్ డైరెక్టర్ కమీషన్ నికర లాభంపై 10% అట్టి కమీషన్ చార్జీ చేయకముందు.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 33

31.12.2018 తేదీన యాదాద్రి ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 34

Working Note :
మేనేజింగ్ డైరెక్టర్ కమీషన్ నికర లాభంపై కమీషన్ చార్జీ చేయకముందు :
మేనేజర్ కమీషన్ = కమీషన్కు ముందు నికరలాభం × (కమీషన్ రేటు / 100)
= 5,900 × \(\frac{10}{100}\) = 590.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 12.
వీణ ఎంటర్ ప్రైజెస్ వారి ముగింపు లెక్కలను 31-12-2018 తేదీతో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 35

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు నిల్వ 8,300.
2) రానిబాకీల నిధి 5%.
3) పేటెంట్లను 10% మేరకు రద్దు చేయండి.
4) చెల్లించవలసిన అద్దె 600.
5) రావలసిన కమీషన్ 400.
6) మూలధనంపై వడ్డీ 6%.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 36

31.12.2018 తేదీన వీణ ఎంటర్ ప్రైజెస్ వారి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 37

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 13.
31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి శ్రీ వాస్తవ ట్రేడర్స్ ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 38

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 6,000.
2) చెల్లించవలసిన జీతం ₹ 450.
3) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ 10%.
4) 5% రానిబాకీల నిధిని మరియు 2% ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
5) భవనాలపై తరుగుదల 10%.
6) ₹ 2,000 విలువ గల సరుకులను ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేశారు.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 39

31.03.2018 నాటి శ్రీవాస్తవ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 40

Working Notes :
రానిబాకీల నిధిని కనుగొనడం :
పాత రానిబాకీల రిజర్వు = 2,000
కొత్త రానిబాకీల నిధి = 15,000 × \(\frac{5}{100}\) = 750
∴ పాత రానిబాకీల నిధి (2,000) > కొత్త రానిబాకీల నిధి (750)
పాత, కొత్త రానిబాకీల తేడా (2,000 – 750 = 1250) ను లాభనష్టాలలో Cr వైపు చూపాలి.
కొత్త రానిబాకీల నిధి (750) ను ఆస్తి అప్పుల పట్టీలో ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 14.
ఈ క్రింది అంకణా నుండి ముగింపు లెక్కలను 31-03-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 41

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు 7.17,800.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 400.
3) ముందుగా చెల్లించిన అద్దె, పన్నులు ₹ 380.
4) ఋణగ్రస్తులపై 5% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి’ ఏర్పాటు చేయండి.
5) ఫర్నీచర్ పై తరుగుదల 10%.
6) ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు రిజర్వు 5%.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 42

31.03.2019 తేదీన ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 43

Working Note:
రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి = 10,400 × \(\frac{5}{100}\) = 520
పాత రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి > కొత్త రానిబాకీల నిధి
రెండింటి మధ్య తేడా (800 – 520 = 280) ను లాభనష్టాల ఖాతాలో Cr వైపు, కొత్త వాటిని ఋణగ్రస్తుల నుండి తీసివేయాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 15.
ఈ దిగువ ఇవ్వబడిన సుధీర్ ట్రేడర్స్ అంకణా నుంచి 31-03-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 44

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 16,400.
2) తరుగుదలలు : ఫర్నీచర్ 5% మరియు యంత్రాలపై 10% .
3) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 500.
4) ₹ 600 రానిబాకీలుగా రద్దుచేసి, రాని, సంశయాత్మక బాకీల కోసం 6% నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
5) సొంతవాడకాలపై వడ్డీ 5%.
6) అగ్ని ప్రమాదం వలన నష్టపోయిన సరుకు విలువ ₹ 12,000, దీనిలో బీమా కంపెనీ చెల్లించడానికి అంగీకరించిన క్లెయిమ్ ₹ 8,500.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 45

31.03.2018 తేదీన సుధీర్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 46

Working Note:

1) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × (రానిబాకీల నిధి రేటు / 100)

2) అగ్ని ప్రమాదంలో నష్టపోయిన సరుకు అసలు విలువ కనుగొనుట :
నష్టపోయిన సరుకు విలువ = 12,000
(-) బీమా కంపెనీ ఒప్పుకున్న క్లెయిమ్ = 8,500
లాభనష్టాల ఖాతాకు తరలించాల్సిన అసలు నష్టం = 3,500.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 47

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 16.
31-03-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 48

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 53,000.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 5,000.
3) రానిబాకీలు ₹ 2,000, రానిబాకీల నిధి 5% మరియు ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి 2%.
4) యంత్రాలపై తరుగుదల 5%.
5) వెలుతురు : ఫ్యాక్టరీ ₹ 4,000 మరియు ఆఫీసుకు సంబంధించిన వెలుతురు ₹ 2,000.
6) మేనేజర్ కమీషన్ నికర లాభాలపై 10% అట్టి కమీషన్ ఛార్జీ చేసిన తరువాత
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 49

31.03.2018 తేదీ నాటి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 50

Working Note :
1) నికర లాభం మీద మేనేజన్ కమీషన్ లెక్కింపు :
మేనేజర్ కమీషన్ = నికర లాభానికి ముందు కమీషన్ × (కమీషన్ / (100 + కమీషన్))
= 1,54,330 × \(\frac{10}{100+10}\)
= 1,54,330 × \(\frac{10}{110}\)
= 14,030.

2) RDD కొరకు ఖాతా తయారీ = పాత RDD (1000) < కొత్త RDD (4500)
లాభనష్టాల ఖాతా మీద వచ్చిన డెబిట్ యొక్క తేడా (3,500)
ఆస్తి అప్పుల పట్టికలో ఋణదాతల మీద తగ్గించగా వచ్చిన కొత్త RDD – ₹ 4,500.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 17.
ఈ క్రింది అంకణా మరియు అదనపు సమాచారము నుండి లలిత యొక్క వర్తకపు లాభనష్టాల ఖాతాను 31-12 2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి మరియు అదే తేదీనాటి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీని తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 51

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు 28,800.
2) తరుగుదల : యంత్రాలపై 10% మరియు పేటెంట్లపై 20%.
3) చెల్లించవలసిన జీతాలు 3,600.
4) అపరిసమాప్త బీమా ? 230.
5)5% రానిబాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
6) 3% ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 52

31.12.2018 నాటి లలిత యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 53

ప్రశ్న 18.
ఈ క్రింది మల్లిఖార్జున ట్రేడర్స్ వారి అంకణా నుండి 31-12-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతా మరియు అదే తేదీ నాటి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీని తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 54

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 32,500.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 5,300.
3) ప్లాంటు – యంత్రాలపై తరుగుదల 5%.
4) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 1,800.
5) రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
6) ₹ 3,000 విలువ గల సరుకులను యజమాని తన సొంతానికి వినియోగించాడు.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 55

31.03.2018 తేదీన మల్లిఖార్జున ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 56

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 19.
ఈ దిగువ తెలిపిన శ్రీ రాజరాజేశ్వర ట్రేడర్స్ అంకణా నుంచి 31-3-2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 57

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 7,500.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 400.
3) రావలసిన వడ్డీ ₹ 600
4) మూలధనంపై వడ్డీ 6%.
5) ₹ 1,000 రానిబాకీలు రద్దుచేసి, 6% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
6) ఫర్నీచర్ పై తరుగుదల 10%.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 58

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 59

31.3.2019 తేదీన శ్రీ రాజరాజేశ్వర ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 60

సూచన : పాత, రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి = 300
కొత్త రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి = (ఋణగ్రస్తులు – రానిబాకీలు) × (రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి రేటు / 100)
= (10,000-1,000) × \(\frac{6}{100}\)
= 9000 × \(\frac{6}{100}\) = 540.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 20.
మెస్సర్స్ సత్యం ట్రేడర్స్ అంకణా నుంచి 31-3-2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతా . మరియు అదే తేదీ నాటి ఆస్తి – అప్పుల పట్టీని తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 63

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 34,500.
2) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 5,500.
3) యంత్రాలపై తరుగుదల 5%.
4) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 1,500.
5) రానిబాకీల నిధి 5%.

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 61

31.3.2018న మెస్సర్స్ సత్యం ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి – అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 67

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

Textual Examples:

ప్రశ్న 1.
క్రింద ఇచ్చిన మహీంద్ర ట్రేడర్స్ వారి అంకణా నుంచి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 64

సర్దుబాట్లు :
(1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 2,500.
(2) ముందుగా చెల్లించిన బీమా ₹ 250.
(3) చెల్లించవలసిన జీతాలు ₹ 300.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 65

31.12.2018 తేదీ నాటి మహీంద్ర ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 66

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 2.
31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తెలంగాణా ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 67

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 12,000.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 500.
3) ముందుగా వచ్చిన వడ్డీ ₹ 600.
4) రావలసిన కమీషన్ ₹ 400.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 68

31.12.2018 తేదీ నాటి తెలంగాణ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి – అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 69

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 3.
దిగువ ఇచ్చిన అంకణా నుండి మహేశ్ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను 31.03.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 70

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 5,400.
2) ముందుగా చెల్లించిన వేతనాలు ₹ 300.
3) చెల్లించాల్సిన అద్దె ₹ 400.
4) యంత్రాలపై 5% మరియు ఫర్నీచర్పై 10% తరుగుదల ఏర్పాటు చేయండి.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 71

31.03.2018 తేదీ నాటి మహేష్ ట్రేడర్స్ వారి ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 72

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 4.
ఈ క్రింది వరంగల్ ట్రేడర్స్ వారి అంకణా నుండి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 73

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు విలువ ₹ 15,000.
2) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 600; రావలసిన వడ్డీ ₹ 1,000.
3) అపరిసమాప్త బీమా ₹ 200.
4) ప్లాంటు – యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
5) ₹ 1,000 రానిబాకీలను రద్దుచేసి, 5% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
6) ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధి మరియు ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధిని 2% ఏర్పాటు చేయండి.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 74

31.12.2018 తేదీ నాటి మహేశ్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 75

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 5.
క్రింద ఇచ్చిన అంకణా నుండి రేవంత్ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను 31.03.2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 76

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 15,000.
2) రానిబాకీల నిధి 5%.
3) యజమాని తన వ్యక్తిగత అవసరాలకు వ్యాపారం నుండి వాడుకున్న సరుకు ₹ 1,000.
4) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల సంభవించిన సరుకు నష్టం ₹ 6,000, దీనిలో బీమా కంపెనీ చెల్లించడానికి అంగీకరించిన నష్ట పరిహారం ₹ 4,500.
5) మేనేజర్ యొక్క కమీషన్ నికర లాభాలపై 5% అట్టి కమీషన్ ఛార్జీ చేసిన తర్వాత.
6) ₹ 300 ల విలువ గల సరుకులను ఉచిత నమూనాలుగా పంపిణీ చేశారు.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 77

31.03.2019 తేదీ నాటి రేవంత్ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 78

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 6.
క్రింది వివరాల నుంచి 31.03.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి మహతీ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 79

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 6,000.
2) రాని సంశయాత్మక బాకీల నిధి 5%.
3) మూలధనంపై వడ్డీ 5%.
4) చెల్లించవలసిన వేతనాలు ₹ 300.
5) యంత్రాలపై తరుగుదల 5%.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 80

31.03.2018 తేదీ నాటి మహతీ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 81

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 7.
క్రింది వివరాల నుండి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి శాంకరీ ట్రేడర్స్ వారి ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 82

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 6,500.
2) ముందుగా చెల్లించిన జీతాలు ₹ 3600.
3) రావలసిన వడ్డీ ₹ 200.
4) ₹ 1,000 రానిబాకీలను రద్దు చేసి, 5% రాని, సంశయాత్మక బాకీల నిధి మరియు 2% ఋణగ్రస్తులపై డిస్కౌంటు నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
5) 2% ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధి.
6) అగ్ని ప్రమాదం వల్ల నష్టపోయిన సరుకు విలువ ₹ 3,000 మరియు బీమా కంపెనీ అంగీకరించిన నష్ట పరిహారం ₹ 1,500.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 83

31.03.2018 తేదీ నాటి శాంకరీ ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 84

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

ప్రశ్న 8.
ఈ క్రింది మాహిష్మతి ట్రేడర్స్ యొక్క అంకణా నుంచి ముగింపు లెక్కలను 31.03.2019 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 85

సర్దుబాట్లు :
1) ముగింపు సరుకు ₹ 12,000.
2) మూలధనంపై వడ్డీ 5%.
3) ₹ 1,000 రానిబాకీలు రద్దు చేసి 5% రానిబాకీల నిధిని ఏర్పాటు చేయండి.
4) యంత్రాలపై తరుగుదల 10%.
5) మేనేజర్ యొక్క కమీషన్ నికర లాభంపై 5% అట్టి కమీషన్ ఛార్జీ చేయక ముందు
6) ఋణదాతలపై డిస్కౌంటు నిధి 3%.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 86

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 10 ముగింపు లెక్కల తయారీ

31.03.2019 తేదీ నాటి మాహిష్మతి ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి – అప్పుల పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 10th Lesson ముగింపు లెక్కల తయారీ 87

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
ముగింపు లెక్కలను నిర్వచించి, వాటి తయారీలోని వివిధ దశలను వివరించండి.
జవాబు.

  1. ప్రతి వ్యాపారస్తుడు ఒక నిర్ణీత కాలాంతానికి తన వ్యాపార సంస్థ ఆర్జించిన లాభనష్టాలను మరియు ఆర్థిక స్థితిని ఖచ్చితంగా తెలుసుకోవటానికి తయారుచేసే వివిధ ఖాతాలు మరియు నివేదికలను “ముగింపు లెక్కలు” అంటారు. వీటిని “ముగింపు నివేదికలు” లేదా “ముగింపు ఆర్థిక నివేదికలు” అని కూడా పిలుస్తారు.
  2. సొంతవ్యాపారి యొక్క ముగింపు లెక్కల తయారీ అతని వ్యాపార స్వభావం మీద ఆధారపడి ఉంటుంది.
  3. వ్యాపార సంస్థ వర్తక వ్యవహారాలను చేపట్టేది అయితే వర్తకపు ఖాతా, లాభనష్టాల ఖాతా మరియు ఆస్తి-అప్పుల పట్టీని తయారుచేస్తారు. ఒకవేళ వ్యాపార సంస్థ వస్తువుల ఉత్పత్తి లేదా తయారు చేసేది అయితే వర్తకపు ఖాతా, లాభనష్టాల ఖాతా ఆస్తి-అప్పుల పట్టికతో పాటు అదనంగా “ఉత్పత్తి ఖాతాను” తయారు చేయాల్సి ఉంటుంది.

ముగింపు లెక్కల తయారీలోని వివిధ దశలు :
1. వర్తకపు ఖాతా మరియు ఉత్పత్తి ఖాతా :
వర్తకపు ఖాతా తయారీ అనేది ముగింపు లెక్కల తయారీ ప్రక్రియలో మొదటి దశ. వ్యాపార సంస్థ యొక్క “స్థూల లాభం” లేదా “స్థూల నష్టాన్ని” కనుక్కోడానికి దీనిని తయారు చేస్తారు. ఈ ఖాతా ద్వారా అమ్మిన సరుకుల వాస్తవ వ్యయానికి మరియు అమ్మకాలకు మధ్య గల వ్యత్యాసాన్ని కనుక్కోవటం జరుగుతుంది.

ఈ వర్తకపు ఖాతా నామమాత్రపు స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది. రాబడి స్వభావం గల వర్తకపు ఖర్చులన్నింటిని ఈ ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి. అలాగే రాబడి స్వభావంగల వర్తకపు ఆదాయాలన్నింటిని క్రెడిట్ చేయాలి. ఈ ఖాతాలో వచ్చిన ఫలితాన్ని అనగా స్థూలలాభం లేదా స్థూలనస్టాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాకు మళ్ళించాలి.

వస్తువులను ఉత్పత్తి లేదా తయారుచేసే వర్తకుడు వర్తకపు ఖాతాతోపాటు ఉత్పత్తి ఖాతాను కూడా తయారు చేయడం జరుగుతుంది. సరుకులను పొందడానికి మరియు వాటిని పూర్తిగా తయారైన వస్తువులుగా మార్చడానికి అయిన ఖర్చులను ఉత్పత్తి ఖాతాకు డెబిట్ వైపు, కొనసాగుతున్న పని మరియు తుక్కు అమ్మకాన్ని ముగింపున ఉండే వివిధ రకాల సరుకులను క్రెడిట్ వైపు నమోదు చేయాలి. ఈ ఖాతావల్ల “ఉత్పత్తి వ్యయం” తెలుస్తుంది.

2. లాభనష్టాల ఖాతా :
ముగింపు లెక్కల తయారీలో రెండవ దశ లాభనష్టాల ఖాతాను తయారు చేయడం. వ్యాపార సంస్థ యొక్క “నికర లాభం” లేదా “నికర నష్టాన్ని” తెలుసుకోడానికి ఈ ఖాతాను తయారు చేస్తారు.

ఈ లాభనష్టాల ఖాతా నామమాత్రపు ఖాతా స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది. అన్ని రకాల రాబడి వ్యయాలను, ఖర్చులను, నష్టాలను డెబిట్ వైపున, అన్ని రకాల రాబడి స్వభావం గల ఆదాయాలు, వసూళ్ళు మరియు లాభాలను క్రెడిట్ వైపున నమోదు చేయడం జరుగుతుంది. ఇందులో నికర లాభం లేదా నికర నష్టాన్ని ఆస్తి అప్పుల పట్టికకు మళ్ళించి, మూలధనంతో సర్దుబాటు చేయటం జరుగుతుంది.

3. ఆస్తి, అప్పుల పట్టీ :
వ్యాపార ముగింపు దశలో చివరి దశ ఆస్తి, అప్పుల పట్టికను తయారుచేయడం. వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక స్థితిని తెలుసుకోవడానికి ఈ పట్టిక ఉపయోగపడుతుంది. ఆస్తి, అప్పుల పట్టి ఖాతా కాదు, ఇది ఒక నివేదిక. దీనిలో మూలధనం, అప్పులను ఎడమవైపు, ఆస్తులను కుడివైపు నమోదు చేస్తారు.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 2.
వివిధ రకాల ఆదాయాలు – ఖర్చులను ఉదాహరణలతో వివరించండి.
జవాబు.
సంస్థ యొక్క ఖచ్చితమైన, నిజమైన ఆర్థిక నివేదికలను తయారుచేయడములో వ్యయాలు మరియు ఆదాయాలను పెట్టుబడి, రాబడికి కేటాయించడములో ముఖ్యపాత్రను వహిస్తాయి.

వ్యయాలు / ఖర్చులు :
ఒక వ్యాపార సంస్థ తాలూకు వ్యయాన్ని 1) పెట్టుబడి వ్యయము / ఖర్చులు 2) రాబడి వ్యయము / ఖర్చులు 3) విలంబిత రాబడి వ్యయము / ఖర్చుగా విభజిస్తారు.

1. పెట్టుబడి వ్యయము / ఖర్చు :
స్థిరాస్తులను కొనుగోలు చేయడం ద్వారా సంస్థ లాభార్జన శక్తిని పెంపొందించడానికి చేసిన ఖర్చులను పెట్టుబడి వ్యయము / పెట్టుబడి ఖర్చులు అంటారు. ఈ వ్యయము ద్వారా సంస్థకు కొన్ని సంవత్సరాలు ప్రయోజనము కలుగుతుంది.

మూలధన ఖర్చులకు ఉదా : ప్లాంటు-యంత్రాలు, భవనాలు మొదలైన స్థిరాస్తుల కొనుగోలు, యంత్రాల స్థాపన వాటి అభివృద్ధికి అయిన వ్యయము. ఈ వ్యయాలను ఆస్తి, అప్పుల పట్టీలో ఆస్తులవైపు చూపుతారు.

2. రాబడి వ్యయము / ఖర్చు :
సాధారణ వ్యాపార కార్యకలాపాలలో సంస్థ పెట్టిన ఖర్చులను రాబడి వ్యయము/ రాబడి ఖర్చులు అంటారు. ఈ ఖర్చుల వలన సంస్థకు ప్రయోజనము ఒక అకౌంటింగ్ సంవత్సరానికి పరిమితము. రాబడి ఖర్చులకు ఉదా : జీతాలు, అద్దె, రవాణా, ఆఫీసు ఖర్చులు, అమ్మకాల ఖర్చులు మొదలైనవి. ఈ ఖర్చులను లాభనష్టాల ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తారు.

3. విలంబిత రాబడి వ్యయము / ఖర్చులు :
రాబడి వ్యయాల లక్షణము కలిగి ఉండి, పెద్ద మొత్తములో ఖర్చు చేసి, ప్రయోజనము ఒకటి కంటే ఎక్కువ సంవత్సరాలు సంభవిస్తే వీటిని విలంబిత రాబడి వ్యయాలు అంటారు. విలంబిత రాబడి వ్యయాలకు ఉదా : ప్రాథమిక ఖర్చులు, వాటాలు, డిబెంచర్ల జారీపై డిస్కౌంట్, పెద్ద మొత్తములో చేసిన ప్రకటన ఖర్చు, వ్యాపార ఆవరణాల మార్పిడి మొదలైనవి.

ఆదాయాలు/వసూళ్ళు : ఆదాయాలను

  1. మూలధన వసూళ్ళు
  2. రాబడి వసూళ్ళు
  3. విలంబిత రాబడి వసూళ్ళుగా విభజించవచ్చు.

1. మూలధన వసూళ్ళు/ఆదాయాలు :
సంస్థ యజమానుల నుంచి పెట్టుబడి రూపములో వచ్చినవి, అప్పులు తీసుకున్నవి, ఆస్తుల అమ్మకము ద్వారా వచ్చిన వసూళ్ళను మూలధన వసూళ్ళు/మూలధన ఆదాయాలు అంటారు.
ఉదా : మూలధనము, యంత్రాల అమ్మకం మొదలైనవి. మూలధన వసూళ్ళను ఆస్తి, అప్పుల పట్టీలో అప్పులపై చూపాలి.

2. రాబడి వసూళ్ళు / ఆదాయాలు :
సాధారణ వ్యాపార వ్యవహారాల ద్వారా ఆర్జించిన వసూళ్ళను రాబడి వసూళ్ళు లేదా రాబడి ఆదాయాలు అంటారు.
ఉదా : వచ్చిన కమీషన్, వచ్చిన వడ్డీ మొ||నవి. రాబడి వసూళ్ళను లాభనష్టాల ఖాతాకు క్రెడిట్ చేయాలి.

3. విలంబిత ఆదాయము :
ఈ ఆదాయము రాబడి మూలధన ఆదాయము స్వభావము వలన వచ్చిన ఆదాయ ప్రయోజనాన్ని రాబోయే సంవత్సరాలకు కూడా విస్తరించవచ్చును.
ఉదా : రెండు, మూడు సంవత్సరాలకు కలిపే ఒకేసారి వచ్చిన వడ్డీ లేదా అద్దె.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 3.
వర్తకపు ఖాతాకు – లాభనష్టాల ఖాతాకు మధ్యగల తేడాలను రాయండి.
జవాబు.
వర్తకపు ఖాతాకు, లాభనష్టాల ఖాతాకు మధ్య తేడాలు:

వర్తకపు ఖాతాలాభనష్టాల ఖాతా
1. వ్యాపార సంస్థ యొక్క “స్థూల లాభం” లేదా “స్థూల నష్టాన్ని” కనుక్కోడానికి వర్తకపు ఖాతాను తయారుచేస్తారు.1. వ్యాపార సంస్థ యొక్క “నికర లాభం” (లేదా) “నికర నష్టాన్ని” తెలుసుకోడానికి లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేస్తారు.
2. వర్తకపు ఖాతా ముగింపు లెక్కల తయారీలో మొదటి దశ.2. లాభనష్టాల ఖాతా ముగింపు లెక్కల తయారీలో రెండవ దశలో తయారుచేస్తారు.
3. వర్తకపు ఖాతాలోని ఫలితాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాకు మళ్ళించాలి.3. లాభనష్టాల ఖాతాలోని ఫలితాన్ని ఆస్తి, అప్పుల పట్టికలోని మూలధనం ఖాతాకు మళ్ళించాలి.

ప్రశ్న 4.
ముగింపు ఖాతాల యొక్క ప్రధాన లక్షణాలను, లాభాలను, పరిమితులను తెలపండి.
జవాబు.
ముగింపు ఖాతాల లక్షణాలు :

  1. ముగింపు ఖాతాల వల్ల వ్యాపార సంస్థ యొక్క ఆర్థిక స్థితిని, ఆర్థిక ఫలితాలను తెలుసుకోవచ్చు.
  2. ముగింపు ఖాతాలలో ద్రవ్య సంబంధ వ్యవహారాలను, చారిత్రాత్మక అంశాలను మాత్రమే నమోదు చేస్తారు.
  3. ముగింపు ఖాతాల తయారీ చట్టబద్ధమైనవి. వీటిని చట్టరీత్యా తప్పనిసరి తయారుచేయాలి.
  4. ముగింపు ఖాతాలను, యాజమాన్యం నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి ప్రణాళికలు తయారుచేయడానికి ఉపయోగిస్తారు.
  5. ముగింపు ఖాతాలను ఒక నిర్ణీత కాలాంతానికి తయారు చేస్తారు.

ప్రయోజనాలు : ముగింపు లెక్కలను తయారుచేయడం వలన ఈ క్రింది ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.

1. లాభము లేదా నష్టాన్ని తెలుసుకోవడము :
ప్రతి వ్యాపారస్తుడు, ప్రతి వ్యాపార సంస్థ నిర్దిష్ట కాలానికి ఆర్థిక కార్యకలాపాల ఫలితాలను తెలుసుకోవాలి. వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాల ద్వారా వ్యాపార సంస్థ లాభనష్టాలను తెలియజేస్తాయి.

2. ఆర్థిక స్థితి :
ఆస్తి, అప్పుల పట్టీ సంస్థ ఆర్థిక స్థితిగతులను తెలియజేస్తుంది.

3. ఆర్థిక ప్రణాళిక :
ముగింపు లెక్కల ద్వారా ఆర్థిక సమాచారము తెలుసుకొని వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక ప్రణాళికలు తయారు చేయడములో నిర్వాహకులకు, వ్యాపారస్తులకు సహాయపడుతుంది.

4. వ్యాపార నిర్ణయాలు :
ప్రస్తుత ఆర్థిక నివేదికల ఫలితాలు, గత సంవత్సరము ఫలితాలతో పోల్చుకొని ముఖ్యమైన ఆర్థిక నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి తోడ్పడుతుంది.

5. రుణాలు పొందడానికి :
వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక స్థితి, పటిష్టత, ఆర్థిక నివేదికలు ప్రతిబింబిస్తాయి. కాబట్టి వ్యాపారస్తులు బాంకుల నుంచి, ఇతర మార్గాల ద్వారా ఋణాలు తీసుకోవడములో సహాయపడుతుంది.

6. పన్నులు చెల్లించడానికి:
లాభనష్టాల ఖాతా ద్వారా లాభనష్టాలు తెలుసుకొని వ్యాపార సంస్థ పన్నులు చెల్లించడానికి వీలవుతుంది. ఆర్థిక నివేదికలు సమర్పించడం చట్టరీత్యా తప్పనిసరి.

పరిమితులు :

  1. ముగింపు ఖాతాలు చారిత్రక అంశాల మీద ఆధారపడి తయారుచేయబడతాయి. కాబట్టి ప్రస్తుత పరిస్థితిని యదార్థంగా ప్రతిబింబింపవు.
  2. ఈ ముగింపు ఖాతాలు ధరలలో మార్పులను పరిగణనలోకి తీసుకోవు.
  3. గుణాత్మక అంశాలయిన నాణ్యత, సామర్థ్యం, ఉద్యోగి – యజమాని సంబంధాలు, ఉద్యోగుల ప్రేరణస్థాయిలు, మానవ వనరుల విలువ మొదలైన వాటిని పరిగణనలోకి తీసుకోవు.
  4. ఆస్తులు, ఖర్చుల ఆదాయాల విలువల నిర్ధారణపై యాజమాన్యం యొక్క వ్యక్తిగత మరియు పక్షపాత ప్రభావం ఉంటుంది. కాబట్టి ఫలితాలు ఖచ్చితంగా ఉండకపోవచ్చు.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
ముగింపు ఖాతాల ధ్యేయాలు తెలపండి.
జవాబు.
ముగింపు లెక్కల తయారీ ప్రధాన ధ్యేయాలు :

  1. వర్తకపు, లాభ-నష్టాల ఖాతా తయారీ ద్వారా సంస్థ యొక్క ‘లాభ-నష్టాలను’ కనుక్కోవడం.
  2. ఆస్తి-అప్పుల పట్టిక తయారీ ద్వారా ఒక నిర్ణీత కాలానికి సంస్థ యొక్క ‘ఆర్థిక స్థితి’ని తెలుసుకోవడం.
  3. భవిష్యత్ కాలంలో సంస్థ అభివృద్ధికి కావాల్సిన ప్రణాళికల రూపకల్పనకు దోహదపడడం.

ప్రశ్న 2.
వర్తకపు ఖాతా లక్షణాలను రాయండి.
జవాబు.
సాధారణముగా వ్యాపారసంస్థలు ఇతరుల నుంచి సరుకులను కొని వాటిని అమ్మకము చేయడము ద్వారా లాభాన్ని ఆర్జిస్తాయి. దీనిని వర్తకపు ప్రక్రియ అంటారు. ఏదైనా ఒక నిర్దిష్ట కాలానికి వర్తక కార్యకలాపాల ద్వారా ఫలితాన్ని తెలుసుకొనడానికి ఒక ఖాతాను తయారు చేస్తారు. ఈ ఖాతాను వర్తకపు ఖాతా అంటారు.

వర్తకపు ఖాతా నామమాత్రపు ఖాతా స్వభావమును కలిగి ఉంటుంది. వర్తకపు ఖర్చులన్నింటిని ఈ ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తారు. వర్తకపు ఆదాయాన్ని క్రెడిట్ చేస్తారు. ఈ ఖాతా నిల్వ స్థూల లాభాన్ని లేదా స్థూల నష్టాన్ని తెలుపుతుంది.

లక్షణాలు :

  1. వర్తకపు ఖాతా ముగింపు లెక్కల తయారీ ప్రక్రియలో మొదటి దశ.
  2. వర్తకపు ఖాతా నామమాత్రపు ఖాతా స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
  3. స్థూల లాభాన్ని లేదా స్థూల నష్టాన్ని తెలుసుకోవచ్చును.
  4. వర్తకపు ఖాతా ప్రత్యక్ష ఖర్చులను వర్తక ఖర్చులను నమోదు చేస్తుంది.
  5. వర్తకపు ఖాతా ఫలితాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాకు మళ్ళిస్తారు.
  6. అమ్మిన సరుకు వ్యయమును కనుక్కోవచ్చు.
  7. అమ్మకాల ధోరణి విశ్లేషించవచ్చు.
  8. స్థూల లాభ నిష్పత్తిని లెక్కించడానికి ఉపయోగపడుతుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 3.
లాభ-నష్టాల ఖాతా అర్థంను, ప్రధాన లక్షణాలను తెలపండి.
జవాబు.

  1. వర్తకపు ఖాతా తయారు చేసిన తర్వాత నికర లాభాన్ని లేదా నష్టాన్ని తెలుసుకొనడానికి లాభనష్టాల ఖాతాను తయారు చేస్తారు.
  2. ఇది నామమాత్రపు ఖాతా.
  3. అందువలన అన్ని వ్యయాలను, నష్టాలను ఈ ఖాతాకు డెబిట్ చేయాలి. అలాగే లాభాలను, ఆదాయాలను క్రెడిట్ చేయాలి.
  4. లాభనష్టాల ఖాతా చూపే నిల్వ నికర లాభమును లేదా నికర నష్టమును సూచిస్తుంది. ఈ మొత్తాన్ని ఆస్తి-అప్పుల పట్టీలో మూలధన ఖాతాకు కలపడంగాని, తీసివేయడంగాని చేస్తారు.

లాభనష్టాల ఖాతా లక్షణాలు :

  1. లాభనష్టాల ఖాతా ముగింపు లెక్కల తయారీలో రెండవ దశ.
  2. లాభనష్టాల ఖాతా నామమాత్రపు ఖాతా.
  3. ఇది నికర లాభాన్ని లేదా నికర నష్టాన్ని తెలియజేస్తుంది.
  4. లాభనష్టాల ఖాతాలో వచ్చిన ఫలితాన్ని ఆస్తి-అప్పుల పట్టీలోని మూలధనానికి మళ్ళించి సర్దుబాటు చేస్తారు.
  5. నికర లాభ నిష్పత్తిని కనుక్కోవడానికి ఉపయోగపడుతుంది.
  6. ప్రస్తుత సంవత్సరము పరిపాలనా ఖర్చులను, అమ్మకము ఖర్చులను గత సంవత్సరము ఖర్చులతో పోల్చవచ్చును.
  7. ఆస్తి-అప్పుల పట్టీని తయారుచేయడానికి సహాయపడుతుంది.

ప్రశ్న 4.
వివిధ రకాల ఆస్తులను గూర్చి వివరించండి.
జవాబు.
సంస్థ నిర్వాహణకు, వ్యాపార కార్యకలాపాలకు ఉపయోగపడే లేదా ప్రయోజనాలను ఇచ్చే అంశాలనే ఆస్తులు అంటారు.
ఈ ఆస్తులను ప్రధానంగా క్రింది రెండు రకాలుగా వర్గీకరిస్తారు. అవి :

  1. స్థిరాస్తులు
  2. చరాస్తులు.

1. స్థిరాస్థులు :

  1. శాశ్వత స్వభావం కలిగి ఉండి, తిరిగి అమ్మే ఉద్దేశ్యంతో కాకుండా, వ్యాపార నిర్వాహణ కోసం సమకూర్చుకొన్నటు వంటి ఆస్తులను స్థిరాస్తులు అంటారు.
  2. ఈ స్థిరాస్తులను తిరిగి కంటికి కనిపించే స్థిరాస్తులు మరియు కంటికి కనిపించని స్థిరాస్తులు అని విభజించవచ్చు.
  3. కంటితో చూడకలిగి, చేయితో తాకకలిగే ఆస్తులను కనిపించే స్థిరాస్తులు అంటారు. భవనాలు, భూమి, యంత్రాలు, ఫర్నిచర్, వాహనాలు మొదలైనవి వీటికి ఉదాహరణలు. కంటితో చూడలేని, చేయితో తాకలేని ఆస్తులను కనిపించని స్థిరాస్తులు అంటారు. ఉదా : గుడ్విల్, పేటెంట్లు, కాఫీరైట్లు, ట్రేడ్మార్కులు.

2. చరాస్తులు :

  1. నగదులోకి సులభంగా మార్చుకోవడానికి వీలున్న, తిరిగి అమ్మడానికి వీలున్న ఆస్తులను చరాస్తులు అంటారు.
  2. నగదు, బ్యాంకు నిల్వ, రుణగ్రస్తులు, సరుకు, వసూలు బిల్లులు మొదలైనవి ఈ తరహా ఆస్తులకు ఉదాహరణ.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 5.
‘ఉత్పత్తి ఖాతా’ను నిర్వచించి, అందులోని అంశాలను తెలపండి.
జవాబు.

  1. వస్తువులను ఉత్పత్తి లేదా తయారు చేసే వర్తకుడు ఈ ఖాతాను తయారు చేయడం జరుగుతుంది. వర్తకపు ఖాతా లాగానే ఈ ఖాతా కూడా నామమాత్రపు ఖాతా స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటుంది.
  2. సరుకులను పొందడానికి మరియు కర్మాగారములో వాటిని పూర్తిగా తయారైన వస్తువులుగా మల్చడానికి అయిన ఖర్చులను పరిగణనలోకి తీసుకొని, ఈ ఉత్పత్తి ఖాతాలో డెబిట్ వైపున నమోదు చేయడం జరుగుతుంది. కొనసాగుతున్న పని మరియు తుక్కు అమ్మకాన్ని అలాగే ముగింపున ఉండే వివిధ రకాల సరుకులను ఈ ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపున నమోదు చేయాలి.
  3. సాధారణంగా డెబిట్ మొత్తం క్రెడిట్ మొత్తం కంటే ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఆ తేడాను ‘ఉత్పత్తి వ్యయం’ అంటారు. ఈ మొత్తాన్ని వర్తకపు ఖాతాకు మళ్ళించి ఆ ఖాతాలో డెబిట్ వైపున నమోదు చేయడం జరుగుతుంది.
  4. ఈ ఉత్పత్తి ఖాతాను అడ్డు వరుసలలో మరియు నిలువు వరుసలలో తయారు చేయడం జరుగుతుంది. వాటి యొక్క నమూనాను మరియు అందులోని అంశాలను క్రింద ఇవ్వడమైనది.

అడ్డువరుసల నమూనా :

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 1

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
విలంబిత వ్యయాలను నిర్వచించండి.
జవాబు.

  1. రాబడి, మూలధన స్వభావాలు రెండింటిని కలిగి ఉండే వ్యయాలను విలంబిత రాబడి వ్యయాలు అంటారు. అంటే ఏదైనా ఒక సంవత్సరంలో వెచ్చించిన వ్యయాల యొక్క ప్రయోజనం ఆ ఒక్క సంవత్సరానికే పరిమితం అవ్వకుండా భవిష్యత్ సంవత్సరాలకు కూడా విస్తరిస్తే, ఆ వ్యయాలను విలంబిత రాబడి వ్యయాలు అంటారు.
  2. వ్యాపార ప్రకటనలపై మరియు పరిశోధనా – అభివృద్ధిపై వెచ్చించే ఖర్చులు, ప్రకటన ఖర్చులు వీటికి మంచి ఉదాహరణలు.
  3. ముగింపు లెక్కలను తయారు చేసేటప్పుడు, ప్రస్తుత సంవత్సరానికి సంబంధించిన భాగాన్ని లాభనష్టాల ఖాతాలో డెబిట్ వైపున రాసి, మిగిలిన భాగాన్ని, మూలధన స్వభావం కలిగినవిగా భావిస్తూ ఆస్తి-అప్పుల పట్టికలో ఆస్తుల వైపు చూపాలి.

ప్రశ్న 2.
చరాస్తులు మరియు చర అప్పులను నిర్వచించండి.
జవాబు.
చరాస్తులు :

  1. తిరిగి అమ్మడానికిగాని లేదా స్వల్పకాలములో అనగా ఒక సంవత్సరములోపు నగదులోకి మార్చుకునే ఆస్తులను చరాస్తులు అంటారు. వీటిని ఫ్లోటింగ్ లేదా సర్క్యులేటింగ్ ఆస్తులని కూడా అంటారు.
  2. ఉదా : చేతిలో నగదు, బాంకులో నగదు, వివిధ ఋణగ్రస్తులు, సరుకు నిల్వ మొదలైనవి.

చర అప్పులు లేదా ప్రస్తుత అప్పులు :

  1. ఒక అకౌంటింగ్ సంవత్సరములో వ్యాపార సంస్థ తిరిగి చెల్లించవలసిన అప్పులను “చర అప్పులు” లేదా ప్రస్తుత అప్పులు అంటారు. ఇవి స్వల్పకాలిక ఋణబాధ్యతలు. కారణము అప్పు తీసుకున్న తేదీ నుంచి సంవత్సరములోపు చెల్లించవలసి ఉంటుంంది.
  2. ఉదా : చెల్లింపు బిల్లులు, వివిధ ఋణదాతలు, బాంకు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ మొదలైనవి.

ప్రశ్న 3.
కంటికి కనిపించని ఆస్తులకు ఉదాహరణ ఇవ్వండి.
జవాబు.

  1. ఏ ఆస్తులయితే కంటికి కనిపించకుండా అదృశ్యముగా ఉంటాయో వాటిని కంటికి కనిపించని ఆస్తులు అంటారు.
  2. ఉదా : గుడ్విల్, పేటెంట్లు, ట్రేడ్మార్కులు.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 4.
అకౌంటింగ్ సమీకరణాన్ని రాయండి.
జవాబు.

  1. ఆస్తులకు, అప్పులు మరియు మూలధనానికి మధ్యగల సంబంధాన్ని తెలియజేసే సమీకరణాన్ని అకౌంటింగ్ సమీకరణం అంటారు.
  2. ఆస్తి-అప్పుల పట్టీలో ఎడమభాగంలో అప్పులు మరియు మూలధనాన్ని, కుడివైపు భాగంలో ఆస్తులను నమోదు చేస్తారు. సంక్షిప్త రూపంలో ఆస్తి-అప్పుల పట్టిక అకౌంటింగ్ సమీకరణాన్ని తెలియజేస్తుంది.
  3. అకౌంటింగ్ సమీకరణం :
    ఆస్తులు = అప్పులు + మూలధనం

ప్రశ్న 5.
ప్రారంభపు, ముగింపు సరుకులపై చిన్న వ్యాసం రాయండి.
జవాబు.
ప్రారంభపు సరుకు :

  1. గత సంవత్సరపు ముగింపు సరుకే, ప్రస్తుత సంవత్సరానికి ప్రారంభపు సరుకు అవుతుంది. వర్తకపు ఖాతాలో డెబిట్ వైపున వ్రాసే మొట్టమొదటి అంశం ఈ ప్రారంభపు సరుకు.
  2. ఇది ఎప్పుడు డెబిట్ నిల్వను చూపుతుంది.

ముగింపు సరుకు :

  1. ప్రస్తుత అకౌంటింగ్ సంవత్సరంలో అమ్మకుండా మిగిలిపోయిన సరుకులను ‘ముగింపు. సరుకులు’ అంటారు.
  2. ఈ ముగింపు సరుకును అంకణాలో గాని సర్దుబాట్లలో గాని ఇవ్వవచ్చు. అంకణాలో మాత్రమే ఇస్తే, కేవలం ఆస్తి – అప్పుల పట్టికలో ఆస్తుల వైపు రాయాలి. అలా కాకుండా సర్దుబాట్లలో ఇస్తే మొదట వర్తకపు ఖాతాలో క్రెడిట్ వైపున, రెండవసారి ఆస్తి – అప్పుల పట్టికలో ఆస్తుల వైపున నమోదు చేయాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

అదనపు ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
మూలధన వ్యయాన్ని నిర్వచించి, రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు.

  1. స్థిరాస్తులను కొనుగోలు చేయడం ద్వారా సంస్థ లాభార్జన శక్తిని పెంపొందించడానికి చేసే వ్యయాన్ని మూలధన వ్యయము అంటారు. ఈ వ్యయం ద్వారా సంస్థకు కొన్ని సంవత్సరాలపాటు ప్రయోజనము కలుగుతుంది.
  2. ప్లాంటు-యంత్రాలు, భవనాలు మొదలైన స్థిరాస్తుల కొనుగోలు, యంత్రాల స్థాపన, వాటి అభివృద్ధి ఖర్చులు మూలధన వ్యయాలకు ఉదాహరణలు.

ప్రశ్న 2.
రాబడి వ్యయాన్ని నిర్వచించి, రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు.

  1. సాధారణ వ్యాపార సరళిలో సంస్థ పెట్టిన ఖర్చులను రాబడి వ్యయము అంటారు. ఈ ఖర్చుల వలన సంస్థకు కలిగే ప్రయోజనము ఒక అకౌంటింగ్ సంవత్సరానికి పరిమితమవుతుంది.
  2. ఉదా : జీతాలు, అద్దె, రవాణా, ఆఫీసు ఖర్చులు, అమ్మకాల ఖర్చులు మొదలైనవి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 3.
మూలధన ఆదాయమంటే ఏమిటి ? రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు.

  1. సంస్థ యజమానుల నుంచి పెట్టుబడి రూపములో వచ్చినవి, తీసుకున్న అప్పులు, ఆస్తుల అమ్మకము ద్వారా వచ్చిన వసూళ్ళను మూలధన ఆదాయము అంటారు.
  2. ఉదా : మూలధనము, యంత్రాల అమ్మకము.

ప్రశ్న 4.
కంటికి కనిపించే ఆస్తులు అనగానేమి ? రెండు ఉదాహరణలు రాయండి.
జవాబు.

  1. ఏ ఆస్తులనయితే కంటితో చూడగలిగి, అస్థిత్వము (చేతితో తాకగలిగిన) తో ఉంటాయో వాటిని కంటికి కనిపించే ఆస్తులు అంటారు.
  2. ఉదా : యంత్రాలు, ఫర్నిచర్, భవనాలు.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

Problems:

ప్రశ్న 1.
31.12.2015 తో అంతమయ్యే కాలానికి శ్రీకాంత్ ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 2

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 3

ప్రశ్న 2.
31.03.2017 సంవత్సరంతో అంతమయ్యే కాలానికి వర్తకపు ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 4

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 5

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 3.
వర్తకపు ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 6

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 7

ప్రశ్న 4.
హైదరాబాద్ ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు ఖాతాను 31.12.2017 నాటికి తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 8

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 9

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 5.
కింది వివరాల ఆధారంగా 31.03.2019న లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 10

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 11

ప్రశ్న 6.
కింద ఇచ్చిన వివరాల నుంచి లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 12

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 13

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 7.
కింది వివరాల నుంచి 31.12.2018న వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 14

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 15

ప్రశ్న 8.
31.12.2017తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి సురేష్ ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు, లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 16

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 17

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 9.
క్రింది అంకణ నుండి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి శ్రీమతి వీణా రెడ్డి యొక్క వర్తకపు మరియు లాభ-నష్టాల ఖాతాలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 18

నోట్ : : లెక్కలో రవాణా రెండుసార్లు ఇచ్చారు. అందువల్ల రెండో రవాణాను అమ్మకాల రవాణాగా తీసుకున్నాము.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 19

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 10.
వర్తకపు, లాభ-నష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 20

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 21

ప్రశ్న 11.
క్రింది వివరాల నుంచి 31.12.2016 న యాదగిరి యొక్క ఆస్తి – అప్పుల పట్టీను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 22

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 23

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 12.
కర్నాకర్ రెడ్డి ఆస్తి-అప్పుల పట్టీను 31.12.2017 న తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 24

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 25

ప్రశ్న 13.
మాధవి ట్రేడర్స్ యొక్క ఆస్తి-అప్పుల పట్టీను 31.12.2016న తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 26

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 27

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 14.
క్రింది అంకణా నుండి సాహిత్య యొక్క వర్తకపు ఖాతాను, లాభ-నష్టాల ఖాతాను, ఆస్తి-అప్పుల పట్టీను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 28

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 29

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 30

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 15.
క్రింది అంకణా నుంచి 31.03.2015న సుజాత యొక్క ముగింపు లెక్కలను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 31

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 32

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 33

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

Textual Examples:

ప్రశ్న 1.
క్రింది సమాచారం నుంచి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే కాలానికి శైలజ ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు ఖాతాను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 34

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 35

ప్రశ్న 2.
క్రింది సమాచారం నుంచి 31.12.2018 నాటికి స్వామి యొక్క వర్తకపు ఖాతాను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 36

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 37

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 3.
31.12.2017 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి అయ్యప్ప ట్రేడర్స్ యొక్క వర్తకపు ఖాతాను తయారు చేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 38

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 39

ప్రశ్న 4.
ఈ క్రింద ఇచ్చిన వివరాల నుంచి 31.12.2018 తో అంతమయ్యే సంవత్సరానికి సాత్విక యొక్క లాభ-నష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 40

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 41

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 5.
నవీన్ కుమార్ ట్రేడర్స్ యొక్క లాభ-నష్టాల ఖాతాను 31.03.2018 నాటికి తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 42

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 43

ప్రశ్న 6.
క్రింది నిల్వల సహాయంతో 31.12.2018 నాటికి హరిణి యొక్క లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 44

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 45

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 7.
క్రింది వివరాల నుండి వర్తకపు, లాభ-నష్టాల ఖాతాను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 46

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 47

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 48

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 9 సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు

ప్రశ్న 8.
31.12.2017 నాటి క్రింది వివరాల ఆధారంగా శ్రీనివాస్ యొక్క ఆస్తి-అప్పుల పట్టికను తయారుచేయండి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 49

సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 9th Lesson సొంత వ్యాపార సంస్థల ముగింపు లెక్కలు 50

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 3rd Poem लक्ष्यशुद्धिः Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 3rd Poem लक्ष्यशुद्धिः

निबन्धप्रश्नौ (Long Answer Questions) (వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
स्वशिष्याणां लक्ष्यप्रहरणज्ञानं द्रोणः कथं परीक्षितवान् ?
How did Drona test the shooting skills of his disciples?
(अथवा )
प्रश्न 2.
ग्राहग्रस्तं गुरुम् अर्जुनः कथम् अरक्षत् ? गुरुः तस्मै किम् अदात् ?
How did Aijuna save his teacher caught by the alligator? What did the teacher give him?
उत्तर:
Introduction: The lesson लक्ष्यशुद्धिः is an extract from the 126th chapter of the Adiparva of the Mahabharata written by Veda Vyasa. The lesson narrates Drona’s testing the shooting skills of his disciples.

The artificial bird: Drona wanted to test the archery skill of his disciples. He arranged an artificial bird on the top of a tree as the target. He asked his disciples to stand with their bows drawn aiming at the bird.

Drona’s Questions: Drona first went to Yudhisthira. He asked him whether he saw the bird. Yudhishthira replied in affirmative. Then Drona again asked him whether he saw the tree, his brothers and himself. Yudhishthira again answered in affirmative. Drona was dissatisfied and told Yudhishthira that he could not hit the target, and asked him to go back.

Then he put the same question to Duryodhana and his brothers. Later he asked Bhima and others, and the princes from other kingdoms. When all of them said that they saw everything, he reproached them.

Arjuna’s reply : Later Drona told Arjuna that he should hit the target. त्वयेदनी प्रहर्तव्यम एतल्लक्ष्यं निशम्यताम् । He asked
him to draw his bow and wait for his word. Arjuna stood drawing his bow in a circular fashion. When Drona asked him, Arjuna said that he saw the bird only. The pleased Drona again asked him to describe the bird. But, Arjuna answered. I see the head of the bird only, and not its body. शिरः पश्यामि भासस्य न गात्रम् ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

At Drona’s word, Arjuna released the arrow and felled the head of the bird. Drona embraced him with happiness. तस्मिन्कर्मणि संसिद्धे पर्यष्वजत फ़ल्गुनाम् ।

Drona caught by crocodile: Later, after some days, Drona went to the Ganga to take bath, along with his disciples.While Drona was taking bath, a crocodile caught him. Drona asked his disciples to kill it, and save him ग्राहं हत्वा मोक्षयध्वं माम्। Arjuna shot five arrows at it, and killed it.

The powerful astra: Drona then gave Arjuna the astra named Brahmasiras. He said that it should not be used against humans. It will bum the worlds if used against persons of low energy. जगद्विनिर्दहेदेतत् उल्पतेजसि पातितम् । There was nothing equal to it in the world. It could be used against any non-human enemy in a battle. Aijuna promised him that he would use it wisely.Drona blessed Aijuna saying, “There will be no other archer like you in this world ever.”

అన్ని విద్యలయందు నైపుణ్యము పొందిన వారినందరిని పిలిచి ఆయుధ ప్రయోగమునందు వారి నేర్పును ద్రోణుడు తెలుసుకొన కోరెను. దాని కొరకు చెట్టు పై భాగమున ఒక కృత్రిమ పక్షిని ఉంచి దానిని లక్ష్యముగా చూపించెను. మీరందరు విల్లును తీసుకొని త్వరగా వచ్చి పక్షిని గురిగా చేసుకొని విల్లు ఎక్కుపెట్టి నిలబడండి. నేను చెప్పిన వెంటనే పక్షి యొక్క తలను తెగవేయవలెను. మిమ్ములను ఒక్కొక్కరినే ఈ పని చేయడానికి పిలుస్తాను.

ద్రోణుడు ధర్మరాజుకు ముందుగా-బాణమును ఎక్కుపెట్టి నేను చెప్పినది పూర్తికాగానే వదల వలసినది అని చెప్పెను. ధర్మరాజు అటులనే చేసెను. తరువాత ద్రోణుడు ధర్మరాజుతో ఈ మాటలు చెప్పెను. ఓ రాజకుమారా ! చెట్టుపై ఉన్న పక్షిని చూచుచున్నావా? అని ద్రోణుడు అడిగెను. చూచుచున్నానని ధర్మరాజు చెప్పెను. పక్షినిగాక చెట్టును, అన్నదమ్ములను, నన్ను కూడా చూచుచున్నావా అని ద్రోణుడు మరల అడిగెను. అందులకు ధర్మరాజు అందరిని చూచుచున్నానని చెప్పెను. అప్పుడు ద్రోణుడు అయితే నీవు పక్షిని కొట్టుటకు సమర్థుడవు కావు. కావున వెనుకకు వెళ్ళుము అని చెప్పెను.

తరువాత దుర్యోధనుడు మొదలైన వారినందరిని ఆ విధముగానే ప్రశ్నించెను. వారు అందరూ అన్నింటినీ చూచుచున్నామని చెప్పిరి. వారి సమాధానమునకు ద్రోణుడు చాల బాధపడెను. వారిని నిందించెను. తరువాత ద్రోణుడు అర్జునుని చూచి చిరునవ్వుతో ఇట్లు పలికెను. నీవు ఇప్పుడు ఈ పక్షిని కొట్టవలసియున్నది. నేను చెప్పినది వినుము. విల్లెక్కుపెట్టి సిద్ధముగా ఉండుము. అర్జునుడు అట్లే చేసెను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

కొంతసేపటి తరువాత ద్రోణుడు ఇంతకు ముందు అందరిని అడిగినట్లే అర్జునుని కూడా ప్రశ్నించెను. ఈ పక్షిని, నన్ను, చెట్టును చూచుచున్నావా ? అనెను. అప్పుడు అర్జునుడు చెట్టును గాని, మిమ్ములను గాని చూచుట లేదు. కేవలము పక్షిని మాత్రమే చూచుచున్నాను అనెను. మరల ద్రోణుడు అర్జునుని ప్రశ్నించెను. మరల అర్జునుడు అట్లే చెప్పెను. ఆ మాట విని ద్రోణుడు సంతోషించినవాడై పక్షిని కొట్టుము అని చెప్పెను. వెంటనే అర్జునుడు బాణము వేసి పక్షి తలను క్రింద పడవేసెను. దానికి సంతోషించిన ద్రోణుడు అర్జునుని కౌగిలించుకొనెను.

ఇది జరిగిన కొంతకాలము తరువాత ద్రోణుడు శిష్యులతో కలిసి గంగానదీ సమీప ప్రాంతమునకు స్నానము కొరకు వెళ్ళెను. నీటిలో మునిగిన ద్రోణుని పిక్కను (కాలిని) మొసలి ఒకటి గట్టిగా పట్టుకొనెను. ద్రోణుడు విడిపిం చుకొనుటకు సమర్థుడైనను “మొసలిని చంపి దాని నుండి నన్ను విడిపిం చవలసినది” అని శిష్యులతో చెప్పెను. గురువు ఈ మాట చెప్పగానే అర్జునుడు తిరుగులేని ఐదు బాణములను ఒకేసారి సంధించి నీటిలో ఉన్న మొసలిని కొట్టెను.

మిగిలిన వారు ఏమీ తోచనివారై ఊరక ఉండిపోయిరి. అర్జునుని బాణముల దెబ్బ తిన్న మొసలి మరణించెను. అప్పుడు ద్రోణుడు ఓ వీరుడా! నేను నీకు ఇవ్వబోయే అస్త్రము నేర్చుకొనుటకే కష్టము అయినది. దీనిని రక్షించుట కూడా కష్టము. ఈ అస్త్రము ప్రయోగించుట, వెనుకకు తీసుకొనుట కూడా చెప్పుచున్నాను. దీని పేరు బ్రహ్మ శిరస్సు. దీనిని తీసుకొనుము. మనుష్యులపై దీనిని ఎప్పుడూ ప్రయోగించరాదు. శక్తిలేని వారిపై ప్రయోగించినప్పుడు ఇది లోకములను భస్మము చేయును.

ఈ అస్త్రము అందరికి లోకములో అందుబాటులో లేదు. నియమమును పాటించిన వాడిపై ఈ అస్త్రమును తీసుకొనుము. ఎప్పుడైన మనుష్యుడు కాని, శత్రువు కాని నిన్ను ఎదిరించినచో వానిని చంపుటకు మాత్రమే ఈ అస్త్రమును ప్రయోగిం చవలసినది. అర్జునుడు గురువు మాట విని ప్రతిజ్ఞ చేసి ఆ శ్రేష్టమైన అస్త్రమును తీసుకొనెను. అప్పుడు ద్రోణుడు “నీతో సమానమైన ధనుర్ధరుడైన వీరుడు లోకములో రెండవ వాడు ఉండడు” అని చెప్పెను.

लघुसमाधनप्राशन: (Short Answer Questions) (స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
अङ्गिरसां वरः द्रोणः पूर्वं युधिष्ठिरं किमुवाच ?
उत्तर:
अङ्गिरसां वरः द्रोणः पूर्वं युधिष्ठिरं ” प्रथमतया बाणं सन्धत्स्व, मम भाषणानन्तरं तं बाणं विमुञ्च” इति उवाच ।

प्रश्न 2.
कौन्तेयः युधिष्ठिरः गुरुं ? पुनः पुनः किमुवाच ?
उत्तर:
कौन्तेयः युधिष्ठिरः गुरं प्रति “अहं वृक्षं, भवन्तं, मम सोदरान, अपि च पक्षिणं पश्यामि’ इति पुनः पुनः उवाच ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

प्रश्न 3.
पार्थः द्रोणं किमिति अभ्यभाषत ?
उत्तर:
“पक्षिणं एव पश्यामि’ इति पार्थः द्रोणं अभ्यभाषत ।

प्रश्न 4.
ग्राहः कथं, किं कृत्वा च पञ्चत्वमापेदे ?
उत्तर:
ग्राहः पार्थेण (अर्जुनेन ) त्युतैः बाणैः बहुधा खण्डशः अभवत्, ततः द्रोणस्य जङ्घां त्यक्त्वा पञ्चत्वमापेदे ।

प्रश्न 5.
गुरुः बीभत्सुं पुनः किमाह ?
उत्तर:
’लोके त्वत् समः अन्यः धनुर्धरः न भविता’ इति गुरुः बीभत्सुं पुनः आह ।

एकवाक्यसमाधानप्रश्नाः (One Word Answer Questions) (ఏకవాక్య సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
सव्यसाची कीदृश: तस्थौ ?
उत्तर:
संव्यसाची गुरुवाक्यप्रचोदितः लक्ष्यं समुद्दिश्य तस्थौ ।

प्रश्न 2.
सलिले अवगाढं द्रोणं कः जग्राह ?
उत्तर:
सलिले अवगाढं द्रोण मकरः जग्राह ।

प्रश्न 3.
गुरुः पार्थाय किं नामानम् अस्त्रं ददौ ?
उत्तर:
गुरुः पार्थाय ब्रहमशिरो नाम अस्त्रं ददौ ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

प्रश्न 4.
ब्रह्मशिरः नाम अस्त्रं लोकेषु कीदृशं निद्यते ?
उत्तर:
ब्रह्मशिरः नाम अस्त्रं लोकेषु असामान्यं निगद्यते ।

सन्दर्भवाक्यानि (Annotations) (సందర్భవాక్యాలు)

प्रश्न 1.
त्वयेदानीं प्रहर्तव्यम् एतल्लक्ष्यं निशम्यताम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भ: – शिष्य प्रहरणशक्ति जिज्ञासुः द्रोणः अर्जुनं प्रति इदं वाक्यं उवाच ।

भावः – दृश्यमानं भासरूपलक्ष्यं त्वया अस्मिन् काले वेदनीयं शृणु ।

प्रश्न 2.
शिरः पश्यामि भासस्य न गात्रम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भ: – लक्ष्यवेधने द्रोणेन नियुक्तः अर्जुनः द्रोणं वाक्यमिदं जगाद ।

भावः – पक्षिणः शिरः एव पश्यामि । शरीरं न पश्यामि ।

प्रश्न 3.
तस्मिन्कर्मणि संमिद्धे पर्यष्वजत फल्गुणम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः – इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – लक्ष्यभेदन रूपे कार्यसिद्धे द्रोणः अर्जुनं आलिङ्गितवान् । तदानीं कविः वचनमिदं ।

भावः – लक्ष्यभेदन रूपे कार्ये अर्जुनेन साधिते आचार्यः तं आलिङ्गितवान् इति भावः ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

प्रश्न 4.
ग्राहं हत्वा मोक्षयध्वं माम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः इति पाठात् गृहीतम् ।

सन्दर्भः – गंगाया मकरेण गृहीतः द्रोणः शिष्यान् वाक्यमिदं जगाद ।

भावः – मकरं हत्वा मां तस्मात् मोचेत ।

प्रश्न 5.
जगद्धिनिर्दहेदेतत् अल्पतेजसि पातितम् ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः इति पाठात् गृहीतम् । .

सन्दर्भः – ब्रह्मशिरः अस्त्रं दत्वा द्रोणः अर्जुनं वाक्यं इदम् जगाद ।

भावः – मनुष्येषु इदमस्त्रं न प्रयोक्तव्यं शक्तिहीनेषु प्रयुक्तमिदं अस्त्रं लोकान् दहति ।

व्याकरणांशाः (Grammar) (వ్యాకరణము)

सन्धयः

1. पुरुषर्षभ = पुरुष + ऋषभ – गुणसन्धिः
2. वृक्षाग्रे = वृक्ष + अग्रे – सवर्णदीर्घसन्धिः
3. संहितेषवः = संहित + इषवः – गुणसन्धिः
4. एकैकशः = एक + एकशः – वृद्धिसन्धिः
5. भरतर्षभ = भरत + ऋषभ – गुणसन्धिः
6. पश्यस्तेनं = पश्यसि + एनं – यणादेशसन्धिः
7. प्रत्युवाच = प्रति + उवाच – यणादेशसन्धिः
8. पश्याम्येनं = पश्यामि + एनं – यणादेशसन्धिः
9. चेति = च + इति – गुणसन्धिः
10. तेनैव = तेन + एव – वृद्धिसन्धिः
11. तथैव = तथा + एव – वृद्धिसन्धिः
12. पश्यामीति = पश्यामि + इति – सवर्णदीर्घसन्धिः
13. यद्येनं = यदि + एनं – यणादेशसन्धिः
14. पर्यष्वजत = परि + अष्वजत – यणादेशसन्धिः
15. जङ्घान्ते = जङ्घां + अन्ते – सवर्णदीर्घसन्धिः
16. गृहाणेदं = गृहाण + इदं – गुणसन्धिः
17. लोकेष्वस्त्रं = लोकेषु + अस्त्रं – यणादेशसन्धिः
18. तथेति = तथा + इति – गुणसन्धिः

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

कठिन शब्दार्थाः

1. निष्ठितान् – निष्णातान्
2. प्रहरणज्ञाने – अस्त्रप्रयोगज्ञाने
3. भासम् – तन्नामानं पक्षिणम्
4. संहितेषवः – सन्धीकृतबाणाः सन्तः
5. विततधन्वा – सन्धितधनुषः भूत्वा
6. अप्रीतमनाः – असन्तुष्टः
7. वेद्धुम् – प्रहर्तुम्
8. कुत्सयन् – निन्दन्
9. स्मयमानः – स्मितं कुर्वाणः
10. हृष्टतनूरुहः – रोमाञ्चितगात्रः सन्
11. ग्राहः – मकरः

संस्कृतभाषाकौशलम्

उचितैः धातुरूपैः रिक्तस्थानानि पूरयत ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः 1
TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः 2
TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः 3
TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः 4

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

समाधान:

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः 5
TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः 6
TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः 7

प्रश्नवाचकशब्दः ‘कदा’ (When) (ఎప్పుడు)
उचितेन पदेन उत्तरं लिखत ।

प्रश्न 1.
कदा सोमवासरः ?
उत्तर:
अद्य सोमवासरः ।

प्रश्न 2.
कदा मङ्गलवासरः ?
उत्तर:
श्वः मङ्गलवासरः ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

प्रश्न 3.
कंदा बुधवासरः ?
उत्तर:
परश्वः बुधवासरः ।

प्रश्न 4.
कदा गुरुवासरः ?
उत्तर:
प्रपरश्वः गुरुवासरः ।

प्रश्न 5.
कदा शुक्रवासरः ?
उत्तर:
ह्यः शुक्रवासरः ।

प्रश्न 6.
कदा शनिवासरः ?
उत्तर:
परह्यः शनिवासरः ।

प्रश्न 7.
कदा रविवासरः ?
उत्तर:
प्रपरह्यः रविवासरः ।

भावः (Substance) (తాత్పర్యము)

1. तांस्तु सर्वान् समानीय सर्वविद्यासु निष्ठितान् ।
द्रोणः प्रहरणज्ञाने जिज्ञासुः पुरुषर्षभ ॥

Substance : In order to know their shooting skills, Drona assembled them, who mastered all subjects.

తాత్పర్యము : అన్ని విద్యలయందును నైపుణ్యమును పొందిన వారిని అందరిని ఒకచోట చేర్చి ఆయుధ ప్రయోగమునందు వారి నేర్పును ద్రోణుడు తెలుసుకొనగోరెను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

2. कृत्रिमं भासमारोप्य वृक्षाग्रे शिल्पिभिः कृतम् ।
अविज्ञातं कुमाराणां लक्ष्यभूतमुपादिशत् ॥

Substance : Without their knowledge, he got an artificial bird made by the carpenters, and hung it on the top of the tree. He informed the princes that it was their target.

తాత్పర్యము : చెట్టు పై భాగమున శిల్పుల చేత చేయబడిన కృత్రిమమైన పక్షిని చేయించి ఆ విషయము వారికి చెప్పక దానిని లక్ష్యముగా చూపించెను.

द्रोण उवाच ।
3. शीघ्रं भवन्तः सर्वे वै धनुंष्यादाय सत्वराः
भासमेतं समुद्दिश्य तिष्ठन्तां संहितेषवः ॥

Substance : All of you quickly bring your bows, and having fixed the arrows, stand aiming at this bird

ద్రోణుడు చెప్పెను :
తాత్పర్యము : మీరందరు విల్లు తీసుకొని త్వరగా రావలసినదని ఈ పక్షిని గురిగా నిల్పుకొని విల్లు ఎక్కుపెట్టి నిలబడండి.

4. मद्वाक्यसमकालं च शिरोऽस्य विनिपात्यताम् ।
एकैकशो नियोक्ष्यामि तथा कुरुत पुत्रकाः ॥

Substance : My sons! As I give you the order, cut its head. I will give turn to you one by one.

తాత్పర్యము : నేను చెప్పిన వెంటనే ఈ పక్షి యొక్క తలను తెగవేయవలెను. “మిమ్ములను ఒక్కొక్కరినే ఈ పని చేయడానికి ఆదేశిస్తాను. ఓ బాలకులారా నేను చెప్పినట్లు చేయండి.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

5. ततो युधिष्ठिरं पूर्वमुवाचाङ्गिरसां वरः ।
सन्धत्स्व बाणं दुर्धर्षं मद्वाक्यान्ते विमुञ्च च ॥

Substance : Drona, of the family of Angirasas, first said to Yudhisthira. “O unassailable one, fix the arrow, and release it as I give the word.”

తాత్పర్యము : తరువాత అంగీరస గోత్రంలో శ్రేష్ఠుడయిన ద్రోణుడు “బాణమును గట్టిగా ఎక్కుపెట్టి నేను చెప్పినది పూర్తికాగానే వదలవలసినది” అని ధర్మరాజుకు ముందుగా చెప్పెను.

6. ततो युधिष्ठिरः पूर्वं धनुर्गृह्य महारवम् ।
तस्थौ भासं समुद्दिश्य गुरुवाक्यप्रचोदितः ॥

Substance : Urged by the words of his teacher, Yudhisthira took his great bow, and stood aiming at the bird.

తాత్పర్యము : తరువాత గురువు యొక్క మాటలచే ప్రోత్సాహమును పొందిన ధర్మరాజు పెద్ద శబ్దము చేయుచున్న విల్లును ముందుగా తీసుకొని పక్షిని లక్ష్యముగా చేసుకొని నిలబడెను.

7. ततो विततधन्वानं द्रोणस्तं कुरुनन्दनम् ।
स मुहूर्तादुवाचेदं वचनं भरतर्षभ ॥

Substance: Then Drona in a few moments asked that prince of the Kurus, who drew the bow.

తాత్పర్యము : తరువాత ద్రోణుడు కొంతసేపు ఆగి, ధర్మరాజును ఉద్దేశించి ఈ మాటలు చెప్పెను.

8. पस्यस्येनं द्रुमाग्रस्थं भासं नरवरात्मज ।
पश्यामीत्येवमाचार्यं प्रत्युवाच युधिष्ठिरः ॥

Substance : “O prince! Do you see the bird on the top of the tree?” ’Yes.” Yudhisthira replied to his teacher.

తాత్పర్యము : ఓ రాజకుమారుడా ! చెట్టుపై ఉన్న పక్షిని చూచుచున్నావా ? అని ద్రోణుడు అడిగెను. ధర్మరాజు కూడా చూచుచున్నాను అని గురువునకు సమాధానము చెప్పెను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

9. स मुहूर्तादिव पुनर्द्रोणस्तं प्रत्यभाषत ।
अथ वृक्षमिमं मां वा आनन्वापि प्रपश्यसि ॥

Substance : In a moment, Drona again asked him. “Do you also see the tree or me or your brothers?”

తాత్పర్యము : తిరిగి కొంతసేపు ఆగి ద్రోణుడు ఇట్లు అనెను. పక్షినిగాక చెట్టును, అన్నదమ్ములను నన్ను కూడా బాగా చూడగలుగుచున్నావా ? అని అడిగెను.

10. तमुवाच स कौन्तेयः पश्यम्येनं वनस्पतिम् ।
भवन्तं च तथा भातॄन् भासं चेति पुनः पुनः ॥

Substance : The son of Kunti answered again and again. “I see the tree, you, my brothers and the bird.”

తాత్పర్యము : అప్పుడు ధర్మరాజు చెట్టును, మిమ్ములను, అన్నదమ్ములను, పక్షిని కూడా చూడగలుగుచున్నానని మరల మరల చెప్పెను.

11. तमुवाचापसर्पेति द्रोणोऽप्रीतमना इव ।
नैतच्छक्यं त्वय वेद्धुं लक्ष्यमित्येव कुत्सयन् ॥

Substance : As if dissatisfied in rnind, Drona saidto him reproachfully, “Get back. You cannot hit the target”

తాత్పర్యము : అప్పుడు ద్రోణుడు సంతోషము లేని వానివలె నీవు లక్ష్యమును కొట్టుటకు సమర్థుడవు కావు. నీ చేత కాదు అని తప్పుకొమ్మని ధర్మరాజుతో చెప్పెను.

12. ततो दुर्योधनादींस्तान् धृतराष्ट्रान्महायशाः ।
तेनैव क्रमयोगेन जिज्ञासुः पर्यपृच्छत ॥

Substance : Then, in order to know their skill, he put the same questions to Durykodhana and other-s6ns of DhritaraShtra, one after another.

తాత్పర్యము : తరువాత ధృతరాష్ట్రుని కుమారులైన దుర్యోధనుడు మొదలైన వారిని గొప్ప కీర్తిగల ద్రోణుడు వారి శక్తి తెలుసుకోగోరిన వాడై ఆ ధర్మరాజును ప్రశ్నించినట్లే ప్రశ్నించెను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

13. अन्यांश्च शिष्यान्भीमादीन् राज्ञश्चैवान्यदेशजान् ।
तथा च सर्वे सर्वं तत्पश्याम इति कुत्सिताः ॥

Substance: He asked Bhima and others, and the princes from other kingdoms. When all of them said that they saw everything, he reproached them.

తాత్పర్యము : మిగిలిన భీముడు మొదలైన శిష్యులను ఇతర దేశముల నుండి వచ్చిన రాజకుమారులను అందరిని అడుగగా అందరును అన్నింటిని చూచుచున్నామని చెప్పి ద్రోణుని చేత నిందించబడిరి.

14. ततो धनञ्जयं द्रोणः स्मयमानोऽभ्यभाषत ।
त्वयेदानीं प्रहर्तव्यम् एतल्लक्ष्यं निशम्यताम् ।

Substance: Then Drona said to Aijuna, smilingly. ’You should hit this target. Observe carefully.

తాత్పర్యము : తరువాత ద్రోణుడు చిరునవ్వుతో అర్జునుని చూచి ఇట్లు పలికెను. ఈ లక్ష్యము ఇప్పుడు నీవే కొట్టబడవలసియున్నది. నేను చెప్పినది వినుము.

15. मद्वाक्यसमकालं ते मोक्तव्योऽत्र भवेच्छरः ।
वितत्य कार्मुकं पुत्र तिष्ठ तावन्मुहूर्तकम् ॥

Substance: As I give the word, you should release the arrow. Wait my son, for a moment, drawing your bow.”

తాత్పర్యము : విల్లెక్కుపెట్టి సిద్ధముగా ఉండుము. ఒక్కక్షణం ఆగి నా మాట విన్న వెంటనే నీవు బాణమును వదలవలసియుండును.

16. एवमुक्तः सव्यसाची मण्डलीकृतकार्मुकः ।
तस्थौ लक्ष्यं समुद्दिश्य गुरुवाक्यप्रचोदितः ॥

Substance: Thus told, Aijuna bent his bow circularly, aimed at the target, and stood as directed by the teacher.

తాత్పర్యము : ద్రోణునిచే ఇట్లు ఆదేశింపబడినవాడై అర్జునుడు పూర్తిగా వింటిని ఎక్కుపెట్టి లక్ష్యమును గురిచూచుచూ గురువు మాటనే ప్రోత్సహింపబడినవాడై యుండెను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

17. मुहूर्तादिव तं द्रोणः तयैव समभाषत ।
पश्यस्येनं स्थितं भासं द्रुमं मामपि वेत्युत ॥

Substance: In a moment, Drona asked Arjuna, “Do you see the bird, the tree and me also?”

తాత్పర్యము : కొంతసేపు ఆగి ద్రోణుడు వెనుకటి వారిని అడిగినట్లే అర్జునుని కూడా ప్రశ్నించెను. ఈ పక్షిని, నన్ను, చెట్టును చూచుచున్నావా?

18. पश्याम्येनं भासमिति द्रोणं पार्थोऽभ्यभाषत ।
न तु वृक्षं भवन्तं वा पश्यामीति च भारत ||

Substance : Arjuna replied to Drona. “I see the bird only. I don’t see the tree or you.”

తాత్పర్యము : అప్పుడు అర్జునుడు ఇట్లు చెప్పెను. నేను చెట్టును గాని, మిమ్ములను గాని చూచుట లేదు. కేవలము పక్షిని మాత్రమే చూచుచున్నాను.

19. ततः प्रीतमना द्रोणो मुहूर्तादिव तं पुनः ।
प्रत्यभाषत दुर्धर्षः पाण्डवानां रथर्षभाम् ॥

Substance: The pleased Drona again asked the best warrior of the Pandavas in a moment.

తాత్పర్యము : అప్పుడు సంతోషించిన ద్రోణుడు కొంతసేపు ఆగి పాండవ వీరుడైన అర్జునునితో ఇట్లు పలికెను.

20. भासं पश्यसि यद्येनं तथा ब्रूहि पुनर्वचः ।
शिरः पश्यामि भासस्य न गात्रमिति सोऽब्रवीत् ।

Substance : “If you see the bird, then tell me about it.” He answered. “I see the b-,ad of the bird only, and not its body.”

తాత్పర్యము : నీవు పక్షిని చూచుచున్నచో మళ్ళీ ఆ మాటనే చెప్పుము అనెను. అర్జునుడు నేను పక్షితలను మాత్రమే చూచుచున్నాను. శరీరము చూడలేదనెను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

21. अर्जुनेनैवमुक्तस्तु द्रोणो हृष्टतनूरुहः ।
मुञ्चस्वेत्यब्रवीत्पार्थं स मुमोचाविचारयन् ॥

Substance : Thus answered by Arjuna, Drona felt horripilation. He said to him, “Release” and the latter released the arrow without thinking.

తాత్పర్యము : అర్జునుడు ఈ విధముగా చెప్పగానే ద్రోణునికి సంతోషము చేత రోమాంచము కలిగినవాడై అయినచో బాణము విడువవలసినది అని చెప్పెను.

22. ततस्तस्य नगस्थस्य क्षुरेण निशितेन ह ।
शिर उत्कृत्य तरसा पातयामास पाण्डवः ॥
तस्मिन्कर्मणि संसिद्धे पर्यष्वजत फलगुणम् ॥

Substance : With the sharp arrow, Aijuna cut the head of the bird on the tree and felled it down. As Arjuna became successful in that task, Drona embraced him.

తాత్పర్యము : అప్పుడు చెట్టుపై ఉన్న పక్షి యొక్క శిరస్సును పదునైన బాణముతో తెగగొట్టి అర్జునుడు వేగంగా క్రిందపడవేసెను. ఆ పని పూర్తికాగానే ద్రోణుడు అర్జునుని కౌగలించుకొనెను.

23. कस्यचित्तवथ कालस्य सशिष्योऽङ्गिरसां वरः ।
जगाम गङ्गमभितो मज्जितुं भारतर्षभ ॥

Substance: Later, after some days, The best of the Angirasas, Drona went to the Ganga to take bath, along with his disciples.

తాత్పర్యము : ఇది జరిగిన కొంతకాలము తర్వాత ద్రోణుడు శిష్యులతో కలిసి గంగానదీ సమీప ప్రాంతమునకు స్నానము కొరకు వెళ్ళెను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

24. अवगाढमथो द्रोण सलिले सलिलेचरः ।
ग्राहो जग्राह बलवान् जङ्घान्ते कालचोदितः ||

Substance : As Drona was in water, a strong alligator, urged by Yama, caught him at the calf.

తాత్పర్యము : నీటిలో మునిగిన ద్రోణుని పిక్కను (కాలిని) మృత్యువు సమీపించినటువంటి మొసలి ఒకటి గట్టిగా పట్టుకొనెను.

25. स समर्थोऽपि मोक्षाय शिष्यांत्सर्वानचोदयत् ।
ग्राहं हत्वा मोक्षयध्वं मामिति त्वरयन्निव ॥

Substance : Though capable of releasing himself he as his disciples. “Kill the alligato and release me quick.

తాత్పర్యము : ద్రోణుడు తనను విడిపించుకొనుటకు సమర్థుడు అయినప్పటికి శిష్యులందరితో “మొసలిని చంపి దాని నుండి ‘నన్ను విడిపించవలసినది” అని తొందరపెట్టువాని వలె హెచ్చరించెను.

26. तद्वाक्यसमकालं तु बीभत्सुर्निशितैः शरैः ।
अवायैः पञ्चभिग्रहं मग्रमम्भस्यताडयत् ।
इतरे तु विसंमूढाः तत्र तत्र प्रपेदिरे ।

Substance : As he was saying thus, Arjuna hit the alligator that was in the water with five arrows. The others in- the meantime went helter-skelter.

తాత్పర్యము : గురువు ఈ మాట చెప్పగానే అర్జునుడు’ తిరుగు లేని ఐదు బాణములను ఒకేసారి సంధించి నీటిలోని మొసలిని కొట్టెను. మిగిలినవారు ఏమీ తోచనివారై అక్కడక్కడ ఉండిపోయిరి.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

27. स पार्थबाणैर्बहुधा खण्डशः परिकल्पितः ।
ग्राहः पञ्चत्वमापेदे जङ्घां त्यक्त्वा महात्मनः ॥

Substance : The crocodile, tom into pieces by those arrows died releasing the calf of Drona.

‘తాత్పర్యము : ఆ తరువాత అర్జునుని యొక్క బాణములచే ముక్కలుగా తెగిపడిన మొసలి ద్రోణుని కాలిని వదలి మరణించెను.

28. अथाब्रवीन्महात्मानं भारद्वाजो महारथम् ।
गृहाणेदं महाबाहो विशिष्टमतिदुर्धरम् ॥
अस्त्रं ब्रह्मशिरो नाम सप्रयोगनिवर्तनम् ॥

Substance : Then Drona said to that great warrior. “Accept this superior and irresistible astra name Brahmasiras along 1 with how to use it and recall it.

తాత్పర్యము : ఆ తరువాత మహావీరుడైన అర్జునునితో ద్రోణుడు ఇట్లు పలికెను. ఓ వీరుడా ! నేను ఇవ్వబోవుచున్న అస్త్రము నేర్చుకొనుటయే కష్టము. దీనిని రక్షించుకొనుట కూడా కష్టము. ఈ అస్త్రము ప్రయోగించుట, వెనుకకు తీసుకొనుట కూడా చెప్పుచున్నాను. దీని పేరు బ్రహ్మశిరస్సు. దీనిని తీసుకొన వలసినది.

29. न च ते मानुषेष्वेतत् प्रयोक्तव्यं कथञ्चन ।
जगद्विनिर्दहेदेतत् अल्पतेजसि पातितम् ॥

Substance : You should never use it against men. If it is used ‘ against anyone of inferior energy, it will bum the worlds.

తాత్పర్యము : మనుషులపై ఎట్టి పరిస్థితులలోను దీనిని ప్రయోగించరాదు. శక్తి లేని వారిపై ప్రయోగించినపుడు ఇది లోకములను భస్మము చేయును.

30. असामान्यमिदं तात लोकेष्वस्त्रं निगद्यते ।
तद्धारयेथाः प्रयतः श्रुणु चेदं वचो मम ॥

Substance : There is none else equal to this in this world. Thus it is said. Keep it carefully. And listen to my words.

తాత్పర్యము : అందరికిని ఈ అస్త్రము లోకములో అందుబాటులో లేనిది అని చెప్పబడుచున్నది. కనుక నియమమును పాటించిన వాడివై ఈ అస్త్రమును ధరించవలసినది. నేను చెప్పిన మాట గుర్తుంచుకొనుము.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

31. बाधेतामानुषः शत्रुः यदा त्वां वीर कश्चन ।
जग्राह परमास्त्रं तत् आह चैनं पुनर्गुरुः ॥

Substance: Arjuna promised him so, and received that astra with folded hands. The teacher again said these words.

తాత్పర్యము : అర్జునుడు గురువు మాట విని అలాగేనని అంగీకరించి ప్రతిజ్ఞ చేసి ఆ శ్రేష్ఠమైన అస్త్రమును తీసుకొనెను. తిరిగి ద్రోణుడు అతనితో ఇలా అనెను.

32. भविता त्वत्समो नान्यः पुमांल्लोके धनुर्धरः ॥

Substance : “There will be no other archer like you in this world ever.”

తాత్పర్యము : నీతో సమానమైన ధనుర్ధరుడైన వీరుడు లోకములో రెండవవాడు ఉండడు.

कविपरिचयः
भगवान् वेदव्यासः विष्णोः अंशावतारत्वेन प्रथितः आसीत् । अखण्डस्य वेदराशेः चतुर्धा विभजनात् सः वेदव्यासनाम्ना विश्रुतः अभवत् । कृष्णद्वैपायनः, पाराशर्यः, बादरायणः इतीमानि तस्य नामान्तराणि । सः वेदसम्मितम् अष्टादशपर्वात्मकं जयापरनामानं महाभारतेतिहासं सङ्ग्रथितवान् ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

महाभारतं पञ्चमो वेदः इति कीर्तितम् । ” यदिहास्ति तदन्यत्र यन्नेहास्ति न तत् क्वचित्’ इत्येतद्वाक्यं महाभारतस्य महत्त्वं स्पष्टीकरोति । प्रस्तुतः अयं पाठ्यभागः महाभारतान्तर्गतस्य आदिपर्वणः षड्विंशत्यधिकशत ( 126 ) तमात् अध्यायात् स्वीकृतः ।

Introduction
Sage Veda Vyasa was considered as the part incarnation of God Vishnu. As he divided the Vedas into four, he became famous as Veda Vyasa. His other names were Krishnadwaipayana, Parasarya and Badarayana. He wrote the Mahabharata, which has eighteen parvans and has the name Jaya also.

The Mahabharata is praised as the Fifth Veda. The saying dd^ld AJ^lRrl d dd ddfad VI shows the greatness of the Mahabharata. The present lesson is taken from the 126th chapter of the Adiparvan of the Mahabharata.

కవి పరిచయం
వేదవ్యాస భగవానుడు విష్ణువు యొక్క అవతారమని ఒక నమ్మకం ఉన్నది. పెద్దదిగా ఉన్న వేదరాశిని నాలుగు భాగములుగా అతడు విభజించుట చేత వేదవ్యాసుడనే పేరు ప్రసిద్ధి అయ్యెను. కృష్ణద్వైపాయనుడు, పారాశర్యుడు, బాదరాయణుడు అని ఇతనికి పేర్లు కలవు. ఆయన వేదమునకు సమానమైన 18 పర్వములతో కూడిన “జయ” అను పేరుగల మహాభారతమును రచించెను.

మహాభారతము పంచమ వేదమని కీర్తించబడెను. “ఏది ఇందులో ఉన్నదో అది మరెక్కడా లేదు. ఏది ఇక్కడ లేదో అది మరెక్కడా లేదు”. అను వాక్యముననుసరించి మహాభారతము యొక్క గొప్పతనము తెలియుచున్నది. ప్రస్తుత ఈ పాఠ్యభాగము మహాభారతములో ఆదిపర్వం నూట ఇరవై ఆరవ (126) అధ్యాయము నుండి గ్రహించబడినది.

लक्ष्यशुद्धिः Summary in Sanskrit

कुरुराजपुत्रान् अस्त्रविद्यामध्यापयन् द्रोणाचार्यः तेषां लक्ष्यप्रहरणपाटवं कीदृशमिति ज्ञातुम् ऐच्छत् । तेन सः भासपक्षिणः प्रतिमामेकां कस्मिंश्चित् वृक्षाग्रे आरोपयामास । राजकुमारान् एकैकशः आहूय तस्यां प्रतिमायां दृष्टिं निधातुम् आदिशत् । सर्वे राजकुमाराः तया प्रतिमया साकं अन्यत् सर्वं नयनगोचरं भवतीति अवोचन् । अर्जुनस्तु लक्ष्यभूतं पक्षिशिरः विहाय अन्यत् किमपि न लक्ष्यते इत्युक्त्वा गुरोः प्रशंसायाः पात्रमजायत ।

अन्येद्युः गङ्गायां स्त्रायतः द्रोणस्य जङ्घां कश्चित् मकरः अगृह्णात् तेन सः आत्मानं मोचयितुं शिष्यान् अचोदयत् । तथा कर्तुम् अशक्तेषु इतरेषु अर्जुनः जले मग्रम् अलक्ष्यमाणं च तं ग्राहं पञ्चभिः बाणैः जघान । तेन प्रीतः गुरुः तस्मै ब्रह्मशिरोनामकम् अस्त्रम् उपादिशत् ।

लक्ष्यशुद्धिः Summary in Telugu

కురురాజపుత్రులకు అస్త్రవిద్యను నేర్పుచున్న ద్రోణాచార్యుడు వారి ఏకాగ్రతను పరీక్షింపదలచెను. దాని కొరకు ఆయన భాస అనే పక్షి యొక్క బొమ్మను తయారు చేయించి ఒక చెట్టుపై భాగమున కట్టించెను. రాజకుమారులను ఒక్కొక్కరిని పిలిచి ఆ బొమ్మయందు తమ దృష్టిని పెట్టమని ఆజ్ఞాపించెను. రాజకుమారులందరూ బొమ్మతో కూడా పక్కన ఉన్నవి కూడా కనిపించుచున్నవని చెప్పిరి. లక్ష్యసిద్ధి కల్గిన అర్జునుడు ఒక్కడే పక్షితల కాకుండా మరేమీ కనిపించుట లేదని చెప్పి గురువుగారి ప్రశంసలు అందుకొనెను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

మరియొకరోజు ద్రోణుడు గంగలో స్నానము చేయుటకు వెళ్ళగా ‘అతని పిక్కను (కాలిని) మొసలి పట్టుకొనెను. ఆ మొసలి నుండి తనను విడిపించుటకు అతడు శిష్యులను వెదకెను. విడిపించుటకు ఇతర శిష్యులు చేతకానివారగుట చేత అర్జునుడు నీటిలో మునిగిన ఆ మొసలిని ఐదు బాణములతో కొట్టెను. దానితో సంతోషించిన గురువు “బ్రహ్మశిరోనామ” అను అస్త్రమును ఇచ్చెను.

लक्ष्यशुद्धिः Summary in English

Drona, who was giving training in archery to the Kuru princes, wanted to test their skill in hitting the target. He hung an artificial bird on the branch of a tree. He asked the princes to come one by one, and concentrate on the bird. All the princes said that they could see other things also along with the bird. But Arjuna said that he could not see anything except the head of the bird, and received praise from his teacher.

The next day, a crocodile caught the calf of Drona, who was taking bath in the Ganga. He encouraged his disciples to release him. While the others were unable to do so, Aijuna killed with five arrows the crocodile, which was unseen being under the water. Drona was pleased by this, and taught him the astra named Brahmasiras.

In order to know their shooting skills, Drona assembled them, who mastered all subjects.

Without their knowledge, he got an artificial bird made by the carpenters, and hung it on the top of the tree. He informed the princes that it was their target. He said. “All of you quickly bring your bows, and having fixed the arrows, stand aiming at this bird. As I give you the order, cut its head. I will give turn to you one by one.”

“O prince! Do you see the bird on the top of the tree?” ’Yes.” Yudhisthira replied to his teacher.Drona again asked him. “Do you also see the tree or me or your brothers?”

Yudhishthira saw the tree, vou, mv brothers and the bird.” The displeased Drona said to him. “Get back. You cannot hit the target.”

Then he asked the same question Duryodhana and his brothers. Later he asked Bhima and others and the princes from other kingdoms. When all of them said that they saw everything, he reproached them.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

Later Drona said to Arjuna, smilingly “You should hit this target. Observe carefully. As I give the word, you should release the arrow Wait my son, for a moment, drawing your bow.”Thus told, Arjuna bent his bow circularly, aimed at the target, and stood as directed by the teacher.

Drona asked Arjuna, “Do you see the bird, the tree and me also?”Arjuna replied to Drona. “I see the bird only. I don’t see the tree or you.’The pleased Drona again asked him. “If you see the bird, then tell me about it.” He answered. “I see the head of the bird only, and not its body.”

Drona said to him, “Release” and the latter released the arrow without thinking.With the sharp arrow, Arjuna cut the head of the bird on the tree and felled it down. As Arjuna became successful in that task, Drona embraced him.

Later, after some days, Drona went to the Ganga to take bath, along with his disciples .As Drona was in water, a strong alligator caught him at the calf.Though capable of releasing himself, he asked his disciples. “Kill the alligator, and release me quickly.’As he was saying thus, Arjuna hit the alligator that was in the water with five arrows. The others in the meantime went helter-skelter.

The crocodile, torn into pieces by those arrows died releasing the calf of Drona.Then Drona said to that great warrior. “Accept this superior and irresistible astra name Brahmasiras along with how to use it and recall it. You should never use it against men. If it is used against anyone of inferior energy, it will bum the worlds. There is none else equal to this in this world. Keep it carefully. And listen to my words.If in any battle, a non-human enemy hurts you, then you can use this weapon against him to kill him.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 3 लक्ष्यशुद्धिः

Arjuna promised him so, and received that astra with folded hands. The teacher again said these words.

“There will be no other archer like you in this world ever.”

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటే ఏమిటి.?
జవాబు.

  1. నగదు పుస్తకము, పాస్బుక్ నిల్వలను సమన్వయము చేయడానికి తయారుచేసే నివేదికను బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటారు.
  2. నగదు పుస్తకము, పాస్బుక్ వేర్వేరు నిల్వలను చూపుతున్నప్పుడు, తేడాలు చూపడానికి గల కారణాలు కనుక్కొని, వాటిని సమన్వయము చేయడానికి తయారుచేసే పట్టికను బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటారు.
  3. ఈ పట్టికను నిర్దిష్ట కాలానికి అనగా నెలకు లేదా ఆరు నెలలకుగాని తయారుచేస్తారు.
  4. బ్యాంకులో తనకున్న ‘నిల్వ మొత్తము లేదా బ్యాంకుకు తాను ఋణపడిన బాకీ మొత్తము ఖచ్చితముగా తెలుసుకోవడానికి వ్యాపారస్తునకు ఈ బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక ఉపయోగపడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
పాస్బుక్ స్వభావం.
జవాబు.

  1. ఖాతాదారునికి బ్యాంక్ అకౌంటు (ఖాతా) తెరిచినప్పుడు, బ్యాంకు ఆ ఖాతాదారుని పేరుమీద తయారు చేసే బ్యాంకు నివేదికను పాస్బుక్ అంటారు.
  2. ఈ పాస్బుక్ని బ్యాంక్వారు ఖాతాదారుని పేరుమీద తయారు చేయటం జరుగుతుంది. ఇది ఖాతాదారుని యొక్క బ్యాంకు ఖాతాకు ఒక నమూనా పత్రం లాంటిది.
  3. ఈ పాస్బుక్లో ఒక ప్రత్యేక కాలానికి ఖాతాదారుడు బ్యాంకులో జమచేసిన, బ్యాంకు నుంచి తీసుకున్న నగదు వివరాలు నమోదు చేయటం జరుగుతుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 3.
అనుకూల నిల్వ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. నగదు పుస్తకము డెబిట్ నిల్వను చూపుతున్నప్పుడు, పాస్బుక్ క్రెడిట్ నిల్వను చూపితే దానిని అనుకూల నిల్వఅని అంటారు.
  2. అనుకూల నిల్వ వ్యాపారస్తునకు బ్యాంకులో అతని ఖాతాలో నిల్వ ఉన్నదని సూచిస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
ప్రతికూల నిల్వ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. నగదు పుస్తకం క్రెడిట్ నిల్వ లేదా పాస్బుక్ డెబిట్ నిల్వ చూపించినట్లయితే దీనిని ప్రతికూల నిల్వ లేదా ఓవర్క్రాఫ్ట్ అంటారు.
  2. సంస్థ తన ఖాతాలో ఉన్న నిల్వ కంటే ఎక్కువ మొత్తాన్ని బ్యాంకు నుంచి తీసుకున్నప్పుడు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ ఏర్పడుతుంది. వాస్తవ నిల్వ కంటే ఎంత మొత్తము ఎక్కువగా తీసుకుంటారో దానిని మాత్రమే ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ అంటారు. దీనినే ప్రతికూల నిల్వ అనికూడా అంటారు.

ప్రశ్న 5.
ఓవర్ డ్రాఫ్టు వివరించండి.
జవాబు.

  1. ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ అనేది బ్యాంకు అందజేసే పరపతి సౌకర్యము. వ్యాపార అవసరాలకు బ్యాంకు మంజూరు చేసిన పరిమితి మేరకు ఖాతాలో ఉన్న నిల్వ కంటే ఎక్కువ మొత్తాన్ని వాడుకోవచ్చు.
  2. దీనిపై ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ (లేదా) ప్రతికూల నిల్వ అని కూడా అంటారు. దీనిని నగదు లేదా చెక్కులను బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేయడం ద్వారా తిరిగి చెల్లించవచ్చు. వ్యాపార సంస్థ బ్యాంకు అందచేసిన ఈ ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ పై వడ్డీని చెల్లించవలసి ఉంటుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక ఉనికి, ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థ బ్యాంకులో కరెంట్ ఖాతాను తెరిచినపుడు ఒక పుస్తకము ఇవ్వడము జరుగుతుంది. దీనిని పాస్బుక్ అంటారు. ఇది బ్యాంకులో వర్తకునకు లేదా ఖాతాదారుకు చెందిన రికార్డు. వ్యాపారస్తుడు కూడా ఈ వ్యవహారములను నగదు పుస్తకములో బ్యాంకు వరుసలో నమోదు చేస్తాడు. అన్ని పద్దులను ఈ రెండు పుస్తకాలలో ఖచ్ఛితముగా వ్రాసినపుడు నగదు పుస్తకము నిల్వ, పాస్బుక్ నిల్వతో సమానముగా ఉంటుంది.

కాని ఆచరణలో ఏదైనా ఒక నిర్ణీత తేదీన ఈ నిల్వలు సమానముగా ఉండవు. పాస్బుక్ నిల్వ, నగదు పుస్తకము నిల్వలో సమన్వయము చేయడానికి తయారుచేసే పట్టికను బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటారు. ఇంకొకవిధముగా చెప్పాలంటే, ఒక నిర్ణీత తేదీన నగదు పుస్తకము యొక్క బాంకు వరుస, బ్యాంకు పాస్బుక్ నిల్వల మధ్య తేడాలకు గల కారణాలు కనుగొని, వాటిని సమన్వయము చేయడానికి తయారుచేసే నివేదికను బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక అంటారు.

దిగువ ప్రయోజనాలను పొందుటకు బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టికను తయారు చేస్తారు :

  1. రెండువైపులా జరిగే దోషాలను కనుగొనుటకు,
  2. మోసాలను, నిధుల దుర్వినియోగాన్ని నివారించడానికి,
  3. వ్యాపారస్తుడు బ్యాంకు ద్వారా జరిగిన వాస్తవ వ్యవహారాలను తెలుసుకొనవచ్చు,
  4. చెల్లింపులు చేసినట్లుగా తగిన సాక్ష్యాధారాలను ఏర్పాటుచేయడం కోసము,
  5. వసూలుకు పంపినా వసూలు కాని చెక్కులకు సంబంధించిన సమాచారము బ్యాంకు ద్వారా గుర్తించవచ్చును.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 2.
నగదు చిట్టా నిల్వకు, పాస్బుక్ నిల్వ తేడాకు గల కారణాలను వివరించండి.
జవాబు.
ఒక నిర్ణీత తేదీనాడు నగదు పుస్తకములోని బాంకు నిల్వ, పాస్బుక్ నిల్వ, రెండూ ఒకే మొత్తముతో సమానము కాకపోవడానికి అనేక అంశాలు కారణాలుగా ఉంటాయి. అవి :

1. వ్యవహారములు నగదు పుస్తకములో బ్యాంకు వరుసలో నమోదై, పాస్బుక్లో నమోదు కాకపోవడం :

  • సంస్థకు వచ్చిన చెక్కులను నగదు పుస్తకములో నమోదు చేసి, బ్యాంకుకు పంపకపోవడం. ఈ సందర్భములో చెక్కులు నగదు పుస్తకములో డెబిట్ వైపు మాత్రమే నమోదు అవుతాయి.
  • సంస్థ చెక్కులను జారీచేసినా, చెల్లింపుకై బ్యాంకులో దాఖలు కాకపోవడం. ఇవి నగదుచిట్టాలో క్రెడిట్ వైపు మాత్రమే నమోదవుతాయి.
  • వ్యాపారస్తుడు చెక్కులను బ్యాంకుకు వసూలుకు పంపగా, సమన్వయ తేదీనాటికి వసూలు కాకపోవడం. ఇది నగదు పుస్తకములో మాత్రమే డెబిట్వైపు నమోదు అవుతాయి.

2. వ్యవహారాలు పాస్బుక్ లో నమోదై నగదు పుస్తకములో నమోదు కాకపోవడం :

  • సంస్థ ఖాతాదారుడు నేరుగా సంస్థ బాంకు ఖాతాలో జమకట్టినపుడు. ఇది పాస్బుక్ లో క్రెడిట్ వైపు మాత్రమే నమోదు అవుతుంది.
  • బ్యాంకు చార్జీలు : బ్యాంకు ఖాతాదారుకు సేవలను అందించినందుకుగాను కొంత మొత్తము చార్జి చేస్తారు. దీనిని బాంకు చార్జీలు అంటారు. దీనిని పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసినా ఖాతాదారుకు ఈ విషయం తెలిసేంత వరకు నగదు పుస్తకములో నమోదు కాదు.
  • సంస్థ బ్యాంకుకు ఇచ్చిన స్థాయి ఉత్తర్వుల ప్రకారము బాంకువారు భీమా ప్రీమియం, క్లబ్ బిల్లులు మొదలైన చెల్లింపులు పాస్ బుక్ లో డెబిట్ చేస్తారు. సంస్థకు ఈవిషయం తెలిసేంతవరకు నగదు పుస్తకములో నమోదు చేయరు.
  • నేరుగా చేసిన డెబిట్ : ఋణదాతలు వ్యాపారస్తుని అనుమతితో నేరుగా అతని బ్యాంకు ఖాతానుంచి సొమ్మును పొందినపుడు, పాస్బుక్ లో డెబిట్ చేయబడుతుంది. కాని నగదు పుస్తక్తములో నమోదుకానందున రెండు పుస్తకాల నిల్వలలో తేడా వస్తుంది.
  • ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ పై వడ్డీ లేదా అప్పుమీద వడ్డీ : అప్పులమీద లేదా ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ప చెల్లించిన వడ్డీ పాస్ బుక్ లో డెబిట్ వైపు కనపడుతుంది. ఇది నగదు పుస్తకములో నమోదు కానందున రెండు నిల్వలలో తేడా వస్తుంది.
  • డిపాజిట్లు లేదా పెట్టుబడులపై వడ్డీ డిపాజిట్ల మీద లేదా పెట్టుబడులపై వసూలు చేసిన వడ్డీ పాస్ బుక్ లో క్రెడిట్ వైపు ఉంటుంది.
  • చెక్కులు, బిల్లుల అనాదరణ : సంస్థ ఇచ్చిన చెక్కులు లేదా బిల్లులు సంస్థ ఖాతాలో తగినంత నిల్వ లేనందున అనాదరణ జరగవచ్చు. దీనిని సంస్థ ఖాతాకు డెబిట్ చేస్తారు కాని నగదు పుస్తకములో పద్దు ఉండదు.

3. తప్పుల వలన ఏర్పడే తేడాలు :

  • సంస్థ కొన్ని తప్పులను చేయవచ్చు. ఉదా : వ్యవహారమును నమోదు చేయకపోవడం, తప్పుగా నమోదు లేదా తప్పుగా నిల్వ తేల్చడం మొదలగునవి.
  • కొన్ని సమయాలలో బ్యాంకు వారు కూడా కొన్ని తప్పులు చేయవచ్చు. వ్యవహారాన్ని తప్పుగా నమోదు చేయడం లేదా వ్యవహారాన్ని వదిలి వేయడం మొదలైనవి. ఈ తప్పుల వలన నగదు పుస్తకము నిల్వ పాస్బుక్ నిల్వతో సమానము కాదు.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 3.
ఉదహరించిన అంకెలతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేసే పద్ధతిని వివరించండి.
జవాబు.
నగదు పుస్తకములోని నిల్వకు, పాస్బుక్లో ని నిల్వకు తేడాలున్నప్పుడు వాటిని సమన్వయము చేయడానికి బ్యాంకు
నిల్వల సమన్వయ పట్టికను తయారు చేస్తారు. ఈ పట్టికను తయారుచేసే ముందు ఒక పుస్తకములోని నిల్వను కనుక్కోవడానికి రెండవ పుస్తకము నిల్వలో తగిన సర్దుబాట్లను చేయవలసి ఉంటుంది. దీనివలన రెండు నిల్వలకు సమానత్వము ఏర్పడుతుంది.

బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టికను నెల చివరితేదీన గాని లేదా సంస్థకు ఏ తేదీ అనుకూలముగా ఉంటే ఆ తేదీన గాని తయారుచేయవచ్చును. నగదు పుస్తకము మరియు పాస్టుక్ల రెండు నిల్వలు ఇచ్చినపుడు, ఈ పుస్తకములు ఒకే కాలానికి సంబంధించినవో, కాదో చూడవలెను.

ఈ రెండు పుస్తకాలు వివిధ కాలాలకు చెందినపుడు, రెండు పుస్తకాలలో నమోదైన అంశాలను లెక్కలోకి తీసుకొనవలెను. అలా కాకుండా రెండు పుస్తకములు ఒకే కాలమునకు సంబంధించినవి అయితే రెండు పుస్తకాలలో నమోదుకాని అంశాలను పరిగణించవలెను.

31:3.2014 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 1

ప్రశ్న 4.
నగదు పుస్తకం ఎక్కువ విలువ చూపటానికి ప్రభావితం చేసే ఏవైనా ఐదు అంశాలను వివరించండి.
జవాబు.
1. చెక్కులను బ్యాంకు వసూలు చేయకపోవడం :
సంస్థకు వచ్చిన చెక్కులను వసూలు కొరకు బ్యాంకుకు పంపినప్పుడు . నగదు పుస్తకంలో వసూలు అయినట్లుగా డెబిట్ వైపు నమోదు చేయబడతాయి. కానీ ఆ చెక్కులు వసూలు అయిన తర్వాతే బ్యాంకు వారు పొస్బుక్లో క్రెడిట్ చేస్తారు. సమన్వయ తేదీనాటికి చెక్కులు వసూలు కానందు వల్ల, నగదు పుస్తకం ఎక్కువ విలువ చూపుతుంది.

2. బ్యాంకు చార్జీలు :
బ్యాంకువారు తమ ఖాతాదారులకు అందించిన సేవలకు కొంత మొత్తాన్ని చార్జీ చేస్తారు. వీటిని పాస్బుక్లో డెబిట్ వైపున నమోదు చేస్తారు. కానీ ఈ చార్జీలు నగదు పుస్తకంలో నమోదు కానందువల్ల నగదు పుస్తకం ఎక్కువ నిల్వను చూపుతుంది.

3. బ్యాంకు వారు సంస్థ తరుపున నేరుగా చేసిన చెల్లింపులు :
సంస్థ బ్యాంకుకి ఇచ్చిన ఉత్తర్వుల ప్రకారం బ్యాంకు కొన్ని స్థిరమైన చెల్లింపులు చేయటం జరుగుతుంది. ఉదాహరణకు అద్దె, బీమా, పాలసీ మొదలైనవి. ఈ చెల్లింపులు విషయం సంస్థకు తెలిసే వరకు నగదు పుస్తకంలో చూపబడవు. అందువల్ల నగదు పుస్తకం ఎక్కువ నిల్వ చూపుతుంది.

4. ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ లేదా అప్పుపై వడ్డీ :
ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ లేదా అప్పుపై బ్యాంకు వడ్డీని విధించడం జరుగుతుంది. ఈ వడ్డీని పాస్బుక్లో డెబిట్ వైపు చూపుతారు. ఈ విషయం నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాకపోవడం వల్ల నగదు పుస్తకంలో ఎక్కువ విలువ చూపుతుంది.

5. చెక్కులు లేదా బిల్లు అనాదరణ :
సంస్థ, బ్యాంకు వసూలు కోసం పంపిన చెక్కులు లేదా బిల్లు అనాదరణ చెందినప్పుడు బ్యాంకు వారు తమ పాస్బుక్లో ఖాతాదారు ఖాతాకి డెబిట్ చేయటం జరుగుతుంది. కాని సంస్థ వసూలు కోసం పంపినప్పుడు నగదు పుస్తకంలో వసూలు అయినట్లుగా నమోదు చేయటం వల్ల నగదు ఖాతా ఎక్కువ నిల్వను చూపుతుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

Problems:

ప్రశ్న 1.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా వాసుదేవ్ యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) నగదు పుస్తకం ప్రకారం నిల్వ ₹ 1,500.
ii) డిపాజిట్ చేసిన, వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 100.
iii) జారీ చేసిన చెక్కులు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 150.
iv) బ్యాంకు అనుమతించిన వడ్డీ ₹ 20.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 2

ప్రశ్న 2.
ఎస్.వి.ట్రేడర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేసి 31-12-2018 నాటి పాస్బుక్. నిల్వను కనుక్కోండి.
i) 31-12-2018 నాటి నగదు పుస్తకం నిల్వ ₹ 62,000.
ii) ₹ 18,000 విలువ గల చెక్కులు జారీ చేయగా అవి చెల్లింపుకు దాఖలు కాలేదు.
iii) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేయబడిన ₹ 16,000 చెక్కు అనాదరణ చెందటం వలన తిప్పి పంపడమైనది.
iv) బ్యాంకు వసూలు చేసిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ ₹ 2,200 నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాలేదు.
v) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ చేయబడిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 150.
సాధన.
ఎస్.వి.ట్రేడర్స్ వారి 31-12-2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 3

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 3.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా 31.12.2018 నాటి సాకేత్ యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) నగదు పుస్తకం ప్రకారం నిల్వ ₹ 12,500.
ii) జారీ చేసిన చెక్కులు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 900.
iii) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు వసూలు కానివి ₹ 1,200.
iv) బ్యాంకు వారు చెల్లించిన జీవిత బీమా ₹ 500.
v) బ్యాంకులో సంస్థ ఖాతాదారు నేరుగా డిపాజిట్ చేసిన సొమ్ము ₹ 800.
vi) బ్యాంకు వసూలు చేసిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ ₹ 200.
vii) పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదు అయిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 100.
సాధన.
31-12-2018 నాటి సాకేత్ యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 4

ప్రశ్న 4.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా 31-12-2017 నాటికి ప్రీమియమ్ పాలిమర్స్ లిమిటెడ్ వారి బ్యాంకు పాస్బుక్లో ఎంత నిల్వ ఉందో చూపుము.
i) డిసెంబర్ 31, 2017 నాటి నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 1,26,800.
ii) డిసెంబర్ 31 తో అంతమయ్యే 6 నెలల కాలానికి పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదైన ఓవర్ఫ్ల్పై వడ్డీ ₹ 3,200.
iii) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేయబడిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 600.
iv) జారీ చేసిన చెక్కులు డిసెంబర్ 31, 2017 కు ముందు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 23,360.
v) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు వసూలు కానివి ₹ 43,400.
vi) బ్యాంకు వసూలు చేసి పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ చేయబడిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ ₹ 24,000.
సాధన.
31-12-2017 నాటి ప్రీమియమ్ పాలిమర్స్ లిమిటెడ్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 5

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 5.
నగదు పుస్తకం ప్రకారం హర్షిణి యొక్క బ్యాంకు 5,000 ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వను చూపుతున్నది. క్రింది అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకుంటూ, బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) జారీ చేసిన చెక్కులు 31-03-2016 వరకు చెల్లింపుకు బ్యాంకుకు దాఖలు కానివి ₹ 12,000.
ii) బ్యాంక్ లో డిపాజిట్ చేసిన 31-03-2016 వరకు ఇంకా వసూలుకాని చెక్కులు. ₹ 20,000.
iii) 31-3-2016 నాడు టర్మ్ లోన్పై వడ్డీ ₹ 10,000 బ్యాంకులో డెబిట్ చేయబడినది కాని నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాలేదు.
iv) మార్చి 2016 లో బ్యాంక్ డెబిట్ చేయబడిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 250, కాని ఇది నగదు పుస్తకంలో 4 – 4 – 2016 న నమోదు చేయబడినది.
v) బ్యాంక్ వసూలు చేసిన ₹ 1,00,000 విలువ గల శరతికి సంబంధించిన చెక్కు, పొరపాటున హర్షిణి ఖాతాలో బ్యాంక్ వారు క్రెడిట్ చేయటమైనది.
సాధన.
హర్షిణి యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 6

ప్రశ్న 6.
పాస్బుక్ ప్రకారం నిల్వ ₹ 12,600. పాస్బుక్ నిల్వతో నగదు పుస్తకం నిల్వను పోల్చినప్పుడు క్రింది వ్యత్యాసాలు గుర్తించారు.
a) జారీచేసిన చెక్కులు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 2,100.
b) డిపాజిట్ చేసిన, వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 1,800.
c) బాంకు చార్జీలు ₹ 175.
d) బాంకు చెల్లించిన బీమా ప్రీమియం ₹ 1,500.
e) సంస్థ ఋణగ్రస్థుడు నేరుగా బాంకులో జమచేసిన మొత్తం ₹ 1,200. నగదు పుస్తకం నిల్వను తెలుసుకోవడానికి బాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 7

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 7.
30-09-2018 తేదీ నాటి మూర్తి & సన్స్ వారి పాస్బుక్ నిల్వ ₹ 21,700. పాస్బుక్ నిల్వ నగదు పుస్తకంతో
సాధన.
పోల్చి చూసినప్పుడు కింది విషయాలు గమనించారు.
a) జారీచేసిన చెక్కులు ఇంకా దాఖలు కానివి ₹ 2,500.
b) సంస్థ ఖాతాదారుడు నేరుగా బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేశారు ₹ 3,000.
c) పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ అయిన వడ్డీ ₹ 575.
d) డిపాజిట్ చేసినా ఇంకా వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 3,500.
e) బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 150.
నగదు పుస్తకం నిల్వను తెలుసుకోవడానికి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
సాధన.
సెప్టెంబరు 30, 2018 నాటి మూర్తి & సన్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 8

ప్రశ్న 8.
31-03-2018 తేదీ నాటి గిరి ఇండియా లిమిటెడ్ వారి పాస్బుక్ నిల్వ 8,900. కింది విషయాలను పరిగణనలోకి తీసుకొని బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
సాధన.
a) జారీచేసిన చెక్కులు ఇంకా దాఖలు కానివి ₹ 2,100.
b) డిపాజిట్ చేసినా ఇంకా వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 900.
c) బ్యాంకు పాస్బుక్ డెబిట్వైపు పొరపాటుగా నమోదైన వ్యవహారం ₹ 500.
d) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ అయిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 210.
e) స్థాయి ఉత్తర్వులను అనుసరించి బ్యాంకు వారు నేరుగా చెల్లించిన బీమా ప్రీమియం ₹ 600.
సాధన.
31-3-2018 నాటి గిరి ఇండియా లిమిటెడ్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 9

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 9.
బి.బి.ఆర్. లిమిటెడ్ వారి నగదు చిట్టా బ్యాంకు వరుస డెబిట్ నిల్వ 15,000. పాస్బుక్ నిల్వతో పోల్చగా వ్యత్యాసం కలదు. కింది వివరాలతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేసి పాస్బుక్ నిల్వను కనుక్కోండి.
a) జారీచేసిన చెక్కులు ఇంకా దాఖలు కానివి ₹ 4,200.
b) బ్యాంకుకి పంపిన వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 5,600.
c) నగదు పుసక్త వసూళ్ళ వరుస అధికంగా కూడటం జరిగింది ₹ 300.
d) సంస్థ కరెంటు ఖాతాపై జారీచేసిన చెక్కు పొరపాటుగా సేవింగ్స్ ఖాతా నుంచి చెల్లించాడు ₹ 2,100.
e) వసూలు కోసం బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులను నగదు పుస్తకంలో నమోదు చేయడం మరిచిపోయారు ₹ 900.
సాధన.
బి. బి. ఆర్. లిమిటెడ్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 10

ప్రశ్న 10.
31-12-2018 తేదీ నాడు రెడ్డినాయుడు అనుకూల నగదు పుస్తకం నిల్వ ₹ 25,500. కింది కారణాల వల్ల నగదు, పాస్బుక్ నిల్వలు సమానంగా లేవు. వీటి ఆధారంగా పాస్బుక్ నిల్వను తెలుసుకోండి.
a) సరితా & కంపెనీ వారి నుంచి పొందిన చెక్కు ₹ 2,450 నగదు పుస్తకంలో రెండుసార్లు నమోదు చేశారు.
b) నగదు పుస్తకం వసూలు వరుస అధికంగా కూడటమైంది ₹ 1,940.
c) సప్లయౌరులకు జారీచేసిన మొత్తం చెక్కుల విలువ ₹ 6,000 . అందులో ₹ 1,500 చెక్కులు 2-1-2019 నాడు ₹ 2,500; 4-1-2019 నాడు పాస్బుక్ లో డెబిట్ అయ్యాయి. మిగిలిన చెక్కులు 31-12-2018 తేదీ లోపలే డెబిట్ చేశారు.
d) డిస్కౌంట్ చేసిన బిల్లు అనాదరణ పొందింది ₹ 750.
e) పాస్బుక్ లో క్రెడిట్ అయి, నగదు పుస్తకంలో ఎలాంటి మార్పులేని వ్యవహారాల విలువ ₹ 400.
f) వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 1,000.
సాధన.
31 డిసెంబరు 2018 నాటి రెడ్డి వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 11

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 11.
31-12-2018న నగదు పుస్తకం ప్రతికూల నిల్వ ₹ 29,000. కింది విషయాల సహాయంతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టి తయారుచేయండి.
a) డిపాజిట్ చేసిన, వసూలుకాని చెక్కులు ₹ 4,530.
b) సప్లయ్గారుడైన కార్తీక్ రెడ్డికి జారీచేసిన చెక్కు, ఇంకా చెల్లింపు కోసం దాఖలు కాలేదు ₹ 5,040.
c) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 600.
d) డిస్కౌంట్ చేసిన ₹ 2,000 విలువగల బిల్లు అనాదరణ చెందింది.
సాధన.
31-12-2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 12

ప్రశ్న 12.
ఈ కింది విషయాల ఆధారంగా బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
a) నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 16,100.
b) నగదు పుస్తకం డెబిట్ వైపు తక్కువగా చూపడం జరిగింది ₹ 200.
c) బ్యాంకు వారు నేరుగా వసూలు చేసిన బిల్లులు ₹ 3,500.
d) నగదు పుస్తకంలో బ్యాంకు చార్జీలను రెండుసార్లు నమోదు చేశారు ₹ 240.
e) పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదైన చెక్కు వసూలు ₹ 1,100.
f) ₹ 6,000 విలువగల చెక్కులను డిపాజిట్ చేసినా, కాని వాస్తవంగా కేవలం 2,600 మాత్రమే వసూలు అయ్యాయి.
g) పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదైన పెట్టుబడుల మీద వడ్డీ ₹ 2,000.
సాధన.
బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 13

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 13.
ఈ కింద ఇచ్చిన వివరాలతో 31-03-2016 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారుచేయండి.
a) బ్యాంకు వారి నివేదిక (పాస్బుక్) ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 22,470.
b) చాంబర్ ఆఫ్ కామర్స్కు, స్థాయి ఉత్తర్వులను అనుసరించి బ్యాంకు వారు చెల్లించిన వార్షిక సబ్స్క్రిప్షన్ ₹ 2,530, నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాలేదు.
c) 23–03–2016 నాడు నగదు పుస్తకం క్రెడిట్ వైపు నిల్వ ₹ 1,900 తక్కువగా చూపడం జరిగింది.
d) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కు వివరాలు, నగదు పుస్తకంలో లేవు ₹ 2,500.
e) నగదు పుస్తకంలో రెండు బ్యాంకు చార్జీల మొత్తాల్లో మొదటిది ₹ 290 రెండుసార్లు నమోదైంది. రెండవ మొత్తం ₹ 120 అసలు నమోదు కాలేదు.
f) బ్యాంకువారు వసూలు చేసిన వాటాలపై డివిడెండ్ ₹ 3,200. ఈ విషయం సంస్థకు సమాచారం లేదు.
g) ₹ 1,850, ₹ 1,500 విలువగల రెండు చెక్కులు జారీచేయగా ₹ 1,850 విలువగల చెక్కు మాత్రమే సమన్వయ తేదీనాటికి చెల్లింపు అయింది.
సాధన.
31.3.2016 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 14

ప్రశ్న 14.
31-03-2017 న కార్తీక్ బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
a) పాస్బుక్ ప్రకారం ప్రతికూల నిల్వ ₹ 6,500.
b) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన ₹ 5,000 చెక్కుల్లో ₹ 2,000 మాత్రమే వసూలు అయ్యాయి.
c) జారీచేసిన చెక్కులు బ్యాంకులో ఇంకా దాఖలు కానివి ₹ 1,500.
d) ఒక ఖాతాదారుడు నేరుగా బ్యాంకులో జమచేసిన మొత్తం ₹ 1,200.
e) బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 200; బీమా ప్రీమియం ₹ 300 పాస్బుక్లో మాత్రమే నమోదు అయ్యాయి.
f) పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ అయిన డివిడెండ్ ₹ 300.
సాధన.
31.3.2017 నాటి కార్తీక్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 15

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 15.
పి.ఆర్.జి.రావు & సన్స్ వారి 31-03-2018 తేదీ నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
a) నగదు పుస్తకం ప్రకారం ప్రతికూల నిల్వ ₹ 14,500.
b) జారీచేసిన చెక్కులు చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 4,500.
c) ఒక ఖాతాదారుడు నేరుగా బ్యాంకులో జమచేసిన మొత్తం ₹ 3,500.
d) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసినా వసూలు కాని చెక్కులు ₹ 7,500.
e) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 200.
f) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ చేసిన ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ప వడ్డీ ₹ 500.
సాధన.
31-3-2018 నాటి పి.ఆర్.జి. రావు & సన్స్ బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 16

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

Textual Examples:

ప్రశ్న 1.
క్రింది వివరాల ఆధారంగా మెస్సర్స్ కాకతీయ ఫెర్టిలైజర్స్ వారి డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) నగదు పుస్తకం ప్రకారం బ్యాంకు నిల్వ ₹ 200.
ii) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు ఇంకా వసూలు కానివి ₹ 1,500.
iii) అర్జునికి జారీ చేసిన చెక్కు ఇంకను చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 2,500.
iv) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 200.
v) బ్యాంకు వారు అనుమతించిన వడ్డీ ₹ 100.
vi) స్థాయి ఉత్తర్వుల ప్రకారం బ్యాంకు వారు చెల్లించిన బీమా ప్రీమియం ₹ 500.
సాధన.
డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి మెస్సర్స్ కాకతీయ ఫెర్టిలైజర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 17

ప్రశ్న 2.
మెసర్స్ మాధవి ట్రేడర్స్ వారి తేదీ 31-12-2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారు చేయండి.
a) తేది 31-12-18 నాటి నగదు చిట్టా ప్రకారం బ్యాంకు నిల్వ ₹ 58,000/-.
b) తేది 25-12-18 న జారీ చేసిన 325,000 చెక్కులు, తేది 5-1-2019న చెల్లింపుకు బ్యాంకుకు దాఖలు అయినవి.
c) తేది 21-12-18 న బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన ₹ 20,000 చెక్కు తేది 8-1-19న అనాదరణ పొందింది.
d) బ్యాంకు వసూలు చేసి క్రెడిట్ చేసిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ ₹ 1,500. దీనికి నగదు చిట్టాలో పద్దు లేదు.
e) పాస్బుక్లో మాత్రమే డెబిట్ అయిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 120.
సాధన.
మెస్సర్స్ మాధవి ట్రేడర్స్ వారి తేది 31-12-2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 18

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 3.
కింది సమాచారంతో తేది 30-6-2017 నాటి న్యూ ఇండియా స్టోర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారు చేయండి.
a) పాస్బుక్ ప్రకారం బ్యాంకు నిల్వ ₹ 1,50,000.
b) జూన్ 25వ తేదీన రెండు చెక్కులు ₹ 4,530, ₹ 1,520 విలువ గలవి జారీ చేసిన, జూలై నెలలో ఆ చెక్కులు బ్యాంకుకు దాఖలు అయినాయి.
c) ₹ 1,150 విలువ గల చెక్కు వసూలు కోసం బ్యాంకుకు పంపగా, జూన్ 30వ తేదీ వరకు పాస్ బుక్ లో నమోదు కాలేదు.
d) వడ్డీ ₹ 100, బ్యాంకు కమీషన్ ₹ 460 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
సాధన.
జూన్ 30, 2017 నాటి న్యూ ఇండియా స్టోర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 19

ప్రశ్న 4.
తేది 30 ఏప్రిల్ 2018 న మెస్సర్స్ పరమేశ్ బ్రదర్స్ వారి పాస్బక్ 45,000 క్రెడిట్ నిల్వ చూపుతోంది.
a) బ్యాంక్ లో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు ₹ 10,500 అందులో ₹ 4,500 విలువ గల చెక్కులు మాత్రమే ఏప్రిల్ 30 తేదీనాటికి వసూలు అయ్యాయి.
b) జారీ చేసిన చెక్కులు ₹ 15,000, అందులో ₹ 5,100 విలువ గల చెక్కులు ఏప్రిల్ 30 తేదీ నాటికి బ్యాంకుకు చెల్లింపుకు దాఖలు కాలేదు.
c) పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ చేసిన పెట్టుబడుల వడ్డీ ₹ 300, డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 75. బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారు చేసి, నగదు చిట్టా ప్రకారం బ్యాంకు నిల్వను చూపండి.
సాధన.
తేది 30-04-2018 నాటి మెస్సర్స్ పరమేశ్ బ్రదర్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 20

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 5.
క్రింద ఇచ్చిన వివరాల ఆధారంగా పవన్ పాస్బుక్ ప్రకారం డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి నిల్వను కనుక్కోండి.
i) డిసెంబర్ 31, 2018న నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 6,340
ii) 31, డిసెంబర్ 2018 తో అంతమయ్యే 6 నెలల కాలానికి ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ప వడ్డీ ₹ 160 పాస్బుక్ లో నమోదు చేయటమైనది.
iii) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 30.
iv) జారీ చేసిన చెక్కులు డిసెంబర్ 31, 2018 నాటికి బ్యాంకుకు దాఖలు కానివి ₹ 1,168.
v) బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు డిసెంబర్ 31, 2018 నాటికి వసూలు కానివి ₹ 2,170.
vi) బ్యాంకు వసూలు చేసిన పెట్టుబడులపై వడ్డీ పాస్బుక్లో మాత్రమే క్రెడిట్ చేయబడినది ₹ 1,200.
సాధన.
డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి పవన్ యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 21

ప్రశ్న 6.
క్రింద వివరాల నుంచి మెస్సర్స్ XYZ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ వారి జూన్ 30, 2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
i) నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 1,10,450
ii) జూన్ 20, 2018 నాడు జారీ చేసిన చెక్కులు, ఇంకను చెల్లింపుకు దాఖలు కానివి ₹ 15,000
iii) డిపాజిట్ చేసిన చెక్కులు ఇంకను బ్యాంకులో క్రెడిట్ కానివి ₹ 22,750
iv) బ్యాంకు నేరుగా వసూలు చేసిన బిల్లులు ₹ 47,200
v) ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ పై వడ్డీ పాస్ బుక్ లో మాత్రమే డెబిట్ చేయటమైనది ₹12,115
vi) బ్యాంకు వారు తప్పుగా డెబిట్ చేయబడినది ₹ 2,400
సాధన.
జూన్ 30, 2018 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 22

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 7.
తేది 30-06-2018న మెస్సర్స్ శ్రీనివాసా ఎంటర్ప్రైజెస్ వారి నగదు పుస్తకం ₹ 9,000 క్రెడిట్ నిల్వను చూపుతుంది. పాస్బుక్తో పోల్చగా నిల్వల్లో తేడా ఉన్నట్లు గుర్తించడమైంది. .
క్రింది సమాచారంతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారు చేయండి.
a) శ్రీ వంశీకృష్ణకు ₹ 500 ల చెక్కును జారీచేయగా, ఇంకా ఆ చెక్కు బ్యాంకుకి దాఖలు కాలేదు.
b) వాటాలపై డివిడెండు బ్యాంకు వసూలుచేసి క్రెడిట్ చేసింది. ₹ 1,000 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
c) ₹ 350 విలువగల చెక్కు బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేయగా, జూన్ 30వ తేదీ వరకు బ్యాంకు క్రెడిట్ చేయలేదు.
d) బ్యాంకు చార్జీచేసిన ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ప వడ్డీ ₹ 150 నగదు పుస్తకంలో నమోదు కాలేదు.
e) బాంకు డెబిట్ చేసిన ఇన్సిడెంటల్ చార్జీలు ₹ 100 జూన్ 30వ తేదీ వరకు నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
సాధన.
జూన్ 30, 2013 నాటి మెసర్స్ శ్రీనివాసా ఎంటర్ ప్రైజెస్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 23

ప్రశ్న 8.
క్రింది సమాచారం నుండి మెసర్స్ స్వామినాథన్ & సన్స్ వారి తేది 31-12-2013 నాటి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
a) నగదు పుస్తకం ప్రకారం ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 7,000.
b) నగదు చిట్టా క్రెడిట్ వైపు బ్యాంకు వరుసను ₹ 100 తక్కువగా రాయడమైంది.
c) వచ్చిన చెక్కులు ₹ 1,000 విలువ గలవి బ్యాంకుకి పంపడం జరగలేదు.
d) ₹ 300 విలువ గల చెక్కులు బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేశారు. కాని దీనికి సంబంధిత పద్దును నగదు చిట్టాలో రాయలేదు.
e) మెసర్స్ స్వామినాథన్ & సన్స్ స్థాయి ఉత్తర్వు ప్రకారం బ్యాంకు నేరుగా చెల్లించిన బీమా ప్రీమియం ₹ 500.
f) నగదు చిట్టాలో రెండుసార్లు నమోదు అయిన బాంకు చార్జీలు ₹ 100.
g) 3 400 విలువ గల చెక్కుని బ్యాంకు వాపసు చేసింది. దీనికి నగదు పుస్తకంలో పద్దు రాయలేదు. జారీచేసిన రెండు చెక్కులు ₹ 300 విలువ గలవి. సాంకేతిక కారణంవల్ల చెల్లించలేదు, వాపసు చేయని వీటికి నగదు చిట్టాలో పద్దులేదు.
h) బ్యాంకు నేరుగా వసూలు చేసిన బిల్లులు ₹ 2,000 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
i) డిస్కౌంట్ చేసిన ₹ 4,000 బిల్లు అనాదరణ పొందింది.
j) ₹ 500 విలువ గల వసూలు చెక్కు రెండుసార్లు నగదు చిట్టాలో నమోదు అయింది.
k) బ్యాంకు డెబిట్ చేసిన బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 100 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
సాధన.
31-12-2013 నాటి మెసర్స్ స్వామినాథన్ & సన్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 25

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 9.
తేది 30-11-2013 మెసర్స్ మురళీ సూపర్ మార్కెట్ వారి బ్యాంకు పాస్ బుక్ లో ₹ 17,000 ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వను నగదు చిట్టాతో పోల్చగా వ్యత్యాసం చూపుతోంది. కింది వివరాలతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక తయారుచేయండి.
a) ₹ 5,000 విలువ గల రెండు చెక్కులు బ్యాంకులో డిపాజిట్ చేయగా, అవి డిసెంబర్ 2వ తేదీన క్రెడిట్ అయ్యాయి.
b) ₹ 3,000, ₹ 1,500, ₹ 500 విలువగల మూడు చెక్కులను శ్రీ శంకరయ్య, శ్రీ వెంకటరమణ, శ్రీ సత్యనారాయణకు జారీచేయగా, తేది 30 నవంబరు వరకు చెల్లింపు జరగలేదు.
c) చెక్కులను వసూలు చేయడానికి బ్యాంకు తీసుకున్న బ్యాంకు చార్జీలు ₹ 500 నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
d) మెసర్స్ మాధవి ట్రేడర్స్ నుంచి వచ్చిన ₹ 2,000 విలువ గల చెక్కును నగదు చిట్టాలో రాసి బ్యాంకుకి పంపడం మరచిపోయారు.
e) ₹ 200 విలువ గల వడ్డీని బ్యాంకు క్రెడిట్ చేసినప్పటికీ, ఈ సమాచారం వ్యాపారస్తునికి పంపించలేదు.
f) ₹ 2,000 విలువ గల రెండు చెక్కులను బ్యాంకు డిపాజిట్ చేయగా అనాదరణ పొందాయి. బ్యాంకు వాటిని పాస్బుక్లో డెబిట్ చేసింది. నగదు చిట్టాలో నమోదు కాలేదు.
సాధన.
30 నవంబరు 2013 నాటి మెసర్స్ మురళీ సూపర్ మార్కెట్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టిక:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 26

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 10.
శ్రీవత్స తన బ్యాంకుకు సంబంధించిన వివరాలను దిగువ తెలియపరిచాడు. దాని ప్రకారం మార్చి 31, 2018 నాడు ఔ 6,500 ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ చూపుతుంది మరియు ఈ నిల్వ నగదు పుస్తకం నిల్వతో సరితూగట్లేదు.
i) ₹ 15,000 విలువ గల చెక్కులు బ్యాంకులో జమ చేయటమైనది. కాని ₹ 4,500 విలువ గల చెక్కులు మాత్రమే పాస్బుక్లో క్రెడిట్ చేయటమైనది.
ii) మార్చి నెలలో జారీచేసిన చెక్కులు ₹ 11,000, అందులో ₹ 3,000 విలువ గల చెక్కులపై మార్చి 31, 2018 నాటికి చెల్లింపు జరుగలేదు.
iii) ఖాతా నెంబరు 2 కు సంబంధించి జారీచేసిన చెక్కు ₹ 500 పొరపాటుగా బ్యాంకు ఖాతా నెంబరు 1 కు డెబిట్ చేయటమైనది.
iv) పాస్బుక్లో డెబిట్ చేయబడిన వడ్డీ ₹ 150 మరియు బ్యాంకు చార్జీలు 7:30.
v) ఖాతాదారుని ఆదేశానుసారం బ్యాంకు చెల్లించిన భీమా ప్రీమియమ్ ₹ 100.
పై వివరాలతో బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ తయారు చేయండి.
సాధన.
డిసెంబర్ 31, 2018 నాటి శ్రీవత్స యొక్క బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీ:

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 27

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 6 బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక

ప్రశ్న 11.
డిసెంబర్ 31, 2017 నాటి క్రింది వివరాల ఆధారంగా తెలంగాణ స్టీల్స్ వారి బ్యాంకు నిల్వల సమన్వయ పట్టీని తయారు చేయండి.
i) డిసెంబర్ 31, 2017 నాటి నగదు పుస్తకం ప్రకారం బ్యాంకు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ నిల్వ ₹ 24,590
ii) డిసెంబర్ 26న బ్యాంకు డెబిట్ చేసిన వడ్డీ ₹ 2,787
iii) డిసెంబర్ 31 ముందు జారీ చేసిన చెక్కులు ఇంకను చెల్లింపుకు బ్యాంకుకు దాఖలు కానివి ₹ 6,600
iv) బ్యాంక్ లో నేరుగా జమచేయబడిన రవాణాపై సబ్సిడీ ₹ 4,250
v) బ్యాంక్ లో డిపాజిట్ చేయబడిన డిమాండ్ డ్రాఫ్ట్, డిసెంబర్ 31 వరకు బ్యాంకులో క్రెడిట్ కాలేదు ₹ 1,350
vi) డిసెంబర్ 31, 2017 నాటికి బ్యాంకు వసూలు చేసిన బిల్లులు కాని సంస్థకు ఈ విషయంపై ఎలాంటి సమాచారం లేదు ₹ 8,360
vii) బ్యాంకు వారు సంస్థ ఖాతాలో తప్పుగా డెబిట్ చేసిన మొత్తం ₹ 740.
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 6th Lesson బ్యాంక్ నిల్వల సమన్వయ పట్టిక 28

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 1st Lesson दयालुः दानशीलः नागार्जुनः Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 1st Lesson दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

निबन्धप्रश्नौ (Essay Questions) (వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
दयालोः नागार्जुनस्य दालशीलताम् उपवर्णयत ।
अथवा
प्रश्न 2.
जीवहरः केन उपायेन राज्यमधितस्थौ ? सोदाहरणम् उल्लिखत ।
उत्तर:
प्रश्नोयं पि.वि.काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृतगद्यावलिः इति ग्रन्थात् ‘दयालुः दालशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

The essay दयालुः दानशीलः नागार्जुनः was taken from the संस्कृतगध्यवलि which was written by Sri. P. V. Kane.

Once upon a time, there was lived a king Chirayu. He had a minister Nagaijuna who was very kind, altruistic and full of knowledge. He made a medicine which made Chirayu the king and himself without senility and death. In the past Nagaijuna lost his dearest son at an early age. He was moved by this situation and decided to make elixir to make people death free.

By knowing this king Indra ordered the God of medicine – Aswinidevatas to convey his words. They made nearer to Nagaijuna and conveyed the order to him. After listening Nagaijuna withdraw the work of making elixir. After that Aswinidevatas explained Indra what was happened there.

Mean while the king Chirayu made his son Jeevahara prince. When the prince Jeevahara came to take the bless-ings from his mother Dhanapara, she said, go to the house of Nagaijuna and ask his head. This is the only way for you to become king. Jeevahara decided to make his mother’s words true.

The next day Jeevahara went to Nagaijuna’s home asked him to give his head. By listening his wish Nagaijuna made his neck available to cut. King Chirayu came to stop Nagaijuna from giving his head, but he couldn’t do stop it. After that situation Chirayu felt desolated and tried to kill himself.

While doing this an unknown voice spoke “Dear Chirayu, don’t feel bothered. Your friend Nagaijuna got salvation as Buddha got.” By listening these words he changed his mind, went to forest and got noble place. Jeevahara became king. The sons of Nagarjuna, who didn’t digest the death of his kingdom scattered and killed Jeevahara. Dhanapara also died who couldn’t digest the death of her son.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

‘దయాలుః దానశీలః నాగార్జునః’ అను వ్యాసము సంస్కృత గద్యావళి నుండి గ్రహించబడినది. దీనిని శ్రీ పి.వి. కాణేగారు రచించిరి.

ఒకానొకప్పుడు ‘చిరాయు’ అను రాజుఆరు నివసించుచుండిరి. అతనికి నాగార్జునుడు అను ఒక మంత్రి ఉండిరి. ఆ మంత్రిగారు చాలా దయార్ద్ర హృదయం కలిగినవారు. నిస్వార్థజీవి, పరోపకారి మరియు గొప్ప విజ్ఞాన వంతుడు. తను తయారుచేసిన ఔషధము వలన తాను మరియు చిరాయు రాజుగారు ఇరువురూ వృద్ధాప్యము మరియు మరణము లేకుండా ఉండిరి. గతంలో నాగార్జునుడు తన ప్రియాతిప్రియమైన కుమారుణ్ణి చిన్న వయస్సులోనే పోగొట్టుకొనెను. ఈ సందర్భంలో ప్రజలు చావులేకుండా ఉండాలన్న సంకల్పంతో అమృత ఔషధమును తయారు చేయాలని నిర్ణయించుకొనినారు.

ఇది తెలిసికొనిన ఇంద్రుడు ఔషధ దేవతలు అయిన అశ్వినీ దేవతలకు తన మాటలను నాగార్జునుడికి వినిపించమని ఆజ్ఞాపించెను. వారు ఇంద్రుని మాటలను నాగార్జునుడికి తెలియజేసిరి. ఆ మాటలు విన్న నాగార్జునుడు అమృత ఔషధమును తయారు చేయుట విరమించుకొనెను. దాని తర్వాత అశ్వినీ దేవతలు జరిగినదంతయూ ఇంద్రునికి వివరించిరి.

ఇది ఇలా ఉండగా ‘చిరాయు రాజుగారు తన కుమారుడైన ‘జీవహర’ను . యువరాజుగా నియమించెను. తన తల్లిగారైన ధనపార ఆశీస్సులను పొందుటకు జీవహర తన తల్లివద్దకు వచ్చెను. ఆమె తన కుమారునికి ఈ విధముగా చెప్పెను. “నాయనా నీవు మీ తండ్రిగారు జీవించియున్నంతవరకూ రాజు కాలేవు. ఈ రాజ్యాన్ని పాలించలేవు.” కనుక నీవు నాగార్జునుడి ఇంటికి వెళ్ళి. తన తలను ఇవ్వమని అడగమని చెప్పెను. ఇదొక్కటే నీవు రాజగుటకు మార్గమని చెప్పెను. జీవహర తన తల్లి మాటలను నిజం చేయ నిర్ణయించుకొనెను.

ఆ మరుసటి రోజునే జీవహర నాగార్జునుడి ఇంటికి వెళ్ళి తన తలను తనకిమ్మని కోరెను. అతని కోరిక విన్న నాగార్జునుడు తన తలను నరుకుటకు వీలుగా తన మెడను ఉంచెను. అప్పుడే రాజుగారైన చిరాయు అక్కడికి వచ్చి నాగార్జునుడికి తల ఇవ్వవద్దని చెప్పెను. కానీ అతడినేమీ ఆపలేకపోయెను. తదుపరి చిరాయు ఏకాకిగా భావించి ఆత్మహత్య చేసుకొన ప్రయత్నించెను.

ఆ ప్రయత్నంలో ఉండగా “ప్రియమైన చిరాయు, బాధపడకు, బుద్ధుడు మోక్షమును పొందినట్లుగానే నీ స్నేహితుడు నాగార్జునుడు కూడా మోక్షము పొందెను” అన్న అశరీరవాణి మాటలు వినపడినవి. ఈ మాటలు విన్న చిరాయు రాజు తన మనస్సును మార్చుకుని అడవులకు వెళ్ళి పవిత్ర స్థానము పొందెను. జీవహర రాజయ్యెను. నాగార్జునుడి మరణమును జీర్ణించుకోలేని తన కుమారుడు జీవహర రాజ్యముపై దండెత్తి చెల్లాచెదురు చేసి జీవహరను చంపిరి. ధనపార కూడా తన కుమారుడు జీవహర మరణమును జీర్ణించుకోలేక చనిపోయెను.

“సరైన మంచి పద్ధతిలో నడవని వారికి సరైన మంచి వస్తువులు,
పనులు ఎట్లు సమకూరుతాయి?”

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

लघुसमाधनप्राशन: (Short Answer Questions) (స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
मन्त्री नागार्जुनः कीदृशः, सः मर्त्यानां मृत्युशान्तये किं कर्तुमिच्छति स्म ?
उत्तर:
मन्त्री नागार्जुनः दयालुः, दानशीलः, विज्ञानवान, सः मर्त्यानां मृत्युशान्तये तपोदानप्रभवतः द्रव्यौः अमृतं स्रष्टुम उपचक्रमे ।

प्रश्न 2.
नागार्जुनं प्रति इन्द्रः कौ प्रोषितवान् ? तस्य सन्देशः कः ?
उत्तर:
नागार्जुनं प्रति इन्द्रः अश्विनौ प्रोषितवान् । मर्त्यानां मृत्युशान्तये अमृतं स्रष्टुम उद्युक्तं यदि अस्ति, तस्मात् उपसंहार” इति तस्य सन्देशः ।

प्रश्न 3.
अभिषिक्तं सुतं दृष्ट्वा माता धनपरा किमब्रवीत् ?
उत्तर:
अभिषिक्तं सुतं दृष्ट्वा माता धनपरा “जीवने कदापि राजा न भविष्यसि, तव पिता अमृतं सेवितवान् । अतः त्वं तस्य मन्त्रिणं नागार्जुन प्रति भोजनसमये गत्वा तव शिरः मां यच्छतु इति प्रार्थय” इति अब्रवीत् ।

प्रश्न 4.
शिरच्छेदनसन्दर्भे नागार्जुनः चिरायुं किम् उक्तवान् ?
उत्तर:
शिरच्छेदन सन्दर्भे नागार्जुनः चिरायुं प्रति – “राजन ! न कोऽप्यर्थी मत्तो विमुखो याति । तदिदानीं त्वत्पुत्राया स्वशिरो मया दत्तम्’ इति उक्तवान् ।

एकवाक्यसमाधानप्रश्नाः (One Word Answer Questions) (ఏకవాక్య సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
चिरायु भूपतेः मन्त्री कः ?
उत्तर:
चिरायुः भूपतेः मन्त्री नागार्जुनः ।

प्रश्न 2.
कः राजानम् आत्मानं च विजरौ चिरंजीवितौ अकरोत् ?
उत्तर:
नागार्जुनः राजानम् आत्मानं च विजरौ चिरंजीवितौ अकरोत् ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

प्रश्न 3.
किं त्वं साम्प्रतं प्रजापतिं जेतुमुद्यतः इति क्योः उक्तिः ?
उत्तर:
“किं, त्वं साम्प्रतं प्रजापतिं जेतुमुद्यतः” इति अश्विनी देवतयोः उक्तिः ।

प्रश्न 4.
चिरायुः कं यौवराज्ये अभिषिक्तवान् ?
उत्तर:
चिरायुः जीवहरं स्वतनयं यौवराज्ये अभिषिक्तवान् ।

सन्दर्भवाक्यानि (Annotations) (సందర్భవాక్యాలు)

प्रश्न 1.
मर्त्यानां यृत्युशान्तये तपोदानप्रभावतः द्रव्यौः अमृतं स्रष्टुम् उपचक्रमे।
उत्तर:
परिचयः – वाक्यमिदं पि.वि. काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृत गद्यावलिः – इति ग्रन्थांत् ‘दलायुः दानशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

सन्दर्भ: – मृतं पुत्रं शोचन्तं नागार्जुनः स्वमनसि एवं निश्चितवान ।

अर्थः – मनुष्यणां मरणबाधां अपनेतुं तपसात् लभ्यं द्रव्येण अमृत सृजामि ।

प्रश्न 2.
राज्यलोभः बान्धवस्नेहम् अतिवर्तते ।
उत्तर:
परिचयः – वाक्यमिदं पि.वि. काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृत गद्यावलिः इति ग्रन्थात् ‘दलायुः दानशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

सन्दर्भः – कविः कथायाः ग्राह्यं नीति एवं बोधयति ।

अर्थः- राज्य सम्पदा आकृष्टः मनुष्यः बन्धुवर्गाणां प्रेम अपि न लक्ष्यते ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

प्रश्न 3.
एवंकृते देवमनुष्ययोः को विशेषः भवेत्, जगतः स्थितिः स्थगितो भवेत् ।
उत्तर:
परिचयः वाक्यमिदं पि.वि.काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृत गद्यावलिः इति ग्रन्थांत् ‘दलायुः दानशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

सन्दर्भः मन्त्री नागार्जुनेन कृतं ज्ञात्या इन्द्रः तं प्रति स्वसन्देशं एवं प्रषितवान् ।

अर्थः- यदि त्वया अमृतं साधितं तदा सुराणां मर्त्यानां मध्ये अन्तरं न भवति, अपि च लोकस्य प्रत्यहं कर्म न प्रचलति ।

प्रश्न 4.
आनार्यजुष्टेन पथा प्रवृत्तानां नराणां कुतः शिवं भवेत् ।
उत्तर:
परिचयः – वाक्यमिदं पि.वि. काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृत गद्यावलिः इति ग्रन्थांत् ‘दलायुः दानशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।

सन्दर्भः – कविः कथायाः ग्राह्यं नीति एवं बोधयति ।

अर्थ:- दुष्टमार्गेण गच्छन्तां मानवानां शुभं कथं भवति ।

व्याकरणांशाः (Grammar) (వ్యాకరణము)

सन्धयः

1. सर्वोषधियुत्किज्ञः = सर्व + ओषधियुक्तिज्ञः – वृद्धिसन्धिः
2. एकस्यौषधस्य = एकस्य + औषधस्य – वृद्धिसन्धिः
3. इन्द्रस्याज्ञाम् = इन्द्रस्य + आज्ञाम् – सवर्णदीर्घसन्धिः
4. प्रत्यहम् = प्रति + अहम् – यणादेशसन्धिः
5. कियन्त्यन्यानि = कियन्ति + अन्यानि – यणादेशसन्धिः
6. प्राप्स्यतीति = प्राप्स्यति + इति – सवर्णदीर्घसन्धिः
7. नवाधिकाम् = नव + अधिकाम् – सवर्णदीर्घसन्धिः

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

कठिनशब्दार्थाः

दयालुः = कारुणिकः – दयते ताच्छील्येन इति
विजरौ = जरारहितौ वार्धक्यरहितौ
उपचक्रमे = कर्तुम् आरब्धवान्
चिकीर्षितम् = कर्तुम् इच्छा चिकीर्षा, कर्तुं व्यवसितम्
अबुद्ध्ययत = ज्ञातवान्
अनयः = अधर्मः
मर्त्याणाम् = मनुष्यानाम्, मरणधर्मशीलानाम्
प्राहिणोत् = प्रेषितवान्
विषण्णः = चिन्ताव्याकुलः विषादयुक्तः
अजरामरा = जराशून्या, मृत्युहीना
अभ्यषिञ्चत् = अभिषिक्तवान्
समतीत्य = यापयित्वा
प्रत्यहम् = प्रतिदिनम्
उद्घोषणाम् = उच्चैः कृतं शब्दम्, उच्चैः घृष्टम्, घुष्यत इति
च्छिन्नमूर्ध्नि = खण्डितशिरः
निश्चिकाय = निश्चयं कृतवान्, कृतनिश्चयः अभवत्
अन्येद्युः = अन्यस्मिन् दिने
कृपाणप्रहारेण = खड्गप्रहारेण
नृपात्मजः = नृपस्य पुत्रः
शिरश्चिच्छेद = शिरसः खण्डनमकरोत्
आशिश्राय = अचिरेणैव
आश्रितवान् = अल्पकाले, शीघ्र
निहतः = मरणं प्राप्तवान्

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

संस्कृतभाषाकौशलम्

पञ्चमीविभक्तिं प्रयुज्य वाक्यानि लिखत ।
పంచమీ విభక్తులను ఉపయోగించి వాక్యాలను వ్రాయుము.

प्रश्न 1.
विद्यालयः
एकवचनम् – छात्रः विद्यालयात गृहं आगच्छति ।
द्विवचनम् – छात्रौ विद्यालयाभ्यां गृहम् आगच्छतः ।
बहुवचनम् – छात्राः विद्यालयेभ्यः गृहम् आगच्छन्ति ।

प्रश्न 2.
आश्रमः
एकवचनम् – कविः …………. राजसभां गच्छति ।
द्विवचनम् – कवी ……………… राजसभां गच्छतः ।
बहुवचनम् – कवयः …………….. राजसभां गच्छन्तिः ।
उत्तर:
एकवचनम् – कविः आश्रमात राजसभां गच्छति ।
द्विवचनम् – कवी आश्रमाभ्यां राजसभां गच्छतः ।
बहुवचनम् – कवयः आश्रमेभ्यः राजसभां गच्छन्तिः ।

प्रश्न 3.
वनम्
उत्तर:
एकवचनम् – गुरुः वनात औषधिं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – गुरुः वनाभ्याम् ओषधिं स्वीकुरुतः ।
बहुवचनम् – गुरवः वनेभ्यः ओषधिं स्वीकुर्वन्ति ।

प्रश्न 4.
उपवनम्
एकवचनम् – वधूः …………. पुष्पं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – वध्वौ …………. पुष्पाणि स्वीकृरुतः ।
बहुवचनम् – वध्वः …………… पुष्पाणि स्वीकुर्वन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – वधूः उपवनात् पुष्पं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – वध्वौ उपवनाभ्यां पुष्पाणि स्वीकृरुतः ।
बहुवचनम् – वध्वः उपवनोभ्यः पुष्पाणि स्वीकुर्वन्ति ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

प्रश्न 5.
मुनिः
उत्तर:
एकवचनम् – इन्द्रः मुनेः फलं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – अश्विनिकुमारौ मुनिभ्याम फले स्वीकुरुतः ।
बहुवचनम् – देवताः मुनिभ्यः अस्त्रान् स्वीकुर्वन्ति ।

प्रश्न 6.
कवि:
एकवचनम् – महाराजः …………….. अस्त्रं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – महाराजौ …………….. अस्त्रे स्वीकुरुतः ।
बहुवचनम् – महाराजाः ……………… अस्त्राणि स्वीकुर्वन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – महाराजः कवेः अस्त्रं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – महाराजौ कविभ्यम् अस्त्रे स्वीकुरुतः ।
बहुवचनम् – महाराजाः कविभ्यः अस्त्राणि स्वीकुर्वन्ति ।

प्रश्न 7.
माला
उत्तर:
एकवचनम् – पुष्पं मालायाः पतति ।
द्विवचनम् – पुष्पे मालाभ्याम् पततः ।
बहुवचनम् – पुष्पाणि मालाभ्यः पतन्ति ।

प्रश्न 8.
लता
एकवचनम् – पत्रं …………….. पतति ।
द्विवचनम् – पत्रे ……………… पततः ।
बहुवचनम् – पत्राणि ……………… पतन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – पत्रं लतायाः पतति ।
द्विवचनम् – पत्रे लताभ्याम् पततः ।
बहुवचनम् – पत्राणि लताभ्यः पतन्ति ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

प्रश्न 9.
नदी
उत्तर:
एकवचनम् – वधूः नद्याः जलम् आनयति ।
द्विवचनम् – वध्वौ नदीभ्यम् जलम् आनयतः ।
बहुवचनम् – वध्वः नदीभ्यः जलम् आनयन्ति ।

प्रश्न 10.
वधू
उत्तर:
एकवचनम् – कर्मकरी वध्वाः वेतनं स्वीकरोति ।
द्विवचनम् – भिक्षुकौ वधूभ्यम् भिक्षां स्वीकरूतः ।
बहुवचनम् – भिक्षुकाः वधूभ्यः भिक्षां स्वीकुर्वन्ति ।

प्रश्नवाचकशब्दः कुतः (ఎక్కడ / ఎప్పుడు)

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः 1

आचार्य कुतः कुत्र गच्छति ?

प्रश्न 1.
आचार्यः कुतः विद्यालयं गच्छति ? (गृहम्)
उत्तर:
आचार्यः गृहतः विद्यालयं गच्छति ।

प्रश्न 2.
आचार्यः कुतः ग्रन्थालयं गच्छति ? (विद्यालयः)
उत्तर:
आचार्यः विद्यालयतः ग्रन्थालयं गच्छति ।

प्रश्न 3.
आचार्यः कुतः सभां गच्छति ? (ग्रन्थालयः)
उत्तर:
आचार्यः ग्रन्थालयतः सभां गच्छति ।

प्रश्न 4.
आचार्यः कुतः उपवनं गच्छति ? (सभा)
उत्तर:
आचार्यः सभतः गच्छति ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

प्रश्न 5.
आचार्यः कुतः गृहं गच्छति ? (उपवनम्)
उत्तर:
आचार्यः उपवनतः गृहं गच्छति ।

पुरुतः (ముందు), पुष्ठतः (ప్రక్కన ), दक्षिणतः (కుడివైపు), वामतः (ఎడమవైపు)), उपरि (పైన ), अधः (క్రింద)
TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः 2

उचितैः पदैः उत्तराणि लिखत ।

प्रश्न 1.
देवालयः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
देवालयः गृहस्य पुरतः अस्ति ।

प्रश्न 2.
कार्यालयः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
कार्यालयः गृहस्य दक्षिणतः अस्ति ।

प्रश्न 3.
उपवनम् कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
उपवनम् गृहस्य पृष्ठतः अस्ति ।

प्रश्न 4.
विद्यालयः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
विद्यालयः गृहस्य वामतः अस्ति ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

प्रश्न 5.
काकः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
काकः वृक्षस्य उपरि अस्ति । (वृक्षः उपरि)

प्रश्न 6.
श्रृगालः कुत्र अस्ति ? (वृक्ष अध:)
उत्तर:
श्रृगालः वृक्षस्य अधः अस्ति ।

दयालुः दानशीलः नागार्जुनः Summary in Sanskrit

कविपरिचयः

दयालुः दानशीलः नागार्जुनः इत्ययं पाठ्यांशः पि.वि. काणे पण्डितेन रचितात् संस्कृतगद्यावलिः इति ग्रन्थात् गृहीतः । कथासरित्सागरे वर्णितां कथामिमां पि.वि. काणे पण्डितः गद्यरूपेण अलिखत् । अयं महानुभावः 1880 तमे वर्षे मे मासस्य सप्तमदिनाङ्के स्वजनं लेभे । श्रीमती गङ्गा – श्री वामन बापूजि काणे पुण्यदम्पत्योः पुत्रोऽयं संस्कृत – आंग्ल – मराठी हिन्दी इत्यादिभाषासु निष्णातः आसीत् । अनेन अंगलभाषया रचित: History of Dharmashastra इत्याख्यः ग्रन्थः अत्यन्तं प्रामाणिकः इति विश्वे सर्वत्र विद्वद्भिः घोषितः । अयं नैकेषां संस्कृतग्रन्थांनां कृते आंग्लभाषया व्याख्यानं विरचितवान् । “विद्वान् सर्वत्र पूज्यते’ इति सुभाषितं सत्यमेव । भारतसर्वकारः विद्वांसम् एनं 1953 वर्षात् 1959 पर्यन्तं राज्यसभायाः सदस्यत्वेन न्ययोजयत् ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

सारांश

पूर्वस्मिन् काले चिरायुर्नाम राजा चिरायुनगरं पालयति स्म । तस्य दयालुः दानशीलः विज्ञानवान् नागार्जुनो नाम मन्त्री आसीत् । सः राजानं स्वं च सिद्धरसायनेन ओषधिना विजरौ चिरंजीविनौ च अकरोत् । कदाचित् नागार्जुनस्य पुत्रः बाल्ये एवं मृतिं गतः । तेन दुःखितः सः मर्त्यानां मृत्युशान्तये अमृतं स्रष्टुम् उद्युक्तः अभवत् । किन्तु सृष्टिविरूद्धं कर्म न कर्तव्यमिति इन्द्रस्य सन्देशं श्रुत्वा तस्मात् व्यरमत्! तदनन्तरं राजा चिरायुः स्वपुत्रं जीवहरनामकं यौवराज्ये अभ्याषिञ्चत्। जीवहरस्य माता तम् अवदत् । जीवने कदापि राजा न भविष्यसि तव पिता अमृतं सेवितवान् । अतः त्वं तस्य मान्त्रिणं नागार्जुनं प्रति भोजनसमये गत्वा ” तव शिरः मां यच्छतु” इति प्रार्थय । तदा निस्सन्देहेन सः स्वशिरः छित्वा तुभ्यं ददाति । तद् दृष्ट्वा तव पिता अपि मृतिम् एष्यति । तथैव जीवहर: नागार्जुनम्प्रति गत्वा पृच्छति । नागार्जुनः स्वशिरः तस्मै यच्छति । तद्दृष्ट्वा राजा चिरायुः दुःखितो भवति । आकाशवाण्याः वचनेन नागार्जुनः परमपदं प्राप्त इति श्रुत्वाः, स्वराज्यं पुत्राय जीवहराय दत्त्वा वानप्रस्थाय गच्छति । ततः नागार्जुनस्य सुताः जीवहरं पराजयन्ति । कुमार्गेण प्रवृत्तानां नराणां कृते न कदापि मङ्गलं भवति, अतः सर्वे जनाः सन्मार्गमेवाश्रित्य प्रवर्तेरन् ।

दयालुः दानशीलः नागार्जुनः Summary in English

Introduction

The story “Dayalu daanasheela Nagaijuna” was taken from the “Samskrutha Gadyaavali” which was written by Sri P. V Kane. P. V Kane wrote this story which was explained in Kathasaritsagara. This eminent personality was bom on 7th May 1880 to Sri Vaaman Baapuji Kane and Smt. Ganga. He was proficient in Sanskrit, English, Marathi and Hindi. ’History of Dharmashastra” which was written in English by Sri Kane was praised as the standard book by every poet. He translated many Sanskrit books into English. The saying is true that “Poet is crowned everywhere.” Sri. P. V. Kane was appointed as the Rajya Sabha member from 1953 to 1959 by Indian government.

Summary

Once upon a time, the king “Chirayu” was ruling the Kingdom chirayu. In his kingdom, he had a minister Nagarjuna who was the master of poetry, altruistic and very kind hearted person. The minister made his king and himself without senility and death by his medicine. Nagaijuna was very disappointed when he lost his dearest son at an early age. So, he decided to make people immortal by finding elixir. But, he stepped back by the words of king Indra that one could not do the things which oppose the entire world.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

Later, the king Chirayu made his son Jeevahara prince. Jeevahara’s mother said – “You cannot be the king unless your father dies, because he had elixir. So, you preach the minister Nagaijuna to give his head to you. Then he will definitely give you his head. By that your father will also die”. Jeevahara did as his mom said with this situation, king Chirayu got really upset and left all his wealth and people and went to forest to spend his remaining time. Nagaijuna’s son defeated Jeevahara. No one can be succeeded if they follow the wrong way. So, every one should live by owning the good way.

दयालुः दानशीलः नागार्जुनः Summary in Telugu

కవి పరిచయం

‘‘दयालुः दानशीलः नागार्जुनः” అను కధ సంస్కృత గధ్యావళి నుండి గ్రహించబడినది. దీనిని శ్రీ పి.వి. కాణేగారు రచించిరి. ఈ కథ ‘కథా సరిత్సాగర’లో చెప్పబడియున్నది. ప్రముఖ కవియైన శ్రీ పి.వి. కాణేగారు 1880లో మే 7న వామన బాపూజీ కాణే మరియు శ్రీమతి గంగా దంపతులకు జన్మించిరి. వీరు సంస్కృతము, ఆంగ్లము, మరాఠీ మరియు హిందీ భాషలలో గొప్ప ప్రావీణ్యత కలవారు. ‘ధర్మశాస్త్రచరిత్ర’ History of Dharmashastra అనునది వీరిచే ఆంగ్లంలో రచించబడిన గొప్ప పుస్తకము. ఇది ప్రతి కవికి కూడా ప్రామాణికముగా ఉన్నది. ఆయన ఎన్నో సంస్కృత గ్రంథాలను ఆంగ్లభాషలోకి అనువదించిరి. “కవి అన్నిచోట్ల గౌరవించబడును” అని చెప్పబడిన విషయం నిజం.

శ్రీ పి. వి. కాణేగారు రాజ్యసభ సభ్యునిగా 1953 లో నియమింపబడినారు. ఆయన 1959 వరకు భారతదేశ ప్రభుత్వములో కోనసాగిరి.

సారాంశము

పూర్వకాలంలో ‘చిరాయు’ అను రాజుగారు ‘చిరాయు’ అను రాజ్యాన్ని పరిపాలిస్తూ వున్నారు. ఆ రాజుకు నాగార్జునుడు అను ఒక మంత్రి కలడు. అతడు ఒక గొప్ప కవి, నిస్వార్థపరుడు, పరోపకారి మరియు దయార్ద్ర హృదయం కలవాడు. అతడు తన రాజుగారిని తననూ ఇరువురినీ కూడా ఒక ఔషధంతో వృద్ధాప్యము మరియు మరణము అనేవి లేకుండా చేసెను. నాగార్జునుడు తన ప్రియమైన కుమారుడు చిన్న వయస్సులో మృతి చెందుట వలన చాలా నిరాశ, నిస్పృహ చెందెను.

అందువలన అతడు ప్రజలందరికీ చావు అనేది లేకుండా ఒక ఔషధం కనుగొనాలని అనుకున్నాడు. కాని ప్రపంచానికి (ప్రకృతికి) వ్యతిరేకంగా ఏ పనీ చేయరాదన్న ఇంద్రుని యొక్క మాటలతో వెనుకకు తగ్గాడు. చివరకు రాజుగారు ‘చిరాయు తన కుమారుడు ‘జీవహర’ ను యువరాజుగా ప్రకటించిరి. అప్పుడు జీవహర తల్లి “నీవు మీ నాన్నగారు చనిపోయేంతవరకు రాజు కాలేవు. కారణమేమిటంటే మీ నాన్నగారు అమృత ఔషధాన్ని సేవించియున్నారు.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

అందువలన నీవు “నాగార్జున” మంత్రిగారిని తన తల నీకు ఇవ్వమని ప్రార్థించు, అప్పుడు ఆయన తప్పనిసరిగా నీకు తన తల ఇస్తాడు? అందువలన మీ నాన్నగారు కూడా చనిపోయెదరు” అని చెప్పెను. జీవహర తన తల్లి చెప్పినట్లు చేసెను. ఈ పరిస్థితిలో రాజుగారైన చిరాయు నిరాశ, నిస్పృహతో రాజ్యాన్ని, తన సంపదను, తన ప్రజలను వదలి తన శేష జీవితాన్ని గడుపుటకు అడవికి వెళ్ళిపోయెను. నాగార్జునుని కుమారుడు ‘జీవహర’ను ఓడించెను. చెడు మార్గాన పోయినట్లయితే ఎవ్వరూ గెలుపొందలేరు. కాబట్టి ప్రతి ఒక్కరూ మంచి దారిలోనే నడువవలెను.

अनुवादः (Translation) (అనువాదం)

पुरा चिरायुर्नाम्नि नगरे सर्वसम्पदां केतनं चिरायुर्नाम भूपतिरासीत् । बोधिसत्वांशसम्भवः दयालुः दानशीलः विज्ञानवान् नागार्जुनो नाम तस्य मन्त्री बभूव । सः सर्वोषधियुक्तिज्ञः सिद्धरसायनः तं राजानम् आत्मानं च विजरौ चिरंजीवितौ अकरोत् ।

Once upon a time, there lived a king named “Chirayu”. He had a minister Nagaijuna who resembled Buddha and was very kind, altruistic and full of knowledge. He made a medicine with all herbs which made Chirayu and himself without senility and death.

ఒకానొకప్పుడు ‘చిరాయు’ అను పేరు కలిగిన రాజుగారు ‘ చిరాయు’ అను రాజ్యము నందు నివసించుచుండిరి. రాజుగారికి ‘నాగార్జునుడు’ అను ఒక మంత్రిగారు ఉండిరి. ఆయన బుద్ధుడిని తలపించే దయగలవాడు. నిస్వార్థము, పరోపకారం గలవాడు మరియు గొప్ప జ్ఞానవంతుడు. ఆయన మరియు రాజుగారు ఇరువురూ వృద్ధాప్యము మరియు మృత్యువు లేని ఒక ఔషధమును సృష్టించెను.

कदाचित् तस्य नागार्जुनस्य सर्वेषु पुत्रेषु प्रेष्ठः सुतः बाल्ये एवं पञ्चत्वम् आययौ। शोकसन्तप्तः सः मर्त्यानां मृत्युशान्तये तपोदानप्रभावतः द्रव्यैः अमृतं स्रष्टुम् उपचक्रमे ।

In the past Nagaijuna lost his dearest son at an early age. He was moved by this situation and decided to make elixir by the things he got when doing tapasya to make people death free.

గతంలో నాగార్జునుడు తన ప్రియాతిప్రియమైన కుమారుణ్ణి చిన్న వయస్సులోనే పోగొట్టుకొనెను. ఈ స్థితిలో అతను తపస్సు ద్వారా ప్రజలందరికీ మృత్యువు లేకుండా చేయుటకు ఔషధాన్ని కనిపెట్టాలని నిర్ణయించుకొనినారు.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

शिष्टस्य एकस्यौषधस्य मेलनाय यावदुचितं कालयोगं प्रत्यैक्षत तावदिन्द्रेण सर्व तच्चिकीर्षितम् अबुध्यत । इन्द्रः सुरैः मन्त्रणं कृत्वा अश्विनौ एवमादिशत् । भुवि नागार्जुनम्प्रति गत्वा मद्वचनात् इदं ब्रूतम् । “मन्त्रिणा अपि सता भवता कोऽयम् अनयः कर्तुमारब्धः । किं त्वं साम्प्रतं प्रजापतिं जेतुमुद्यतः । मर्त्याणां कृते अमृतं साधयित्वा तान् अमरान् कर्तुमिच्छसि । एकंकृते देवमनुष्ययोः को विशेषः भवेत्, जगतः स्थितिः स्थगितो भवेत् । तस्मात् एतदमृतसाधनम् उपसंहार । यस्मात् शोकात् एष यद्नस्त्वया क्रियते स तव सुतः स्वर्गे स्थितः ।

King Indra had got to know about this when Nagaijuna was about to finish making elixir. Then king Indra ordered the God of medicine – Aswinidevatas to convey his words to Nagaijuan that, “how can you start doing the wrong thing when you are following the right way as a minister ? Are you trying to win Brahma ? If you are ahead to make elixir, what will be the difference between humans and Gods ? The world will stop by your action. So, please withdraw what you are doing. The thing behind your work is your son and your son is safe in heaven.”

నాగార్జునుడు అమృత ఔషధమును కనుగొన్నట్లు తెలిసికొనిన ఇంద్రుడు ఔషధ దేవతలైన అశ్వినీ దేవతలకు తన ఈ మాటలను నాగార్జునకు వినిపించవలసినదిగా ఆజ్ఞాపించెను. అవి ఏమనగా “మీరు మంచి మంత్రిగా ఎలా తప్పుడు నిర్ణయాలను పాటిస్తారు? మీరు బ్రహ్మను గెలవాలని అనుకుంటున్నారా? మీరు అమృత ఔషధాన్ని తయారుచేసినట్లయితే మానవులకు, దేవతలకు తేడా ఏముంటుంది ? ప్రపంచం అంతా మీ పనివల్ల ఆగిపోతుంది. కాబట్టి దయచేసి మీరు చేసే పనిని విరమించండి. మీ పనికి వెనుక మీ కుమారుడు కారణమై ఉన్నాడు. అతడు స్వర్గంలో సురక్షితంగా ఉన్నాడు”.

एवं सन्दिश्य शक्रः अश्विनौ प्राहिणोत् । तौ भुवं समागत्य नागार्जुनात् पूजां लब्ध्वा तस्मै शक्रसन्देशम् ऊचतुः ।

God of medicine – Aswini devatas conveyed what was said by Indra.

ఔషధ దేవతలైన అశ్వినీ దేవతలు ఇంద్రుడు చెప్పిన మాటలను నాగార్జునునికి తెలియజేశారు.

ततो नागार्जुनो विषण्णस्सन् अचिन्तयत् । इन्द्रवाक्यं न करोमि चेत् शप्तो भविष्यामि ममायं यत्नः सृष्टिविरुद्धोऽपि भवतीति विचार्य, मम पुत्रोऽपि स्वसुकृतैः पवित्रां गतिं प्राप्त इति विदित्या नागार्जुनः अश्विनौ प्रत्येवम् अब्रवीत् । “इन्द्रस्याज्ञाम् अनुष्ठाय अमृतक्रियाम् उपसंहरामि । युवां यदि नागमिष्यतं ताहिं पञ्चानामृते सिद्धे पृथिवी मया अजरामरा कृता अभविष्यदिति । एवमुक्त्वा अश्विनोः समक्षमेव नागार्जुनो धरण्यां सिद्धप्रायममृतं निचखान । ततो अश्विनौ तम आपृच्छ्य शक्रं गत्वा तस्मै कृतं कार्यमाचख्यतुः ।

Nagaijuna also felt sorry for what he did and thought “If I cross the words of Indra, I will definitely be in trouble by curse of Indra. And my son is also in the heaven for the good things he did.” So, he said to Aswinidevatas, I withdraw what I am doing by following the order of Indra. If you hadn’t come, this earth would be full of people who are without senility and death.” After saying this, Nagarjuna buried the elixir which is about to exist. Aswinidevatas explained Indra what was happened there.

నాగార్జునుడు కూడా తాను చేసిన పనికి క్షమాపణ తెలియజేసుకొనెను. తను ఈ విధంగా ఆలోచించెను. “నేను ఒకవేళ ఇంద్రుని మాటలు ఉల్లంఘించి నట్లయితే నేను తప్పనిసరిగా ఇంద్రుని శాపాలచేత కష్టాలు పాలై ఉండేవాడిని. నా కుమారుడు కూడా తన మంచి పనులచే స్వర్గంలో ఉన్నాడు”. అందువలన నాగార్జునుడు అశ్వినీ దేవతలతో “నేను ఇంద్రుడు చెప్పినట్లు నా పనిని విరమించుకున్నాను. మీరు ఈ భూమిపైకి రాకపోయినట్లయితే ఈ భూమి మీది ప్రజలందరూ వృద్ధాప్యము మరియు మృత్యువు లేకుండా ఉండి ఉండేవారు” అని చెప్పెను. ఈ విధంగా చెప్పిన పిమ్మట నాగార్జునుడు తను తయారు చేసిన అమృత దివ్య ఔషధమును ఒక గుంట త్రవ్వి పాతిపెట్టెను. జరిగినదంతయూ అశ్వినీదేవతలు ఇంద్రునకు తెలియజేసిరి.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

राजा चिरायुः पुत्रं जीवहरं नाम यौवराज्ये अभ्यषिञ्चत् । अभिषिक्तं तं प्रणामार्थम् उपागतं सुतं हृष्टं दृष्ट्वा तन्माता धनपरा नाम अब्रवीत्। ” आयुष्मन्, यौवराज्यं प्राप्य किं मृषा हृष्यसि । तव पितुः पुत्रा बहवो युवराजपदं प्राप्य मृता न च केनापि राज्यं प्राप्तम् । नागार्जुनेन राज्ञे रसायनं दत्तं येन अधुना अष्टौ शतं च वर्षाणि समतीत्यापि स जीवति । कियन्त्यन्यानि वर्षाणि प्राप्स्यतीति को जानाति । यदि राज्ये तेऽर्थस्तर्हि कुरुष्वेममुपायम् । मन्त्री नागार्जुनो विहिताह्निक आहारसमये प्रत्यहमिमाम् उद्घोषणां करोति कोऽर्थी किं प्रार्थयत इति । स्वशिरो मे प्रयच्छेति तं गत्वा तत्काले ब्रूहि । सत्यवाचि च्छिन्नमूर्ध्नि तस्मिन्मृते नृपस्तच्छोकात् पञ्चतां यायाद्वनं गत्वा समाश्रयेत्। ततस्त्वं राज्यं प्राप्स्यसि नान्य उपयोऽत्र अस्तीति’ । मातुर्वचः श्रुत्वा तथा इत्युक्त्वा तस्या वचनं कर्तुं स निश्चिकाय । कष्टं बत राज्यलोभो बान्धवरनेहमतिवर्तते ।

The king Chirayu made his son Jeevahara prince. When the prince Jeevahara came to take the blessings from mother Dhanapara, she said with happiness, “Long live my son” I lose many sons after being prince. But they are unable to get the kingdom. It has been 800 years since your father is alive by having the medicine which is given by Nagaijuna. And we don’t know how long he will continue to live. If you want to rule the kingdom, follow my plan. Everyday afternoon, at the time of lunch, Nagaijuna fulfils everybody’s wish. At that time, you ask Nagaijuna to give his head to you. By his commitment to truthfulness, he fulfills your wish. With this, your father feels desolate and goes to forest to spend rest of his time. Then you will get the kingdom.” After listening to his mother’s words, Jeevahara decided to make his mother’s words true.
“How desperate the thought of being king. It destroys the relations.”

రాజుగారైన చిరాయు తన కుమారుడు జీవహరను యువరాజుని చేసెను. జీవహర తన తల్లి ‘ధనపార’ ఆశీస్సులను పొందుటకు వచ్చినప్పుడు తన తల్లి సంతోషంతో “చిరకాలం జీవించు నాయనా! నేను చాలామంది కుమారులను యువరాజు పదవి పొందిన తరువాత పోగొట్టుకున్నాను కానీ వారెవ్వరూ రాజ్యాన్ని పొందలేకపోయారు. నాగార్జునుడి చేత ఇవ్వబడిన అమృత ఔషధంతో “ఇప్పటికీ మీ నాన్నగారు 800 (ఎనిమిది వందల) సంవత్సరాలు జీవించి యున్నారు. ఇంకా ఎంత కాలం జీవించి ఉంటారో మనకు తెలియదు. నీవు ఈ రాజ్యాన్ని పాలించాలనుకుంటే నా ప్రణాళిక పాటించు. ప్రతిరోజు మధ్యాహ్నం భోజన సమయంలో నాగార్జునుడు అందరి కోర్కెలను తీరుస్తాడు. ఆ సమయంలో నీవు నాగార్జునుడి తలను నీకు ఇవ్వమని అడుగు. తన నిజాయితీ కారణంగా తనతల నీకు ఇస్తాడు. దీనితో దిక్కుతోచని స్థితిలో మీ నాన్నగారు తన శేషజీవితాన్ని గడపడానికి అడవులకు వెళ్ళిపోతారు. అప్పుడు నీవు రాజ్యాన్ని పొందుతావు.” అని చెప్పెను. ‘తన తల్లి మాటలు విన్న జీవహర వాటిని నిజం చేయాలని నిర్ణయించుకొనెను. “రాజు కావాలనే అసాధ్యమైన ఆలోచన బంధాలను చెడగొడుతుంది.”

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

अन्येद्युः जीवहरो भोजनवेलायां नागार्जुनस्य गृहं गत्वा कः कि याचत इति वदन्तं मन्त्रिणं मूर्धानमयाचत । वत्स, आश्चर्यमेतत् मम शिरसा किं करोषि एष मासास्थिकेशसङ्घः क्व उपयुज्यते, तथापि यघनेन तवार्थस्तार्हि च्छित्वा शिरो गृहण” इत्युकत्वां नागार्जुनः तस्मैशिरोधरामुपानयत् ।

The very next day, Jeevahara went to Nagaijuna’s home at lunch. There Jeevahara asked Nagaijuna to give his head. Nagaijuna said ‘Your wishing quite different. What do you do with my head ? It is made of bones, flesh and hair. Still you feel my head is useful take it by cutting and made his neck available to cut.

ఆ మరుసటి రోజే జీవహర నాగార్జునుని ఇంటికి మధ్యాహ్న భోజన సమయాన వెళ్ళెను. అక్కడ జీవహర నాగార్జునుడిని తన తల ఇవ్వమని అడిగెను. అప్పుడు నాగార్జునుడు “నీ కోరిక చాలా విచిత్రముగానున్నది. నా తలతో నీవేమి చేస్తావు? ఇది ఎముకలతో, మాంసంతో, జుట్టుతో ఉన్నది. ఇంకా నీకు నా తల ఉపయోగకరమని అనిపిస్తే తల నరికి తీసుకో” అని తన తలను నరకడానికి వీలుగా మెడను పైకెత్తెను.

रसायनदृढायां शिरोधरायां चिरं प्रहरतो राजसूनोः बहवः खड्गाः खण्डशः कृताः । एतद् बुद्धवा चिरायुः नृपतिः आगत्य शिरोदानात् नागार्जुनं यदा न्यवारयत् तदा स महात्मा अब्रवीत् । “नृपते जातिस्मरो अहम्, नवाधिकां नवतिं जन्मानि स्वशिरो मया दत्तम् । शिरोदानाय इदं मे शततमं जन्म तस्मान्मा स्म वोचः किञ्चित् । न कोऽप्यर्थी मत्तो विमुखो याति । तदिदानी त्वत्पुत्राय स्वशिरो ददामि । त्वन्मुखालोकनायैव विलम्ब एष कृतो मयेति’ ।

His neck which was made with different medicine made every sword into pieces. After knowing the situation, king Chirayu came to stop Nagarjuna from giving his head. Nagarjuna gently replied, “My lord, I know what about mine, I have given my head in my past 99 births. This is the 100th birth. So, I don’t care of giving my head. I can’t send people with empty hands if they come to me. And now, I’m giving my head to your son only. I have waited just to see you.”

వివిధ ఔషధాల చేత తయారు చేయబడిన తన తలను తాకిన ప్రతి కత్తి ముక్కలు ముక్కలుగా విరిగిపోయినది. ఈ స్థితి తెలుసుకున్న రాజుగారైన చిరాయు అక్కడకు వచ్చి నాగార్జునుడు అతని తలను తన కుమారునికి ఇవ్వడాన్ని ఆపెను. అప్పుడు నాగార్జునుడు శాంతంగా “ప్రభూ! నా గురించి నాకు బాగా తెలుసు. నేను నా తలను గతంలో 99 (తొంబది తొమ్మిది) జన్మల్లో ఇచ్చితిని. ఇది 100వ (వందవ జన్మ. అందువలన నా తల ఇవ్వడంలో నాకు జాగ్రత్తపడవలసిన విషయం ఏమీ లేదు. నేను నావద్దకు వచ్చిన వారిని ఒట్టి చేతులతో పంపను. ఇప్పుడు కూడా నీ కుమారునకు నా తలను ఇస్తున్నాను. నేను మిమ్మల్ని చూడడానికి ఆగితిని” అని చెప్పెను.

एवमुक्त्वा नृपतिमाश्लिष्य कोषतश्चूर्णमादाय तेन राजपुत्रस्य कुपाणं व्यलिपत् । कृपाणप्रहारेण नृपात्मजो नागार्जुनस्य शिरश्चिच्छेद ।

After consoling king Chirayu, Nagaijuna brought a powder and applied that to prince’s sword. Jeevahara made Nagaijuna into two pieces by cutting his head.

చిరాయు రాజును కలిసిన తర్వాత నాగార్జునుడు పొడి తీసుకుని యువరాజు జీవహర కత్తికి వ్రాసెను. అప్పుడు జీవహర నాగార్జునుని తలను నరికివేసెను. తల శరీరాన్ని రెండు భాగాలు చేస్తూ వేరుపడినది.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

प्राणत्यागोन्मुखे नृपे गगनादशरीरिणी वागुदचरत् । “राजन्, अकार्य मा कृथा एष ते सखा नागार्जुनोऽशोच्यः संवृत्तो यतोऽयमपुनर्जन्मा बुद्धसमां गतिं प्राप्त इति ।”

King Chirayu felt desolated and tried to kill himself. At this time, an unknown voice spoke, “Dear Chirayu ! don’t feel bothered. Your friend Nagarjuna got salvation as Buddha got.

రాజుగారైన చిరాయు ఏకాకిగా భావించి ఆత్మహత్యకు ప్రయత్నించెను. ఆ సమయంలో తెలియని (అశరీరవాణి) గొంతుకనుండి “ప్రియమైన చిరాయు, బాధపడకు, నీ స్నేహితుడు నాగార్జునుడు బుద్ధుని వలె మోక్షాన్ని పొందెను.” అన్న మాటలు వినిపించెను.

एतच्छ्रुत्वा स चिरायुर्नृपो मरणव्यवसायाद्धिरम्य शुचा राज्य त्यक्त्वा वनमाशिश्राय । तपसा परमां गतिं च प्राप । तत्पुत्रो जीवहरो राज्यमधितस्थौ । तथापि पितुर्वधं स्मरद्भिः नागार्जुनसुतैः अचिरेणैव राज्यभेदं विधाय स निहतः । तच्छोकात् तस्य मातुर्धनपराया हृदयमस्फुटत् ।

अनार्यजुष्टेन पथा प्रवृत्तानां नराणां कुतः शिवं भवेत् ।

After listening this, king Chirayu left his wealth, family and went to forest and got noble place. Jeevahara became king. The sons of Nagaijuna, who couldn’t digest the death of his father, made the kingdom scattered and killed Jeevahara. Jeevahara’s mother | Dhanapara also died who couldn’t digest the death of her son.

“How the noble things come to the people who don’t follow the noble way.”

ఈ మాటలు విన్న చిరాయు మహారాజుగారు ఆయన సంపదను, కుటుంబాన్ని వదిలి అడవికి వెళ్ళెను. జీవహర రాజయ్యెను. తన తండ్రి మరణమును జీర్ణించుకోలేని నాగార్జునుడి కుమారుడు రాజ్యాన్ని ముట్టడించి చెల్లాచెదురు చేసి జీవహరను సంహరించెను జీవహర తల్లియైన ధనపార కూడా తన కుమారుని మరణాన్ని జీర్ణించుకోలేక చనిపోయెను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Chapter 1 दयालुः दानशीलः नागार्जुनः

“సరైన మంచి పద్ధతిలో నడవని వారికి
సరైన మంచి వస్తువులు, పనులు ఎట్లు సమకూరుతాయి?”

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 6th Poem मातृगीतम् Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 6th Poem मातृगीतम्

लघुसमाधनप्राशन: (Short Answer Questions) (స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
मनसः रसायनानि कानि ?
उत्तर:
अम्बायाः मधुराणि दृशः हि मनसः रसायनानि ।

प्रश्न 2.
मन्दः अपि किम् अध्यैषि ?
उत्तर:
मन्दः अपि गीर्वाणवाण्याः त्रिचतुः पदानि अध्यैषि ।

प्रश्न 3.
कस्य जिह्वा धन्या ?
उत्तर:
यस्य जननी भक्त्या संबोधने संसक्ता सा जिह्वा धन्या ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

प्रश्न 4.
स्तुतिपाठकानां बलं कुत्र विद्यते ?
उत्तर:
यत्र राजकपक्षशक्तिः, वृत्तपत्रे प्रचारेः च भवति तत्र स्तुतिपाठकानां बलं विद्यते ।

एकवाक्यसमाधानप्रश्नाः (One Word Answer Questions) (ఏకవాక్య సమాధాన ప్రశ్నలు)

प्रश्न 1.
का स्वल्पे जीवितकाले अनल्पं पुण्यमार्जितवती ?
उत्तर:
जननी स्वल्पे जीवितकाले अनल्पं पुण्यमार्जितवती ।

प्रश्न 2.
अद्यापि ग्रामे कस्याः सुगुणकीर्तनं विदधते ?
उत्तर:
अद्यापि ग्रामे जनन्याः (मातुः ) सुगुणकीर्तनं विदधते ।

प्रश्न 3.
प्राणिनां परं सुखदा का ?
उत्तर:
प्राणिनां परं सुखदा जननी ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

प्रश्न 4.
सकलदेशे कस्य प्रचारः भवतु इति कविः वदति ?
उत्तर:
सकलदेशे संस्कृतस्य प्रचारः भवतु इति कविः वदति ।

व्याकरणांशाः (Grammar) (వ్యాకరణము)

सन्धय :

1. वृथैव = वृथा + एंव – वृद्धिसन्धिः
2. नैवाचरित = नैव + आचरित – सवर्णदीर्घसन्धिः
3. यथेच्छम् = यथा + इच्छम् – गुणसन्धिः
4. चर्चत्यहो = चर्चति + अहो – यणादेशसन्धिः
5. पुण्य + आर्जने = पुण्यार्जने – सवर्णदीर्घसन्धिः

कठिनशब्दार्था :

1. सुरवाचि = देववाण्याम्
2. फलमनर्घम् = अमूल्यं फलम्
3. धृतिमेत्य = धैर्यं प्राप्य
4. पुण्यदे = पुण्यप्रदात्रि
5. सुखदा = सुखं ददाति इति
6. निर्व्याजकृपा = निष्कलङ्कदया
7. कृतवद्यिाः = विद्यार्जनं कृतवान् जनः
8. अवाप्तजीविकः = प्राप्तजीविकः
9. आढ्यम् = विशिष्टम्
10. दन्दह्यमावहृदयम् = पौनःपुन्येन दह्यमानं हृदयम्
11. पीयूषम् = अमृतम्
12. अज्ञम् = न जानातीति (मूर्खम् )
13. गुआ = शुष्कदशायां गुञ्जतीति (आन्ध्रभाषायां गुरुविन्द इति कथ्यते)
14. स्वाधस्स्थम् = स्वस्य अधस्स्थम्
15. द्वेष्टि = द्वेषं करोति

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

संस्कृतभाषाकौशलम्

द्वितीयाविभक्तिं प्रयुज्य वाक्यानि लिखत ।
(ద్వితీయ విభక్తిని ఉపయోగించి వాక్యాలను వ్రాయుము.)

1. एकवचनम् – छात्रः विद्यालयं (विद्यालयः) गच्छति ।
द्विवचनम् – बालकः हस्तौं प्रक्षालयति ।
बहुवचनम् – शिष्याः आचार्यान (आचार्याः) वन्दते ।

प्रश्न 2.
एकवचनम् – कवि : ……………………. (श्लोकः) लिखति ।
द्विवचनम् – बन्धु : …………….. (पादौ) प्रक्षालयति ।
बहुवचनम् – बालिका : ……………….. (गुरवः) सेवन्ते ।
उत्तर:
एकवचनम् – कवि : श्लोकं ( श्लोकः) लिखति ।
द्विवचनम् – बन्धुः पादौ ( पादौ ) प्रक्षालयति ।
बहुवचनम् – बालिकाः गुरुन (गुरवः) सेवन्ते ।

प्रश्न 3.
एकवचनम् – गुरुः ……………….. (रामायणम्) पठति ।
द्विवचनम् – रामः ……………… (पितरौ) पश्यति ।
बहुवचनम् – वध्वः ………….. (बन्धवः) पश्यन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – गुरुः रामायणम् (रामायणम्) पठति ।
द्विवचनम् – रामः पितरौ (पितरौ ) पश्यति ।
बहुवचनम् – वध्वः बन्धून (बन्धवः) पश्यन्ति ।

प्रश्न 4.
एकवचनम् – धाता ……………….. (वेदः) श्रृणोति ।
द्विवचनम् – बालिके ……………… (गुरु) वन्दते ।
बहुवचनम् – गाव: ………………… (वनानि) गच्छन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – धाता वेदं (वेदः) श्रृणोति ।
द्विवचनम् – बालिके गुरु (गुरु) वन्दते ।
बहुवचनम् – गावः वनानि (वनम्) गच्छन्ति ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

प्रश्न 5.
एकवचनम् – बालिका ………………… (हरिकथा) कथयति ।
द्विवचनम् – वधूः …………….. (बन्धु) वन्दते ।
बहुवचनम् – गोपालकाः ……………. ( गावः ) सेवन्ते ।
उत्तर:
एकवचनम् – बालिका हरिकथां (हरिकथा ) कथयति ।
द्विवचनम् – वधूः बन्धू (बन्धु) वन्दते ।
बहुवचनम् – गोपालकाः गाः (गावः) सेवन्ते ।

प्रश्न 6.
एकवचनम् – जननी …………………. (फलरसः) पिबति ।
द्विवचनम् – वानरः ……………….. (फले) खादति ।
बहुवचनम् – ऋषयः ……………….. (पुराणानि) श्रुण्वन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – जननी फलरसं (फलरसः) पिबति ।
द्विवचनम् – वानरः फले (फले) खादति ।
बहुवचनम् – ऋषयः पुराणानि (पुराणानि) श्रुण्वन्ति ।

प्रश्न 7.
एकवचनम् – वधूः ……………… (वर) पश्यति ।
द्विवचनम् – जननी ……………… (कथे) कथयति ।
बहुवचनम् – कृषकाः …………….. ( क्षेत्राणि) गच्छन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – वधूः वरं (वर) पश्यति ।
द्विवचनम् – जननी कथे (कथे) कथयति ।
बहुवचनम् – कृषकाः क्षेत्राणि (क्षेत्राणि) गच्छन्ति ।

प्रश्न 8·
एकवचनम् – वृद्धः ………………. (फलम्) खादति ।
द्विवचनम् – कृषकः ……………… (गावौ) सेवते ।
बहुवचनम् – छात्राः ……………… (कथाः) श्रृण्वन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – वृद्धः फलम् (फलम्) खादति ।
द्विवचनम् – कृषकः गावौ (गावौ ) सेवते ।
बहुवचनम् – छात्राः कथाः (कथाः) श्रृण्वन्ति ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

प्रश्न 9.
एकवचनम् – पुत्रः …………………. (जनकः) सेवते ।
द्विवचनम् – बालिके ……………….. (पुष्पे) पश्यतः ।
बहुवचनम् – वध्वः ………………. (स्तोत्राणि) पठन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – पुत्रः जनकं (जनकः) सेवते ।
द्विवचनम् – बालिके पुष्पे (पुष्पे) पश्यतः ।
बहुवचनम् – वध्वः स्तोत्राणि (स्तोत्राणि) पठन्ति ।

प्रश्न 10.
एकवचनम् – शिष्य ………………. (शिक्षिका) वन्दते ।
द्विवचनम् – ऋषयः …………….. (वने) गच्छन्ति ।
बहुवचनम् – पुरुषा ……………… (श्लोकाः) लिखन्ति ।
उत्तर:
एकवचनम् – शिष्य शिक्षिकां (शिक्षिका) वन्दते ।
द्विवचनम् – ऋषयः वने (वने) गच्छन्ति ।
बहुवचनम् – पुरुषा श्लोकाः (श्लोकाः ) लिखन्ति ।

‘च’ (and) कारस्य प्रयोग :

रामायणं महाभारतं भगवद्गीतां च॒ पठति ।
अन्नं सूपं व्यञ्जनं दधि खादति ।

बालकः विद्यालयं ग्रन्थालयं देवालयं गच्छति
दुग्धं फलरसं कषायं पिबति ।
सेवां पूजाकार्यं करोति ।

‘च’ कारं प्रयुज्य उदाहरणवाक्यानुसारं उत्तरं लिखत ।
उदा. बालकः कि पठति ?
रामायणं महाभारतं भगवद्गीतां च पठति ।

प्रश्न 1.
बालकः किं खादति ? ………………… खादति ।
उत्तर:
अन्नं सूपं व्यञ्जनं च खादति ।

प्रश्न 2.
बालकः कुत्र गच्छति ? ………………. गच्छति ।
उत्तर:
विद्यालयं ग्रन्थालयं देवालयं च गच्छति ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

प्रश्न 3.
बालकः किं पिबति ? …………………. पिबति ।
उत्तर:
दुग्धं फलरसं कषायं च पिबति ।

प्रश्न 4.
बालकः किं करोति ? ……………… करोति ।
उत्तर:
सेवां पूजाकार्यं च करोति ।

प्रश्नवाचक शब्दः – ‘कथम्’ – how
कोष्ठस्यैः पदैः उत्तरं लिखत ।
शीघ्रम (Fast) (వేగంగా) × मन्दम् (slowly) (నెమ్మదిగా)
उच्चै (loudly) (అరవడం) × नीचैः (low) (చిన్నగా)

प्रश्न 1.
वरः कथं गच्छति ? ……………………. । (शीघ्रम)
उत्तर:
वरः शीघ्रं गच्छति ।

प्रश्न 2.
वधूः कथं गच्छति ? ……………………….. (मन्दम्)
उत्तर:
वधूः मन्दम् गच्छति ।

प्रश्न 3.
व्याघ्रः कथं धावति ? ……………………. । (शीघ्रम्)
उत्तर:
व्याघ्रः शीघ्रम धावति ।

प्रश्न 4.
गजः कथं चलति ? ………………….. । (मन्दम्)
उत्तर:
गजः मन्दम चलति ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

प्रश्न 5.
कविः पद्यं कथं गायति ? ……………………… । (उच्चैः)
उत्तर:
कविः पद्यं उच्चैः गायति ।

प्रश्न 6.
सीता कथं वदति ? ………………………….. । (नीचैः)
उत्तर:
सीता नीचैः वदति ।

प्रश्न 7.
गुरुः वेदं कथं पठति ? ……………………….. । (उच्चैः)
उत्तर:
गुरुः वेदं उच्चैः पठति ।

प्रश्न 8.
घटोत्कचः कथं हसति ? ………………….. । (उच्चैः)
उत्तर:
घटोत्कचः उच्चैः हसति ।

प्रश्न 9.
वधूः कथं कथयति ? ………………… । (नीचैः)
उत्तर:
वधूः नीचैः कथयति ।

भावः (Substance) (తాత్పర్యము)

1. व्यासवाल्मीकि भवभूति कालदास –
बाणभासादि – कविवरान् मनसिकृत्य ।
लिखति चापलचोदितो मातृगीत- मम्ब !
सुरवाचि श्रीहरिस्ते कृपाऽस्तु ॥

Substance : I Srihari, while offering my salutations to the great poets Vyasa, Valmiki, Bhavabhooti, kalidasa, Banabhatta, Bhasa, with’ the goddess’ blessings I am going to write this book Mathrugeetham.

తాత్పర్యము : వ్యాసుడు, వాల్మీకి, భవభూతి, కాళిదాసు, భాణభట్టు, భాణుడు మొదలైన శ్రేష్ఠులైన కవులకు నమస్కరించి చాపల్యముచే ప్రోత్సహించబడిన వాడినై మాతృగీతము అను పుస్తకమును కవినైన శ్రీహరి అను నేను రచించబూనుచున్నాను. నీ దయ నాపై ఉండుగాక.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

2. यस्या वचांसि मधुराणि परं सुधाया
यस्या दृशश्च मनसो हि रसायनानि ।
या चैव दैवमिह पूज्यतमं तयाऽद्य
मात्रा तु जीवितगती रहिता वृथैव ॥

Substance : The person whose words are as sweet as the divine nectar (Amrutam), whose looks are delicious fluids to one’s mind, who is as great as god and one’s life who doesn’t have such mother is waste.

తాత్పర్యము : ఎవరి మాటలు అమృతము కంటే తియ్యనైనవో, ఎవరి చూపులు మనస్సునకు మధురమైన పానీయములో, ఏ తల్లి పూజింపదగిన ఉత్తమమైన దైవమో అటువంటి తల్లి లేని బ్రతుకు వ్యర్థము.

3. स्वल्पे जीवितकालेऽ
नल्पं खलु पुण्यमार्जितवती त्वम् ।
तस्यैव फलममर्च
ह्यनुभवति जननि ! जनोऽविशिष्टोऽयम् ॥

Substance : O mother, you’ve achieved great punya in a very less lifetime. The punya you’ve earned is the only reason we are able to enjoy the good results in the world.

తాత్పర్యము : తల్లీ నీవు కొద్దిపాటి జీవిత కాలములోనే చాలా గొప్ప పుణ్యరాశిని సంపాదించుకొన్నావు. నీవు సంపాదించిన ఆ పుణ్యముతోనే భూలోకములో మిగిలి ఉన్న మంచి ఫలితములను అనుభవించుచున్నాము.

4. अथवा मम शान्तिदायकं
तव रूपं हृदये स्मरन् सदा ।
धृतिमेत्य तु यापयाम्यहं
कथमप्यम्ब ! कृपावशेन तें ॥

Substance: With you in our mind we are able to attain peace to our hearts and live courageously.

తాత్పర్యము : నీ యొక్క రూపమును మనస్సులో తలచుకొనుచు శాంతిని పొందుచున్నాము. ధైర్యముతో జీవించగలుగుచున్నాము.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

5. तव चरणसरोजे पुण्यदे भक्तियुक्त्या
न च जननि ! पवित्रे सेवितुं भाग्यमस्ति ।
अपि तु मम तदीयध्यान एवास्तु नित्यं
मन इह परिलग्नं शान्तिसन्धानदक्षे ||

Substance: We got a chance to serve your blissful feet. Hence we hope that we will have that chance to pray and serve your feet forever.

తాత్పర్యము : పుణ్యరూపములైన నీ పాదములను పవిత్రములైన మిమ్మల్ని. సేవించుటకు మాకు అదృష్టము కలిగినది. కనుక ఆ పాదములను ధ్యానిం చుకొను అదృష్టము మాకెల్లప్పుడును కలుగచేయవలసినది.

6. जननी खलु प्राणिनां परं
सुखदा ! नैव समा तया क्वचित् ।
अत एव हि सा महीयसी
त्रिदिवादम्ब ! गरीयसी माता ॥

Substance : To all the beings, only mother can provide such great happiness. There is no one in the world to equal her. Presence of mother is the only reason that makes earth a better place than heaven.

తాత్పర్యము : సమస్త ప్రాణులకును తల్లి మాత్రమే గొప్ప సుఖమును కలిగించును. ఆమెకు సమానమైనవారు ప్రపంచములో లేరు. తల్లి ఉండుట చేతనే భూమి స్వర్గము కంటే గొప్పదైనది.

7. अध्यैषि मन्दोऽपि कयाञ्चिदम्ब
गीर्वाणवाण्यास्त्रिचतुष्पदानि ।
इत्यस्य हेतुर्महतां गुरुणां
तवापि निर्व्याजकृपैव केवलम् ॥

Substance: Only due to my mother’s benignity, I was blessed by my teachers and was able to learn few words in Sanskrit.

తాత్పర్యము : తల్లి యొక్క అనుగ్రహము చేతనే గురువుల యొక్క అనుగ్రహము పొంది, నేను సంస్కృత భాషలోని మూడు, నాలుగు పదములైనను నేర్చు కొనగలిగినాను.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

8. यस्य तु जिह्वा भक्त्या
जननी सम्बोधने च संसक्ता ।
सा खलु जिह्वा धन्या
रसमा लोलुपाः परा मातः ॥

Substance: Whosever tongue is excited to speak about mother and address her, is the only one blessed.

తాత్పర్యము : ఎవ్వరి నాలుక తల్లిని సంబోధించుటయందు ఆసక్తి కలిగి యుండునో ‘వారి నాలుక మాత్రమే ధన్యమైనది.

9. अद्यापि ते सुगुणकीर्तनमस्मदीय-
ग्रामे जना विदधते गुणपक्षपातात् ।
त्वद्गौरवेण वयमप्यभिमानभाज-
स्तेषां परं तव गुणातिशयः प्रशस्यः ||

Substance: Even now, our villagers praise your qualities and virtues. Due to the respect by praising good people like you, we are also feeling proud.

తాత్పర్యము : ఇప్పటికినీ నీ యొక్క సద్గుణములను పొగడుటలోనే మన పల్లె యందలి జనులు అభిమానము చూపుచున్నారు. నీ పేరు వలన మేము -కూడా మన ఊరి జనులకు అభిమాన పాత్రులమైనాము.

10. कृतविद्यः समवाप्तजीविको
यदिहाहं सुखजीवनं करोमि ।
अयि मातः ! सुकृतं त्वया कृतं
परमं चाढ्यममुष्य कारणम् ||

Substance : O mother! Your good deeds (punya) is the only reason that I was able to complete my studies, to earn a living and to live.

తాత్పర్యము : ఓ తల్లీ ! నేను నీ దయవల్లనే చదువు పూర్తిచేసి బ్రతుకుతెరువు పొంది నేను బ్రతుకుచున్నాననగా నీవు చేసిన గొప్ప పుణ్యమే దీనికి కారణము.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

11. अम्बेति मातरिति भो जननीति भक्त्या |
नित्यं प्रयत्तिभरितो भवतीं यथेच्छम् ।
सम्बोद्धुमद्य करुणामयि ! नास्ति भाग्यं
मातर्विधिर्मयि परं च दयाविहीनः ॥

Substance : Being able to call u Amba! Mata! Janani, and whatever I wish to call you when I think of you makes me the luckiest. But God wasn’t kind to me.

తాత్పర్యము : అంబా ! మాతా ! జననీ మొదలైన పదములతో నిన్ను తలచుచూ నా ఇష్టప్రకారము పిలిచి శరణుకోరుట కంటే నాకు మరియొక అదృష్టము లేదు. కాని దైవము నాపై దయచూపలేదు.

12. अधीतं यत्किञ्चिज्जननि ! तव भोः सत्करुणया
पदं चापि प्राप्तं किमपि सुखवजीवनकरम् ।
सतां वात्सल्यस्याप्यभवमिह पात्रं गुणवतां
तथापीदं जन्माऽफलमगुणि ते प्रेमरहितम् ॥

Substance : I got education and a job to live happily. And I’m also loved by some good people. But I feel my life isn’t fruitful as I was not able to experience your unconditional love.

తాత్పర్యము : నాకు కొంత చదువు వచ్చినది. సుఖముగా జీవితం గడుపుటకు అవసరమైన ఉద్యోగం కూడా దొరికినది. సజ్జనుల ప్రేమకు కూడా పాత్రడును అయినాను. కాని నీ ప్రేమను పూర్తిగా పొందలేకపోయినందున జన్మ సఫలం కాలేదని భావించుచున్నాను.”

13. संस्कारमुख्यसुगुणान्वित शालिनी त्वं
विद्यावती नहि परं न च लोप एषः ।
विद्याफलं त्वयि तु भाति महान विवेकः
कार्यं विना भवति कारणमत्र चित्रम् ||

Substance: Dear mother! As you have dignity, character and other main qualities, being uneducated was never your fault. Education is the reason for wisdom. But without the reason, you having the wisdom astonishes me.

తాత్పర్యము : తల్లీ ! నీవు సంస్కారము మొదలైన ప్రధాన గుణములు కలిగి ఉన్నదానివగుటచే చదువు లేకపోవుట నీకెప్పటికినీ లోపము కాదు. చదువు వివేకమునకు కారణమైనది. కాని కారణము లేకనే కార్యమైన వివేకము నాయందు ఉండుట మిక్కిలి ఆశ్చర్యము కలిగించును.

14. सन्त्यज्य हे जननि ! कुत्र गतासि बालं
दीनं च मातृविरहेण सुदुस्सहेन ।
दन्दह्यमानहृदयं तव मां कुमारं
निस्संश्रयं विदधती दशवर्षकल्पम् ॥

Substance : I, not even being ten years old, having nowhere to go, saddened at my heart due to your absence, O mother ? Where did you go leaving me in that situation !

తాత్పర్యము : పదేండ్లనను నిండని వాడును, వేరొక ఆశ్రయము లేనివాడును, హృదయమున బాధపడుచున్నవాడును తల్లి లేకపోవుటచే మిక్కిలి బాధపడుచున్న దీనుడైన నన్ను వదిలి నీవెక్కడికి పోయితివి తల్లీ !

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

15. इच्छा नास्ति धनार्जने मम परा भोगेषु वा चञ्चले-
स्वास्था नास्ति यशस्यपि च मे चिन्ता प्रभुत्वेऽस्थिरे ।
सर्वं चैतदनन्तदुर्भरमहादुःखैकमूलं ततो
नित्यज्ञानसमार्जनेऽम्ब भवताल्लग्ग्रा मतिर्मे सदा ॥

Substance: I don’t have any desire on riches or luxuries, that are earthly or fame or power that is varying. All these are the reasons for endless pain. Hence I hope my mind is always on the quest for knowledge every day.

తాత్పర్యము : నాకు ధనము సంపాదించుటయందు కాని, చంచలమైన సుఖముల పైన కాని, కీర్తిపై గాని అస్థిరమైన అధికారముపై గాని ఆశలేదు. ఇవన్నియు అంతులేని, భరించలేని దుఃఖమునకు కారణమగుచున్నవి. కనుక నిత్యమును జ్ఞానమును సంపాదించుకొనుటయందే నా మనస్సు నిలిచి ఉండుగాక !

16. सत्कार्यं करणीयं
वचनीयं मृदु हितं च वाक्यं सत् ।
अभ्यसनीया शान्ति-
दूरीकरणीय एव कोपगुणः ||

Substance: Good deeds should be done, Good and kind words should be spoken, peace should be practiced, anger should be left.

తాత్పర్యము : మంచి పని చేయవలెను. మృదువుగాను, హితమును కలిగించు మాటలను పలుకవలెను. శాంతిని అలవరచుకొనవలెను. కోపమును దూరము చేసుకొనవలెను.

17. अनुकम्पा दीनजने
गुरुजनसेवा च सततकरणीया ।
इति ते जीवितसरणे-
र्ज्ञातोऽम्ब ! मया तु जीवने सारः ॥

Substance : Weak people should be treated kindly, Teachers and preceptors should always be served, I got to know all these things from your life style. This is the essence of life.

తాత్పర్యము : దీనులపై దయ చూపవలెను. గురువులను ఎప్పుడునూ సేవించ వలెను అను విషయములు నీ జీవన సరళిని చూచిన తర్వాత నాకు తెలిసినవి. ఇదియే జీవన సారం.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

18. प्रेमाख्यं पीयूषं
सन्तत्यै जननि ! भूरि वर्षन्त्या ।
कोटित्रयमपि दैवं
तुल्यं तद्भवति मातृदेव्या किम् ? ||

Substance : Can all the god and goddesses equal you, O mother, who are showering your children with divine nectar (amrutha) called love.

తాత్పర్యము : నీ సంతానముపై ప్రేమ అను పేరు గల అమృతమును వర్షించుచున్న నీకు (మాతృదేవతకు) ముక్కోటి దేవతలైనను సమానము కాగలరా ?

19. तव दिव्यपदारविन्दयो
रयि मातः ! परिपूतयोः ।
नतमस्तकमेव भक्तितो
न च भाग्यं मम सेवने चिरम् ॥

Substance : I didn’t have the luck to have a lot of time to serve and rest near your blissful feet.

తాత్పర్యము : దివ్యమైన, పవిత్రమైన నీ పాదములపై శిరసు వంచి నమస్కరించు అదృష్టము నాకు ఎక్కువ కాలము లేకపోయినది.

20. ज्ञानार्जने भवतु मेऽम्ब ! मतिः स्थिरा च
पादस्मृतौ तव सदा सरतान्मतिर्मे ।
पुण्यार्जने च महिते लगतान्मनो मे
सश्चिन्तने च हृदयं भवतात्सुलग्नम् ॥

Substance : Mother! My mind should always be stable! My thoughts should always be on serving your blissful feet! My mind should be eager to do good deeds always! And my heart should be fixed upon only good things and deeds!

తాత్పర్యము : తల్లీ ! నా బుద్ధి జ్ఞానార్జనము నందు స్థిరమై ఉండుగాక ! నా ఆలోచన నీ పాద స్మరణ పైననే నిలుచుగాక ! మనస్సు వుణ్యమును నంపాదించుట పై ఆసక్తి కలిగియుండుగాక ! హృదయము మంచి విషయమును గూర్చి ఆలోచిం చుటయందే లగ్నమై ఉండుగాక

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

21. गीर्वाणभाषेति पदानभिज्ञम्
आभाष्यनध्याप्य तु रामशब्दात् ।
मां धन्यमातन्वत ये कृपालवः
तान्नित्यमम्ब ! प्रणते गुरुनहम् ॥

Substance: I salute to my teachers who taught me everything from Rama Sabda to the end of Mahabhashya when I had no idea about anything in Sanskrit.

తాత్పర్యము : సంస్కృత భాష ఉన్నదని ఆ పదము కూడా తెలయని నాకు దయతో రామ శబ్దము నుండి మహాభాష్యము చివరివరకు పాఠము చెప్పిన గురువులకు నమస్కరించుచున్నాను.

22. यावत् प्रोज्झितभोजन-
पत्रेषु बुभुक्षितैः पुलाकानि ।
मृग्यन्ते दीनजनै-
स्तावन्न जननि ! पुरोगतो देशः ॥

Substance : In India there are poor peSple who Search for food through the waste baskets and used plates. With such poverty India will not develop.

తాత్పర్యము : భారతదేశములో ఎంగిలాకులలో పారవేసిన గోధుమ రొట్టెలను ఆకలితో ఉన్నవారు వెతుక్కొని తినుచున్నారో అట్టివారు ఉన్నంత వరకు దేశము అభివృద్ధి పొందదు.

23. शीतातपवर्षादीन्
सहमानो बाधया परं दीनः ।
यावत् पथितलवास-
स्तावान्न पुरोगतो देशः ||

Substance : As far as people live on roads refraining heat, cold and rain, India will not develop.

తాత్పర్యము : చలి, ఎండ, వర్షము తట్టుకొనుచు రోడ్లపై, వీధులలో నిద్రించుచు ఉన్నవారు ఉన్నంత వరకు ఈ దేశమునకు అభివృద్ధి కలుగదు.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

24. तनुमाच्छादयितुं वै
वासो याक्तु न लभते मनुजः ।
दीनः करुणापात्रं
तावन्न जननि ! पुरोगतो देशः ॥

Substance: This country will not develop until all the humans can’t earn to cover and protect themselves with clothes.

తాత్పర్యము : నిండుగా శరీరమును కప్పుకొనుటకు తగిన వస్త్రమును ఎప్పటివరకు మనుష్యుడు సంపాదించుకొనలేడో అంతవరకు దేశమునకు అభివృద్ధి కలుగదు.

25. जानाति नैवाम्ब ! दरिद्रतां पुन –
दारिद्र्यनिर्मूलनमेव भाषते ।
करोति नैवाम्ब ! च लोकसेवां
लोकाधिपत्यं तु समीहते जनः ॥

Substance: Mother! All those people who know nothing about poverty are just saying words about poverty alleviation. They are doing no service and are just hoping for power on all the citizens.

తాత్పర్యము : అమ్మా దారిద్ర్యము అంటే తెలియనివారు దారిద్ర్యము నిర్మూలించాలని మాటలు మాత్రమే చెప్పుచున్నారు. ఏమాత్రమును ప్రజాసేవ చేయక ప్రజలపై అధికారమును కోరుకొనుచున్నారు.

26. क्षुधातुरे नैव दयां करोति
मुष्टिप्रमाणं न ददाति पिण्डम् |
समर्पयत्यम्ब ! तु दैवपेट्यां
सहस्ररुप्याणि धनी विचित्रम् ॥

Substance: They don’t feed hungry; they don’t even donate a handful of rice to the needy but those rich people fill the Hundis with thousands of rupees. Isn’t this surprising ?

తాత్పర్యము : ఆకలిగొన్న వారిపై దయచూపరు. పిడికెడు అన్నపు ముద్దకూడా వారికి పెట్టరు. కాని డబ్బున్నవారు వేలకొలది ధనమును హుండీలలో, వేయుచున్నారు. ఇది ఆశ్చర్యము కదా !

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

27. वेदीषु चोद्धुष्यति साम्यवादं
सुवाक् सदैवाम्ब ! तु मुक्तकण्ठम् ।
परन्तु नैवाचरति स्ववाक्यं
परोपदेशे खलु पण्डिताः समे ॥

Substance : Everyone gets on to the stage and speaks about equality and fraternity and they themselves don’t follow it. But while preaching to others everyone is a scholar!

తాత్పర్యము : అందరూ ఉపన్యాస వేదికలెక్కి సామ్యవాదమును గూర్చి పెద్దగా మాట్లాడుదురుగాని తాము చెప్పిన దానిని ఎవ్వరు తామే ఆచరింపరు. ఇతరులకు చెప్పటంలో మాత్రం అందరూ పండితులే.

28. अज्ञं विज्ञं कुरुते
विज्ञं चीप्यज्ञमेव पदवी सा ।
धर्ममधर्मं कुरुते
चाधर्मं धर्ममम्ब ! लोकेऽस्मिन् ॥

Substance : Power can make a fool important and a scholar. Similarly, in today’s world that power can make the right (dharma), wrong (dharma) and can make the wrong dharma) into right dharma).

తాత్పర్యము : అధికారము మూర్ఖుని పండితుని చేస్తుంది. అలాగే ఈ లోకంలో అధికారం ధర్మాన్ని అధర్మంగాను, అధర్మాన్ని ధర్మంగాను మార్చి వేయగలదు.

29. स्तुतिपाठकानां बलमस्ति येषां
येषां पुना राजकपक्षशक्तिः ।
येषां प्रचारः खलु वृत्तपत्रे
त एव विद्वांस इहाऽधुवाऽम्ब ! ॥

Substance : Those who have the support of people who applaud for anything under false pretenses, those who have the support of political parties, who can publicize in their own-newspapers are the scholars in the present day world.

తాత్పర్యము : ఎవ్వరికి పొగడ్తలు చేయువారి బలమున్నదో, రాజకీయ పక్షాలతో పరిచయం ఉంటుందో, వార్తాపత్రికలలో ప్రచారం చేసుకోగలరో వారే ఈ కాలంలో పండితులు.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

30. सर्वोऽपि हि परदोषान्
प्रकटयति न पश्यति स्वदोषान् ।
गुआ न हि जानीते
स्वाधस्स्थं जननि ! मलिनमङ्गं वै ॥

Substance : Just like the ‘guruvinda’ seed that doesn’t know about the black on its bottom, all those people who point at others mistakes don’t know their own mistakes.

తాత్పర్యము : గురువింద గింజకు తన క్రింది భాగంలో ఉండే నలుపు గురించి తెలయనట్లే ఇతరుల దోషాలను గురించి చెప్పే వారెవ్వరికీ తమలోని దోషం గురించి తెలియదు.

31. अभ्यस्यते नैव हि देववाणी
नाधीयते वाङ्मयमम्ब ! तस्याः ।
नो चिन्त्यतेऽस्या विविधोपयोगो
निर्हेतु तां द्वेष्टि च हेतु दी ॥

Substance: A hethuvaadi doesn’t learn Sanskrit, doesn’t study its literature, doesn’t think of its uses but without any reason hates Sanskrit.

తాత్పర్యము : హేతువాది సంస్కృత భాషను నేర్చుకోడు. దానిలో ఉండే సాహిత్యం చదువడు. ఉపయోగాల గురించి ఆలోచించడు. కాని కారణం లేకుండానే సంస్కృత భాషను నిందిస్తాడు.

32. भवतु सकलदेशे संस्कृतस्य प्रचारः
पुनरपि सुरवाणी यातु पीर्वं महत्त्वम् ।
सकलमनुजकण्ठैर्घुष्यतां देववाणी
जगति भवतु मान्यं संस्कृतं मातृदेशे ॥

Substance : In all the countries a campaign shouiu ue hern for popularizing Sanskrit. Sanskrit rauage should obtain its past glory. Everyone should speak SansKrit. In our country and in the whole world Sanskrit should be given the status of Divine language.

తాత్పర్యము : అన్ని దేశాలలో సంస్కృతానికి ప్రచారం కలగాలి. సంస్కృత భాషకు పూర్వవైభవం రావాలి. సంస్కృత భాష అందరి గొంతులలో పలకాలి. మన దేశంలోను, ప్రపంచంలోను సంస్కృతానికి పూజ్యస్థానం కలగాలి.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

33. कश्चिच्छ्रमं नैव करोति लोके
तथापि सौख्यं लभते नितान्तम्
सदैव चान्यः कुरुते परिश्रमं
तथापि मातर्लभते न सौख्यम् ॥।

Substance: A person might not know anything bout hardships and lead his whole life with happiness and sophistication. Whereas another might have to work hard always and end up with no happiness at all.

తాత్పర్యము : ఒకడు లోకంలో కష్టమంటే ఏమిటో తెలయనివాడు ఉంటాడు.’ వాడికి అన్ని సుఖాలు కలుగుతాయి. మరొకడు ఎప్పుడూ కష్టపడుతూనే ఉంటాడు. కాని ఎప్పటికీ సుఖాన్ని పొందలేడు.

34. ग्रामं न पश्यति न गच्छति तं कदापि
नैवात्र तिष्ठति कदापि जनैः सहाम्ब ! ।
तेभ्यो न साधु विदधाति च कर्म किञ्चित्
चर्चत्यहो सदसि तत्प्रगतिं तु चित्रम् ॥

Substance : None of the leaders, saw a village or went to a village or spoke with villagers. They might not have done anything that is useful to a village. But these leaders enter an assembly and speak about the development and welfare of such villages all the time ! How bizarre!

తాత్పర్యము : ఏ’ నాయకుడూ పల్లెను చూడడు. అక్కడికి వెళ్ళడు, అక్కడి జనులను కలసి మాట్లాడడు. గ్రామానికి ఉపయోగపడే పని చేయడు. కాని సభల్లో ఎప్పుడూ గ్రామాభివృద్ధి గురించి చర్చిస్తాడు. ఇది ఎంతో విచిత్రం కదా !

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

35. स्वदेशवेषं तु धरन्ति नैव
स्वदेशभाषां तु वदन्ति नैव ।
स्वसम्प्रदायांस्तु चरन्ति नैव
तथापि वेदीषु वदन्ति संस्कृतिम् ॥

Substance : He doesn’t wear the clothes that are traditional or cultured (Indian) He doesn’t know anything about our
country’s ethnicity or language but he speaks about our country’s culture. How strange!

తాత్పర్యము : మన దేశానికి అనుకూలమైన వేషాన్ని ధరించడు. దేశ భాష సంప్రదాయములు తెలియవు. కాని దేశ సంస్కృతిని గురించి మాట్లాడుతాడు. ఇది చాలా ఆశ్చర్యము కదా !

कविपरिचयः
मातृगीतं नाम पाठ्यभागोऽयं महामहोपाध्याय आचार्य रव्वा – श्रीहरि – पण्डितेन रचितात् मातृगीतम इति काव्यात् इति काव्यात् गृहीतः । अयं महानुभावः श्रीमती वेङ्कटनरसम्मा – श्रीनरसय्य इत्याख्ययोः पुण्यदम्पत्योः सुतः । तेलङ्गणा – राज्ये नलगोंड – जिल्लायां वलिगोडाख्य – जनपदसमीपस्थ – वेलुवर्ति – ग्रामः एतेषां जन्मस्थलमस्ति | 1943 तमे वर्षे सेप्टेम्बर्-मासस्य सप्तमतिनाङ्कः महोदयस्यास्य जन्मतिथिः ।

संस्कृते, तेलुगुभाषायां च कृतभूरिपरिश्रमः आचार्य रव्वा श्रीहरिपण्डितः उस्मानिया – विश्वविद्यालये, भग्यनगरस्थ – केन्द्रीयविश्वविद्यालये च प्राचार्यत्वं निरुह्य 2001 तमे वर्षे आन्ध्रप्रदेशे स्थितस्य कुप्पं द्रविडविश्वविद्यालयस्य उपकुलपतित्वम् अध्यगच्छत् । ततश्च तिरुमलतिरुपतिदेवस्थानीय – ग्रन्थमुद्रापणविभागस्य प्रधानसम्पाद कपदवीं निरवहत् । अयं सि ना रे महाभागस्य ‘प्रपञ्चपदी, झाबुवा – महाभागस्य ‘फिरदौसी’, ‘वेमनशतकम्’, शेषप्पकवेः ‘नरसिंहशतकम्’ इत्यादि प्रसिद्धनि काव्यानि संस्कृतेन अनुदितवान् । आबाल्यात् व्याकरणशास्त्रे कृतधीरयं विद्वान् कीशिकासहित – पाणिनीय – अष्टाध्याय्याः तेलुगुभाषया व्याख्यानं व्यरचयत् ।

Introduction
This poem is taken from the book Mathrugeetham written by Mahamahopadhyaya Prof. Rawa Srihari. He is bom to the blessed couple Smt. Venkata Narasamma and Sri Narasayya Veluvarthi, a village near Valigoda in Nalgonda district in Telangana is his birth place. He is bom on 7-9-1943. He worked as professor in Osmania University, Central University of Hyderabad and in 2001 was Telangana appointed as Vice chancellor of Kuppam Dravida University in Andhra Pradesh.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

After that he worked as Chief Editor in publishing division of Tirumala Tirupad Devasthanam. He translated C.N. Reddy’s ’Prapancha padulu’, Jashuva’s ‘Phirdausi’, Vemana Sathakam, Seshappa’s ‘Narasimha Sathakam’ and many other great telugu books into Sanskrit. Prof. Srihari being a scholar in grammar, authored the commentary of Kasikasahita-panineeya Ashtadhyayi in telugu.

కవి పరిచయం
‘మాతృగీతం’ అనే ఈ పాఠ్యభాగము మహామహోపాధ్యాయుడైన ఆచార్య రవ్వా శ్రీహరి గారిచేత రచించబడిన “మాతృగీతం” అనే పుస్తకము నుండి గ్రహించబడినది. ఈయన శ్రీమతి వేంకట నరసమ్మ, శ్రీ నరసయ్య అనే పేరు కలిగిన పుణ్యదంపతుల కుమారుడు. తెలంగాణా రాజ్యమునందు నల్గొండ జిల్లాలో వలిగోడు అనే పల్లె సమీపమునందున్న వేలువర్తి అనే పేరుగల గ్రామము వీరి జన్మస్థలము 7-9-1943 వ సంవత్సరములో ఈయన జన్మించిరి.

సంస్కృత, తెలుగు భాషలయందు గొప్ప పరిశ్రమ చేసిన ఈయన ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయ మందు, భాగ్యనగరములో ఉన్న కేంద్రీయ విశ్వ విద్యాలయమందు ఉపన్యాసకులుగా పనిచేసి 2001 వ సంవత్సరంలో ఆంధ్రప్రదేశ్లో ఉన్న కుప్పం ద్రవిడ విశ్వవిద్యాలయము యొక్క ఉపకులపతి పదవిని పొందెను. తరువాత తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానములోని గ్రంథముద్రణ విభాగమునకు ప్రధాన సంపాదక పదవిని నిర్వహించెను.

ఈయన సి.నా.రె గారి ప్రపంచ పదులు, జాషువాగారి పిరదౌసి, వేమన శతకము, శేషప్ప కవి గారి నరసింహ శతకము మొదలైన ప్రసిద్ధ గ్రంథములను సంస్కృతము లోనికి అనువదించిరి. చిన్నతనము నుండి వ్యాకరణ శాస్త్రము నందు సమర్థులైన ఈ పండితుడు కాశికా సహిత పాణిని అష్టాధ్యాయినికి తెలుగు భాషలో వ్యాఖ్యానమును రచించెను.

मातृगीतम् Summary in Sanskrit

“मातृदेवो भव” इति श्रुतिवाक्यम् अतुसृत्य स्वमातुः भारतमातुश्च वैशिष्ट्यं आधुनिकलोकाय ज्ञापयितुं आचार्य रव्वा-श्रीहरिमहाभागः मातृगीतं कालिदासादि- नाम काव्यम् अरचयत् । प्रारम्भे व्यास – वाल्मीकि कविवरेण्यान् प्रणम्य, सः स्वमातुः अनुरागं वर्णयन् मातृसमा सुखदा क्वचित् न दृश्यते, सा तु त्रिदिवादपि गरीयसी इति प्रस्तौति । यत्किञ्चित् अधीतम्, समाजे यच्चं पदं प्राप्तम् तत्सर्वं मातुः पुण्येनैवेति मातरम्प्रति, स्वविनयं प्रकटीकरोति । “सत्कार्यं करणीयम्, मृदु हितं च वक्तव्यम् शान्तिः अभ्यसनीया, कोपः दूरीकरणीयः” इति वदन् यदि सर्वेऽपि जनाः एतदतुसरन्ति तर्हि मातृदेशस्यौन्नत्यं वर्धत इति अभि । लोके दरिद्रतां दृष्ट्वा अनुकम्पन्ते किन्तु न किमपि यच्छन्ति धनायकाः, ते यथा परोपकाररताः भवन्ति तथा तान् परिवर्तय हे अम्ब ‘ इतेि प्रर्थयति । अपि च अयं संस्कृतस्य प्राचीनवैभवम् आनेतुं भवतु सकलदेशे संस्कृतस्य प्रचारः, पुनरपि सुरवाणी यातु पूर्वं महत्वम्’ इति अम्बां प्रार्थयति ।

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

मातृगीतम् Summary in English

Following the Vedic sentence “Mathrudevo Bhava”, Prof. Rawa Srihari wrote this poem (kavya) ‘Mathrugeetham’ to bring Mother’s and India’s greatness and glory to everyone’s notice. Firstly, starting off with saluting the great poets like Vyasa, Valmiki and Kalidasa, he described his mother’s love. He started praising her saying that there is no one in this world, who can equal a mother and that she is the greatest among all the three worlds.

He showed his respect towards mother saying that to obtain any position in this world, it is mother’s good deeds (punya) that make it possible. He felt that by everyone following “Do good deeds, speak good, be peaceful and leave anguish” the respect towards the country increases. Some people are saddened seeing the poverty in the world. But what are these bad leaders’ desires? When will they turn into good humans? He prayed his mother to bring a change in them. He also hoped for a campaign for Sanskrit language so that it retains its past glory as Divine language.

मातृगीतम् Summary in Telugu

“మాతృదేవో భవ” అను వేద వాక్యమును అనుసరించి తన తల్లి యొక్క భారతదేశము యొక్క గొప్పతనమును ఆధునిక ప్రపంచమునకు తెలియ జేయుటకు ఆచార్య రవ్వా శ్రీహరిగారు మాతృగీతమ్ అనుపేరు గల కావ్యమును రచించెను. మొదట వ్యాసుడు, వాల్మీకి, కాళిదాసు మొదలగు కవులకు నమస్కరించి ఆయన తన తల్లి ప్రేమను వర్ణిస్తూ తల్లితో సమానమైన వారు మరియొకరు ఉండరు.

ఆమె మూడు లోకములలోకెల్ల గొప్పది అని స్తోత్రము చేసెను. ఏదైన నేర్చుకొనుటకు, సమాజములో ఏదైనా పదవిని పొందుటకు ఆమె పుణ్యమే కారణమని తల్లి యందు తన వినయమును ప్రకటించెను. “మంచి పనిచేయుము, మంచిగా మాట్లాడుము, శాంతిని నేర్చుకొనుము, కొపమును దూరము చేయుము” అని చెప్పి, దీనిని అందరూ ఆచరించినట్లైతే మాతృదేశ గౌరవము పెరుగును అని అభిప్రాయపడెను. లోకములోని దారిద్ర్యమును చూసి కొందరు బాధపడతారు. కాని ఈ చెడ్డ.

TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material Poem 6 मातृगीतम्

నాయకులు ఏమి కోరుచున్నారు ? వారు ఎప్పుడు పరోపకారులుగా కాగలరో ? వారిని ఆ విధముగా మార్చుము అని అమ్మను ప్రార్థించుచున్నాడు. ఇంతేకాకుండా సంస్కృత భాషకు ఇంతకు ముందు ఉన్న వైభవమును తీసుకొని వచ్చుటకు అన్ని దేశములలో సంస్కృత భాషా ప్రచారము జరిగి మరల దేవ భాష అయిన సంస్కృతము పూర్వవైభవమును పొందుగాక ! అని తల్లిని ప్రార్థించుచున్నాడు.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 1st Lesson బుక్ కీపింగ్ Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 1st Lesson బుక్ కీపింగ్

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
వ్యవహారం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. వ్యవహారాలు అనేవి వ్యాపారంలో జరిగే కార్యకలాపాలు. ఇవి ద్రవ్యం కాని, వస్తువులు కాని, సేవలు కాని, ఇద్దరు వ్యక్తుల మధ్య లేదా ఖాతాల మధ్య జరిగే విలువ మార్పిడికి సంబంధించినవి.
  2. ఉదా : వస్తువుల కొనుగోలు, అమ్మకాలు, బ్యాంకు నుంచి ఋణం, జీతాలు చెల్లింపు, అద్దె చెల్లింపు, వచ్చిన కమీషన్.
  3. వ్యవహారాలు రెండు రకాలు. అవి నగదు వ్యవహారాలు, అరువు వ్యవహారాలు. ప్రతి వ్యవహారం వ్యాపార ఆర్థిక స్థితి గతులపై ప్రభావం చూపుతుంది.

ప్రశ్న 2.
బుక్ కీపింగ్ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. సంస్థ ఆర్థిక వ్యాపార వ్యవహారములను ఒక నిర్దిష్టమైన క్రమపద్ధతిలో కాలానుక్రమముగా వ్రాసే ప్రక్రియను బుక్ కీపింగ్ అంటారు. ద్రవ్య సంబంధమైన వ్యాపార వ్యవహారాలు మాత్రమే గణకశాస్త్రము రికార్డు చేస్తుంది. అన్ని వ్యాపార వ్యవహారాలకు సంబంధించిన శాశ్వతమైన రికార్డును రూపొందించడానికి బుక్ కీపింగ్ తోడ్పడుతుంది.
  2. R.N. కార్టర్ బుక్ కీపింగ్ను ఈ క్రింది విధముగా నిర్వచించారు.
    “ద్రవ్య లేదా ద్రవ్యముతో సమానమైన వ్యాపార వ్యవహారములను శాస్త్రీయ పద్ధతిలో వ్యాపారసంస్థ వ్రాసే ప్రక్రియ లేదా కళనే బుక్ కీపింగ్ అంటారు.”

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 3.
అకౌంటింగ్ను నిర్వచించండి.
జవాబు.

  1. రికార్డు చేసిన వ్యవహారాలను సంక్షిప్తపరచి, వర్గీకరణ చేసి, ఫలితాలను నివేదించటాన్ని అకౌంటింగ్ అనవచ్చు. వ్యాపార నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి వ్యక్తులకు ఈ ఆర్థిక సమాచారము, నివేదికలు ఎంతో ఉపయోగపడతాయి.
  2. అమెరికన్ అకౌంటింగ్ అసోసియేషన్ వారి నిర్వచనము ప్రకారము అకౌంటింగ్ అంటే “ఆర్థిక సమాచారాన్ని ఉపయోగించి నిర్ణయాలు తీసుకునే వ్యక్తులకు కావలసిన సమాచారాన్ని గుర్తించి, కొలిచి తెలియజేసే ప్రక్రియ”.
  3. అమెరికన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సర్టిఫైడ్ పబ్లిక్ అకౌంటెంట్స్ సంస్థ అకౌంటింగ్ను ఈ విధంగా నిర్వచించినది “పూర్తిగా గాని, కొంతమేరకు గాని ఆర్థిక సంబంధమున్న వ్యవహారాలను శాస్త్రీయ పద్ధతిలో నమోదు చేసి, వర్గీకరించి, సంక్షిప్తపరచి, వ్యాపార నిర్వాహకులకు, యజమానులకు వాటి ఫలితాలను వివరించే కళే గణకశాస్త్రము”.

ప్రశ్న 4.
అకౌంటింగ్ వలయం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
1. అకౌంటింగ్ వలయం అనేది వ్యాపార వ్యవహారములు నమోదు చేయడముతో ప్రారంభమై ఆర్థిక నివేదికలు తయారు చేయడముతో ముగిసే ప్రక్రియ. దీనినే “అకౌంటింగ్ చక్రం” అని కూడా అంటారు.

2. అకౌంటింగ్ వలయంలో ఈ క్రింది దశలు ఉంటాయి.

  1. చిట్టాలో నమోదు చేయడము
  2. ఆవర్జాలో నమోదు చేయడము
  3. ఖాతాల నిల్వలను తేల్చడం
  4. అంకణా తయారుచేయడము
  5. లాభనష్టాల ఖాతా తయారుచేయడము
  6. ఆస్తి – అప్పుల పట్టిక తయారుచేయడము.

TS Inter 1st Year Political Science Study Material 1st Lesson ప్రభుత్వం – రకాలు 1

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 5.
అకౌంటింగ్ ప్రమాణం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. అకౌంటింగ్ పద్ధతులు, ఆచరణలు నిర్దేశించే, ప్రమాణీకరించే సూత్రాన్ని “అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలు” అంటారు.
  2. సాధారణముగా అంగీకరించిన గణక సూత్రాలు ఈ అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలలో ఒక భాగము. వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక నివేదికలు అర్థవంతం కావడానికి, సమర్థవంతముగా తయారుచేయడానికి ఈ ప్రమాణాలు ఉపకరిస్తాయి.
  3. ప్రస్తుతం మన దేశంలో 35 ఇండియన్ అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ ఉన్నవి.

ప్రశ్న 6.
IFRS అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. IFRS అనగా ఇంటర్నేషనల్ ఫైనాన్షియల్ రిపోర్టింగ్ స్టాండర్డ్స్.
  2. అంతర్జాతీయ ఆర్థిక నివేదికల ప్రమాణాలను, ఇంటర్నేషనల్ అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ బోర్డ్, (IASB) మరియు IFRS ఫౌండేషన్లు జారీచేస్తాయి. ఇవి వ్యాపార వ్యవహారాలను సాధారణంగా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా వాడే భాషలో పొందుపరుస్తారు. కాబట్టి, కంపెనీ ఖాతాలను ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అర్థం చేసుకోవడానికి, పోల్చుకోవడానికి వీలవుతుంది.
  3. వివిధ దేశాలు క్రమంగా వాటి అకౌంటింగ్ ప్రమాణాల స్థానంలో IFRS ప్రమాణాలను అమలు చేస్తున్నాయి. ప్రస్తుతం 160 దేశాలు ఈ IFRS ప్రమాణాలను అమలు చేస్తున్నాయి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 7.
సాధారణంగా ఆమోదించిన అకౌంటింగ్ సూత్రాలు (GAAP) అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. అనుభవాలు, ఆచరణల నుంచి ఉద్భవించిన చర్యల ప్రవర్తనా నియమాలను “సాధారణంగా ఆమోదించిన అకౌంటింగ్ సూత్రాలు (GAAP)” గా చెప్పవచ్చు. ఇవి బహుళ జనాదరణ పొంది, ఉపయుక్తంగా ఉన్నప్పుడు ఇవే ఆమోదించిన అకౌంటింగ్ సూత్రాలుగా రూపుదిద్దుకొంటాయి.
  2. అమెరికన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సర్టిఫైడ్ పబ్లిక్ అకౌంటెంట్ల ప్రకారం, ఏ సూత్రాలయితే బహుళజన ఆమోదం పొంది విరివిగా ఉపయోగిస్తారో అవి సాధారణంగా అంగీకరించిన సూత్రాలలో అంతర్భాగం అవుతాయి.
  3. సాధారణంగా ఆమోదించిన సూత్రాలు. ఉపయుక్తత, విశ్వసనీయత మరియు ఆచరణ యోగ్యతలపై ఆధారపడి ఉన్నవి.

ప్రశ్న 8.
అకౌంటింగ్ భావన అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. అకౌంటింగ్ భావనలు అనేవి, అకౌంటింగ్కు అవసరమైన ప్రమేయాలు, షరతులు లేదా నియమాలకు సంబంధించినవి. వీటిపై ఆధారపడి అకౌంటింగ్ నిర్మితమైంది.
  2. వీటిని అకౌంటింగ్ సమాచారం ఉపయోగించే వ్యక్తులకు కావలసిన సమాచారం అందజేయుటకు అభివృద్ధి పరచడమైనది.
  3. వ్యాపార అస్థిత్వం, ద్వంద రూప, గతిశీల సంస్థ, ద్రవ్యకొలమాన, వ్యయ సముపార్జన, జతపరచే మొదలగునవి ముఖ్యమైన అకౌంటింగ్ భావనలు.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 9.
అకౌంటింగ్ సంప్రదాయం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. ఆర్థిక నివేదికల / ఖాతాల తయారీకి మార్గం సుగమం చేసే ఆచారాలను లేదా పద్ధతులను “అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలు” అంటారు.
  2. వీటిని పాటించడం వల్ల ఆర్థిక నివేదికలు అర్థవంతంగా, స్పష్టంగా తయారవుతాయి.
  3. క్రింద ముఖ్యమైన నాలుగు అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలను తెలపడమైంది.

అవి :

  1. సమాచారాన్ని వెల్లడి చేసే సంప్రదాయం,
  2. విషయ ప్రాధాన్యత సంప్రదాయం,
  3. అనురూప (ఏకరూప) సంప్రదాయం,
  4. మితవాద సంప్రదాయం.

ప్రశ్న 10.
మితవాద సంప్రదాయం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. పరిస్థితి యొక్క ఉదాసీన దృక్పథాన్ని తీసుకోవడమే మితవాదము. అనిశ్చిత వాతావరణము నెలకొన్న పరిస్థితులలో రాబోయే నష్టాలన్నింటిని ఎదుర్కొనేందుకు జాగ్రత్తపడటమే ఈ సంప్రదాయ ఉద్దేశ్యము. అన్ని విపత్కర పరిస్థితులలోనూ వ్యాపారస్తుడు పదిలముగా ఉండటానికి ఈ సంప్రదాయము ఒక విషయాన్ని రూపొందించినది.
  2. ఈ సంప్రదాయం ప్రకారం, ఊహించిన లాభాలను చూపకుండా, సంభవించడానికి అవకాశం ఉన్న నష్టాలను పొందుపరచవచ్చు.
  3. దీని అర్థం, అన్ని సంభవించడానికి అవకాశం ఉన్న నష్టాలను పరిగణనలోకి తీసుకొని, అనుమానాస్పదంగా ఉన్న ఆదాయాలను వదిలివేసి, పుస్తకాలలో నమోదు చేయాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 11.
అనురూప సంప్రదాయం అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. ఈ సంప్రదాయము ప్రకారము గణక నియమాలు, ఆచరణ పద్ధతులు ప్రతి సంవత్సరము ఒకే రకముగా ఉండాలి. వాటిని మార్చకూడదు. ఆ విధముగా ఉంటేనే ఒక సంవత్సరము ఫలితాలు మరొక సంవత్సరము ఫలితాలతో పోల్చడానికి అవకాశము ఉంటుంది.
  2. ఉదా : వ్యాపార సంస్థ స్థిరాస్తులపై తరుగుదలను స్థిర వాయిదాల పద్ధతి లేదా తగ్గుతున్న నిల్వల పద్ధతి, ఏదైనా ఒక పద్ధతిలో మాత్రమే ప్రతి సంవత్సరము ఏర్పాటు చేయాలి. కాని సంవత్సరములో పద్ధతులు మార్చకూడదు. అదే విధముగా ముగింపు సరుకును విలువ కట్టడానికి FIFO లేదా LIFO పద్ధతిలో ఏదో ఒకటి మాత్రమే ప్రతి సంవత్సరము పాటించాలి.

ప్రశ్న 12.
వ్యాపార అస్థిత్వ భావన అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. ఈ భావన అత్యంత విశిష్టమైన, మౌలికమైన అకౌంటింగ్ భావన. ఈ భావన ప్రకారము వ్యాపార వ్యవహారములు నమోదు చేసేటప్పుడు వ్యాపార సంస్థ, యజమాని వేరువేరని భావించడం జరుగుతుంది.
  2. యజమానులు లేదా వాటాదారుల వ్యక్తిగత వ్యవహారములను వ్యాపార సంస్థ వ్యవహారాలనుంచి వేరు చేయడానికి ఈ భావన ఉపకరిస్తుంది. అంతేగాక వ్యాపార వ్యవహారములు వ్రాసేటప్పుడు సంస్థ దృష్ట్యా మాత్రమే పరిగణించడం జరుగుతుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 13.
ద్రవ్య కొలమాన భావన అంటే ఏమిటి?
జవాబు.

  1. ఈ భావన ప్రకారము ద్రవ్యరూపములో వ్యక్తము చేయగల వ్యవహారాలను మాత్రమే నమోదు చేయాలి. ద్రవ్య రూపములో వ్యక్తం చేయడానికి వీలుకాని అంశాలను ఖాతా పుస్తకాలలో చూపకూడదు.
  2. ఆదాయ వసూళ్ళు, ఖర్చుల చెల్లింపులు, ఆస్తుల కొనుగోలు, అమ్మకం మొదలైన ద్రవ్యపరమైన వ్యవహారాలను ఖాతా పుస్తకాలలో నమోదు చేయాలి.
  3. యంత్రం పనిచేయకపోవడం, సిబ్బంది విధేయత మొదలైనవి చూపకూడదు. కారణము వీటిని ద్రవ్యరూపంలో కొలవలేము. యంత్రం మరమ్మత్తులు ద్రవ్యరూపములో కొలిచి, ద్రవ్య విలువ పుస్తకాలలో చూపాలి.

ప్రశ్న 14.
జతపరచే భావనను తెలపండి.
జవాబు.

  1. ఒక గణన కాలంలో ఆర్జించిన ఆదాయాలను వాటిని సంపాదించుటకు చేసిన వ్యయంతో అనుసంధానించి (జతపరిచి) సంస్థ లాభాలను కనుక్కోవడానికి ఉపయోగించేదే “జతపరచే భావన”.
  2. ఈ భావన ప్రకారం, ఆదాయాలను వాటి అనుబంధ ఖర్చులతోను, లేదా వ్యయాలను వాటి అనుబంధ ఆదాయాలతో సరిపోల్చి, ఒక నిర్దిష్ట కాలానికి, లాభాన్ని లెక్కిస్తారు.
  3. యజమానులకు సక్రమంగా చెందవలసిన ఖచ్చితమైన లాభాలను కనుక్కోవడానికి ఈ భావన ప్రాతిపదిక అవుతుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
ఏవేని 5 అకౌంటింగ్ వల్ల కలిగే లాభాలను తెలపండి.
జవాబు.
నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి కావలసిన సమాచారము తెలియజేయడానికి, వాటిని ఉపయోగించేవారి కోసం ఆ వ్యవహారములు, సంఘటనలను నమోదు చేసి, వర్గీకరించి, సంక్షిప్తపరిచే ప్రక్రియను అకౌంటింగ్ అంటారు.

అకౌంటింగ్ వలన లాభాలు :
1. శాశ్వతమైన విశ్వసనీయమైన నమోదు :
మానవ మేధస్సు గుర్తుంచుకోవడానికి సాధ్యము కాని అసంఖ్యాక వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక కార్యకలాపములు నమోదు చేసి అవసరమైన వ్యక్తులకు విశ్వసనీయమైన సమాచారాన్ని అందిస్తుంది.

2. ఆర్థిక ఫలితాలు :
నిర్దిష్ట కాలములో సంస్థ ఆర్జించిన లాభము లేదా నష్టము కనుక్కోవడానికి అకౌంటింగ్ సహాయపడుతుంది.

3. ఆర్థిక పరిస్థితి :
కేవలము లాభనష్టాలను వెల్లడించడమే కాక, సంస్థ ఆర్థిక పరిస్థితిని తెలుసుకోవడానికి సహాయపడుతుంది. దీనివలన సంస్థలు తమ వనరుల ఆధారముగా భవిష్యత్ వ్యాపార ప్రణాళికలు తయారు చేసుకోవచ్చు.

4. సరిపోల్చుకోవడానికి :
సంస్థ కార్యకలాపాలు లేదా వస్తు ఉత్పాదనలో ఏవి లాభదాయకమైనవో తెలుస్తుంది. దీనివలన భవిష్యత్తులో ఏఏ కార్యకలాపాలు కొనసాగించాలి, ఏఏ వస్తువుల ఉత్పాదన జరపాలో తెలుసుకోవచ్చు. వ్యాపారానికి సంబంధించిన లాభాలు, అమ్మకాలు, ఖర్చులు గత సంవత్సరం ఫలితాలతో పోల్చుకొని అవసరమైన సర్దుబాట్లు చేసుకోవచ్చు.

5. నియంత్రణ :
సంస్థలు వ్యాపార కార్యకలాపాలు కొనసాగించే క్రమములో సేకరించిన భూములు, భవనాలు, యంత్రాలు మొదలైన ఆస్తులు సమర్థవంతంగా నియంత్రించడానికి, వాటి సక్రమ వినియోగానికి సహాయపడుతుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 2.
అకౌంటింగ్ పరిమితులను తెల్పండి.
జవాబు.
అకౌంటింగ్ పరిమితులు :

1. ద్రవ్య సంబంధ వ్యవహారాల నమోదు:
అకౌంటింగ్ కేవలం ద్రవ్య సంబంధమైన వ్యవహారాలను మాత్రమే నమోదు చేస్తుంది. ఇది గుణాత్మకమైన అంశాలు అయిన మానవ వనరులు, నైపుణ్యం, యాజమాన్య సామర్థ్యము మొదలైన వాటిని పరిగణలోకి తీసుకోవు.

2. చారిత్రాత్మక స్వభావము :
వ్యవహారము జరిగిన తేదీ నుంచి ఖాతా పుస్తకాలలో వ్రాయడం జరుగుతుంది. వ్యవహారాలకు సంబంధించిన భవిష్యత్ అంచనాలు, విలువలను రికార్డు చేయరు.

3. ధరల మార్పులు :
ధరల స్థాయిలో వచ్చే మార్పులు, ప్రస్తుత విలువలు ఆర్థిక ఖాతాలలో ప్రతిబింబించవు.

4. వాస్తవిక పరిస్థితులను తెలియజేయలేదు:
అకౌంటెంట్ పక్షపాత ధోరణి, సంస్థల వార్షిక ఖాతాలను ప్రభావితం చేయడానికి అవకాశమున్నది. అందువలన వాస్తవిక పనితీరును, ఆర్థిక పరిస్థితులను అంచనా వేయలేరు.

ప్రశ్న 3.
బుక్ కీపింగ్, అకౌంటింగ్ మధ్య గల ఏవేని 5 వ్యత్యాసాలను తెలపండి.
జవాబు.
బుక్ కీపింగ్, అకౌంటింగ్ మధ్య దిగువ వ్యత్యాసాలు ఉన్నవి.

తేడా గల అంశముబుక్ కీపింగ్అకౌంటింగ్
1. పరిధిఇది కేవలం వ్యాపార వ్యవహారాలను నమోదు నమోదు చేయడానికి సంబంధించిన ప్రక్రియ.నమోదు చేసిన వ్యవహారాలను వర్గీకరించి, విశ్లేషణ చేసి, ఆర్థిక ఫలితాలను వివరించే ప్రక్రియ.
2. ఉద్దేశ్యముసంస్థ వ్యవహారాలను నిర్దిష్టమైన క్రమ పద్ధతిలో నిర్వహించడం.సంస్థ లాభదాయకత, ఆర్థిక పరిస్థితిని తెలుసు కోవడము.
3. స్వభావమురోజువారీ జరిగే వ్యవహారాలతో సంబంధాలు కలిగి ఉంటుంది.ఫలితాలను పరిశీలించడం, విశ్లేషించడం మొదలైన ముఖ్య కార్యకలాపాలను కలిగి ఉంటుంది.
4. బాధ్యతవ్యాపార వ్యవహారాలను పుస్తకాలలో నమోదు చేయుట, నిర్వహించుట బుక్ కీపింగ్ వారి బాధ్యత.ఆర్థిక నివేదికలు తయారుచేయడము, నికర ఫలితాలను కనుక్కోవడం అకౌంటెంట్ బాధ్యత.
5. అజమాయిషీబుక్ కీపింగ్ ప్రక్రియలో అకౌంటింగ్ విధులను అజమాయిషీ, నియంత్రణ చేయడానికి అవకాశము ఉంటుంది.అకౌంటింగ్ బుక్ కీపింగ్ విధానాన్ని పరిశీలించి, నియంత్రణ చేసి, అజమాయిషీ చేయవచ్చును.
6. సిబ్బందిసాధారణ పరిజ్ఞానము ఉన్న సిబ్బందితో బుక్ కీపింగ్ నిర్వహించవచ్చు.అకౌంటింగ్ ప్రక్రియకు ఎక్కువ అనుభవము, పరిజ్ఞానము గల సిబ్బంది అవసరము.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 4.
అకౌంటింగ్ ప్రక్రియలోని వివిధ దశలను తెలపండి.
జవాబు.
అకౌంటింగ్ ప్రక్రియలో వ్యాపార వ్యవహారాలను గుర్తించడము, నమోదు చేయడము, వర్గీకరించడము, సంక్షిప్త పరచడము, నివేదన, విశ్లేషణ, వివరణ ఇవ్వడం మొదలైన దశలుంటాయి.

1. గుర్తించడము :
సంబంధిత ఫలితాల ఆధారముగా వ్యాపార వ్యవహారాలను గుర్తించాలి.

2. నమోదు చేయడము :
వ్యాపార వ్యవహారాలు జరిగిన వెంటనే శాస్త్రీయముగా, ఒక క్రమపద్ధతిలో చిట్టా మరియు సహాయక చిట్టాలలో నమోదు చేయవలెను.

3. వర్గీకరించడము :
నమోదు చేసిన వ్యాపార వ్యవహారములను వర్గీకరించి, ఒకే స్వభావము కలిగిన వ్యవహారాలను ప్రత్యేక ఆవర్జాలో ఒకే శీర్షిక కింద చూపవలెను. ఖాతాల మొత్తాలను, నిల్వలను కనుగొనవలెను.

4. సంక్షిప్తపరచడం :
ఖాతాల నిల్వల ఆధారముగా అంకణాను తయారు చేయడం జరుగుతుంది.

5. నివేదించుట :
అంకణా సహాయముతో లాభనష్టాల ఖాతాను ఆస్తి – అప్పుల పట్టికను తయారుచేసి, ఆ ఆర్థిక నివేదికలను అవసరమైన వ్యక్తులకు అందజేయవలసి ఉంటుంది.

6. విశ్లేషణ :
లాభనష్టాల ఖాతా, ఆస్తి – అప్పుల పట్టికలోని వివిధ అంశాల మధ్య నెలకొని ఉన్న సంబంధాన్ని విశ్లేషణ చేయడము వలన వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక పటిష్టతను, లోపాలను తెలుసుకొనవచ్చును. ఈ సమాచారము భవిష్యత్తులో ఒక అంశాన్ని మరొక అంశముతో పోల్చడానికి పనికి వస్తుంది. అంతేగాక వ్యాపార సంస్థకు చెందిన వివిధ అంశాలపై నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి వీలవుతుంది.

7. వివరణ :
యాజమాన్యము, నిర్వాహకులు నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి వీలుగా అకౌంటింగ్ సమాచారము విశ్లేషణ ద్వారా నెలకొల్పిన సంబంధాల అర్థాన్ని, ప్రాముఖ్యతను వివరించడం జరుగుతుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 5.
అకౌంటింగ్ ధ్యేయాలు తెలపండి.
జవాబు.
ప్రధానమైన అకౌంటింగ్ ధ్యేయాలు కింద ఇవ్వబడినవి :

  1. వ్యాపార వ్యవహారాల పుస్తకాలను నిర్వహించడం.
  2. వ్యాపార కార్యకలాపాల ఫలితాలను తెలుసుకోవడం.
  3. ఆర్థిక స్థితిగతులను తెలుసుకోవడం.
  4. తెలుసుకున్న వ్యాపార ఫలితాలను, ఆర్థిక స్థితిగతులను వీటిని ఉపయోగించే వ్యక్తులకు అందజేయటం మొదలగునవి.

ప్రశ్న 6.
IFRS సాధారణ లక్షణాలను తెలపండి.
జవాబు.
IFRS సాధారణ లక్షణాలు :

  1. సరియైన నివేదికల సమర్పణ, IFRS లను పాటించడం.
  2. సంస్థ గతిశీల భావనను పాటించటం.
  3. సముపార్జన (accrual) ప్రాతిపదికన అకౌంట్స్ తయారు చేయటం.
  4. మెటీరియాలిటి (మెటీరియాలిటీ, ఎగ్రిగేషన్), ఏకీకరణ విషయాలు.
  5. ప్రత్యేక సందర్భాల్లో ‘రద్దు’ (Off setting) ను అనుమతించటం.
  6. నివేదికల మధ్య వ్యవధి.
  7. సమాచారాన్ని పోల్చటం.
  8. నివేదించటంలో ఏకరూపకత అనునవి ఇమిడి ఉన్నవి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 7.
ఏవేని 5 అకౌంటింగ్ భావనలను క్లుప్తంగా వివరించండి.
జవాబు.
సర్వసమ్మతమైన అకౌంటింగ్ శాస్త్రానికి మూలమైన అకౌంటింగ్ ప్రమేయాలను అకౌంటింగ్ భావనలు అంటారు. అకౌంటింగ్ శాస్త్రాన్ని ఆచరణలో పెట్టడానికి అవసరమైన ప్రమేయాలను, షరతులను లేదా సర్వసమ్మతాలను అకౌంటింగ్ భావనలుగా పరిగణించవచ్చును.

1. గతిశీల సంస్థ భావన :
ఈ భావన ప్రకారము వ్యాపార సంస్థ సముచితమైన లాభాలను ఆర్జిస్తూ సుదీర్ఘకాలము కొనసాగగలదని, సుదీర్ఘ భవిష్యత్తులో సంస్థను మూసివేయడం జరగదని ఆశించడం జరుగుతుంది. కాబట్టి వ్యవహారాలను గతిశీల సంస్థ భావనను దృష్టిలో పెట్టుకొని పుస్తకాలు వ్రాస్తారు.

ఈ భావన మూలముగానే వస్తు సరఫరాదారులు వస్తు సేవలను వ్యాపార సంస్థకు సరఫరా చేయడం, ఇతర సంస్థలతో వ్యాపార వ్యవహారాలు జరపడం జరుగుతుంది. ఆస్తి – అప్పుల పట్టికలో ఆస్తులను వసూలయ్యే విలువకు కాకుండా తగ్గింపు విలువకు చూపడం జరుగుతుంది.

2. వ్యయ భావన :
వ్యాపార సంస్థ తన కార్యకలాపాలను సమర్థవంతముగా నిర్వహించవలెనంటే పలు రకాల ఆస్తులను సేకరించవలసి ఉంటుంది. ఆస్తులను సేకరించడానికి యదార్థముగా చెల్లించిన మూల్యాన్ని వ్యయము అంటారు. వ్యయ భావన ప్రకారము ఆస్తులను, వాటి సేకరణ చెల్లించిన ధర ప్రకారము పుస్తకాలలో నమోదు చేయాలి.

3. ద్వంద రూప భావన :
ఈ భావన ప్రకారము వ్యవహారమునకు ఉన్న రెండు ప్రయోజనాలను అనగా పుచ్చుకొనే ప్రయోజనము, ఇచ్చే ప్రయోజనము ఖాతా పుస్తకాలలో వ్రాయడం జరుగుతుంది. ప్రతి వ్యవహారములో ప్రతి డెబిట్ విలువకు సమానమైన క్రెడిట్ విలువ, ప్రతి క్రెడిట్ విలువకు సమానమైన డెబిట్ విలువ ఉంటుంది. అకౌంటింగ్ సమీకరణము (ఆస్తులు = అప్పులు + మూలధనము) ఈ ద్వంద రూప భావనపై ఆధారపడి ఉన్నది.

4. గణకకాల భావన :
ఈ భావన ప్రకారము వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక స్థితిగతులు తెలుసుకొనడానికి అవసరమైన ఆర్థిక నివేదికలను నిర్దిష్ట కాలానికి ఒకేసారి తయారుచేయాలి. ఈ విధముగా తయారుచేసిన ఆర్థిక నివేదికలు సకాలములో సరైన నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి, అవసరమైన అభివృద్ధి వ్యూహరచనకు ఉపయోగపడతాయి. సాధారణముగా 12 నెలల కాలపరిమితిని అకౌంటింగ్ కాలము అంటారు. ప్రతి సంవత్సరము మార్చి లేదా డిసెంబరు చివరన ఖాతా పుస్తకాలు ముగిస్తారు.

5. జతపరిచే భావన :
ఈ భావన ప్రకారము ఒక అకౌంటింగ్ కాలములో ఆర్జించిన లాభాన్ని కనుక్కోవడానికి ఆ
కాలములో వచ్చిన రాబడిని, ఆ రాబడి పొందడానికి ఆ కాలములో చేసిన వ్యయాన్ని జతపరచాలి. యజమానులకు సక్రమముగా చెందాల్సిన ఖచ్చితమైన లాభాలను కనుక్కోవడానికి ఈ భావన ప్రాతిపదికగా ఉంటుంది.

6. వసూలు భావన :
ఈ భావన ప్రకారము లాభాన్ని వసూలు అయిన తర్వాతనే పుస్తకాలలో నమోదు చేయాలి. రాబడిని గుర్తించడానికి నగదు వసూలు కానవసరం లేదు. సంస్థ సేవలను అందించడం ద్వారా, వస్తువులను అమ్మకం చేయుట ద్వారా రాబడిని పొందడానికి వసూలు చేసుకోవడానికి న్యాయాత్మక హక్కు కలిగి ఉండాలి.

7. సంపాదన భావన :
అకౌంటింగ్ నగదు ప్రాతిపదిక క్రింద కేవలం ఆదాయాలు వసూలు అయినపుడు, ఖర్చులను చెల్లించినపుడు చూపాలి. కాని పెరుగుదల భావన ప్రకారం చెల్లించవలసిన ఖర్చులను, ముందుగా చెల్లించిన ఖర్చులు, రావలసిన ఆదాయాలు, ముందుగా వచ్చిన ఆదాయాలను కూడా ఖాతా పుస్తకాలలో ప్రత్యేకముగా చూపాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 8.
అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలను క్లుప్తంగా వివరించండి.
జవాబు.
అకౌంటింగ్ నివేదికలను తయారు చేయడంలో దీర్ఘ కాలము నుంచి ఉపయోగించి, అనుసరించి స్థాపించిన ఆచార సంప్రదాయాలను అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలు అంటారు. వీటిని పాటించడము ద్వారా ఆర్థిక నివేదికలు అర్థవంతంగా, స్పష్టంగా తయారవుతాయి.

ముఖ్యమైన అకౌంటింగ్ సంప్రదాయాలు :
1. సమాచారాన్ని వెల్లడిచేయాలనే సంప్రదాయము :
వ్యాపారముతో సంబంధమున్న వాటాదారులు, ఋణదాతలు, ప్రభుత్వం, కార్మికులు మొదలైనవారు సంస్థ ఫలితాలను గురించి ఆసక్తికరముగా చూస్తారు. వ్యాపార ఆస్తులను, అప్పులను, నికర ఫలితాలను ప్రకటించాలి. సంస్థకు సంబంధించిన వ్యక్తులు దేశములో నలుమూలలా వ్యాపించి ఉంటారు.

వ్యాపార కార్యకలాపాలను డైరెక్టర్ల బోర్డు నిర్వహిస్తుంది. వ్యాపార ఫలితాలను సక్రమమైన పద్ధతిలో సమర్పించ వలసిన బాధ్యత డైరెక్టర్లదే. వ్యాపార ఆస్తులు, అప్పులపై ప్రభావాన్ని చూపే ప్రతి సంఘటన బహిరంగపరచాలి.

2. విషయ ప్రాధాన్యత సంప్రదాయము :
ఆర్థిక ఖాతాలు నిర్వహిస్తున్నప్పుడు, నివేదికలు తయారు చేస్తున్నప్పుడు, వ్యవహారముల ప్రాముఖ్యతను దృష్టిలో ఉంచుకొనవలెను. ప్రాధాన్యత గల విషయాలను మాత్రమే పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి. ప్రాధాన్యత లేని విషయాలను విస్మరించవచ్చు. అనవసరమయిన చిల్లర విషయాలను చూపడం వలన ముఖ్యమైన విషయాలు మరుగునపడి, సమాచారము క్లిష్టతరము కావడం జరుగుతుంది.

3. అనురూప సంప్రదాయాలు :
ఈ సంప్రదాయము ప్రకారము గణక నియమాలు, ఆచరణ పద్ధతులు ప్రతి సంవత్సరము ఒకే రకముగా ఉండాలి. వాటిని మార్చకూడదు. ఆ విధముగా ఉంటేనే ఒక సంవత్సరము ఫలితాలను మరొక సంవత్సరము ఫలితాలతో పోల్చడానికి అవకాశము ఉంటుంది.

ఉదా : వ్యాపార సంస్థ స్థిరాస్థులపై తరుగుదలను, స్థిర వాయిదాల పద్ధతి లేదా తగ్గుతున్న నిల్వల పద్ధతుల్లో ఏదైనా ఒక పద్ధతిలో మాత్రమే ప్రతి సంవత్సరము ఏర్పాటు చేయాలి. కాని సంవత్సరములో పద్ధతులు మార్చకూడదు. అదే విధముగా ముగింపు సరుకు విలువ కట్టడానికి FIFO లేదా LIFO పద్ధతిలో ఏదో ఒకటి మాత్రమే ప్రతి సంవత్సరము పాటించాలి.

4. మితవాద సంప్రదాయము :
పరిస్థితి యొక్క ఉదాసీన దృక్పథాన్ని తీసుకోవడమే మితవాదము. అనిశ్చిత వాతావరణము నెలకొన్న పరిస్థితిలో రాబోయే నష్టాలన్నింటిని ఎదుర్కొనేందుకుగాను జాగ్రత్తపడటమే ఈ సంప్రదాయ ఉద్దేశ్యము. అన్ని విపత్కర పరిస్థితులలోను వ్యాపారస్తుడు పదిలముగా ఉండటానికి ఈ సంప్రదాయము ఒక విషయాన్ని రూపొందించినది.

ఈ నియమము లాభాలను ఊహించవద్దని కాని, అన్ని నష్టాలకు తగిన ఏర్పాటు చేయాలని చెబుతుంది. ముగింపు సరుకును విలువ కట్టేటప్పుడు కొన్న ధర లేదా మార్కెట్ ధర ఏది తక్కువైతే ఆ ధరకే విలువ కడతారు. ముగింపు సరుకు విలువ కట్టడములో మితవాద సూత్రము ప్రతిబింబిస్తుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 9.
అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలపై ఒక వ్యాఖ్య రాయండి.
జవాబు.

  1. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా వ్యాపార సంస్థల ఖాతాల తయారీలో ఏకరూపత తీసుకురావడానికి 1973లో 7 దేశాల సభ్యులు కలిసి అంతర్జాతీయ గణక ప్రమాణాల సంస్థ “ఇంటర్నేషనల్ అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ కమిటీ (IASC) ని స్థాపించారు.
  2. ఈ కమిటీ ఉద్దేశం, ప్రజా ప్రయోజనాల దృష్ట్యా, ఆడిట్ చేసిన ఆర్థిక నివేదికలను సమర్పించడంలో పాటించాల్సిన ప్రమాణాలను నిర్దేశిస్తూ, వాటిని ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అంగీకరింపజేసి, అమలు చేయడానికి ప్రోత్సహించడం.
  3. వివిధ దేశాలలో పాటిస్తున్న అకౌంటింగ్ విధానాలలోని వ్యత్యాసాలను తొలగించుటకై పనిచేస్తుంది.
  4. మన దేశంలో “ది ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ చార్టెర్డ్ అకౌంటెంట్స్ ఆఫ్ ఇండియా” (ICAI) 1977వ సంవత్సరంలో “అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ బోర్డ్” (ASB) ని స్థాపించింది.
  5. ఈ ASB కు అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలను రూపొందించి, జారీ చేయడానికి కావల్సిన అధికారాన్ని ఇవ్వడమైంది. ఇది జారీ చేసిన అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలను దేశంలోని అన్ని వ్యాపార సంస్థలు విధిగా పాటించాలి.
  6. అకౌంటింగ్ పద్ధతులు, ఆచరణలు నిర్దేశించి ప్రమాణీకరించే సూత్రాన్ని “అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలు” అంటారు. సాధారణంగా అంగీకరించిన గణక సూత్రాలు ఈ అకౌంటింగ్ ప్రమాణాలలో ఒక భాగము.
  7. ప్రస్తుతం మన దేశంలో 35 ఇండియన్ అకౌంటింగ్ స్టాండర్డ్స్ ఉన్నవి. వ్యాపార సంస్థ ఆర్థిక నివేదికలు అర్థవంతం కావడానికి, సమర్థవంతంగా తయారు చేయడానికి ఈ ప్రమాణాలు ఉపకరిస్తాయి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

అదనపు ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
జంటపద్దు విధానాన్ని నిర్వచించి, ముఖ్య లక్షణాలను వివరించండి.
జవాబు.
1. వ్యాపార సంస్థలో ప్రతిరోజు అనేక వ్యాపార వ్యవహారాలు రికార్డు చేయాల్సి ఉంటుంది. ప్రతి వ్యవహారంలో రెండు అంశాలు ఉంటాయి. ఒకటి ‘వచ్చిన అంశం’ లేదా ‘ఖర్చు / నష్టం అంశం’, దీన్నే డెబిట్ అంశం అంటారు. రెండవది ‘ఇచ్చిన అంశాన్ని’ ‘క్రెడిట్ అంశం’ అని వ్యవహరిస్తారు. జంటపద్దు విధానానికి ఈ రెండు అంశాలే మూలాధారం. వ్యాపార వ్యవహారాల్లో ఇచ్చి, పుచ్చుకునే 2 అంశాలను పుస్తకాలలో నమోదు చేసే పద్ధతిని జంటపద్దు విధానం అంటారు.

2. ప్రతి వ్యాపార వ్యవహారములో 2 విభిన్న అంశములుంటాయి. అవి :

  1. ప్రయోజనాన్ని పొందే అంశము.
  2. ప్రయోజనాన్ని ఇచ్చే అంశము.

ఈ రెండు అంశాలు రెండు వేర్వేరు ఖాతాలకు సంబంధించి ఉంటాయి. కాబట్టి ఒక వ్యవహారానికి చెందిన రెండు అంశాలు రెండు ఖాతాలలో విరుద్ధముగా వ్రాయవలసి ఉంటుంది. గణక శాస్త్రములో పుచ్చుకునే ప్రయోజనాన్ని సూచించడానికి ‘డెబిట్’ అనే పదాన్ని, ఇచ్చే ప్రయోజనాన్ని సూచించడానికి ‘క్రెడిట్’ అనే పదాన్ని వాడతారు.

ఉదా : నగదుకు సరుకులు కొన్నట్లయితే సరుకులు సంస్థలోకి వస్తాయి. నగదు సంస్థ నుంచి పోతుంది. అనగా సరుకుల ఖాతా ప్రయోజనాన్ని పొందుతుంది. నగదు ఖాతా ప్రయోజనాన్ని ఇస్తుంది. అదే విధముగా జీతాలు చెల్లిస్తే, జీతాల ఖాతా ప్రయోజనాన్ని పుచ్చుకోవడం నగదు ఖాతా ప్రయోజనాన్ని ఇవ్వడం జరుగుతుంది. కాబట్టి ఒక వ్యాపార వ్యవహారము జరిగినపుడు అది మార్పును కలిగించే రెండు అంశాలను రెండు వేర్వేరు ఖాతాలలో వ్రాయడాన్ని ‘జంటపద్దు విధానము’ అంటారు.

జంటపద్దు విధానము – ముఖ్య లక్షణాలు :

  1. వ్యాపార వ్యవహారము రెండు ఖాతాలను ప్రభావితం చేస్తాయి.
  2. రెండు అంశాలను డెబిట్, క్రెడిట్గా వ్యవహరిస్తారు.
  3. గణక భావనలు, సంప్రదాయాలు, సూత్రాల ఆధారముగా జంటపద్దు విధానములో లెక్కలను వ్రాయడం జరుగుతుంది.
  4. ఈ విధానము గణక ఖచ్చితాన్ని నిరూపించడానికి, అంకణా తయారు చేయడానికి దోహదం చేస్తుంది.
  5. అంకణా సహాయముతో వ్యాపార సంస్థ ముగింపు లెక్కలను తయారు చేస్తుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 2.
జంటపద్దు విధానంలోని ప్రయోజనాలు వివరించండి.
జవాబు.
జంటపద్దు విధానము అవలంబించుట ద్వారా దిగువ ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.

1. వ్యవహారాల సంపూర్ణ నమోదు :
జంటపద్దు విధానములో వ్యవహారములోని రెండు అంశాలను రెండు విభిన్న ఖాతాలలో నమోదు చేస్తారు. కాబట్టి లెక్కలు వ్రాయడములో సంపూర్ణత చేకూరుతుంది.

2. శాస్త్రీయ పద్ధతి :
ఈ విధానములో వ్యాపార వ్యవహారాలను గణకసూత్రాలు అనుసరించి వ్రాయటం జరుగుతుంది. కాబట్టి అకౌంటింగ్ ధ్యేయము నెరవేరుతుంది.

3. అంకగణితపు ఖచ్చితము :
ఈ పద్ధతిలో ఖాతాల నిల్వలతో అంకణాను తయారు చేస్తారు. ఇది అంకగణితపు ఖచ్చితాన్ని ఋజువు చేస్తుంది.

4. దోషాలను కనుగొని నివారించవచ్చు :
అంకణాలో డెబిట్, క్రెడిట్ నిల్వలు సమానము కాకపోతే, లెక్కలు వ్రాయడంలో దోషాలు జరిగినవని భావించవచ్చు. వాటిని సరిచేసి, నివారించడానికి చర్యలు తీసుకోవచ్చు.

5. వ్యాపార ఫలితాలు :
లాభనష్టాల ఖాతాను తయారుచేయుట ద్వారా వ్యాపార నికర ఫలితాన్ని కనుగొనవచ్చును.

6. ఆర్థిక స్థితి :
సంవత్సరాంతాన ఆస్తి అప్పుల పట్టికను తయారు చేయుట ద్వారా సంస్థ ఆర్థిక స్థితిగతులను కనుక్కోవచ్చు.

7. నియంత్రణ :
అన్ని ఖాతాలు సక్రమముగా నిర్వహించుట ద్వారా యజమానికి వ్యాపార వ్యవహారాలపై నియంత్రణ ఉంటుంది.

8. ఫలితాలను పోల్చడం :
వ్యాపార సంస్థ ప్రస్తుత ఆర్థిక ఫలితాలను గత సంవత్సరం ఫలితాలతో లేదా ఇతర సంస్థల ఫలితాలతో పోల్చి, సాధించిన ప్రగతిని కనుగొనవచ్చు.

9. నిర్ణయాలు :
జంటపద్దు విధానము ద్వారా యజమానులు సకాలములో సరైన నిర్ణయాలు తీసుకోవడానికి ఆర్థిక సమాచారము తోడ్పడుతుంది.

10. నమ్మదగిన సమాచారము :
ఈ పద్దతి వ్యాపారస్తులకు నమ్మదగిన సమాచారాన్ని అందజేస్తుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 1 బుక్ కీపింగ్

ప్రశ్న 3.
జంటపద్దు విధానం (లేదా) జంటపద్దు బుక్ కీపింగ్ విధానం.
జవాబు.

  1. జంటపద్దు విధానాన్ని ఇటలీ దేశస్తుడు “లుకాస్ పాసియోలి” ప్రవేశపెట్టాడు. ప్రతి వ్యాపార వ్యవహారములో రెండు అంశాలు రెండు ఖాతాలను ప్రభావితం చేస్తాయి. వ్యాపార వ్యవహారములలో వచ్చే అంశాన్ని, ఇచ్చే అంశాన్ని నమోదు చేసే విధానము జంటపద్దు విధానము.
  2. ఈ విధానము డెబిట్, కెడ్రిట్ అంశాలను రికార్డు చేస్తుంది. ప్రతి డెబిట్క, క్రెడిట్ ఉంటుంది. ప్రతి క్రెడిటు డెబిట్ ఉంటుంది. డెబిట్ మొత్తము క్రెడిట్ మొత్తముతో సమానముగా ఉండటమే జంటపద్దు విధానపు ముఖ్య లక్షణము.
  3. వ్యాపార వ్యవహారాల్లో ఇచ్చి, పుచ్చుకునే రెండు అంశాలను పుస్తకాల్లో నమోదు చేసే పద్ధతిని జంటపద్దు విధానం అంటారు.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 10 సూక్ష్మ చిన్న మధ్య తరహా సంస్థలు

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Commerce Study Material 10th Lesson సూక్ష్మ చిన్న మధ్య తరహా సంస్థలు Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material 10th Lesson సూక్ష్మ చిన్న మధ్య తరహా సంస్థలు

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న1.
MSME లను నిర్వచించి, వాటి ఆవశ్యకతను వివరించండి.
జవాబు.
MSME ల నిర్వచనం: సూక్ష్మ, చిన్న, మధ్య తరహా సంస్థల అభివృద్ధి (MSMED) చట్టము, 2006 ప్రకారము MSME లను రెండు రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చును.

  1. ఉత్పత్తి సంస్థలు
  2. సేవా సంస్థలు

1. ఉత్పత్తి సంస్థలు: వస్తూత్పత్తిలో లేదా వస్తుతయారీలో నిమగ్నమైన సంస్థలను ఉత్పత్తి సంస్థలు అంటారు. యంత్రపరికరాలను ఉపయోగించి ముడి సరుకును పూర్తిగా తయారైన వస్తువులుగా మార్చి, వాటికి విలువను సృష్టించే సంస్థలను ఉత్పత్తి సంస్థలుగా చెప్పవచ్చును.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 10 సూక్ష్మ చిన్న మధ్య తరహా సంస్థలు

MSMEల దృష్టిలో ఉత్పత్తి సంస్థలు వాటి యంత్రపరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి ఆధారముగా నిర్వచింపబడినవి.

  1. సూక్ష్మ సంస్థ (Micro enterprise): యంత్రపరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 25 లక్షల రూపాయలకు మించని సంస్థను సూక్ష్మ సంస్థ అంటారు.
  2. చిన్నతరహా సంస్థ (Small enterprise): యంత్రపరికరాలలో పెట్టుబడి 25 లక్షల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 5 కోట్ల రూపాయలకు మించని సంస్థను చిన్నతరహా సంస్థ అంటారు.
  3. మధ్యతరహా సంస్థ (Medium enterprise): యంత్రపరికరాలలో పెట్టుబడి 5 కోట్ల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 10 కోట్ల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని మధ్యతరహా సంస్థ అంటారు.

2. సేవా సంస్థలు: సేవలను అందించడములో నిమగ్నమైన సంస్థలను సేవా సంస్థలు అంటారు. వాటిని ఈ క్రింది విధముగా నిర్వచించవచ్చును.

  1. సూక్ష్మ సంస్థ: పరికరాలలో పెట్టుబడి 10 లక్షల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని సూక్ష్మ సంస్థ అంటారు.
  2. చిన్నతరహా సంస్థ: పరికరాలలో పెట్టుబడి 10 లక్షల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 2 కోట్ల రూపాయలు మీంచకపోతే దానిని చిన్నతరహా సంస్థ అంటారు.
  3. మధ్యతరహా సంస్థ: పరికరాలలో పెట్టుబడి 2 కోట్ల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 5 కోట్లకు మించకపోతే దానిని మధ్యతరహా సంస్థ అంటారు.

MSMEల ఆవశ్యకత: సూక్ష్మ, చిన్న మరియు మధ్య తరహా సంస్థలు ఆర్థిక వ్యవస్థలో అంతర్భాగంగా ఉన్నాయి. ఈ సంస్థలు సమాజంలోని బడుగు బలహీన ప్రజలకు ఉద్యోగ, ఉపాధి అవకాశాలను కల్పిస్తున్నాయి. MSME లు మనదేశంలో ఔత్సాహిక వ్యవస్థాపకులను, చిన్న వ్యాపారులను ప్రోత్సహించి, వినూత్నమైన వస్తువులను తయారు చేయుటకు ప్రోత్సహిస్తున్నాయి.

  1. MSMEలు మొత్తం భారతదేశ ఉత్పత్తులలో 40 శాతం వాటా కలిగి ఉన్నాయి.
  2. భారతదేశములోని 40% ఎగుమతులు MSME ల ద్వారా జరుగుతున్నవి.
  3. భారతదేశములో దాదాపుగా 40% వరకు ఉద్యోగ, ఉపాధి అవకాశాలు MSMEల ద్వారా కల్పించబడుతున్నవి.
  4. భారతదేశములోని 90% MSMEలు చట్టం ప్రకారము నమోదు అవసరము లేని సంస్థలే. (వీటిలో 80% వరకు సొంతవ్యాపార సంస్థలే)
  5. భవిష్యత్ వ్యాపారవేత్తలకు MSME లు వారి పెట్టుబడిస్థాయి ఆధారముగా, వివిధ రంగాలలో పెట్టుబడి అవకాశాలను కల్పిస్తున్నవి.
  6. MSME లు భారతదేశములో వెంచర్ మూలధనము వ్యాపారము కోసము, విదేశీ కంపెనీలకు మంచి మార్కెట్ను కల్పిస్తున్నవి.
  7. MSME లు మన స్థూల జాతీయ ఉత్పత్తిలో సుమారు 8% వాటాను కలిగి ఉంది.
  8. MSME లు సంప్రదాయ పరిశ్రమల నుండి చాలా అత్యాధునిక పరిశ్రమల వరకు 8000 లకు పైగా వస్తువులను ఉత్పత్తి చేస్తున్నాయి.

ప్రశ్న 2.
భారతదేశంలో MSME లు ఎదుర్కొనే సమస్యలను వివరించండి.
జవాబు.
భారతదేశంలో సూక్ష్మ, చిన్న మరియు మధ్య తరహా సంస్థలు ఎదుర్కొనే సమస్యలు: భారతదేశంలోని MSME లు చాలా రకాల సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నాయి. వీటిలో చాలావరకు నియంత్రించగల సమస్యలు మరికొన్ని సమస్యలు నియంత్రించడానికి వీలు లేనివి. మన దేశంలోని MSME లు ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలను క్రింద చర్చించడం
జరిగింది. అవి:
1. బాంకుల నుండి తగినంత ఋణ సదుపాయం లేకపోవడం: బాంకులు MSME లకు తగినంత ఋణాలు మంజూరు చేయడానికి ముందుకు రావడం లేదు. ఒకవేళ ఋణం ఇవ్వడానికి సిద్ధంగా ఉన్నప్పటికీ ఈ ఋణాల మంజూరుకు చాలా సమయం పడుతోంది. అలాగే MSME ల వ్యవస్థాపకులు చాలా రకాల పత్రాలను సమర్పించాల్సి ఉంటుంది. బాంకులు ఈ సంస్థలు నడవడానికి సరిపడే మొత్తం మూలధనాన్ని సమకూర్చలేక పోతున్నాయి.

2. బహుళ జాతి సంస్థల నుండి పోటీ: ప్రపంచీకరణ నేపథ్యంలో పెద్ద మొత్తంలో ఉత్పత్తి కార్యకలాపాలు చేపడుతూ వినియోగదారులకు వస్తువులను చాలా తక్కువ ధరలకు అందజేస్తున్న బహుళ జాతి సంస్థల నుండి ఈ MSME లు తీవ్ర పోటీని ఎదుర్కొంటున్నాయి. కాబట్టి ఈ బహుళ జాతి సంస్థల నుండి పోటీని తట్టుకోవడం MSME -లకు చాలా ఇబ్బందిగా మారుతుంది.

3. తక్కువ అవస్థాపన (Infrastructure) సదుపాయాలు MSME లు చాలా వృద్ధి చెందుతున్నప్పటికీ వీటి స్థాపనకు మరియు నిర్వహణకు అవసరమయిన వసతులు / సదుపాయాలు చాలా తక్కువగా ఉన్నాయి. ఈ తక్కువ వసతులతో MSME లు తమ ఉత్పాదకతను ఎక్కువ సామర్థ్యంమేరకు పెంచలేకపోతున్నాయి, తద్వారా ఉత్పత్తి వ్యయం ఎక్కువగా అవుతుంది.

4. అందుబాటులో లేని ముడిసరుకు మరియు ఇతర కారకాలు: MSME లను స్థాపించడానికి, అవసరమైన ముడిసరుకు నైపుణ్యం గల కార్మిక శక్తి మరియు ఇతర కారకాలు అవసరమైనంతగా మార్కెట్లో అందుబాటులో లేకపోవడం ఒక సమస్యగా ఉంది. ఈ కారకాలు తగినంతగా లేకపోవడం వలన తమ వస్తువులను సరసమైన ధరలకు అందచేయలేకపోతున్నాయి.

5. ఆధునిక సాంకేతికత లేకపోవడం: MSME ల వ్యవస్థాపకులకు ఆధునిక సాంకేతికతపై సరియైన పరిజ్ఞానము లేకపోవడం మరియు ఈ సంస్థలు పాత పద్ధతిలో ఉత్పత్తి విధానాలను అవలంభించడం ఒక సమస్యగా పరిగణించవచ్చు.

6. మార్కెటింగ్ మరియు పంపిణీ మార్గాలు సరిగా లేకపోవడం: MSME లు వినూత్నమైన, ఆధునిక పంపిణీ మార్గాలను అవలంభించలేకపోతున్నాయి. తద్వారా వీటి యొక్క వ్యాపార ప్రకటనలు మరియు అమ్మకాల ప్రోత్సాహకాలు, బహుళ జాతి సంస్థలతో పోల్చినప్పుడు చాలా బలహీనంగా ఉన్నాయి. ఈ బలహీనమైన వ్యాపార ప్రకటనలు మరియు మార్కెటింగ్ మార్గాల వల్ల అమ్మకాలలో వృద్ధిని సాధించలేకపోతున్నాయి. తద్వారా లాభాలను పెంచుకోలేకపోతున్నాయి.

7. శిక్షణ మరియు నైపుణ్య అభివృద్ధి కార్యక్రమాలు లేకపోవడం: MSME లు సరియైన శిక్షణ మరియు నైపుణ్య అభివృద్ధి కార్యక్రమాలను తగినంతగా చేపట్టలేకపోతున్నాయి. వీటి వ్యవస్థాపకులు వినూత్న ఉత్పత్తి విధానాలను అవలంభించలేకపోతున్నారు. రాష్ట్ర మరియు కేంద్ర ప్రభుత్వాలు చేపట్టే శిక్షణ మరియు నైపుణ్య అభివృద్ధి కార్యక్రమాలు దేశంలోని అన్ని సంస్థలకు చేరటం లేదు.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 10 సూక్ష్మ చిన్న మధ్య తరహా సంస్థలు

ప్రశ్న 3.
భారతదేశంలో MSME లకు అందించే వివిధ సదుపాయాలను చర్చించండి.
జవాబు.
సూక్ష్మ, చిన్న మరియు మధ్య తరహా సంస్థలకు కల్పించే సదుపాయాలు: ఇతర సంస్థలతో పోల్చినప్పుడు MSME లు కొన్ని ప్రత్యేకమైన సదుపాయాలను, ప్రయోజనాలను పొందుతున్నాయి. MSMED చట్టం ఈ క్రింద పేర్కొనబడిన సదుపాయాలను సూక్ష్మ, చిన్న మరియు మధ్య తరహా సంస్థలకు కల్పిస్తుంది.

1. MSME లు కొన్ని ప్రత్యేక ఉత్పత్తులను చేపట్టడం: MSME లు కొన్ని ప్రత్యేక తరహా వస్తువులను తయారు చేసుకోవడానికి సౌలభ్యం ఉంది. కొన్ని ఉత్పత్తులను MSME లు మాత్రమే చేపట్టే రిజర్వేషన్ సదుపాయాన్ని ప్రభుత్వం ఈ సంస్థలకు కల్పించింది. సమాజ శ్రేయస్సు దృష్ట్యా, ఉపాధి అవకాశాలు కల్పించడం దృష్ట్యా మరియు ఈ సంస్థలను పరిరక్షించుకొనుట కొరకై కొన్ని రకాల వస్తువులను ఈ సంస్థలు మాత్రమే ఉత్పత్తి చేస్తున్నాయి. ప్రభుత్వం దాదాపుగా 350 వస్తువులను MSME ల ద్వారా మాత్రమే కొనుగోలు చేసే విధానాన్నీ అమలులోకి తీసుకురావడం జరిగింది.

2. స్థలం కేటాయింపు: MSME లను ప్రోత్సహించడానికి ప్రత్యేక ఆర్థిక మండలాల (Special Economic Zones) లో చిన్న తరహా పరిశ్రమలకు 10 శాతం స్థలాన్ని తప్పనిసరిగా కేటాయించే నిబంధన అమలు చేయుట జరిగింది.

3. వస్తుసేవలకు తగిన సమయంలోపల చెల్లింపులు జరుగుట: కొనుగోలుదారులు ఒక నిర్ణీత సమయం లోపల MSME లకు చెల్లింపులను చేయవలననే నిబంధన MSMED చట్టంలో రూపొందించబడింది. ఈ నిబంధన ద్వారా కొనుగోలుదారులు తమ సప్లయర్స్కి నిర్ణీత సమయం లోపల చెల్లింపులు జరపాలి.

4. ప్రభుత్వం నుండి గట్టి మద్దతు మరియు ప్రోత్సాహము: ప్రభుత్వం ప్రాధాన్యతా ఋణాలు ఇవ్వడంలోనూ మరియు ప్రాధాన్యతా కొనుగోలు విధానం అవలంభించడం ద్వారా MSME లకు మద్దతు మరియు ప్రోత్సాహాన్ని అందిస్తుంది. ప్రభుత్వం ఈ సంస్థలకు ఋణాలు అందచేయడంలోనూ, మార్కెటింగ్ సహాయము అందించడంలోనూ, సాంకేతిక సలహాలు ఇవ్వడంలోనూ, శిక్షణ మరియు నైపుణ్య వృద్ధిని అందించడంలోనూ ప్రోత్సాహకాలు ఇస్తూ MSME లను ప్రోత్సహిస్తున్నాయి.

5. చెల్లింపులో ఆలస్యానికి కొనుగోలుదారు నుండి వడ్డీ: ఒకవేళ కొనుగోలుదారులు సకాలంలో తాము కొన్న వస్తు సేవలపై సొమ్ము చెల్లించలేనప్పుడు ఆలస్యమైన కాలానికి MSME లకు వడ్డీ చెల్లించే సదుపాయాన్ని ఈ చట్టం ద్వారా అందించారు. ఆలస్యమైన కాలానికి చెల్లించవలసిన మొత్తంపై బాంకు వడ్డీకి మూడు రెట్లుగా నెలవారీగా సమ్మేళనం చేసి ఈ వడ్డీని చెల్లించవలెను.

6. వివాదాల సూచన: MSME లు వస్తు, సేవలు అందించినందుకు చెల్లించవలసిన మొత్తాల పైగానీ, వాటిపై వడ్డీకి సంబంధించి గానీ ఇంకా ఎలాంటి వివాదాలకు సంబంధించిన ఏ అంశమైనా కానీ సూక్ష్మ, చిన్నతరహా సంస్థల సులభ మండలికి రాజీ నిమిత్తము నివేదించవచ్చు.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
MSME ల చట్టం 2006 ప్రకారం ఉత్పత్తి సంస్థలను నిర్వచించండి.
జవాబు.
ఉత్పత్తి సంస్థలు: వస్తూత్పత్తిలో లేదా వస్తుతయారీలో నిమగ్నమైన సంస్థలను ఉత్పత్తి సంస్థలు అంటారు. యంత్రపరికరాలను ఉపయోగించి ముడి సరుకును పూర్తిగా తయారైన సరుకుగా మార్చి, వాటి విలువను సృష్టించే సంస్థలను ఉత్పత్తి సంస్థలు అని చెప్పవచ్చును.
MSME ల దృష్టిలో ఉత్పత్తి సంస్థలు వాటి యంత్రపరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి ఆధారముగా నిర్వచించబడినది.

  1. సూక్ష్మ సంస్థ: యంత్రపరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 25 లక్షల రూపాయలకు మించని సంస్థలను సూక్ష్మ సంస్థలు అంటారు.
  2. చిన్నతరహా సంస్థ: యంత్రపరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 25 లక్షల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 5 కోట్ల రూపాయలకు మించని సంస్థను చిన్నతరహా సంస్థ అంటారు.
  3. మధ్యతరహా సంస్థ యంత్రపరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 5 కోట్ల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 10 కోట్ల రూపాయలకు మించకపోతే, దానిని మధ్యతరహా సంస్థ అంటారు.

ప్రశ్న 2.
MSME ల చట్టం, 2006 ప్రకారం సేవాసంస్థలను నిర్వచించండి.
జవాబు.
సేవలను అందించడములో నిమగ్నమైన సంస్థలను సేవా సంస్థలు అంటారు. వాటిని ఈ క్రింది విధముగా నిర్వచించవచ్చును.

  1. సూక్ష్మ సంస్థ: పరికరాలలో పెట్టుబడి 10 లక్షల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని సూక్ష్మ సంస్థ అంటారు.
  2. చిన్నతరహా సంస్థ: పరికరాలలో పెట్టుబడి 10 లక్షల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 2 కోట్ల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని చిన్నతరహా సంస్థ అంటారు.
  3. మధ్యతరహా సంస్థ: పరికరాలలో పెట్టుబడి 2 కోట్ల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 5 కోట్ల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని మధ్యతరహా సంస్థ అంటారు.

ప్రశ్న 3.
MSME ల నమోదు ప్రక్రియ గురించి క్లుప్తంగా వివరించండి.
జవాబు.
MSMED చట్టం ప్రకారం MSME ల నమోదుకు కావలసిన అంశములు:

  1. ఏ వ్యక్తి అయినా ఇష్టానుసారము సూక్ష్మ లేదా చిన్నతరహా సంస్థను స్థాపించవచ్చు.
  2. ఇష్టానుసారము సేవలను అందించడానికి లేదా సేవలు చేయడం కోసం మధ్యతరహా సంస్థను స్థాపించవచ్చు.
  3. వస్తు ఉత్పత్తి కోసము లేదా తయారీ కోసం మధ్యతరహా సంస్థను స్థాపించడానికి పారిశ్రామిక (అభివృద్ధి, నియంత్రణ) చట్టం, 1951లోని మొదటి షెడ్యూల్లో పేర్కొన్న విధముగా అనుసరించాలి. సూక్ష్మ, చిన్న, మధ్యతరహా సంస్థల నియమావళి పత్రాన్ని రాష్ట్ర లేదా కేంద్ర ప్రభుత్వము నిర్దేశించిన లేదా సూచించిన అధికారి వద్ద నమోదు కోసం దాఖలు చేయాలి.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 10 సూక్ష్మ చిన్న మధ్య తరహా సంస్థలు

ప్రశ్న 4.
భారతదేశంలో MSME లకు అందించే ప్రోత్సాహక చర్యలను వివరించండి.
జవాబు.
MSME చట్టములో పొందుపరిచిన ధ్యేయాలకు అనుగుణముగా MSME ల చట్టము ఈ క్రింద పేర్కొనబడిన సదుపాయాలను సూక్ష్మ, చిన్న, మధ్య తరహా సంస్థలకు కల్పిస్తుంది.
1. వస్తు, సేవల మొత్తాన్ని సకాలములో చెల్లించడానికి కొనుగోలుదారు బాధ్యత: MSME చట్టములోని సెక్షన్, 15 ప్రకారము ఈ సంస్థలు తమ వస్తుసేవల అమ్మకాలకు సంబంధించి, తమకు రావలసిన వసూళ్ళు సకాలములో రావడానికి తోడ్పడుతుంది. కొనుగోలుదారుడు తాను కొన్న వస్తు, సేవల విలువకు సరైన మొత్తాన్ని అమ్మకపుదారుకు నిర్ణీత సమయములో చెల్లించవలసిన బాధ్యతను తెలియజేస్తుంది.
ఎ) వ్రాతపూర్వక ఒప్పందము ఉన్నప్పుడు: వ్రాతపూర్వక ఒప్పందములో సూచించిన తేదీకిగాని, అంతకు ముందు తేదీకిగాని చెల్లింపు జరగాలి. ఎలాంటి పరిస్థితులలోను ఒప్పందములో తెలిపిన తేదీకంటే 45 రోజులు మించకుండా
ఉండాలి.

బి) ఒప్పందము లేనప్పుడు: అమ్మకపుదారుకు, కొనుగోలుదారుకు మధ్య ఎలాంటి ఒప్పందము లేకపోతే, నిర్ణయించిన తేదీలోపు అంటే వ్యవహారము జరిగిన 15 రోజులలోపు చెల్లించాలి.
కొనుగోలుదారుడు, అమ్మకపుదారుడు, ఒప్పందము తేది పదాలను చట్టములో దిగువ విధముగా నిర్వచింపబడినవి. అమ్మకపుదారు నుంచి ప్రతిఫలము నిమిత్తము, ఎవరైతే వస్తువులను కొనుగోలు చేస్తారో లేదా సేవలను పొందుతారో వారిని కొనుగోలుదారు అంటారు.
అమ్మకపుదారు అంటే సూక్ష్మ లేదా చిన్న తరహా సంస్థ.
ఒప్పందము తేదీ అంటే వస్తువులు బదిలీ జరిగిన తేదీ లేదా సేవలను అందించిన రోజు.

2. ఆలస్య కాలానికి కొనుగోలుదారు ద్వారా వడ్డీ చెల్లింపు: ఏదైనా కారణాల వలన కొనుగోలుదారు తాను చెల్లించవలసిన మొత్తాన్ని సకాలములో చెల్లించకపోతే, అతడు ఆ మొత్తానికి వడ్డీని చెల్లించవలసి ఉంటుంది. ఈ వడ్డీ సాధారణ బ్యాంకు వడ్డీకి మూడు రెట్లుగా చెల్లించాలి. నెలవారీ మొత్తముగా బాకీ ఉన్న మొత్తముపై వడ్డీని చెల్లించాలి.

3. తగాదాల నివేదన: వస్తుసేవల కోసం చెల్లించవలసిన మొత్తానికి, వడ్డీకి సంబంధించి ఏమైనా తగాదాలు ఉంటే వాటిని సూక్ష్మ, చిన్న సంస్థల మార్గదర్శిక మండలికి సూచించవచ్చు. ఈ మండలి తగిన విచారణచేసి, న్యాయం చేకూరుస్తుంది.

MSME లకు అవసరమైన ప్రోత్సాహక చర్యలు: MSME రంగం ప్రోత్సాహకానికి, అభివృద్ధికి, ఆధునీకరణ కోసం కేంద్ర ప్రభుత్వము, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, రిజర్వు బ్యాంకు దిగువ సూచించిన చర్యలను చేపట్టినవి.

  1. ఉద్యోగులలో, నిర్వాహకులలో, వ్యవస్థాపకులలో నైపుణ్యాల వృద్ధికి చర్యలు, సాంకేతిక అభివృద్ధికి ఏర్పాట్లు, మార్కెటింగ్ సౌకర్యాలు లేదా అవస్థాపనా సౌకర్యాలు, సూక్ష్మ, చిన్నతరహా, మధ్యతరహా పరిశ్రమల సముదాయాల అభివృద్ధికి కావలసిన కార్యక్రమాలు చేపడతాయి.
  2. ఈ సంస్థలకు కాలానుగుణముగా, అవసరమైన ఋణసదుపాయాలను అందించడం, సంస్థలు ఖాయిలాపడటానికి అవకాశాలు తగ్గించడం తద్వారా పోటీతత్వాన్ని పెంపొందించడం లాంటి చర్యలు చేపడతాయి.
  3. ప్రభుత్వము, దాని అనుబంధ సంస్థలు, ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు MSMEల ఉత్పత్తులను, సేవలను వాటి ప్రాధాన్యము ఆధారముగా సేకరిస్తాయి.
  4. ఈ సంస్థల ప్రోత్సాహకానికి, అభివృద్ధికి కావలసిన ప్రత్యేక నిధులను ఏర్పరచడం లేదా ప్రభుత్వ నిధులను సమకూర్చడం వంటి చర్యలు చేపడతాయి.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 10 సూక్ష్మ చిన్న మధ్య తరహా సంస్థలు

అతి స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
సూక్ష్మ సంస్థ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. ఉత్పత్తి సంస్థలు అయితే యంత్రపరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 25 లక్షల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని సూక్ష్మ సంస్థ అంటారు.
  2. సేవా సంస్థలు అయితే పరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 10 లక్షల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని సూక్ష్మ సంస్థ అంటారు.

ప్రశ్న 2.
చిన్న తరహా సంస్థను నిర్వచించండి.
జవాబు.

  1. ఉత్పత్తి సంస్థలు అయితే యంత్రపరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 25 లక్షల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 5 కోట్ల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని చిన్నతరహా సంస్థ అంటారు.
  2. సేవాసంస్థలయితే పరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 10 లక్షల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 2 కోట్ల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని చిన్నతరహా సంస్థ అంటారు.

ప్రశ్న 3.
మధ్యతరహా సంస్థను నిర్వచించండి.
జవాబు.

  1. ఉత్పత్తి సంస్థలయితే యంత్రపరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 5 కోట్ల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 10 కోట్ల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని మధ్యతరహా సంస్థ అంటారు.
  2. సేవాసంస్థలయితే పరికరాలలో పెట్టిన పెట్టుబడి 2 కోట్ల రూపాయల కంటే ఎక్కువగా ఉండి, 5 కోట్ల రూపాయలకు మించకపోతే దానిని మధ్యతరహా సంస్థ అంటారు.

ప్రశ్న 4.
ఉత్పత్తి సంస్థను నిర్వచించండి.
జవాబు.
వస్తూత్పత్తిలో లేదా వస్తుతయారీలో నిమగ్నమైన సంస్థలను ఉత్పత్తి సంస్థలు అంటారు. యంత్రపరికరాలను ఉపయోగించి ముడిసరుకును పూర్తిగా తయారైన వస్తువులుగా మార్చి, వాటికి విలువలను సృష్టించే సంస్థలను ఉత్పత్తి సంస్థలుగా చెప్పవచ్చును.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 10 సూక్ష్మ చిన్న మధ్య తరహా సంస్థలు

ప్రశ్న 5.
సేవా సంస్థ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.

  1. సేవలను అందించడములో నిమగ్నమైన సంస్థలను సేవా సంస్థలు అంటారు.
  2. సేవాసంస్థలను పరికరాలలో పెట్టుబడిని బట్టి సూక్ష్మ సేవాసంస్థలు, చిన్నతరహా సేవాసంస్థలు మరియు మధ్య తరహా సేవా సంస్థలుగా విభజించవచ్చు.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 12 వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Commerce Study Material 12th Lesson వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material 12th Lesson వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
e – వ్యాపారాన్ని నిర్వచించి, దాని పరిధిని, స్వభావాన్ని వివరించండి.
జవాబు.
e – వ్యాపార నిర్వచనం:
1. సంస్థ లేదా కంపెనీ యొక్క కార్యకలాపాలను పెంపొందించడానికి, ICT (Information and Communication Technology) ని వ్యాపార కార్యకలాపాలతో అనుసంధానం చేసే ప్రక్రియనే ‘e – వ్యాపారం’ అంటారు.

2. e – వ్యాపారం అనే పదాన్ని మొదటిసారిగా 1997 సంవత్సరంలో IBM సంస్థ ఉపయోగించింది. ఇది e వ్యాపారాన్ని ఈ విధంగా నిర్వచించింది – “అంతర్జాల సాంకేతికతను ఉపయోగిస్తూ ముఖ్యమైన వ్యాపార దశల .(Key Business Process) తో పరివర్తనను తీసుకురావడం”.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 12 వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

3. “అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలను వ్యాపార పరిధిని బలపరచడానికి ICT ద్వారా అనుసంధానం చేయటాన్ని e- వ్యాపారంగా నిర్వచించవచ్చు”.

4. e – వ్యాపారం, ICT ని వినియోగించుకుంటూ, వినియోగదారులతో వ్యాపార సంబంధాలను మెరుగుపరచడానికి తోడ్పడుతుంది. e – వ్యాపార పద్ధతులు వ్యాపార సంస్థల అంతర్గత, బహిర్గత సమాచార వ్యవస్థల మధ్య సంబంధాలను అత్యంత సమర్థవంతంగా, సులభంగా ఏర్పరుస్తూ, వినియోగదారుల అవసరాలను అంచనాలను సంతృప్తి పరచడానికి దోహదం చేస్తుంది. వినియోగదారులతో సత్సంబంధాలను పెంపొందించుకోవడానికి e -వ్యాపారం వెబ్ ఆధారిత పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగిస్తుంది.

e – వ్యాపార పరిధి (Scope of e – business):
e – వ్యాపార కార్యకలాపాలను క్రింద తెలిపిన విధంగా వర్గీకరించవచ్చు:
ఎ) వ్యాపార సంస్థలో వ్యవహారాలు.
బి) ఒక వ్యాపార సంస్థ మరొక వ్యాపార సంస్థ మధ్య వ్యవహారాలు (B2B).
సి) వ్యాపార సంస్థ, వినియోగదారుని మధ్య వ్యవహారాలు (B2C).
డి) -వినియోగదారులు, వినియోగదారుల మధ్య (C2C) వ్యవహారాలు.
ఇ) వినియోగదారుడు – వ్యాపార సంస్థల మధ్య (C2B) వ్యవహారాలు.
ఎఫ్) వ్యాపార సంస్థ మరియు ప్రభుత్వం (B2G) మధ్య వ్యవహారాలు.

ఎ) వ్యాపార సంస్థలో వ్యవహారాలు: ఏదైనా సంస్థ విభిన్నమైన వ్యాపారాలను వివిధ ప్రాంతాలలో నిర్వహిస్తున్న సందర్భంలో అంతర్గతంగా ఆన్లైన్ ద్వారా వ్యవహారాలను ఈ పద్ధతి ద్వారా నిర్వహించవచ్చు.

బి) B2B: ఒక వ్యాపార సంస్థ మరొక వ్యాపార సంస్థల మధ్య వస్తు – సేవల మార్పిడి జరిగినట్లయితే దానిని B2B (Business to Business) వ్యవహారాలు అంటారు. ఉదాహరణకి, ఇండియా మార్ట్, ట్రేడ్ ఇండియా, ఆలిబాబా మొదలైనవి ఈ కోవకు చెందుతాయి.

సి) B2C: వ్యాపార సంస్థకు, వినియోగదారులకు మధ్య వస్తు, సేవల మార్పిడి జరిగినట్లయితే దానిని B2C (Business to Customer) వ్యవహారాలు అంటారు. ఉదాహరణకి, అమెజాన్. కామ్. నెటిక్స్. కామ్, సులేకా.కామ్ మొదలైనవి ఈ కోవకు చెందుతాయి.

డి) C2C: వినియోగదారులు వేరొక వినియోగదారులచే వివిధ ఆన్లైన్ పోర్టల్స్ ద్వారా అందించబడిన వస్తుసేవలను C2C (Customer to Customer) వ్యవహారాలు అంటారు. ఉదాహరణకు ఓఎల్ఎక్స్, క్వికర్ మొదలైనవి.

ఇ) C2B: ఈ పద్ధతిలో వినియోగదారులు వ్యాపార సంస్థలకు వస్తు సేవలను అందించడం జరుగుతుంది. ఫలితంగా వ్యాపార సంస్థలు వారు అందించిన సేవలకు సొమ్ము చెల్లించడం జరుగుతుంది. ఉదాహరణకు గూగుల్ ఆడెసెన్స్ లాంటి ఆన్లైన్ వ్యాపార ప్రకటనల సంస్థలు, అమెజాన్ అనుబంధ కార్యక్రమాలు ఈ కోవలోకి వస్తాయి. ఆన్లైన్ సర్వేలు, గోజింగ్ సర్వేలు, సర్వే స్కౌటు మరియు సర్వే మంకీ మొదలైనవి C2B కి మరికొన్ని ఉదాహరణలు.

ఎఫ్) B2G: వ్యాపార సంస్థ, ప్రభుత్వము లేదా ప్రభుత్వరంగ సంస్థల మధ్య జరిగే వ్యాపార వ్యవహారాలను B2G (Business to Government) గా వ్యవహరించవచ్చు. ప్రజాసేకరణ విధానం, లైసెన్సింగ్ పద్ధతులు, ఇతర ప్రభుత్వ కార్యకలాపాలు ఇంటర్నెట్ ద్వారా చేపట్టడం అనేవి B2G కోవకు చెందుతాయి. ఉదాహరణకి వస్తు సేవలను ప్రభుత్వానికి అమ్మటం, నివేదికలను అవసరం మేరకు సమర్పించడం మొదలైనవి.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 12 వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

e – వ్యాపారానికి సంబంధించిన అంశాలు అంటు, e- బ్యాంకింగ్, e బ్యాంకింగ్, e – ఫ్రాంచైజింగ్, ఆ గ్యాంబ్లింగ్, e- లెర్నింగ్, e – మొయిలింగ్, e – మార్కెటింగ్, e – సప్లయ్, e – వర్తకం కూడా e – వ్యాపార పరిధిలోకి వస్తాయి.
అవి ఈ క్రింద వివరించబడ్డాయి:
1. e – వాణిజ్యం (e – Commerce): అంతర్జాలం (Internet) ద్వారా వ్యాపారాన్ని నిర్వహించడాన్ని e వాణిజ్యం అంటారు. దీనినే ఎలక్ట్రానిక్ వాణిజ్యంగా వ్యవహరిస్తారు. అంటే, ఆన్లైన్ ద్వారా వస్తువులు లేదా సేవలు కొనుగోలు అమ్మకం చేసే ఏదైనా వ్యాపార కార్యకలాపం ఎలక్ట్రానిక్ పరికరాల సహాయంతో నిర్వహించడాన్ని e – వాణిజ్యం అంటారు.

2. e – వేలం (e – Auctioning): ఇంటర్నెట్ ద్వారా ప్రజలు తమ వ్యక్తిగత సమయం వృధా కాకుండా వేలంలో పాల్గొనవచ్చును. e – వేలంలో ఎవరైతే పాల్గొనదలిచారో, వారు సంబంధిత వెబ్సైట్ను సందర్శించి, తాము కోరుకున్న వస్తువులను కొనుగోలు చేయవచ్చును. అదే విధంగా తమ వస్తువులను వెబ్ పేజీలలో ఉంచి e – వేలం ద్వారా వాటిని అమ్మవచ్చును.

3. e- బాంకింగ్ (e – Banking): ఎలక్ట్రానిక్ బాంకింగ్ అనేది విజయవంతమైన ఆన్లైన్ వ్యాపారాలలో ముఖ్యమైంది. బాంకు వెబ్సైట్ను ఉపయోగిస్తూ, బాంకు ఖాతాదారులు తమ ఖాతాలను నిర్వహించుకోవచ్చు, చెల్లింపులకు ఆజ్ఞలను ఇవ్వవచ్చు. ఆన్లైన్ బాంకింగ్ సహాయంతో ఖాతాదారులు, బాంకును సందర్శంచవలసిన అవసరం లేకుండానే తమకు అవసరమైన నగదును ATM ద్వారా పొందవచ్చును, ఖాతాల నిల్వలను తెలుసు కోవచ్చును. నగదు బదిలీ చేయవచ్చు. బిల్లులను చెల్లించవచ్చు.

4. e – మార్కెటింగ్ (e – Marketing): ఎలాంటి భౌగోళిక అడ్డంకులు లేకుండా ప్రపంచవ్యాప్తంగా వస్తువుల కొనుగోలు, అమ్మకాలు ఎలక్ట్రానిక్ సాధనాల ద్వారా అంటే ఆన్లైన్లో చేపట్టడాన్ని e- మార్కెటింగ్ అంటారు. ఎలాంటి సమయాభావం లేకుండా ఖాతాదారుల డిమాండ్కు కంపెనీలు స్పందించే విధంగా అంతర్జాలం సహాయం చేస్తుంది.

5. e – వర్తకం (e – Trading): e వర్తకంని ‘ఆన్లైన్ వర్తకం’ లేదా ‘e – బ్రోకింగ్’ అని కూడా అంటారు. ఇది స్టాక్ ఎక్ఛ్సేంజిలలో సెక్యూరిటీలను అమ్మటానికి, కొనటానికి ఉపయోగపడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
e-వ్యాపారం యొక్క ప్రయోజనాలను వివరించండి.
జవాబు.
e- వ్యాపారము వలన వినియోగదారులకు, వ్యాపార సంస్థలకు, సమాజానికి అనేక ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.
వినియోగదారులకు కలిగే ప్రయోజనాలు:

  1. e– వ్యాపారము వలన వినియోగదారులు ఏ ప్రాంతం నుంచి అయినా, ఏ సమయంలోనైనా వ్యాపార వ్యవహారాలు నిర్వహించవచ్చు.
  2. e – వ్యాపారము వినియోగదారులకు వస్తు సేవలకు సంబంధించి, అనేక ప్రత్యామ్నాయాలు, అవకాశాలను కల్పిస్తాయి..
  3. e- వ్యాపారము ద్వారా వినియోగదారుడు అనేక ప్రాంతాలలోని మార్కెట్లలో వస్తు, సేవలను పోల్చి చూసుకోవడానికి వీలవుతుంది.
  4. e- -వ్యాపారము వస్తు సేవలు త్వరగా డెలివరీ కావడానికి దోహదము చేస్తుంది.
  5. వినియోగదారుడు వస్తు సేవలకు సంబంధించి సరైన సమాచారాన్ని పూర్తి స్థాయిలో, క్షణాలలో పొందవచ్చును.
  6. వినియోగదారుడు సరైన వేలములో పాల్గొనేందుకు e- వ్యాపారము సహాయపడుతుంది.
  7. e- వ్యాపారము వినియోగదారుల మధ్య సహకారాన్ని ఏర్పరచి, ఒకరికొకరు వ్యాపార ఉపాయాలు, అనుభవాలు పంచుకునేట్లు చేస్తుంది.
  8. e- వ్యాపారము వ్యాపారం మధ్య పోటీతత్వాన్ని ఏర్పరచి, వినియోగదారులకు సరైన డిస్కౌంట్లు లభించేందుకు సహకరిస్తుంది.

వ్యాపార సంస్థకు ప్రయోజనాలు:

  1. e– వ్యాపారము వలన సంస్థలు తమ ప్రస్తుత మార్కెట్ను జాతీయ, అంతర్జాతీయ స్థాయిలకు విస్తరింపచేసుకోవచ్చు. ఇది సంస్థ యొక్క అమ్మకాలను పెంచుతుంది.
  2. e– వ్యాపారము వలన వస్తువులను లేదా సేవలను సృష్టించడము, ప్రాసెస్ చేయడం, పంపిణీ చేయడం, స్టోరింగ్ చేయడం, సమాచారాన్ని సేకరించడానికి, ఇన్వెంటరీ, ఓవర్హెడ్ ఖర్చులు తగ్గుతాయి.
  3. పెట్టుబడికి, వస్తు సేవల అమ్మకము వలన వచ్చే ఆదాయానికి మధ్య ఉన్న సమయం తగ్గుతుంది.
  4. బిజినెస్ ప్రాసెస్, రీ – ఇంజనీరింగ్లకు సహకరిస్తుంది.
  5. టెలీ కమ్యూనికేషన్ ఖర్చు తక్కువగా ఉండటం వలన ఇంటర్నెట్ విలువ ఆధారిత నెట్వర్క్ కంటే వ్యయము తక్కువగా ఉంటుంది.

సమాజానికి ప్రయోజనాలు:

  1. ఇంటి నుంచే పనిచేసుకోవడానికి అవకాశము ఉండటం వలన షాపింగ్ కోసము ప్రయాణాలు తగ్గుతాయి. రోడ్లపై ట్రాఫిక్ సమస్యలు తగ్గుతాయి. దీని వలన వాయు కాలుష్యం తగ్గుతుంది. అంతేకాకుండా సమయము కూడా ఆదా అవుతుంది.
  2. వ్యాపారస్తులు తమ వస్తువులను ఇంటర్ నెట్ ద్వారా తక్కువ ధరలకు అమ్మడం వలన పేదవారికి ప్రయోజనం లభిస్తుంది.
  3. ప్రపంచ దేశాలలో, గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ఉండే ప్రజలకు, మార్కెట్లో లభించని వస్తు సేవలను ఆ వ్యాపారము ద్వారా పొందవచ్చు.
  4. వస్తు సేవలు తక్కువ వ్యయానికి లభించడమే కాకుండా, వాటి మన్నిక, నాణ్యత కూడా పెరుగుతుంది.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 12 వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

ప్రశ్న 3.
21వ శతాబ్దంలో వ్యాపార సంస్థలకు ఉన్న అవకాశాలను తెలపండి.
జవాబు.
21వ శతాబ్దంలో వ్యాపార సంస్థలకు గల అవకాశాలు:
1) సరళీకరణ, ప్రైవేటీకరణ, ప్రపంచీకరణ: LPG రూపములో ప్రవేశపెట్టబడిన ఆర్థిక సంస్కరణలు, భారతదేశములోని వ్యాపార సంస్థలకు అనుకూలమైన వాతావరణాన్ని సృష్టించినది. ఈ పరిస్థితులు భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థను ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థతో అనుసంధానించడానికి, పూర్తి స్థాయిలో సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని వినియోగించుకోవడానికి, అంతర్జాతీయ వర్తకములో పెరుగుదలకు, ఉత్పత్తి, ఉద్యోగ అవకాశాల పెరుగుదలకు, ఆంక్షలు లేని మూలధన ప్రవాహానికి దారితీసింది.

2) భారీ తరహా, విస్తరణ అవకాశాలు: 21వ శతాబ్దపు వ్యాపార సంస్థలు భారీతరహా, ఎక్కువ విస్తరణకు అవకాశాలు గల సంస్థల లక్షణాలు కలిగి ఉన్నవి. భారీ తరహా సంస్థ, ఉత్పత్తిలో పెరుగుదల వలన కంపెనీ ఖర్చులు తగ్గి, లాభాలు పెరుగుతాయి.

3) తలసరి ఆదాయంలో పెరుగుదల: తలసరి ఆదాయము పెరుగుదలలో మనదేశము ప్రపంచవ్యాప్తముగా నాలుగవ అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఆవిర్భవించినది. తలసరి ఆదాయము దేశములోని ప్రజల జీవన ప్రమాణస్థాయిని తెలుపుతుంది. పెరుగుతున్న తలసరి ఆదాయము వలన దేశములో వ్యాపార అవకాశాలు పెరగడానికి అవకాశము ఉన్నది.

4) మార్కెట్ ఆర్థిక వ్యవస్థలు: భారతదేశము 125 కోట్ల జనాభాతో ప్రపంచంలో అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఏర్పడి ప్రపంచవ్యాప్తముగా పారిశ్రామిక, వర్తక సేవారంగాలను ఆకర్షిస్తున్నది. అంతర్జాతీయ ఆర్థిక వ్యవస్థలో వస్తున్న మార్పులు భారతదేశ మార్కెట్ ఆదాపూర్వక మార్కెట్గా రూపొందినది. దాని ఫలితముగా దేశములోని వ్యాపార సంస్థలకు అనేక వ్యాపార అవకాశాలు లభిస్తున్నవి.

5) e – వాణిజ్యము – ప్రపంచ మార్కెట్ కు గేట్వే: ప్రపంచవ్యాప్తంగా వ్యాపార సంస్థలు e- వాణిజ్యం ప్రయోజనాలను గుర్తిస్తున్నాయి. నగదు ప్రవాహములో పెరుగుదల, ఖాతాదారుల నిలుపుదల, సేవా సంతృప్తి e – వాణిజ్యం ద్వారా లభించిన ప్రయోజనాలు.

6) సాంకేతిక పురోభివృద్ధి 21వ శతాబ్దములో వ్యాపార సంస్థలు అత్యంత ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగిస్తున్నవి. దీనివలన వ్యాపార సంస్థలు సమాజానికి అవసరమైన వస్తు సేవలను తక్కువ వ్యయానికి అందిస్తున్నవి.

7) విత్త సేవల విస్తరణ: 21వ శతాబ్దములో విత్త సేవారంగము చాలా వేగముగా పెరుగుతున్నది. బ్యాంకింగ్, భీమా, రుణ, ఈక్విటీ, ఫైనాన్సింగ్, సూక్ష్మ విత్త రంగాలు ప్రజలలో పొదుపు అలవాట్ల పెరుగుదల, భవిష్యత్ అవసరాలకు సరళమైన ఋుణాలు పొందడానికి అవకాశాలు కల్పిస్తున్నవి. ఈ ఆర్థిక రంగములో కంపెనీలకు వ్యాపార విస్తరణ అవకాశాలకు దారితీసాయి.

8) వ్యాపార ప్రక్రియ ఆటోమేషన్: వ్యాపార ప్రక్రియ ఆటోమేషన్ అనేది వ్యయాల నియంత్రణకు ఉపయోగించే వ్యూహము. ఇది వ్యాపార ప్రక్రియలను స్వయం చలితం చేయడమే కాక అధిక సామర్థ్యాన్ని పొందడం, వ్యాపార అవసరాలకు మార్పులను ఆపాదించుకోవడం, మానవ తప్పిదాలను తగ్గించడం ద్వారా పని ప్రవాహాన్ని మెరుగుపరచడం చేస్తుంది.

9) పెరుగుతున్న కలయికలు, సముపార్జనలు, విదేశీ కొలాబరేషన్లు: కలయికలు, సముపార్జనలు, నవకల్పనల అభివృద్ధి, లాభదాయకత, మార్కెట్ వాటా, కంపెనీ వాటా విలువలలో పెరుగుదలకు ఆధునిక వ్యాపార సంస్థలకు అనుకూలించే వ్యూహము. ఇదే తరహాను అనుసరించే ప్రతిఫలాలలో పెరుగుదలకు, అధిక సమర్ధతకు, వ్యయాల నియంత్రణకు దోహదం చేస్తుంది.

10) అంతర్జాతీయ వ్యవస్థాపన 21వ శతాబ్దములో అనేక సంస్థలు, వ్యాపార ప్రపంచీకరణను, తయారీ, సేవల, మూలధన వనరుల, ప్రతిభ సంపాదనకి రక్షణ వ్యూహంగా పరిగణిస్తున్నది. వినియోగదారుల అవసరాలకు. సరిపడేందుకు కొత్త ఉత్పత్తులు, సేవలు సృష్టించడానికి ఒకటి కంటే ఎక్కువ దేశాలలో వ్యాపార అవకాశాలు కనుగొంటున్నాయి.

ప్రశ్న 4.
21వ శతాబ్దంలో వ్యాపార సంస్థలు ఎదుర్కొనే సవాళ్ళను తెలపండి.
జవాబు.
21వ శతాబ్దంలో వ్యాపార సంస్థలు ఈ క్రింది సవాళ్ళను ఎదుర్కోవాలి.
1) సాంకేతిక పరిజ్ఞానము సవాళ్ళు: సాంకేతిక పరిజ్ఞానములో వేగముగా వస్తున్న మార్పులు చిన్న వ్యాపార సంస్థలకు ఖర్చు, సమయము ఒక ముప్పుగా ఏర్పడినది. ఈ సంస్థలు సాంకేతిక పరిజ్ఞానములో వచ్చిన మార్పులకు అనుగుణముగా ప్లాంటు, యంత్రాలు, పరికరాలు, ఉత్పత్తి విధానాలను ఆధునీకరించుకుంటున్నాయి. లేకపోతే సంస్థలు తమ ఉనికిని కోల్పోయి, మార్కెట్ నుంచి తొలగిపోతాయి.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 12 వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

2) పెరుగుతున్న వినియోగదారుల అవగాహన: ఉత్పత్తులు, సేవల పట్ల వినియోగదారుల అవగాహన పెరుగుతున్నది. వినియోగదారులను ఆకర్షించేందుకు, మార్కెట్ వాటా కోల్పోకుండా నివారించేందుకు వినియోగదారుల డిమాండ్లకు స్పందించవలసిన అవసరమున్నది.

3) ప్రపంచీకరణ సవాళ్ళు ప్రపంచీకరణ వ్యాపార వాతావరణములో మిశ్రమ సంస్కృతులు, భాషలు మొదలైన వ్యూహాత్మక సవాళ్ళకు దారితీసింది. ఫలితముగా ప్రపంచ పోటీ, వస్తు సేవల ధరలు పెరిగినవి.

4) సహజ వనరుల క్షీణత: చాలా రకములైన ఉత్పత్తి సంస్థలు సహజ వనరులు ముఖ్యంగా ముడి పదార్థాలపై ఆధారపడి ఉంటాయి. ఖనిజాలు, అడవులు, ఇంధనాలు, సారవంతమైన నేలలు మొదలైన సహజ వనరులు క్షీణించిపోవడం వలన రాబోయే కాలములో వ్యాపార సంస్థలపై దీని ప్రభావము ఉంటుంది.

5) ఆర్థిక మాంద్యము: ప్రపంచవ్యాప్తముగా అంతర్జాతీయ, ఆర్థిక, రాజకీయ వ్యవస్థ మార్పు చెందుతోంది. అమెరికా, ఐరోపాలో ప్రారంభమైన ఆర్థిక మాంద్యము ఇతర దేశాలలో పనితీరుపై ప్రభావాన్ని చూపుతోంది.

6) పర్యావరణ సవాళ్ళు వ్యాపార సంస్థలు ఎదుర్కొంటున్న ముఖ్యమైన సవాళ్ళలో పర్యావరణ క్షీణత అతి పెద్ద సవాలు. ఆర్థిక, సాంఘిక, సామాజిక, రాజకీయ, సాంకేతిక పరిజ్ఞానానికి చెందిన పరిసరాలు వేగముగా మారుతున్నాయి.

7) సమాచార సవాళ్ళు: నిర్వహణ పరికరాలు, సాంకేతిక పరిజ్ఞానం బదిలీ చేసే ప్రక్రియలో భాగంగా ఇంటర్నెట్ ఉపయోగము, వైర్లెస్ సమాచారము, సాంకేతిక పరిజ్ఞానముతో కూడిన e – వాణిజ్యం వ్యాపార సంస్థలకు పెద్ద సవాళ్ళు. అత్యధిక ద్రవ్యోల్బణ రేటు, అధిక వడ్డీరేట్లు, తక్కువ ఆర్థిక పెరుగుదల, నిత్యావసర వస్తువుల పెరుగుదల వ్యాపార సంస్థలను ప్రభావితం చేస్తున్నవి.

8) అవినీతి, అధికారుల అడ్డంకులు: ఈ రోజులలో అవినీతి అనేది వ్యాపార సంస్థలకు పెద్ద అడ్డంకి. దేశములో అవినీతి బాగా పాతుకొనిపోయి, రోజువారీ జీవితములో అనేక అంశాలను ప్రభావితం చేస్తున్నది.

9) పారదర్శకత, పరిపాలన: కార్పొరేటు పరిపాలన వ్యక్తుల, సంస్థల ఆసక్తులను కాపాడటానికి ఉపయోగపడుతుంది. కార్పొరేటు సంస్థలు తీసుకునే నిర్ణయాలు, అవి పొందుపరుచుకున్న ఆసక్తులు ప్రభావాన్ని చూపుతాయి. కంపెనీల పరిపాలన, పారదర్శకత, ప్రభుత్వ నిఘా ఉంటుంది.

10) కార్పొరేటు సామాజిక బాధ్యత: CSR ఆచరణ, అమలులో అనేక సవాళ్ళను ఎదుర్కొంటోంది. CSR మన దేశములో ప్రారంభ దశలో ఉన్నది. CSR పై అవగాహన లేకపోవడం, శిక్షణ పొందిన ఉద్యోగుల తక్కువ సంఖ్య, విధాన అంశాలు, కవరేజి మొదలైన అంశాలు CSR కు అడ్డంకులు.

11) విదేశీ ద్రవ్యం మార్పిడి సమస్య: వ్యాపార సంస్థల నిర్వహణ సమస్యల విదేశీ మారకపు రేట్లలో అస్థిరత. ఇది మార్పిడిరేట్లు, ఎగుమతులు, దిగుమతులు, రాజకీయ అంశాల కారణముగా ఏర్పడినది.

12) మానవ వనరుల సవాళ్ళు: సరైన సిబ్బందిని నియమించడం, శిక్షణ ఇవ్వడం, వారిని నిలిపి ఉంచడం, HR విభాగపు నిధులు, మారుతున్న సాంకేతిక పరిజ్ఞానము కారణముగా IT నైపుణ్యము, సమస్య పరిష్కార నైపుణ్యం, రీజనింగ్ నైపుణ్యం గల అర్హులైన సిబ్బందిని నియమించడానికి సంస్థలు సమస్యలను ఎదుర్కొంటున్నవి.

13) భద్రత సమస్యలు: e- కామర్స్, వర్చువల్ ఆఫీసు వ్యాప్తిలో ముప్పులు ఎదురవుతాయి. ఈ ముప్పులు సమాచార భద్రత, ఇంటర్నెట్ భద్రత, భౌతిక భద్రత, కంపెనీ wireless access నెట్వర్క్, చట్టాలలో గోప్యత మొదలైన రూపా నీ జరుగుతుంది.

స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
e-వ్యాపారం యొక్క పరిధిని వివరించండి..
జవాబు.
e – వ్యాపార పరిధి: e – వ్యాపార కార్యకలాపాలను క్రింది విధముగా విభజించవచ్చు:

  1. వ్యాపార సంస్థలో వ్యవహారాలు.
  2. ఒక వ్యాపార సంస్థ మరొక వ్యాపార సంస్థ మధ్య వ్యవహారాలు (B2B).
  3. వ్యాపార సంస్థ – వినియోగదారుని మధ్య వ్యవహారాలు (B2C).
  4. వినియోగదారుడు – వినియోగదారుని మధ్య వ్యవహారాలు (C2C).
  5. వినియోగదారుడు – వ్యాపార సంస్థ మధ్య వ్యవహారాలు (C2B).
  6. వ్యాపార సంస్థ మరియు ప్రభుత్వానికి మధ్య వ్యవహారాలు (B2G).

e – వ్యాపార పరిధి దిగువ అంశాలకు వర్తింపచేయడం జరుగుతుంది:
1) e – వాణిజ్యము: ఇంటర్నెట్ ద్వారా వ్యాపారాన్ని నిర్వహించడాన్ని e – వాణిజ్యము అంటారు. ఎలక్ట్రానిక్ వాణిజ్యాన్ని e – వాణిజ్యము అని వ్యవహరిస్తారు. ఆన్లైన్ ద్వారా వస్తువుల కొనుగోలు, అమ్మకం చేసే ప్రక్రియ దీనికి మంచి ఉదాహరణ. అంతేకాకుండా e – వాణిజ్యములో అనేక కార్యకలాపాలు కలిసి ఉంటాయి. ఏదైనా కార్యకలాపాన్ని ఎలక్ట్రానిక్ పరికరము ద్వారా నిర్వహించడాన్ని e – వాణిజ్యము అనవచ్చు.

2) e – వేలం: ఇంటర్నెట్ సహాయముతో ప్రజలు వేలములో పాల్గొనవచ్చు. e – వేలములో పాల్గొనదలచినవారు సంబంధిత వెబ్సైట్ను సందర్శించి వేలం కోసం ప్రదర్శించిన వస్తువులను క్లిక్ చేస్తూ కొనుగోలు చేయవచ్చు. అదే విధముగా వెబ్ పేజీలలో తమ వస్తువులను ఉంచి వేలం ద్వారా వస్తువులను అమ్మకము చేయవచ్చు.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 12 వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

3) e – బ్యాంకింగ్: ఎలక్ట్రానిక్ బ్యాంకింగ్ మంచి విజయవంతమైన ఆన్లైన్ వ్యాపారము. బ్యాంకింగ్ వెబ్సైట్ను ఉపయోగిస్తూ బ్యాంకు ఖాతాదారులు తమ అకౌంట్స్ నిర్వహించుకోవడానికి, చెల్లింపులు ఆజ్ఞ ఇవ్వడానికి e – బ్యాంకింగ్ సహాయము చేస్తుంది. ఆన్లైన్ బ్యాంకింగ్ ద్వారా ఖాతాదారులు బ్యాంకును సందర్శించనవసరము లేకుండా అవసరమైన నగదును ATM ద్వారా పొందవచ్చు. ఖాతా నిల్వలు తెలుసుకోవచ్చు. బిల్లులను చెల్లించ వచ్చును. నగదును బదిలీ చేయవచ్చును.

4) e – మార్కెటింగ్: ఎలక్ట్రానిక్ మార్కెటింగ్ లో ఎలాంటి భౌగోళిక అడ్డంకులు లేకుండా వస్తువుల కొనుగోలుకు, అమ్మకాలకు ప్రపంచవ్యాప్తముగా మార్కెటింగ్ ఏర్పాటు చేస్తుంది. ఎలాంటి సమయ భావన లేకుండా ఖాతాదారుల డిమాండ్ను కంపెనీలు స్పందించేందుకు ఇంటర్నెట్ సహాయం చేస్తుంది. దీనికి వినియోగదారులు ఉండే ప్రాంతముతో సంబంధము లేదు.

5) e – వర్తకము: e – వర్తకాన్ని ఆన్లైన్ వర్తకమని, e బ్రోకింగ్ అని కూడా వ్యవహరిస్తారు. ఇది స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్లలో సెక్యూరిటీలను అమ్మడానికి, కొనడానికి ఉపయోగపడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
e – వ్యాపారంవల్ల సంస్థలకు కలిగే ప్రయోజనాలు ఏవి ?
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థకు ప్రయోజనాలు (Benefits to Organisations):
1. సరిహద్దులు దాటి వ్యాపారం: e – వ్యాపారం వల్ల సంస్థలు తమ మార్కెట్లను జాతీయ, అంతర్జాతీయ మార్కెట్లకు విస్తరింపచేసుకుని తక్కువ వ్యవధిలో తమ అమ్మకాలను లేదా ఆదాయాన్ని పెంపొందించుకోవచ్చును.

2. ఖర్చులలో పొదుపు: e వ్యాపారం వల్ల, వస్తువులను సృష్టించటం, ప్రాసెస్ చేయటం, పంపిణీ, స్టోరేజీ, సమాచార సేకరణలాంటి ఖర్చులను భారీగా తగ్గించుకోవచ్చును. తద్వారా సరుకు నిల్వ, పరోక్ష ఖర్చులు కూడా తగ్గుతాయి,

3. పోటీతత్వ ప్రయోజనం: e – వ్యాపారం వల్ల వినియోగదారులు తాము ఎంచుకున్నసేవలను, అందుబాటులో ఉన్న పోటీదారుల వస్తువులతో పోల్చి చూసుకోవచ్చును. దీని వల్ల వినియోగదారులు తమకు నచ్చిన వస్తుసేవలను చాలా తక్కువ సమయంలో ఎంపిక చేసుకొని పోటీతత్వ ప్రయోజనాలు పొందవచ్చును.

4. పెట్టుబడి తిరిగి పొందే సమయాన్ని తగ్గించడం: e – వ్యాపారం పెట్టుబడికి, వస్తుసేవల నుండి ఆదాయం పొందటానికి మధ్య ఉన్న సమయాన్ని తగ్గిస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
e – వ్యాపారంవల్ల వినియోగదారులకు కలిగే ప్రయోజనాలు ఏవి ?
జవాబు.
e – వ్యాపారం వల్ల వినియోగదారులకు కలిగే ప్రయోజనాలు (Benefits to Consumers):
1. సౌకర్యవంతమైన షాపింగ్: e – వ్యాపారం వల్ల వినియోగదారులు ఏ ప్రాంతంనుండైనను, ఏ సమయంలో అయినా, రోజులో 24 గంటలు, సంవత్సరంలోని అన్ని రోజులు వారి సౌలభ్యం మేరకు షాపింగ్ చేసుకోవచ్చును.

2. విస్త్రుత ప్రత్యామ్నాయాలు: e – వ్యాపారం, వినియోగదారులకు అనేక ప్రత్యామ్నాయ వస్తువులను, సేవలను మరియు అవకాశాలను కల్పిస్తాయి.

3. ధర ప్రయోజనం: e – వ్యాపారం ద్వారా వినియోగదారులు మార్కెట్లలోని వస్తు-సేవలను పోల్చి చూసుకోవడం వల్ల తమకు కావలసిన వస్తువులను తక్కువ ధరకు పొందగలుగుతారు. e – వ్యాపారం సప్లయర్ల మధ్య పోటీతత్వాన్ని పెంపొందించడం వల్ల వినియోగదారులు ధరలలో ప్రయోజనం పొందుతారు.

4. సమాచార మార్పిడి: e – వ్యాపారం వల్ల వినియోగదారులు ఇతర వినియోగదారులతో మార్కెట్లో లభ్యమయ్యే వస్తు, సేవలకు సంబంధించి తమ అభిప్రాయాలు, అనుభవాలు, ఆలోచనలు పంచుకోవటం వల్ల సరైన సమాచారాన్ని క్షణాలలో పొందవచ్చును.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 12 వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

ప్రశ్న 4.
e – వ్యాపార వ్యవహారాల వల్ల కలిగే నష్ట భయాలను తెలపండి.
జవాబు.
e – వ్యాపార వ్యవహారాలలో కలిగే నష్ట భయాలు:

  1. ఇంటర్నెట్ వాడకములో సమాచారము అనధికారికముగా మార్చివేయబడడం అనే నష్టభయమున్నది.
  2. రహస్యముగా ఉంచవలసిన వ్యక్తిగత సమాచారము మరియు క్రెడిట్ కార్డు వివరాలు, పాస్వర్డ్ లాంటి బ్యాంకింగ్ సమాచారానికి సంబంధించిన నష్టభయాలు.
  3. e-వాణిజ్యం ద్వారా జరిగే వ్యవహారాలకు భౌతిక ఆధారాలు లేని కారణముగా చట్టబద్ధతకు సంబంధించిన నష్టభయాలు ఎక్కువ.
  4. ఎలక్ట్రానిక్ సమాచారం అందించడములో వైఫల్యం, మొత్తము వ్యాపారము ముగింపుకు దారితీసే నష్టభయాలు.
  5. నిర్వాహక వర్గం, e – వాణిజ్య వ్యవహారాలు తన అదుపులో ఉంచుకొని, సరి చూసుకొని మరియు తగిన సమాచార పద్ధతులు ఎంచుకోవడంలోని నష్ట భయాలు.
  6. వైరస్లు, హ్యాకింగ్ లాంటి సాంకేతికపరమైన నష్ట భయాలు.

ప్రశ్న 5.
e వ్యాపార వ్యవహారాల వల్ల సమాజానికి కలిగే ప్రయోజనాలు తెలపండి.
జవాబు.
e – వ్యాపారం వల్ల సమాజానికి కలిగే ప్రయోజనాలు (Benefits to Society):
1. పర్యావరణ ఉపయోగాలు: వినియోగదారులు తమకు కావలసిన వస్తువులను లేదా సేవలను ఇంటర్నెట్ ద్వారా తాము పనిచేస్తున్న స్థలం నుండి లేదా తమ ఇంటి నుండి షాప్లకు వెళ్లనవసరం లేకుండానే కొనుగోలు చేయవచ్చును. దీని వలన ట్రాఫిక్ సమస్యలు తగ్గటమే కాకుండా వాయు, ధ్వని కాలుష్యాలు తగ్గుతాయి.

2. ప్రజా సంక్షేమం: వ్యాపారస్థులు తమ వస్తువులను అంతర్జాలం ద్వారా తక్కువ ధరకు అమ్మటం వల్ల పేదవారికి ప్రయోజనం చేకూరుతుంది.

3. వస్తువుల లభ్యత: e – వ్యాపారం వల్ల వినియోగదారులకు కావలసినన్ని విభిన్నమైన, వివిధ రకాల వస్తుసేవలు వారి కోరిక మరియు అవసరం మేరకు లభ్యమవుతాయి. అలాగే ప్రపంచంలోని ఏ ప్రాంతంలోని వస్తువునైనా సులభంగా కొనుగోలు చేయటానికి అవకాశం ఉంటుంది.

4. జీవన ప్రమాణాల పెరుగుదల: e – వ్యాపారం వల్ల తక్కువ ధరకు నాణ్యమైన వస్తువులను దేశవిదేశాల నుండి కొనవచ్చు. దీని ద్వారా ప్రజల జీవన ప్రమాణాలు మెరుగుపడతాయి.

అతి స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
e – వ్యాపారం.
జవాబు.

  1. e- వ్యాపారం అనే పదాన్ని మొదటిసారిగా 1997లో IBM ఉపయోగించినది. దీని ప్రకారము e – వ్యాపారము అంటే ‘ఇంటర్నెట్ పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగిస్తూ ముఖ్యమైన వ్యాపార దశలను బదలాయింపు చేయడం’.
  2. అన్ని వ్యాపార కార్యకలాపాలను, వ్యాపార పరిధిని బలపరచడానికి Information and Communication Technology సహకారాన్ని ఇంటర్నెట్ల ద్వారా తీసుకోవడం e – వ్యాపారముగా నిర్వచించవచ్చు.
  3. వ్యాపార కార్యకలాపాల నిర్వహణ అంటే వస్తువుల రూపకల్పన, వ్యవహారాల నిర్వహణ, మార్కెటింగ్ మరియు ఇతర సేవలను ఎలక్ట్రానిక్ సాంకేతిక పరిజ్ఞానమును ఉపయోగించి, వివిధ ఆసక్తిదారులకు అందించడమే e-వ్యాపారం.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 12 వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

ప్రశ్న 2.
e – బ్యాంకింగ్.
జవాబు.

  1. ఎలక్ట్రానిక్ సాధనాలైన ఇంటర్నెట్, మొబైల్ ఫోను ద్వారా బుకింగ్ కార్యకలాపాలను నిర్వహించడాన్ని “e – బాంకింగ్” అంటారు.
  2. ఎలక్ట్రానిక్ బ్యాంకింగ్ మంచి విజయవంతమైన ఆన్లైన్ వ్యాపారము. బ్యాంకింగ్ వెబ్సైట్ను ఉపయోగిస్తూ బ్యాంకు ఖాతాదారులు తమ అకౌంట్స్ నిర్వహించుకోవడానికి, చెల్లింపులు, ఆజ్ఞ ఇవ్వడానికి e – బ్యాంకింగ్ సహాయము చేస్తుంది.
  3. ఆన్లైన్ బ్యాంకింగ్ ద్వారా ఖాతాదారులు బ్యాంకును సందర్శించనవసరము లేకుండా అవసరమైన నగదును ATM ద్వారా పొందవచ్చును. ఖాతా నిల్వలు తెలుసుకోవచ్చు. బిల్లులను చెల్లించవచ్చు. నగదును బదిలీ చేయవచ్చు.

ప్రశ్న 3.
e – వాణిజ్యం.
జవాబు.

  1. ఇంటర్నెట్ ద్వారా వ్యాపారాన్ని నిర్వహించడాన్ని e-వాణిజ్యము అంటారు. ఎలక్ట్రానిక్ వాణిజ్యమును e – వాణిజ్యం అని వ్యవహరిస్తారు.
  2. ఆన్లైన్ ద్వారా వస్తువుల కొనుగోలు, అమ్మకం చేసే ప్రక్రియ దీనికి ఉదాహరణ. అంతేకాకుండా e – వాణిజ్యములో అనేక కార్యకలాపాలు కలిసి ఉంటాయి. ఏదైనా కార్యకలాపాన్ని ఎలక్ట్రానిక్ పరికరము ద్వారా నిర్వహించడాన్ని e – వాణిజ్యం అనవచ్చు.

ప్రశ్న 4.
e – వేలం.
జవాబు.

  1. ఇంటర్నెట్ని ఉపయోగిస్తూ, తమ వ్యక్తిగత సమయము వృధా కాకుండా వేలంలో పాల్గొనే పద్ధతిని అంటారు.
  2. e – వేలంలో పాల్గొనదలచిన వారు సంబంధిత వెబ్సైట్ని సందర్శించి తాము కోరుకున్న వస్తువులను కొనుగోలు చేయవచ్చును. అదే విధంగా తమ వస్తువులను e ద్వారా అమ్మవచ్చును.

ప్రశ్న 5.
e – వర్తకం.
జవాబు.

  1. e-వర్తకాన్ని “ఆన్లైన్ వర్తకం” లేదా “e – బ్రోకింగ్” అని కూడా వ్యవహరిస్తారు.
  2. ఇది స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్లలో సెక్యూరిటీలను అమ్మడానికి, కొనడానికి సహాయపడుతుంది.

TS Inter 1st Year Commerce Study Material Chapter 12 వ్యాపారంలో ప్రస్తుత ధోరణులు

ప్రశ్న 6.
e – మార్కెటింగ్
జవాబు.

  1. కొనుగోలు, అమ్మకాలు, వ్యాపార ప్రకటనలు లాంటి మార్కెటింగ్ విధులను ఎలక్ట్రానిక్ సాధనాల ద్వారా ఆన్లైన్లో ఇంటర్నెట్ ద్వారా నిర్వర్తించడాన్ని e – మార్కెటింగ్ అంటారు.
  2. ఎలక్ట్రానిక్ మార్కెటింగ్లో ఎలాంటి భౌగోళిక అడ్డంకులు లేకుండా వస్తువుల కొనుగోలుకు, అమ్మకాలకు ప్రపంచ వ్యాప్తముగా మార్కెటింగ్ ఏర్పాటు చేస్తుంది.
  3. ఎలాంటి సమయ భావన లేకుండా ఖాతాదారులు డిమాండ్కు కంపెనీ స్పందించేందుకు ఇంటర్నెట్ సహాయము చేస్తుంది.

ప్రశ్న 7.
విదేశీ మారక నష్టభయం.
జవాబు.

  1. వ్యాపార సంస్థలు నిర్వహణలోని సమస్యలకు విదేశీ మారకపు రేట్ల స్థిరమైన అస్థిరత మరొక కారణంగా చెప్పవచ్చును.
  2. మార్పిడి రేట్లు, ఎగుమతులు, దిగుమతుల మొత్తం, రాజకీయ అంశాలు బాహ్యకారకాలుగా ఏర్పడుతున్నాయి.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము

వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
నగదు పుస్తకం ప్రాముఖ్యతను వివరించండి.
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థలలో సాధారణంగా నగదుకు సంబంధించిన వ్యవహారాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. కాబట్టి వాటిని నమోదు చేయడానికి వ్యాపార సంస్థ పరిమాణం మరియు స్వభావంతో సంబంధం లేకుండా అన్ని రకాల వ్యాపార సంస్థలకు నగదు పుస్తకం అతి ముఖ్యమైన సహాయక చిట్టా.

నగదు పుస్తకం ఒక నిర్ణీత కాలానికి సంబంధించిన వ్యాపార సంస్థ యొక్క నగదు నిల్వకు సంబంధించిన సమాచారం అందిస్తుంది. కాబట్టి నిర్వాహకులకు నగదు నియంత్రణకు సంబంధించిన పటిష్టమైన విధానాలను రూపొందించవచ్చు. ప్రత్యేకించి ఈ క్రింది ప్రయోజనాల దృష్ట్యా ఈ పుస్తకం అతి ముఖ్యమైనది.

  1. రోజువారీగా వ్యాపార సంస్థ వసూళ్ళను, చెల్లింపులను నమోదు చేయడానికి ఉపయోగపడుతుంది.
  2. ఒక నిర్ణీత కాలానికి వ్యాపార సంస్థ యొక్క నగదు, బాంకు నిల్వలను నగదు పుస్తకం చూపుతుంది.
  3. నగదు పుస్తకం నిల్వ, వ్యాపార సంస్థలో ఉన్న నగదు నిల్వతో సరి చూసుకోవచ్చు. చేతిలో ఉన్న నగదుకు నగదు పుస్తకం నిల్వకు వ్యత్యాసం ఉన్నట్లయితే నమోదులో జరిగిన దోషాలను లేదా క్యాషియర్ చేసిన మోసాలను కనిపెట్టవచ్చు.
  4. నగదు పుస్తకం, పాసు పుస్తకం చూపే నిల్వలను సమన్వయం చేయడానికి ఉపయోగపడుతుంది.
  5. నగదు పుస్తకం, నగదు ఖాతా లాగే వ్యవహరిస్తుంది. కాబట్టి ప్రత్యేకించి నగదు ఖాతాను తయారు చేయవలసిన అవసరం లేదు. దీనివల్ల సమయం మరియు శ్రమ ఆదా అవుతుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 2.
వివిధ రకాల నగదు పుస్తకాల గురించి సంక్షిప్త వివరణ ఇవ్వండి.
జవాబు.
వ్యాపార సంస్థ యొక్క అవసరము, పరిమాణము, నిర్వహించే వ్యాపార స్వభావాలను బట్టి, నగదు పుస్తకము స్వరూపము ఉంటుంది. సాధారణముగా వ్యాపార సంస్థలు దిగువ పేర్కొన్న నగదు పుస్తకాలను ఉపయోగిస్తాయి.

  1. సాధారణ నగదు పుస్తకము,
  2. రెండు వరుస నగదు పుస్తకము :
    i) నగదు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు చిట్టా
    ii) బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు చిట్టా.
  3. మూడు వరుస గల నగదు చిట్టా (నగదు, బాంకు, డిస్కౌంటు వరుసలు),
  4. చిల్లర నగదు చిట్టా.

1. సాధారణ నగదు పుస్తకము :
కొత్తగా ప్రారంభించబడిన వ్యాపార సంస్థలకు వర్తక కార్యకలాపాలు తక్కువగా ఉంటాయి. కాబట్టి, సాధారణ నగదు పుస్తకమును తయారుచేస్తాయి. కేవలం నగదు వ్యవహారాలనే నమోదు చేస్తారు. దీనిలో వ్యవహారాలను అవి జరిగిన కాలక్రమములో నమోదు చేస్తారు.

నగదు వసూళ్ళను డెబిట్ వైపు, నగదు చెల్లింపులను క్రెడిట్ వైపు రాయాలి. ఇతర ఖాతాలలో మాదిరి ఈ పుస్తకమును కూడా నిల్వ తేల్చాలి. ఈ పుస్తకమును ప్రతిరోజు నిల్వ తేలుస్తారు.

2. రెండు వరుసలు గల నగదు పుస్తకము :

i) నగదు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు పుస్తకము :
ఈ నగదు పుస్తకములో నగదు వసూళ్ళు, చెల్లింపులతో పాటు, డిస్కౌంట్ను కూడా నమోదు చేస్తారు. అందువలన దీనిని రెండు వరుసలు గల నగదు పుస్తకం అంటారు. ఒక ఋణదాత తన ఋణగ్రస్తునకు సకాలములో డబ్బు చెల్లించేందుకు ఇచ్చే ప్రేరకాన్ని నగదు డిస్కౌంట్ అంటారు.

వ్యాపారస్తుడు తన ఋణదాత నుంచి కొంత రిబేటును నగదు రూపములో పొందినపుడు వచ్చిన డిస్కౌంట్ గాను, అదే విధముగా ఖాతాదారుకు కొంత రిబేటును నగదు రూపములో ఇచ్చినపుడు ఇచ్చిన డిస్కౌంట్గా పరిగణిస్తారు. నగదు వరుసతోపాటు, డిస్కౌంట్ వరుసను కూడా నగదు పుస్తకములో డెబిట్ మరియు క్రెడిట్ వైపు చూపుతారు.

ii) బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు పుస్తకము :
ఆధునిక వ్యాపార సంస్థలు తమ వ్యాపార కర్యాకలాపాలను బాంకుల ద్వారా జరుపుతాయి. నగదు వసూళ్ళు, చెల్లింపులు చెక్కుల ద్వారా జరుగుతాయి. చెక్కును బాంకులో డిపాజిట్ చేసినపుడు నగదు పుస్తకము డెబిట్ వైపు, చెక్కుల ద్వారా చెల్లించినపుడు క్రెడిట్ వైపు చూపుతారు. అదే విధముగా వచ్చిన డిస్కౌంట్ క్రెడిట్ వైపు, ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ డెబిట్ వైపు చూపుతారు.

3. మూడు వరుసలు గల నగదు పుస్తకము :
పెద్ద పెద్ద వ్యాపార సంస్థలన్నీ తమ వ్యవహారాలను బాంకుల ద్వారా జరుపుతాయి. కాబట్టి నగదు, బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు పుస్తకాన్ని తయారు చేస్తాయి. అందువలన దీనిని మూడు వరుసలు గల నగదు పుస్తకము అంటారు.

4. చిల్లర నగదు పుస్తకము :
ఈ నగదు పుస్తకములో చిల్లర ఖర్చులను నమోదు చేస్తారు. దీనిని చిన్న షరాబు నిర్వహిస్తాడు. చిన్న షరాబు చేసిన చెల్లింపులకు ఓచర్ను పొందుతాము. ఈ ఓచర్లకు క్రమ సంఖ్యలు వేయడం వలన భవిష్యత్తులో రిఫరెన్సుకు పనికి వస్తుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 3.
మూడు వరుసల నగదు చిట్టా ప్రాముఖ్యత తెలియచేసి, ఆ చిట్టా నమూనా చూపండి.
జవాబు.
పెద్ద పెద్ద వ్యాపార సంస్థలన్నీ తమ వ్యవహారాలను బాంకుల ద్వారా జరుపుతాయి. కాబట్టి నగదు, బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసలు గల నగదు చిట్టా తయారు చేస్తాయి. అందువలన దీనిని మూడు వరుసలు గల నగదు చిట్టా అంటారు.

వ్యాపార వ్యవహారాలు పెద్ద మొత్తాలలో చేసే వ్యాపార సంస్థలు బాంకులలో ఖాతాలను తెరిచి తమ కార్యకలాపాలను బాంకు ద్వారా జరుపుతాయి. పెద్ద పెద్ద వ్యాపార సంస్థలకు మూడు వరుసల నగదు చిట్టా ద్వారా దిగువ ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.

  1. మూడు వరుసలు గల నగదు చిట్టా నగదు వసూళ్ళు, నగదు చెక్కుల ద్వారా వసూళ్ళను నమోదు చేయడానికి ఉపయోగపడుతుంది.
  2. అదే విధముగా నగదు చెల్లింపులు, చెక్కుల ద్వారా చెల్లింపులను నమోదు చేయవచ్చు.
  3. వివిధ స్వభావము గల నగదు, బాంకు వ్యవహారాలను పెద్ద సంఖ్యలో నమోదు చేయవచ్చు.
  4. బాంకులో నగదును డిపాజిట్ చేయడం ద్వారా వడ్డీని ఆర్జించవచ్చు. ఎదురు పద్దులను నమోదు చేయవచ్చు.

మూడు వరుసలు గల నగదు చిట్టా నమూనా :

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 1

మూడు వరుసలు గల నగదు చిట్టాను తయారుచేసేటపుడు దిగువ అంశాలు గమనించవలెను.

  1. ప్రారంభపు నిల్వ డెబిట్ వైపు వివరాల వరుసలో To తెచ్చిన నిల్వ అని వ్రాసి నగదు మొత్తాన్ని నగదు వరుసలో, బాంకు మొత్తాన్ని బాంకు వరుసలో రాయాలి. ఒకవేళ బాంకు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ ఇస్తే, క్రెడిట్వైపు వివరాలలో By తెచ్చిన నిల్వ అని వ్రాసి, మొత్తాన్ని బాంకు వరుసలో చూపవలెను.
  2. నగదు వసూళ్ళను డెబిట్ వైపు నగదు వరుసలో, నగదు చెల్లింపులను క్రెడిట్ వైపు నగదు వరుసలో వ్రాయవలెను.
  3. చెక్కు ద్వారా వసూళ్ళను డెబిట్వైపు నగదు వరుసలో వ్రాయవలెను. ఒకవేళ చెక్కును వసూలు అయిన తేదీన బాంకులో వేస్తే నేరుగా డెబిట్ వైపు బాంకు వరసలో వ్రాయాలి. ఎదురుపద్దును వ్రాయకూడదు.
  4. చెక్కుల ద్వారా చెల్లింపులను క్రెడిట్ వైపు బాంకు వరుసలో నమోదు చేయాలి.
  5. ఆఫీసు ఉపయోగానికి బాంకు నుంచి నగదును తీసినపుడు, డెబిట్వైపు నగదు వరుసలోను, క్రెడిట్ వైపు బాంకు వరుసలోను నమోదు చేయాలి. ఇది ఎదురుపద్దు అవుతుంది.
  6. చెక్కు వసూలైనపుడు వాటిని నగదుగా భావించి, డెబిట్ వైపు నగదు వరుసలో వ్రాయవలెను. ఈ చెక్కులను తరువాత వసూలుకై బాంకులో వేసినపుడు, నగదును బాంకులో డిపాజిట్ చేసినట్లుగానే డెబిట్వైపు బాంకు వరుసలోనూ, క్రెడిట్వైపు నగదు వరుసలోను చూపవలెను. ఇది ఎదురు పద్దు అవుతుంది.
  7. నగదు లేదా బాంకు వ్యవహారాలలో డిస్కౌంట్ ఉన్నప్పుడు ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ను డెబిట్వైపు డిస్కౌంట్ వరుసలోను, వచ్చిన డిస్కౌంట్ను క్రెడిట్వైపు డిస్కౌంట్ వరుసలోను చూపవలెను.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

లఘు సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
నగదు పుస్తకం ప్రయోజనాలు వ్రాయండి.
జవాబు.
నగదు పుస్తకము వలన ఈ క్రింది ప్రయోజనాలు కలుగుతాయి.

  1. వ్యాపార సంస్థకు వచ్చిన నగదు (వసూళ్ళు), వ్యాపార సంస్థ చెల్లించిన నగదుకు (చెల్లింపులు) సంబంధించిన వివరాలను తెలియజేస్తుంది.
  2. ఏ సమయములోనైనా వ్యాపార సంస్థ యొక్క నగదు, బాంకు నిల్వలను తెలుసుకోవచ్చును.
  3. నగదు పుస్తకము నిల్వ వ్యాపార సంస్థల్లో ఉన్న నిల్వతో సరిచూసుకోవచ్చు. నగదు పుస్తకము నిల్వ, చేతిలో ఉన్న నగదు నిల్వతో సరిపోయినట్లయితే, తప్పులు, మోసాలు జరగలేదని భావించవచ్చు.
  4. నగదు పుస్తకము చిట్టా మరియు ఆవర్జాగా కూడా ఉపయోగపడుతుంది. కాబట్టి నగదు ఖాతాను తయారు చేయనవసరము లేదు.

ప్రశ్న 2.
నగదు పుస్తకం లక్షణాలను తెలపండి.
జవాబు.
నగదు పుస్తకపు లక్షణాలను దిగువ విధముగా వివరించవచ్చును.

  1. నగదు పుస్తకము ఒక సహాయక చిట్టా (రోజువారీ పుస్తకము).
  2. ఇది నగదు వ్యవహారాలను మాత్రమే రికార్డు చేస్తుంది.
  3. నగదు పుస్తకము నగదు ఖాతాగా కూడా వ్యవహరిస్తుంది.
  4. నగదు పుస్తకములో డెబిట్వైపు, క్రెడిట్వైపు ఉంటాయి. నగదు వసూళ్ళు డెబిటైవైపు, నగదు చెల్లింపులు క్రెడిట్ వైపు నమోదు చేస్తారు.
  5. నగదు పుస్తకము డెబిట్ నిల్వను మాత్రమే చూపుతుంది.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 3.
వర్తకం డిస్కౌంటు మరియు నగదు డిస్కౌంటు మధ్యగల తేడాలను తెలుపండి.
జవాబు.
వర్తకం డిస్కౌంటు మరియు నగదు డిస్కౌంటుకు మధ్యగల వ్యత్యాసాలు.

వర్తకపు డిస్కౌంట్నగదు డిస్కౌంట్
1. సరుకులు అమ్మే సమయంలో అమ్మకందారుడు కొనుగోలు దారునికి ఈ డిస్కౌంట్ను ఇవ్వడం జరుగుతుంది.1. బాకీ పరిష్కార సమయంలో రుణదాత రుణగ్రస్తునికి ఈ డిస్కౌంట్ను ఇవ్వడం జరుగుతుంది.
2. దీనిని బిల్లులో లేదా ఇన్వాయిస్లో స్థూల మొత్తం నుంచి తగ్గించి చూపుతారు.2. దీనిని బిల్లులో లేదా ఇన్వాయిస్లో చూపరు.
3. అమ్మకాల పరిమాణాన్ని పెంచుకొనుటకు ఈ డిస్కౌంటును ఇస్తారు.3. నిర్ణీత గడువు తేదీన లేదా గడువు తేది కంటే ముందుగా బాకీ పరిష్కారం అయ్యేందుకు ఈ డిస్కౌంటును ఇస్తారు.
4. వస్తువు యొక్క ముద్రిత ధరపైన ఈ డిస్కౌంటును ఇస్తారు.4. రుణగ్రస్తుని యొక్క బాకీ మొత్తంపైన ఈ డిస్కౌంటును ఇస్తారు.
5. దీనిని వస్తువు యొక్క ముద్రిత ధర నుంచి తగ్గిస్తారు. కాని ప్రత్యేకంగా నగదు పుస్తకంలో చూపించరు.5. దీనిని ప్రత్యేకంగా ఖాతా పుస్తకాలలో చూపుతారు.

ప్రశ్న 4.
చిల్లర నగదు పుస్తకం యొక్క నమూనాను గీయండి.
జవాబు.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 2

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

అతిస్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
నగదు డిస్కౌంట్.
జవాబు.

  1. ఋణదాత, ఋణగ్రస్తునకు తాను చెల్లించవలసిన మొత్తాన్ని గడువు తేదీన గాని, గడువు తేదీ కంటే ముందుగా చెల్లించినట్లయితే ఇచ్చే మినహాయింపు లేదా రిబేటును నగదు డిస్కౌంట్ అంటారు.
  2. దీనిని ఋణగ్రస్తుడు స్వీకరించిన నగదు డిస్కౌంట్గా భావిస్తాడు. అదే విధముగా నగదు వసూలైనపుడు డిస్కౌంట్ లేదా రిబేటు ఇవ్వడము జరుగుతుంది. నగదు పుస్తకములో ఈ డిస్కౌంట్లకు వరుసలు రెండు వైపులా ఉంటాయి.

ప్రశ్న 2.
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్.
జవాబు.

  1. వ్యాపారస్తుడు తన ఖాతాదారుల నుంచి గడువు తేదీ కంటే ముందు (సకాలములో) నగదు వసూలైనపుడు వారిని ప్రోత్సహిస్తూ ఇచ్చే మినహాయింపు మొత్తాన్ని ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ అంటారు.
  2. దీనిని నగదు పుస్తకములో డెబిట్ వైపు డిస్కౌంట్ వరుసలో వ్రాయాలి.

ప్రశ్న 3.
వచ్చిన డిస్కౌంట్.
జవాబు.

  1. వ్యాపారస్తుడు తన ఋణదాతలకు గడువు తేదీ కంటే ముందు మొత్తాన్ని చెల్లించినపుడు పొందే డిస్కౌంట్ను వచ్చిన డిస్కౌంట్ అంటారు.
  2. దీనిని నగదు పుస్తకములో క్రెడిట్ వైపు డిస్కౌంట్ వరుసలో వ్రాయాలి.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 4.
ఎదురుపద్దు.
జవాబు.
ఒక వ్యవహారం మూడు వరసల నగదు పుస్తకంలో రెండు వైపుల నమోదు అయినప్పుడు ‘ఎదురుపద్దు’ అంటారు. ఎదురుపద్దును ఆవర్జాపుట సంఖ్య వరసలో ‘ఎ’ అనే అక్షరంతో సూచిస్తారు. సాధారణంగా దీనిని ఎరుపు రంగు సిరాతో సూచిస్తారు.

ఈ క్రింది సందర్భాలలో ఎదురుపద్దు వస్తుంది.

  1. బాంకులో నగదును జమ చేసినప్పుడు
  2. బాంకు నుంచి నగదును వ్యాపార అవసరాల కోసం తీసినప్పుడు
  3. వచ్చిన చెక్కు అదేరోజు కాకుండా వేరొక రోజు బాంక్ లో జమ చేసినప్పుడు.

ప్రశ్న 5.
బయానా భర్తీ పద్ధతి.
జవాబు.
ఈ పద్ధతిలో నిర్ణీత కాలానికి అనగా వారానికి, నెలకి అయ్యే చిల్లర ఖర్చులకు అయ్యే మొత్తాన్ని ముందుగా అంచనా వేసి, ఆ మొత్తాన్ని చిన్న షరాబుకు చెక్కు ద్వారా ఇస్తారు. చిన్న షరాబు తాను చెల్లించిన ఖర్చులకు తగిన ఓచర్లు తయారు చేసి వారాంతము లేదా నెలాఖరున పెద్ద షరాబుకు సమర్పిస్తాడు.

పెద్ద షరాబు ఓచర్లు, చిల్లర నగదు పుస్తకాన్ని తనిఖీ చేసి ఖర్చు పెట్టిన మొత్తానికి చెక్కును జారీ చేస్తాడు. ఖర్చు పెట్టిన మొత్తానికి పెద్ద షరాబు, చిన్న షరాబుకు చెల్లించడం జరుగుతుంది. కాబట్టి దీనిని బయానా భర్తీ పద్ధతి అంటారు.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

అదనపు ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 6.
చిల్లర నగదు చిట్టా.
జవాబు.
పెద్ద వ్యాపార సంస్థలు తమ నగదు వ్యవహారములన్నీ బాంకు ద్వారా జరుపుతూ ఉంటాయి. అనగా సంస్థకు వచ్చిన నగదును బాంకులో వేయడం, చెల్లింపులకు చెక్కులు జారీ చేయడం. అయితే ఈ వ్యాపార సంస్థలకు నగదు వ్యవహారములతోపాటు చిల్లర ఖర్చులు కూడా ఉంటాయి.

వీటి మొత్తము అతిస్వల్పముగా ఉండి చెక్కుల ద్వారా చెల్లించడం కుదరదు. అందువలన వ్యాపార సంస్థలు తమ వద్ద కొంత చిల్లర నగదును ఉంచుకొని, ఆ నిల్వనుండి చిల్లర ఖర్చులను చెల్లిస్తారు. వీటిని నమోదు చేయడానికి ఉంచిన పుస్తకమును ‘చిల్లర నగదు చిట్టా’ అంటారు.

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

అభ్యాసాలు:

ప్రశ్న 1.
క్రింది వివరాల నుంచి ‘మెసర్స్ మనస్వీ ట్రేడర్స్’ వారి యొక్క ఒంటి వరుస నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి.
2019 జనవరి
జనవరి 1st వ్యాపారాన్ని నగదుతో వ్యాపారం ప్రారంభించడం జరిగింది – ₹ 20,000
జనవరి 3rd నగదు అమ్మకాలు – ₹ 5,000
జనవరి 6th బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 2,000
జనవరి 10th యంత్రం కొనుగోలు – ₹ 1,800
జనవరి 17th ప్రకటన ఖర్చులు చెల్లింపు – ₹ 600
జనవరి 14th సొంతవాడకాలు – ₹ 300
జనవరి 19th నగదు కొనుగోళ్ళు – ₹ 5,000
జనవరి 21st నరేష్కు అరువుపై సరుకు అమ్మకాలు – ₹ 3,000
జనవరి 23rd వచ్చిన కమీషన్ – ₹ 800
జనవరి 25th శ్యాంకు చెల్లించిన నగదు – ₹ 3,500
జనవరి 28th వచ్చిన అద్దె – ₹ 1,200
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 3

ప్రశ్న 2.
క్రింది వివరాల నుంచి ప్రవీణ్ ట్రేడర్స్ వారి ఒంటి వరుస నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి.
2019 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 1st నగదు నిల్వ – ₹ 12,000
ఏప్రిల్ 2nd నగదుకు సరుకు కొనుగోళ్ళు – ₹ 3,000
ఏప్రిల్ 4th ఫర్నీచర్ కొనుగోలు – ₹ 10,000
ఏప్రిల్ 8th అజయ్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 5,500
ఏప్రిల్ 12th టెలిఫోన్ బిల్లు చెల్లింపు – ₹ 600
ఏప్రిల్ 14th నిఖిల్కు సరుకు అమ్మకాలు – ₹ 2,500
ఏప్రిల్ 16th చెల్లించిన వడ్డీ – ₹ 300
ఏప్రిల్ 18th స్టేషనరీ కొనుగోలు – ₹ 1,200
ఏప్రిల్ 21st నగదు అమ్మకాలు – ₹ 4,000
ఏప్రిల్ 25th చెల్లించిన పోస్టేజి – ₹ 400
ఏప్రిల్ 28th తరుణ్ కు నగదు చెల్లింపు – ₹ 3,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 4

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 3.
31.03.2019 తేదీ నాటి సాధారణ నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి.
2019 మార్చి
మార్చి 1 వ్యాపారంలోకి తెచ్చిన నగదు – ₹ 14,000
మార్చి 3 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,000
మార్చి 11 బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 5,000
మార్చి 8 వరుణ్ నుంచి నగదుకు కొన్న సరుకు – ₹ 1,500
మార్చి 12 చెల్లించిన జిరాక్స్ ఛార్జీలు – ₹ 500
మార్చి 15 జీతాలు చెల్లింపు – ₹ 1,400
మార్చి 17 వచ్చిన వడ్డీ – ₹ 200
మార్చి 21 చెల్లించిన ఆఫీస్ ఖర్చులు – ₹ 400
మార్చి 25 చెల్లించిన ప్రయాణ ఖర్చులు – ₹ 800
మార్చి 27 ఫర్నీచర్ అమ్మకం – ₹ 8,500
మార్చి 28 సొంతవాడకాలు – ₹ 700
మార్చి 30 రఘు నుంచి అరువుపై సరుకు కొనుగోలు – ₹ 4,000
మార్చి 31 కొనుగోలు – ₹ 3,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 5

ప్రశ్న 4.
క్రింది వివరాల నుంచి రెండు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 ఆగష్టు
ఆగష్టు 1 నగదు నిల్వ – ₹ 11,000
ఆగష్టు 2 కొనుగోళ్ళు – ₹ 1,500
ఆగష్టు 4 ప్రభాకర్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 1,250
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 50
ఆగష్టు 17 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,000
ఆగష్టు 10 చెల్లించిన వివిధ ఖర్చులు – ₹ 800
ఆగష్టు 12 వంశీకి చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,400
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
ఆగష్టు 14 పాత ఫర్నీచర్ అమ్మకం – ₹ 5,000
ఆగష్టు 16 అనిల్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 425
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 75
ఆగష్టు 21 చెల్లించిన కమీషన్ – ₹ 300
ఆగష్టు 23 చెల్లించిన ప్రయాణ ఖర్చులు – ₹ 250
ఆగష్టు 25 వచ్చిన వడ్డీ – ₹ 125
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 6

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 5.
31.03.2018 వ తేదీన రెండు వరసల నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి.
2018 మార్చి
మార్చి 1 చేతిలో నగదు – ₹ 7,500
మార్చి 3 సొంతవాడకాలు – ₹ 1,250
మార్చి 6 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 6,000
మార్చి 7 స్వాతికి చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,850
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 150
మార్చి 9 రాముకు అరువుపై సరుకు అమ్మకాలు – ₹ 3,000
మార్చి 10 బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,400
మార్చి 12 చెల్లించిన పోస్టేజీ – ₹ 200
మార్చి 14 అనిత నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 600
ఇచ్చిన డిస్కౌంటు – ₹ 100
మార్చి 16 వచ్చిన కమీషన్ – ₹ 450
మార్చి 18 నీరజకు చెల్లించిన నగదు – ₹ 2,850
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 150
మార్చి 20 చెల్లించిన వడ్డీ – ₹ 1,200
మార్చి 21 చెల్లించిన జీతాలు – ₹ 600
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 7

ప్రశ్న 6.
క్రింది వివరాల నుంచి రెండు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 1 ప్రారంభనిల్వ – ₹ 9,500
ఏప్రిల్ 4 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,000
ఏప్రిల్ 6 ముద్రణ & స్టేషనరీ – ₹ 250
ఏప్రిల్ 10 సునీత నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 8,800
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
ఏప్రిల్ 13 బాంకులో జమచేసిన నగదు – ₹ 5000
ఏప్రిల్ 14 ఇంటి యజమానికి చెల్లించిన అద్దె – ₹ 800
ఏప్రిల్ 19 అంజలి నుంచి ఫర్నీచర్ కొనుగోలు – ₹ 6,000
ఏప్రిల్ 23 సొంతవాడకాల కోసం తీసిన నగదు – ₹ 2,500
ఏప్రిల్ 26 అంజలికి చెల్లించాల్సిన మొత్తం – ₹ 6,000
తుది పరిష్కారం కింద చెల్లించిన నగదు – ₹ 5,900
ఏప్రిల్ 28 చెల్లించిన రిపేర్లు – ₹ 200
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 8

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 7.
క్రింద ఇచ్చిన వ్యవహారాల నుంచి బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసల నగదు పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి. వసూళ్ళు, చెల్లింపులన్ని బాంకు ద్వారానే జరిగినట్లు భావించండి.
2018 నవంబర్
నవంబర్ 1 ప్రారంభ నిల్వ – ₹ 6,000
నవంబర్ 3 మహేష్ నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 1,950
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 50
నవంబర్ 6 కొనుగోలు – ₹ 2,500
నవంబర్ 8 యంత్రం కొనుగోలు, చెక్కు ద్వారా చెల్లింపు – ₹ 3,000
నవంబర్ 11 సుమంత్కి చెల్లించాల్సింది – ₹ 500
తుది పరిష్కారం కింద చెక్కుద్వారా చెల్లించింది. – ₹ 450
నవంబర్ 13 రెడ్డికి సరుకు అమ్మకాలు, చెక్కుద్వారా వసూలు – ₹ 4,000
నవంబర్ 15 చెక్కు ద్వారా జీతాల చెల్లింపు – ₹ 2,000
నవంబర్ 17 సొంతవాడకాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,500
నవంబర్ 20 పోస్టల్ చార్జీలు – ₹ 800
నవంబర్ 24 చెల్లించిన వేతనాలు – ₹ 150
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 9

ప్రశ్న 8.
మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2018 డిసెంబర్
డిసెంబర్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 10,000
బాంకులో నగదు – ₹ 8,000
డిసెంబర్ 3 అమ్మకాలు – ₹ 4,000
డిసెంబర్ 6 సునీత నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 6,800
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
వచ్చిన కమీషన్ – ₹ 800
డిసెంబర్ 10 బాంకులో జమచేసిన నగదు – ₹ 2,000
డిసెంబర్ 14 మూర్తికి జారీచేసిన చెక్కు – ₹ 9,600
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 400
డిసెంబర్ 17 ఆఫీసు అవసరాలకు బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,800
డిసెంబర్ 20 రోహిత్ నుంచి సరుకు కొనుగోలు – ₹ 3,500
డిసెంబర్ 24 శ్యామ్ నుంచి వచ్చిన చెక్కు (బాంకులో జమచేయడమైంది) – ₹ 3,800
డిసెంబర్ 31 జీతాల చెల్లింపు – ₹ 1,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 10

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 9.
క్రింది ఇచ్చిన వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 అక్టోబర్
అక్టోబర్ 1 నగదు నిల్వ – ₹ 14,000
బాంకు నిల్వ – ₹ 12,000
3కొనుగోళ్ళు – ₹ 2,500
అక్టోబర్ 4 బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 4,000
అక్టోబర్ 6 ముద్రణ ఖర్చులు – ₹ 600
అక్టోబర్ 10 అంజలి నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 3,900
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
అక్టోబర్ 13 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 4,800
అక్టోబర్ 16 సొంతవాడకాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,000
అక్టోబర్ 19 జ్యోత్స్న నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 5,200
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 300
అక్టోబర్ 20 క్రిష్ణకు చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,300
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
అక్టోబర్ 23 జ్యోత్స్న చెక్కును బాంకుకు పంపడమైనది.
అక్టోబర్ 31 చెక్కు ద్వారా జీతాలు చెల్లింపు – ₹ 1,800
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 11

ప్రశ్న 10.
క్రింది ఇచ్చిన వ్యవహారాలను నగదు, బాంకు మరియు డిస్కౌంట్ వరుసల నగదు పుస్తకంలో నమోదు చేయండి.
2018 నవంబర్
నవంబర్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 5,900
బాంకు ఓవర్ డ్రాఫ్ట్ – ₹ 10,800
నవంబర్ 3 స్టేషనరికి చెల్లింపు – ₹ 400
నవంబర్ 5 బాంకులో జమచేసిన నగదు – ₹ 4,500
నవంబర్ 8 స్వప్న నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 7,900
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
నవంబర్ 11 నగదుకు సరుకు అమ్మకాలు – ₹ 1,000
నవంబర్ 13 స్రవంతి నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 1,100
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 75
(చెక్కు బాంకుకి పంపడమైనది)
నవంబర్ 16 బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,000
నవంబర్ 19 చెల్లించిన అద్దె – ₹ 250
నవంబర్ 21 నిఖిల్కు జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 2,800
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
నవంబర్ 23 ఫర్నీచర్ కొనుగోలు – ₹ 4,000
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 12

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 11.
క్రింద ఇచ్చిన రవి ట్రేడర్స్ యొక్క వివరాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2018 సెప్టెంబర్
సెప్టెంబర్ 1 నగదు నిల్వ – ₹ 15000
బాంకు నిల్వ (క్రెడిట్) – ₹ 25000
సెప్టెంబర్ 4 బాస్కర్ నుంచి రావాల్సిన మొత్తం – ₹ 4,000
తుది పరిష్కారం కింద వసూలైన నగదు – ₹ 3,900
సెప్టెంబర్ 6 ప్రకాష్ నగదుకు అమ్మిన సరుకుv2,800
సెప్టెంబర్ 7 చెల్లించిన వడ్డీ – ₹ 500
సెప్టెంబర్ 10 కార్తీక్ ట్రేడర్స్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 1,800
చెక్కు(చెక్కు బాంకుకి పంపడమైనది) – ₹ 4,800
సెప్టెంబర్ 14 బాంకులో జమచేసిన నగదు – ₹ 4,000
సెప్టెంబర్ 16 చైతన్య నుంచి కొనుగోలు, పేటియం ద్వారా చెల్లింపు – ₹ 2,500
సెప్టెంబర్ 24 మనోహర్ జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 2,800
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 13

ప్రశ్న 12.
క్రింది వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2019 మార్చి
మార్చి 1 చేతిలో నగదు – ₹ 4,900
బాంకులో నగదు – ₹ 5,000
మార్చి 3 బాంకులో డిపాజిట్ చేసిన నగదు – ₹ 3,000
మార్చి 6 అమ్మకాలు – ₹ 9,800
మార్చి 10 రెడ్డి నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 2,500
మార్చి 14 వచ్చిన కమీషన్ – ₹ 500
మార్చి 16 వంశీకి చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,600
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 400
మార్చి 18 రెడ్డి చెక్కును బాంకుకు పంపడమైనది
మార్చి 20 చెల్లించిన రవాణా – ₹ 600
మార్చి 22 శ్రీకాంత్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 4,700
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 300
మార్చి 24 ఆఫీసు అవసరాలకు బాంకు తీసిన నగదు – ₹ 2,000
మార్చి 27 శ్యామ్క చెల్లించిన నగదు – ₹ 2,000
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
మార్చి 31 డెబిట్ కార్డు ద్వారా స్టేషనరీ కొనుగోలు – ₹ 1,200
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 14

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 13.
క్రింది వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2019 ఫిబ్రవరి
ఫిబ్రవరి 1 నగదు – ₹ 9,350
బాంకు – ₹ 10,000
ఫిబ్రవరి 4 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,800
ఫిబ్రవరి 7 ఫర్నీచర్ అమ్మకాలు ‘గూగుల్ పే’ ద్వారా వసూలు – ₹ 6,000
ఫిబ్రవరి 10 బాంకులో జమ చేసిన నగదు – ₹ 4,200
ఫిబ్రవరి 14 సొంత అవసరాలకు బాంకు నుంచి తీసినది – ₹ 600
ఫిబ్రవరి 17 నవీన్ నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 5,800
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
ఫిబ్రవరి 21 చెల్లించిన ఆడిట్ ఛార్జీలు – ₹ 150
ఫిబ్రవరి 23 నవీన్ చెక్కును బాంకుకి పంపడమైనది
ఫిబ్రవరి 25 మానస నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 3,700
ఫిబ్రవరి 27 మౌనికకు చెల్లించాల్సిన మొత్తం – ₹ 2,000
తుది పరిష్కారం కింద చెక్కు ద్వారా చెల్లించినది – ₹ 1,900
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 15

ప్రశ్న 14.
క్రింది ఇచ్చిన వ్యవహారాలను నగదు, బాంకు, డిస్కౌంట్ వరుసల నగదు పుస్తకంలో నమోదు చేయండి.
2019 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 1 నగదు నిల్వ – ₹ 8,000
బాంకు నిల్వ – ₹ 14,000
3 రాహులు జారీ చేసిన – ₹ 1,450
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 50
6 ‘నెట్ బాంకింగ్’ ద్వారా అమ్మకాలు – ₹ 2,800
9 బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,900
11 రాజు నుంచి రావాల్సిన మొత్తం – ₹ 1,500
తుది పరిష్కారం కింద వసూలైన చెక్కు – ₹ 1,450
(చెక్కును బాంకుకి పంపడమైనది)
ఏప్రిల్ 16 ‘డెబిట్ కార్డు’ ద్వారా కొనుగోలు – ₹ 2,400
19 బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 800
24 యంత్రాలు కొనుగోలు – ₹ 4,000
26 శేఖర్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 350
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 50
28 చెల్లించిన జీతాలు – ₹ 650
30 సొంతవాడకాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,300
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 16

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 15.
క్రింది వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 జూన్
జూన్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 12,500
బాంకులో నగదు – ₹ 14,800
జూన్ 3 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 3,000
జూన్ 7 అశోక్ నుంచి సరుకు కొనుగోలు, చెక్కు ద్వారా చెల్లింపు – ₹ 5,000
జూన్ 10 బాంకులో చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,800
జూన్ 12 లక్ష్మీకి చెల్లించిన నగదు – ₹ 1,850
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 240
జూన్ 16 ఆఫీస్ అవసరాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,000
జూన్ 19 యంత్రం అమ్మకాలు “పేటియం’ ద్వారా వసూలు – ₹ 2,400
జూన్ 25 ప్రకటన ఖర్చులు – ₹ 150
జూన్ 28 విష్ణు నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 1,980
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 120
(విష్ణు చెక్కును బాంకులో డిపాజిట్ చేయడమైనది)
జూన్ 30 చెక్కు ద్వారా జీతాలు చెల్లింపు – ₹ 3,280
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 17

ప్రశ్న 16.
క్రింది వివరాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2018 జూలై
జూలై 1 చేతిలో నగదు – ₹ 6,000
బాంకులో నగదు – ₹ 10,000
జూలై 5 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 1,900
జూలై 7 డీ-మార్ట్లు జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 1,800
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
జూలై 8 సాయి ట్రేడర్స్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 1,850
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 150
జూలై 14 ఆఫీస్ అవసరాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 550
జూలై 22 నగదు కొనుగోళ్ళు – ₹ 600
జూలై 29 బాంకులో జమ చేసిన నగదు – ₹ 800
జూలై 30 చెక్కు ద్వారా జీతాల చెల్లింపు – ₹ 2,400
జూలై 31 పాసు పుస్తకం ప్రకారం బాంకు ఛార్జీలు – ₹ 50
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 18

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 17.
మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2018 ఫిబ్రవరి
ఫిబ్రవరి 1 నగదు నిల్వ – ₹ 12,000
బాంకు నిల్వ – ₹ 8,000
ఫిబ్రవరి 3 రమకు జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 3,950
డిస్కౌంట్ – ₹ 50
ఫిబ్రవరి 6 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 4,500
ఫిబ్రవరి 10 బాంకులో జమ చేసిన నగదు – ₹ 2,500
ఫిబ్రవరి 18 మోహన్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 2,800
చెక్కు – ₹ 5,800
(చెక్కును బాంకులో జమ చేయడమైనది)
డిస్కౌంట్ – ₹ 400
ఫిబ్రవరి 20 కొనుగోళ్ళు – ₹ 3,400
ఫిబ్రవరి 23 మోహన్ నుండి వచ్చిన చెక్కు అనాదరణ పొందింది.
ఫిబ్రవరి 4 చెక్కు ద్వారా అద్దె చెల్లింపు – ₹ 1,000
ఫిబ్రవరి 28 ఆఫీసు అవసరాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 1,600
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 19

ప్రశ్న 18.
క్రింది ఇచ్చిన వ్యవహారాల నుంచి మూడు వరుసల నగదు చిట్టా తయారు చేయండి.
2019 ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 5,600
బాంకులో నగదు (Dr) – ₹ 10,500
4 బాంకులో డిపాజిట్ చేసిన నగదు – ₹ 1,500
6 నగదు అమ్మకాలు – ₹ 2,100
10 ‘పేటియం’ ద్వారా కమీషన్ చెల్లింపు – ₹ 1,200
13 రాజేష్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 4,600
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 400
ఏప్రిల్ 15 శేఖర్కు జారీ చేసిన చెక్కు – ₹ 2,500
వచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
18 కొనుగోలు – ₹ 2,600
23 ఆఫీసు అవసరాలకు బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 600
25 ఫర్నీచర్ అమ్మకాలు – ₹ 3,200
30 వైభవ్ నుంచి వచ్చిన చెక్కు – ₹ 7,500
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 100
(చెక్కు బాంకులో డిపాజిట్ చేయడమైనది)
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 20

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 19.
2018 నవంబర్
నవంబర్ 1 చేతిలో నగదు – ₹ 10,000
బాంకులో నగదు (Dr) – ₹ 5,000
నవంబర్ 5 అమ్మకాలు – ₹ 2,500
నవంబర్ 8 కొనుగోళ్ళు – ₹ 1,800
నవంబర్ 11 వినీత్ నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 4,800
ఇచ్చిన డిస్కౌంట్ – ₹ 200
నవంబర్ 16 నగదుకు ఫర్నీచర్ కొనుగోలు – ₹ 3,500
నవంబర్ 19 బాంకులో డిపాజిట్ చేసిన నగదు – ₹ 6,000
నవంబర్ 22 చెల్లించిన రవాణా ఖర్చులు – ₹ 400
తుది పరిష్కారం క్రింద చెల్లించిన చెక్కు – ₹ 3,800
నవంబర్ 23 సుధీర్కు చెల్లించవలసిన మొత్తం – ₹ 4,000
నవంబర్ 25 ఆఫీసు అవసరాల కోసం బాంకు నుంచి తీసిన నగదు – ₹ 2,800
నవంబర్ 27 వేతనాల – ₹ 600

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 21

ప్రశ్న 20.
క్రింది వివరాల నుంచి విశ్లేషణాత్మక చిల్లర నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2019 జనవరి
జనవరి 1 హెడ్ క్యాషియర్ నుంచి తీసుకున్న బయానా (చెక్కు) – ₹ 350
జనవరి 3 పోస్టల్ ఛార్జీలు – ₹ 25
జనవరి 6 ‘టీ’ ఖర్చులు – ₹ 30
జనవరి 7 స్పీడ్ పోస్ట్క చెల్లించింది – ₹ 25
జనవరి 9 వేతనాల చెల్లింపు – ₹ 55
జనవరి 11 అల్పాహారము – ₹ 15
జనవరి 15 స్టేషనరీకి చెల్లించింది – ₹ 28
జనవరి 20 దింపుడు ఛార్జీలు – ₹ 23
జనవరి 21 రవాణాకి చెల్లించింది – ₹ 32
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 22

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 21.
విశ్లేషణాత్మక చిల్లర నగదు చిట్టాను తయారుచేయండి.
2018 ఫిబ్రవరి
ఫిబ్రవరి 1 హెడ్ క్యాషియర్ నుంచి వచ్చిన బయానా – ₹ 400
ఫిబ్రవరి 4 రైలు ఛార్జీలకు చెల్లించింది – ₹ 39
ఫిబ్రవరి 5 మరమ్మతులకు చెల్లించింది – ₹ 45
ఫిబ్రవరి 6 కాగితాలు, ఎన్వెలాప్లకు చెల్లించింది – ₹ 26
ఫిబ్రవరి 9 స్టేషనరీ చెల్లించింది – ₹ 18
ఫిబ్రవరి 10 ప్రవీణ్ చెల్లింపు – ₹ 50
ఫిబ్రవరి 14 టీ ఖర్చులు – ₹ 40
ఫిబ్రవరి 16 ఆఫీసు ఖర్చులు చెల్లించింది – ₹ 35
ఫిబ్రవరి 19 ప్రయాణ ఖర్చులకు చెల్లించింది – ₹ 60
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 23

TS Board Inter First Year Accountancy Study Material Chapter 5 నగదు పుస్తకము

ప్రశ్న 22.
క్రింది వివరాల నుంచి విశ్లేషణాత్మక చిల్లర నగదు చిట్టా తయారుచేయండి.
2018 మార్చి
మార్చి 1 పెద్ద షరాబు నుంచి వచ్చిన నగదు – ₹ 300
మార్చి 2 అల్పాహార ఖర్చులు – ₹ 32
మార్చి 5 ఆటో ఛార్జీలు – ₹ 16
మార్చి 7 టెలిగ్రాం ఛార్జీలు – ₹ 18
మార్చి 10 STD ఛార్జీలు – ₹ 21
మార్చి 18 ప్రకటనలకు చెల్లింపు – ₹ 20
మార్చి 22 రవాణాకు చెల్లింపు – ₹ 28
మార్చి 24 ఆఫీసు క్లీనర్కు వేతనాలు చెల్లింపు – ₹ 14
మార్చి 26 ఇతరాలకు చెల్లించింది – ₹ 25
మార్చి 28 వినోదాల కోసం చెల్లించింది – ₹ 30
సాధన.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 5th Lesson నగదు పుస్తకము 24

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Chemistry Study Material 13th Lesson Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material 13th Lesson Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Very Short Answer Type Questions

Question 1.
Write the reagents required for the conversion of benzene to methyl benzene.
Answer:
Benzene can be converted to methyl benzene by using methyl chloride in the presence of an hydrous AlCl3 catalyst.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 1

Question 2.
How is nitrobenzene prepared?
Answer:
When benzene is heated with a mixture of cone. HNO3 and cone. H2SO4 below 60°C, one H – atom of benzene.is substituted by NO2 groups and forms nitrobenzene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 2

Question 3.
Write the conformations of ethane.
Answer:
Conformational isomerism :
As a result of rotation about C – C single bond, the atoms or groups of a molecule assume different spatial orientations. These different atomic arrangements are called conformational isomers’.

Ex: Eclipsed (E) and staggered (S) con- formers of Ethane (C2H6)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 3

Question 4.
How do you prepare ethyl chloride from ethylene?
Answer:
Ethylene react with HC/ forming ethyl chloride.
CH2 = CH2 + HCl → CH3CH2Cl

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 5.
Write the IUPAC names of: rnareum [AP. TS ’16]
a) CH3 – CH2 – CH2 – CH = CH2
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 4
Answer:
a) 1 – pentene
b) pentane – 2 – one, pentane – 3 – one
c) 3 – nitrobenzaldehyde, 4 – nitrobenzal- dehyde.

Question 6.
Write the structures of: Trichloroethanoic acid, Neopentane, p-nitro benzaldehyde. [Mar. ’13]
Answer:
Trichloroethanoic acid – CCl3 COOH
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 5

Question 7.
Discuss Lassaigne’s test.
Answer:
Lassaigne’s Test:
In Lassaigne’s test, the organic compound is mixed with sodium metal and fused strongly. The fused mass is extracted with water by plunging the red hot ignition tube in distilled water and the contents are boiled for 5 minutes and filtered. The filtrate is called Sodium extract or Lassaigne’s extract.

If nitrogen is present in the organic compound, it reacts with sodium and carbon forming sodium cyanide.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 6

If sulphur is present in the organic compound, it reacts with sodium forming sodium sulphide.
2 Na + S → Na2S

If halogens are present in the organic compound, they form sodium halides.
2 Na + X → 2NaX (X = Cl, Br or l)

Question 8.
Explain the principle of chromatography.
Answer:
Chromatography is a method of separation of components of a mixture between the stationary phase and a mobile phase.

Chromatography involves the following three steps:

  1. Adsorption and retention of a mixture of substances on the stationary phase and separation of adsorbed substances by the mobile phase to different distances on the stationary phase,
  2. Recovery of the substances separated by a continuous flow of the mobile phase (known as elution) and
  3. Qualitative and quantitative analysis of the eluted substances.

Based on the physical states of the stationary phase and mobile phase and also on the basis of the principle of adsorption of substances on the stationary phase chromatography processes are classified into several types.

Question 9.
Explain why an organic liquid vaporizes at a temperature below its boiling point in its steam distillation.
Answer:
In steam distillation the liquid boils when the sum of vapour pressures due to organic liquid (p1) and that due to water (p2) becomes equal to the atmospheric pressure (p) i.e., p = p1 + p2. Since p1 is lower than p the organic liquid vapourise at lower temperature than its boiling point.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 10.
Explain the following:
a) Crystallisation
b) Distillation.
Answer:
a) Crystallisation :
It is based on the difference in the solubilities of the compound and impurities. Cooling of saturated solution of the compound the solid compound crystallises out of the solution while the impurities being unsaturated remain in solution.

b) Distillation:
Liquids having different boiling points vapourise at different temperatures. The vapours are cooled and the liquids so formed are collected separately.

Short Answer Questions

Question 11.
Complete the following reaction and name the products A, B and C. [AP ’16; TS ’16, 15; IPE ’14]
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 7
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 8
A is acetylene (or) ethyne. B is benzene. C is toluene or methylbenzene.

Question 12.
Name the products A, B and C formed in the following reactions. Give the equations for the reactions. [TS ’15; Mar. ’09]
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 9
Answer:
A is 1, 2 – dibromoethane.
B is acetylene.
C = 1, 1, 2, 2 – tetra bromoethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 10
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 11

Question 13.
How does acetylene react with : a) Bromine b) Hydrogen? Write the balanced equations for the above reactions. Name the products. asmm
Answer:
a) Acetylene react with bromine in the presence of CCl4 forming an addition compound 1, 1, 2, 2 – tetra bromoethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 12
b) Hydrogen react with acetylene in the presence of Ni or Pt catalyst forming ethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 13

Question 14.
What is substitution reaction? Explain any two substitution reactions of benzene. [May ’10]
Answer:
Substitution reaction :
Reactions in which an atom or group present in a compound is replaced by another atom or group are known as ‘substitution reactions’.
Substitution reactions of Benzene :
a) Benzene reacts with bromine or chlorine in presence of AlCl3 to give the corresponding halo benzene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 14

b) Benzene on heating with nitration mixture below 60°C gives nitrobenzene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 15

Question 15.
What is dehydrohalogenation? Write the equation for the formation of alkene from alkyl halide.
Answer:
Remoyal of one hydrogen atom and one halogen atom from adjacent carbon atoms of a compound is called dehydrohalogenation.

Alkene from alkyl halide :
Ethyl chloride on heating with ale. KOH undergoes dehydrohalogenation and gives ethylene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 16

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 16.
Which type of compounds react with Ozone? Explain with one example. [IPE ’14]
Answer:
Ozonolysis:
Unsaturated hydrocarbons undergo addition with ozone and form addition compounds called ozonides. These ozonides are unstable and undergo hydrolysis forming carbonyl compounds. This is called ozonolysis.

Unsaturated hydrocarbons usually react with ozone. This is used to locate multiple bonds in unsaturated compounds like alkenes, alkynes and benzene.

Eg: Ethylene undergoes addition with ozone forming ethylene ozonide. This on hydrolysis in presence of Zn dust gives formaldehyde and H2O2.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 17

Question 17.
Give two examples each for position and functional isomerism. [TS Mar. 16 ; AP, 16; Mar. 13]
Answer:
Position isomerism is due to difference in the position of a substituent or multiple bond or functional group.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 18

Functional isomerism is due to difference in the functional group in the molecules.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 19

Question 18.
Explain the mechanism of halogenations of methane.
Answer:
Chlorination of ethane takes place in three steps known as (1) Chain Initiation (2) Chain Propagation and (3) Chain Termination.

1) Chain initiation :
In this step Cl2 molecule absorbs energy and splits into Cl free radicals. (C – C bonds and C – H bonds of ethane being relatively stronger, they do not break at this stage.)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 20

2) Chain propagation:
Chlorine free radicals react with ethane molecule.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 21
(a) and (b) repeat several times making the reaction a chain reaction and these steps are called propagation steps. In these steps the main products are formed.

In addition to (a) and (b) other reactions to replace other hydrogen atoms of ethane also take place.

3) Chain termination :
When free radicals directly combine, the chain reaction stops down.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 22

Question 19.
How is ethylene prepared from ethyl alcohol? Write the reaction.
Answer:
Methods of preparation of Ethylene :

1) Dehydration of ethyl alcohol :
Ethyl alcohol on heating with conc. H2SO4 at 170°C given ethylene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 23

2) Dehydrohalogenation of ethyl halides:
Ethyl halides on heating with alcoholic NaOH or KOH give ethylene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 24

Question 20.
Explain the reactions of acetylene with :
a) Na in NH3 & b) Chromic acid.
Write the equations and name the products.
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 25
b) Chromic acid oxidises acetylene to acetic acid.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 26

Question 21.
Explain crystallization and sublimation phenomena which are used in the purification of organic compounds.
Answer:
1) Crystallisation :
The compound which is to be purified is leached with a suitable solvent in a glass container. Then some impurities dissolve and others do not dissolve. Now, the container is heated. The compound starts dissolving and the solubility of the compound increases with increase in temperature. The solution is concentrated to near saturation and filtered while it is hot. On cooling the solution slowly, the compound crystallises out. The crystals are separated by filtration under reduced pressure using Buckner funnel. The soluble impurities remain with the solution. Coloured impurities are removed by adsorbing them with activated charcoal.

Sublimation :
Some solid substances on heating directly pass into vapour state without melting. Those vapours on cooling form directly solid without condensing to liquid. This phenomenon is called sublimation.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 27

The compound to be purified is taken in a beaker covered with a watch glass and heated. The compound sublimes and solidifies on the lower surface of the watch glass. Impurities remain in the beaker. The compound is separated by scratching the watch glass.

Question 22.
Describe solvent extraction method to purify a compound.
Answer:
Suppose that an organic compound A is more soluble in an organic solvent than in water but present in aqueous solution. The aqueous solution is shaken with the organic solvent. Then A goes into the organic solvent which is immiscible with water. The organic layer is separated and distilled to remove the liquid solvent. The compound A remains in distillation flask.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 23.
Explain the estimation of phosphorous and sulphur in the given organic compounds.
Answer:
Estimation of sulphur :
A known mass of the organic compound is heated with sodium peroxide in a Carius tube. Then ‘S’ is oxidised to H2SO4. The acid is precipitated as BaSO4 by adding excess of BaCl2 aq. solution. The ppt. is filtered, washed, dried and weighed.

Calculations:
Mass of organic compound = a g
Mass of barium sulphate = b g
Molecular weight of BaSO4 = 233
1 mole of BaSO4 or 233 g of BaSO4 contains 32 g of sulphur.
∴ ‘b’ g of BaSO4 contains ……………………. ?
= \(\frac{32\timesb}{233}\) g of sulphur

a g of organic compound contains \(\frac{32\timesb}{233}\) g of sulphur
∴ 100 g organic compounds ” ……………. ?
\(\frac{100\times32\timesb}{a\times233}\) g of sulphur (% of S)

Estimation of phosphorus :
A known mass of organic compound is heated with fuming nitric acid in a Carius tube. Then phosphorus is oxidised to phosphoric acid. The acid is precipitated as ammonium phosphomolybdate by adding ammonia and ammonium molybdate solutions.

Calculation:
Mass of organic compound = a g.
Mass of ammonium phosphomolybdate = b g.
Molecular weight of ammonium phosphomolybdate = 1877.

1877 g of ammonium phosphomolybdate contains 31 g of phosphorus
∴ ‘b’ g of …………………………… ?
\(\frac{31\timesb}{1877}\) g of phosphorus.
’a’ g of organic compound contains
g of phosphorus.
∴ 100 g of ” ” ?
\(\frac{100\times31\timesb}{a\times1877}\) g of sulphur (% of P)

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 24.
Explain addition of HBr to Propene with the ionic mechanism.
Answer:
Electrophilic addition of HBr to CH3 – CH = CH2
Molecule :
A pair of electrons from the double bond attacks the electrophilic HBr to produce an achiral trigonal Planarcarbocation intermediate. The halide ion (Br) then adds to either face of the +vely charged carbon forming the alkyl halide.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 28

Question 25.
What is the product formed when sodium propionate is heated with soda lime?
Answer:
Decarboxylation of sodium propionate :
Sodium propionate on heating with soda lime (Soda lime = NaOH + CaO) gives ethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 29

Long Answer Questions

Question 26.
Explain the classification of hydrocarbons.
Answer:
Hydrocarbons are classified as aliphatic hydrocarbons and aromatic hydrocarbons. Aliphatic hydrocarbons are again classified as open chain hydrocarbons and closed chain hydrocarbons i.e., Cyclo hydrocarbons. Both open chain and closed chain hydrocarbons are again classified as hydrocarbons containing

  1. C – C (alkanes and cycloalkanes)
  2. > C = C < (alkenes and cycloalkenes)
  3. – C = C – (alkynes and cycloalkynes)

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 30

Question 27.
Write IUPAC names of the following compounds. [AP ’16]
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 31
Answer:
a) 1, 3 – Buta diene
b) Pent 1 – ene – 3 yne
c) 2 – methyl, 2 – butene
d) 4 – phenyl, 1 – butene,
e) 4 – methyl deca 1, 5, 8- triene.

Question 28.
Describe two methods of preparation of ethane. Give any three reactions of ethane. [AP Mar. ’19]
Answer:
Methods of preparation of ethane : [Mar. ’13]

1) Decarboxylation of sodium propionate :
Ethane is prepared by heating sodium propionate with soda lime. (Soda lime = NaOH + CaO)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 32

2) Wurtz reaction:
Ethane is prepared by heating methyl iodide with sodium metal in dry ether. [AP Mar. ’17; TS ’15]
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 33

Properties of ethane:
1) Substitution reactions :
Reactions in which an atom or group present in a compound is replaced by another atom or group are known as substitution reactions,

a) Halogenation:
In the presence of sunlight or UV radiation ethane undergoes halogenation. The H atoms of alkane are successively replaced by the halogen atoms.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 34

b) Nitration :
Ethane reacts with vapours of HN03 at 400°C and forms nitroethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 35

2) Combustion :
Complete oxidation of the compound in air is called combustion’. It gives CO2 and H2O along with the liberation of heat.
C2H6 \(\frac{7}{2}\)O2 → 2 CO2 + 3 H2O + energy

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 29.
Write the structural formulas and IUPAC names for all possible isomers having the number of double or triple bond as indicated :
a) C4H8 (one double bond)
b) C5H8 (one triple bond)
c) C5H12 (no multiple bonds)
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 36

Question 30.
Write chemical equations for combustion reaction of the following hydrocarbons,
a) Butane
b) Pentene
c) Hexyne
Answer:
a) C4H10 + \(\frac{13}{2}\)O2 → 4 CO2 + 5H2O
b) C5H10 + \(\frac{15}{2}\)O2 → 5 CO2 + 5 H2O
c) C6H10 + \(\frac{17}{2}\)O2 → 6 CO2 + 5H2O

Question 31.
Addition HBr to propene yields 2-bromopropane, while in the presence of benzoyl peroxide, the same reaction yields 1-bromopropane. Explain and give mechanism.
Answer:
HBr directly add to the propene, according to Markovnikov’s rule. While in the presence of benzoyl peroxide HBr adds to propene according to anti Markovnikov rule.

Markovnikov’s rule :
This rule states that when an unsymmetrical reagent adds to a double bond, the +ve part of the adding reagent attaches itself to a carbon of the double bond so as to give the more stable carbocation as an intermediate.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 37

Anti Markovnikov’s rule (or) Kharasch effect:
In presence of peroxide, addition of hydrogen halides to an unsymmetrical alkene takes place in such a way that the hydrogen atom becomes attached to the carbon atom having the fewer number of hydrogen atoms.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 38

Question 32.
Describe two methods of preparation of ethylene. Give equation for the reactions of ethylene with the following. [AP ’16]
a) Ozone [AP Mar. ’19]
b) Hypohalous acid
c) Cold and dil.alk. KMnO4 [AP Mar. ’19; TS Mar. ’18]
d) Heated with O2 at high pressure [AP Mar. ’17]
Answer:
Methods of preparation of Ethylene:
(1) Dehydration of ethyl alcohol:
Ethyl alcohol on heating with cone. H2SO4 at 170°C gives ethylene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 39

(2) Dehydrohalogenation of ethyl halides:
Ethyl halides on heating with alcoholic NaOH or KOH give ethylene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 40

Reactions of Ethylene:
(a) With Ozone :
Ethylene undergoes addition with ozone to form ethylene ozonide. In the presence of (Zn + H2O) this ozonide reduces to carbonyl compounds. The overall process is known as ozonolysis.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 41

(b) With hypohalous acid :
Ethylene chlorohydrin is formed with hypochlorous acid (HOCl).
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 42

(c) With cold dil. alk. KMnO4 :
Ethylene reacts with cold dil. alk. KMnO4 at 273K and forms ethylene glycol.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 43

This reaction is used to detect carbon-carbon double bond or triple bond and is known as Baeyer’s test.

(d) Heated with O2 at high pressure : Polyethylene is formed.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 44

Question 33.
How does ethylene react with the following reagents? Give the chemical equations and names of the products formed in the reactions.
a) Hydrogen halide
b) Hydrogen
c) Bromine
d) Water
e) Oxygen in presence of Ag at 200°C
Answer:
a) Ethylene undergoes addition with hydrogen halides forming ethyl halides.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 45

b) Ethylene reacts with hydrogen in presence of Pt, Pd.or Ni catalyst to form ethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 46

c) Ethylene reacts with bromine in presence of CCl4 to form 1, 2- dibromoethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 47

d) When ethylene gas is passed through dil. H2SO4, it undergoes addition with water forming
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 48

e) Ethylene on heating in oxygen in presence of Ag at 200°C give ethylene oxide.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 49

Question 34.
An alkene ‘A’ on ozonolysis gives a mixture of ethanal and pentan-3-one. Write the reaction, structure of the products and alkene-A. Give the IUPAC name of alkene-A.
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 50
IUPAC name of A is 3 – ethyl – 2 – pentene.

Question 35.
An alkene ‘A’ contains three C – C, eight C – H bonds and one C = C bond. ‘A’ on ozonolysis gives two moles of an aldehyde of molar mass 44. Write IUPAC name of ‘A’.
Answer:
The aldehyde with molar mass 44 is CH3 CHO (ethanal). The compound A is
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 51
This contains 2 C – C, eight C – H and one C = C bonds. Its IUPAC name is 2 – butene.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 36.
Give two methods of preparation of acetylene. How does it react with water and Ozone? [AP, TS ’15]
Answer:
Methods of preparation of Acetylene :
1) Dehydrohalogenation :
Dibromoethane on heating with alcoholic KOH undergoes dehydro-halogenation and gives acetylene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 52

2) From iodoform :
Iodoform on heating with silver powder gives acetylene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 53

Properties of Acetylene:
1) Action with water:
When acetylene gas is passed through dil. H2SO4 below 60°C in presence of HgSO4, it undergoes addition with water forming acetaldehyde.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 54

2) Action with ozone :
Acetylene reacts with ozone and undergoes addition to form acetylene ozonide. This on hydrolysis in presence of Zn gives glyoxal.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 55

Question 37.
How does acetylene react with the following reagents? Give the corresponding equations and name the products formed in the reactions.
a) Acetic acid
b) Water
c) Hydrogen
d) Halogens
e) Hydrogen halide
f) Ammonical AgNO3 and Cu2Cl2
Answer:
a) Action with CH3COOH :
Acetylene reacts with acetic acid in presence of Hg+2 ions as catalyst, forming at first vinyl acetate and finally ethylidene diacetate.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 56

b) Action with water :
When acetylene gas is passed through dil. H2SO4 in presence of HgSO4 below 60°C, it undergoes addition with water forming acetaldehyde.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 57

c) Action with hydrogen :
Acetylene reacts with H2 in presence of Ni or Pt catalyst and undergoes addition reaction, forming ethylene and ethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 58

d) Action with halogens :
Acetylene reacts with halogens in presence of CCl4 and undergoes addition reaction giving finally 1, 1, 2, 2 – tetrachloroethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 59

e) Action with hydrogen halides :
Acetylene undergoes addition with hydrogen halides and gives finally 1, 1 — dichloroethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 60

f) Action with ammonical AgNO3 solution :
When acetylene gas is passed through ammonical AgNO3 solution, a white ppt. of silver acetylide is formed.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 61

g) Action with ammonical Cu2Cl2 solution :
When acetylene gas is passed through ammonical Cu2Cl2 solution, a red ppt. of cuprous acetylide is formed.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 62

Question 38.
Describe any two methods of preparation of benzene with corresponding equations. Benzene does not behave like an alkene, why? How do we get methyl benzene from benzene? [TS Mar. ’19; Mar. ’18(AP)]
Answer:
Preparation of Benzene :
1) Laboratory Method :
Sodium benzoate on distillation with soda lime gives benzene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 63
A mixture of NaOH and CaO is called soda lime.

2) Polymerisation of acetylene :
When acetylene gas is passed through red hot copper tube, it undergoes polymerisation forming benzene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 64

Reason for not behaving as an alkene :
Benzene has a number of resonance structures.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 65

Because of resonance, benzene has more stability. The resonance energy of benzene is also very high. It also indicates more stability to the benzene molecule. Hence, stability of a molecule is due to saturation. Hence, from these two points it is evident that benzene exhibits more the properties of a saturated compound (alkane) rather than the properties of an unsaturated compound (alkene).

Methyl benzene from benzene :
In presence of anhydrous AlCl3, benzene reacts with methyl chloride and forms methyl benzene (Toluene).
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 66

Question 39.
How do we get benzene from acetylene? Give the corresponding equation. Explain the halogenation, alkylation, acylation, nitration and sulphonation of benzene. [AP ’15]
Answer:
Preparation of benzene from acetylene :
When acetylene gas is passed through red hot copper tube, it undergoes polymerisation forming benzene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 67

Properties:
1) Halogenation :
In presence of anhydrous AlCl3, benzene reacts with Cl2 and gives chlorobenzene. [Mar. ’18 (AP); (IPE ’14)]
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 68

2) Friedel – Craft’s alkylation :
In presence of AlCl3, benzene reacts with alkyl halides and gives alkyl benzene. This is known as Friedel Craft’s alkylation.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 69

3) Friedel – Craft’s acylation:
In presence of AlCl3, benzene reacts with acetyl chloride and gives acetophenone. [TS Mar. ’19]
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 70

4) Nitration :
Benzene reacts with nitration mixture below 60°C and gives nitro-benzene. [AP Mar. ’17]
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 71
A mixture of cone. H2SO4 and cone. HNO3 in 1 : 1 ratio (by volume) is called nitration mixture.

5) Sulphonation :
Benzene reacts with fuming H2SO4 and gives benzenesulphonic acid.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 72

Question 40.
Explain the differences between structural isomers and stereoisomers.
Answer:
Differences:

Structural IsomersStereo Isomers
1. The compounds having same molecular formula but differ in their structural arrangements of atoms of group of atoms.1. The compounds having same molecular formula but differ in their spatial arrangement of atoms or group of atoms.
2. Spatial arrangement is not considered.2. Structure of the compound is not changed.
3. Structural isomers possess different physical properties.
Ex : With increase in number of branches in alkanes with same molecular formula, boiling points are decreased.
3. Stereo isomers may or may not differ in their physical properties.
Ex : a) Diastereomers and cistrans isomers differ in their boiling and melting points.
b) Enantiomers have same physical properties.
4. Chain isomers, positional isomers, functional isomers, metamers, ketoenol tautomers and ring isomers are called structural isomers.4. Configurational and conformational isomers are called stereoisomers.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 41.
What is the difference between conformation and configuration in open chain molecules.
Answer:
Stereoisomers are of two types :

  1. Configurational isomers
  2. Conformational isomers.

Difference :
Configurational isomers possess certain types of rigidity in the molecules. These molecules can be interconverted only by bond breaking and reforming of new bonds.

Conformations can be easily interconverted by simply rotating about C – C sigma bonds.

Explanation:
Configurational isomers are of two types :
A) Geometrical isomers and
B) Optical isomers.

A) Geometrical isomers :
This is due to the difference in the spatial arrangement of groups about the doubly bonded carbon atoms in the molecules.
Ex : Cis – 2 – Butene and Trans – 2 – Butene
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 73

B) Optical isomers:
This is due to the different spatial arrangements of four different atoms or radicals in the molecule.
Ex : ( + ) Lactic acid (1) and ( – ) Lactic acid (2)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 74

Conformations :
As a result of rotation about single C – C bond, the atoms or groups of a molecule assume different spatial arrangements. These different atomic arrangements are called ‘conformations’.
Ex : Eclipsed (E) and staggered (S) conformations of ethane
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 75

Question 42.
What do you understand about geometrical isomerism? Explain the geometrical isomers of 2 – butene.
Answer:
Geometrical isomerism arises due to a difference in the arrangement of atoms or groups around doubly bonded carbon atoms. 2 – Butene has the following two structures.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 76

The isomer in which same groups or atoms are on the same side of the C = C is called cis – isomer while the isomer having same groups or atoms on the opposite sides of the C = C is called trans – isomer. In Cis-2- Butene the two methyl groups are on one side while the two hydrogen atoms are on other side. In trans-2-butene two methyl groups and two hydrogen atoms are present opposite to the double bond.

Question 43.
Explain the method of writing E-Z configurations for geometrical isomers taking CHCl – CFBr as your example.
Answer:
The E-Z configuration system for geometrical isomers is based on atomic number ranking method. According to this when atoms of higher atomic number are on the same side of the double bond, the double bond is said to have Z – configuration. When atoms of higher atomic number are on opposite sides of the double bond it is said to have E – configuration.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 77

Question 44.
If an alkene contains on carbons at double bond Cl. Br, -CH2 – CH, – OH and -CH(CH3)2. Write the E and Z configurations of it.
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 78

Question 45.
Write a note on :
a) Distillation
b) Fractional distillation
c) Distillation under reduced pressure
d) Steam distillation
Answer:
a) Distillation :
This process is useful for the purification of liquids contaminated with non-volatile impurities. The impure liquid is boiled in a distillation flask and the vapours are condensed and collected in a receiver. This method can also be used to separate liquids which differ in their boiling points by about 40°C.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 79

b) Fractional Distillation:
In this process loop tubes having different shapes and designs to fit for a particular requirement are used. These are called fractionating columns. The liquid mixture is taken in a distillation flask, fitted with a fractionating column at its mouth. At the upper end of the column, it is connected to a water condenser. Then vapours of that liquid with lower BP condense and collect in the receiver.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 80

c) Distillation under reduced pressure:
This method is useful to purify liquids that have very high BPs and those which decompose at or below their boiling points. If the external pressure is reduced the liquid boils at lower temperature than its normal BP without decomposition.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 81

d) Steam distillation:
Liquids immiscible with water and possessing high BP can be purified by steam distillation. In this method, steam is passed into the hot impure liquid. Steam mixed with volatile organic compound comes out. It passes through the condenser and collects in the receiver. The water layer and the organic layer are separated using a separating funnel.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 82

Question 46.
Write a brief note on chromatography.
Answer:
Chromatography is a method of separation of components of a mixture between the stationary phase and a mobile phase.

Chromatography involves the following three steps:

  1. Adsorption and retention of a mixture of substances on the stationary phase and separation of adsorbed substances by the mobile phase to different distances on the stationary phase.
  2. Recovery of the substances separated by a continuous flow of the mobile phase (known as elution) and
  3. Qualitative and quantitative analysis of the eluted substances.

Based on the physical states of the stationary phase and mobile phase and also on the basis of the principle of adsorption of substances on the stationary phase chromatography processes are classified into several types as given below.

Chromatography processesStationary phaseMobile phase
1) Column
chromatography
solidliquid
2) Liquid – liquid partition
chromatography
liquidliquid
3) Paper chromatographyliquidliquid
4) Thin layer
chromatography (TLC)
liquid or solidliquid
5) Gas – liquid
chromatography (GLC)
liquidgas
6) Gas – solid
chromatography (GSC)
solidgas
7) Ion exchange
chromatography
solidliquid

There are two chromatography techniques (1) Adsorption chromatography (2) Partition chromatography.

There are again two types of Adsorption chromatography techniques. They are (1) Column chromatography (2) Thin layer chromatography.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 47.
Explain the following.
a) Column chromatography
b) Thin layer chromatography
c) Partition chromatography
Answer:
a) Column chromatography :
In this type of chromatography the components of a mixture are separated by a column of adsorbent (stationary phase) packed in a glass tube. The column is fitted with a stopcock at its lower end. The mixture to be adsorbed on the adsorbent is placed at the top of the stationary phase. A suitable eluant (solvent) is allowed to flow down the column slowly. Depending on the degree to which the compounds are adsorbed, the components are separated. The most readily adsorbed substances are retained near the top and others come down accordingly to various distances.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 83

b) Thin layer chromatography :
This type of chromatography also involves adsorption differences. Here the adsorbent silica gel or alumina is coated over a glass plate of suitable size. The plate is called TLC plate or chromoplate. The solution of the mixture to be separated is applied as a small spot at about 2 cm from the bottom of the plate. The plate is then kept in a closed jar containing the eluant (solvent). As the eluant rises up the plate, the components of the mixture move up along with the eluant to various distances depending on their degree of adsorption.

The relative adsorption of a component of the mixture is expressed in terms of its Retardation Factor (Rf) value.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 84
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 85

c) Partition chromatography :
This is based on continuous differential partitioning of components of a mixture between the stationary phase and the mobile phase. In this type of chromatography, a special paper called chromatography paper contains water trapped in it which acts as the stationary phase. The chromatography paper spotted with the solution of the mixture at the base is suspended in a suitable solvent or a mixture of solvents. This solvent acts as the mobile phase The solvent rises up the paper by capillary action and moves over the spot.

The paper selectively retains different components as per their differing partition in mobile and stationary phases. The paper strip so developed is known as chromatogram. The spots of the separated coloured compounds are detected. For colourless compounds other methods like spraying a suitable reagent are used.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 86

Question 48.
Explain the estimation of nitrogen of an organic compound by
a) Dumas method
b) Kjeldahl’s method
Answer:
a) Estimation of nitrogen by Duma’s method :
In this method, a known weight of organic compound is heated strongly with coarse cupric oxide. Then carbon and hydrogen get oxidised to CO2 and H2O vapour respectively. Nitrogen is converted to N2 gas. Some nitrogen converted into its oxides, gets reduced by copper gauze to nitrogen. The liberated gases are passed over a solution of KOH. Then CO2 gets absorbed. Nitrogen is collected over KOH solution and its volume is found out.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 87

Calculation :
Suppose ‘a’ g of organic compound gives V ml of N2 gas at room temp. T K.

Vol. of N2 gas at STP is calculated as follows.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 88

b) Estimation of N2 by Kjeldahl’s method :
In this method the organic compound is heated with cone. H2SO4 in presence of a small amount of CuSO4. Then N2 is quantitatively converted into ammonium sulphate. The contents of the flask are transferred into another flask and heated with excess of NaOH solution to liberate ammonia gas. The gas so liberated is passed and absorbed in a known vol. of known cone. H2SO4 (excess). Now the excess of acid remained after the neutralisation by NH3 is titrated against a standard solution of alkali. From this, the amount of H2SO4 used to neutralise NH3 is calculated. From this the mass of ammonia formed is calculated and from that, the % of N2 gas is calculated.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 89

Organic compound + H2SO4 → (NH4)2 SO4
(NH4)2SO4 + 2 NaOH → Na2SO4 + 2 H2O + 2NH3
2 NH3 + H2SO4 → (NH4)2SO4

Calculations:
Mass of organic compound = a g
Vol. of H2SO4 initially taken = V ml.
Molarity of H2SO4 = M
Vol. of NaOH consumed after complete neutralisation = V1 ml.
Molarity of NaOH = M
2NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + 2 H2O

Then from the formula,
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 90

Question 49.
Explain inductive effect with a suitable example.
Answer:
Consider, the molecule CH3 – CH2 – CH2 – Cl. There is a o bond between ‘C’ atom and ‘Cl’ atom. The electron pair between them is not equally shared. The more electro -ve ‘Cl’ atom tends to attract the shared pair more towards itself. Due to this, the electron density tends to be greater near the ‘Cl’ atom than ’C’ atom. It is represented as – C TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 91 Cl. But carbon atom bonded to chlorine atom is itself attached to other carbon atoms. Therefore the effect can be transmitted further.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 92

The effect of the ‘Cl’ atom is to leave C1 slightly electron deficient. C1 in turn tries to rectify this by appropriating slightly more than its share of electrons of the σ bond joining it to C2 and this continues down the carbon chain. However, the effect of C1 on C2 is less than the effect of Cl on C1 and the transmission quickly falls down away in a saturated chain and is generally too small to be noticeable beyond C3. These influences on the electron distribution in o bonds are known as inductive effects.

Thus, inductive effect can be defined as “The electron-donating or electron-withdrawing effect of an atom or group of atoms that is transmitted by the polarisation of electrons in a bonds”.

Inductive effect is a measure of the ability of substituents to either withdraw or donate electron density to the attached carbon atom. Based on this ability, the substituents are classified as electron-withdrawing or electron-donating groups relative to hydrogen. Electron-withdrawing groups are said to exhibit – ve inductive effect (-1) and electron-donating groups are said to exhibit + ve inductive effect (+1).

Inductive effect influences chemical reactivity and physical properties.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 50.
Write a note on mesomeric effect.
Answer:
“The electron pair displacement caused by an atom or group of atoms along a chain by a conjugative mechanism is called the Mesomeric effect of that atom or group”. Salient features of mesomeric effect (M):
(a) This is a permanent effect operating in the ground state of the molecule.
(b) Lone pairs and π electrons are involved and operate through conjugative mechanism of electron displacement.
(c) It influences the physical properties, reaction rates etc.

Groups which tend to increase the electron density of the rest of the molecule are said to have +M effect. Such groups tend to possess lone pairs of electrons.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 93

Groups that decrease the electron density of the rest of the molecule are said to have -M effect. Unsaturated groups having polar character have – M effect.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 94

Here C = O group decreases the electron density of the remaining molecule. It has -M effect.

Question 51.
Describe Resonance effect with one example.
Answer:
It is not possible to explain the properties of a molecule by giving a single structure to it. Then several possible structures are to be proposed. Each structure will explain some properties of the molecule. All structures put together explain all the properties. This phenomenon is known as resonance. All the structures thus proposed are called resonance or canonical structures.
Ex : Urea CO(NH2)2 has the following resonance (or canonical) structures.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 95

Salient features of resonance :

  1. Resonance structures are interconvertable.
  2. Resonance involves only displacement of electrons without disturbing the positions of atoms.
  3. All atoms in the molecule should lie in the same plane.
  4. The no. of paired and unpaired electrons should be the same in all the structures.
  5. The canonical structures should have nearly equal energy.
  6. More stable resonance structure contributes more to the actual structure of the molecule.
  7. More the delocalisation of electrons, more is the stability.
  8. More the covalent bonds, more is the stability and charge separation gives less stability.

Resonance effect:
It is the polarity produced in a molecule by the interactions of two π bonds or between a π bond and a lone pair of electrons present on adjacent atoms. This effect is transmitted throughout the chain.

If the transfer of electrons is away from the atoms of substituent groups attached to the conjugated system, then the molecule gets high electron density in some of its positions as in aniline and it is given (+R). If the shift of electrons is towards the atom or substituent groups, it is (-R) as in nitrobenzene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 96

Resonance Energy :
The energy difference between the real structure and the most stable resonance structure is called resonance stabilisation energy or resonance energy.

Question 52.
Explain how many types of organic reactions are possible.
Answer:
Common types of organic reactions are (1) Substitution reactions (2) Addition reactions (3) Elimination reactions (4) Rearrangement reactions.
1) Substitution (Displacement) reactions:
The replacement of an atom or group from a molecule by a different atom or group is known as ‘substitution reaction’.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 97

2) Addition reactions:
Reactions in which atoms or groups of atoms are added to a molecule are known as addition reactions.
The multiple bond breaks and then the addition takes place.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 98

3) Elimination reactions :
The molecule loses atoms or group of atoms and a multiple bond is formed, (these are actually the reverse of addition reactions)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 99

4) Molecular rearrangement reactions :
In these reactions, an atom or a group migrates from one atom to another atom, within the same molecule.
Ex : i) n – Butane to Isobutane :
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 100
ii) Benzophenone oxime to Benzanilide :
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 101

Question 53.
Write the possible conformations of ethane and explain which is more stable. [Mar. ’19]
Answer:
Conformations :
As a result of rotation about single C – C bond, the atoms or groups of a molecule assume different spatial arrangements. These different atomic arrangements are called ‘conformations’.

Ex : Eclipsed (E) and staggered (S) conformations of ethane.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 102
Staggered conformation is more stable than eclipsed because in eclipsed conformation the hydrogen atoms are nearer and repel each other. But in staggered conformation, the hydrogen atoms are at maximum possible distance. So it is more stable.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 54.
Explain aromatic electrophilic substitution reactions of benzene.
Answer:
Electrophilic substitution reaction of benzene proceeds in two steps.

Step 1:
The electrophile (E+) takes two electrons of the six – electron π system, to form a σ bond with a carbon atom of the benzene ring. Then that carbon atom becomes sp³ hybridized.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 103

Step 2 :
A proton is removed from the carbon atom of the σ complex that bears the E (ele-ctrophile). Then that carbon atom changes to sp² state again. Then the benzene derivative with fully delocalised six π electrons is formed.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 104
(The proton H+ combines with the anion obtained from the molecule E – A → E+ + : A)

Question 55.
Explain electrophilic addition reactions of ethylene with mechanism.
Answer:
1) Addition of halogens :
Ethylene combines with halogens at room temp, in an inert solvent medium, to give a vicinal dihalide.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 105

Mechanism : It involves 2 steps.

Step (I) :
The π – electrons of the double bond attack the halogen molecule. Then a loose π complex (cyclic bromonium ion), with a 3 – membered ring is formed.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 106

Step (II) :
The negative bromide ion attacks the cyclic bromonium ion from the backside.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 107
This is called, ’trans’ addition of halogens.

2) Addition of hydrogen halide :
Ethylene reacts with hydrogen halide (HX) to give ethyl halide.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 108

Mechanism: This mechanism is quite similar to that of the halogen addition, involving 2 steps. H-X
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 109

3) Addition of hypohalous acid to ethylene :
Ethylene reacts with hypochiorous acid to give ethylene chlorohydrin.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 110
Mechanism : HOCl → (HO) + Cl+
The same mechanism as in the case of addition of HX.
HX → H+ + X
In HOCl, the Cl+ adds first. Then OH adds to the other carbon atom.

Question 56.
With the help of mechanism explain free radical halogenations of alkanes.
Answer:

Chlorination of ethane takes place in three steps known as (1) Chain Initiation (2) Chain Propagation and (3) Chain Termination.

1) Chain initiation :
In this step Cl2 molecule absorbs energy and splits into Cl free radicals. (C – C bonds and C – H bonds of ethane being relatively stronger, they do not break at this stage.)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 20

2) Chain propagation:
Chlorine free radicals react with ethane molecule.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 21
(a) and (b) repeat several times making the reaction a chain reaction and these steps are called propagation steps. In these steps the main products are formed.

In addition to (a) and (b) other reactions to replace other hydrogen atoms of ethane also take place.

3) Chain termination :
When free radicals directly combine, the chain reaction stops down.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 22

Question 57.
Discuss Markovnikov’s rule and Kharash effect.
Answer:
HBr directly add to the propene, according to Markovnikov’s rule. While in the presence of benzoyl peroxide HBr adds to propene according to anti Markovnikov rule.

Markovnikov’s rule :
This rule states that when an unsymmetrical reagent adds to a double bond, the +ve part of the adding reagent attaches itself to a carbon of the double bond so as to give the more stable carbocation as an intermediate.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 37

Anti Markovnikov’s rule (or) Kharasch effect:
In presence of peroxide, addition of hydrogen halides to an unsymmetrical alkene takes place in such a way that the hydrogen atom becomes attached to the carbon atom having the fewer number of hydrogen atoms.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 38

Question 58.
How would you convert the following compounds into benzene?
a) Chlorobenzene
b) Toluene
c) p – nitro toluene
Answer:
a) Reduction of chlorobenzene with Ni – Al alloy and NaOH gives benzene
C6H5 Cl + 2 [H] → C6H6 + HCl

b) Toluene is first oxidised to benzoic acid with dil, HNO3, and alkaline or acidic KMnO4. Then decarboxylation of benzoic acid gives benzene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 111

c) Nitro toluene is first reduced to toludine.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 112

This on diazotization forms diazonium salt which on treating with KCN/Cu followed by hydrolysis gives p-methyl benzoic acid, The methyl group is also oxidised to acid group with dil. HNO3. This on decarboxylation gives benzene.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 113

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 59.
Why is Wurtz reaction not preferred for the preparation of alkanes containing odd number of carbon atoms? Illustrate with one example.
Answer:
In Wurtz reaction when alkyl halide is treated with sodium metal, an alkane having double the number of carbon atoms present in alkyl halide will be formed. So always we get an alkane with even number of carbon atoms. If an alkyl halide with even number of carbon atoms and another alkyl halide with odd number of carbon atoms are used in Wurtz reaction a mixture of hydro carbons are produced. So Wurtz reaction is not preferable for the preparation of alkanes with odd number of carbon atoms. This can be illustrated with the following examples.
CH3 Cl + 2 Na + Cl CH3 → CH3 – CH3 + 2NaC7
CH3 CH2 Cl + 2Na + Cl CH2 CH3 → CH3 CH2 CH, CH;i + 2 NaCl
CH3Cl + 2Na + Cl CH2 CH3 → CH3 – CH3 + CH3 CH2 CH3 + CH3 CH2 CH2 CH3

Question 60.
Write the equations involved in the detection of Nitrogen, Halogens and Sulphur in organic compounds.
Answer:
Lassaigne’s Test:
In Lassaigne’s test, the organic compound is mixed with sodium metal and fused strongly. The fused mass is extracted with water by plunging the red hot ignition tube in distilled w’ater and the contents are boiled for 5 minutes and filtered. The filtrate is called Sodium extract or Lassaigne’s extract.

If nitrogen is present in the organic compound, it reacts with sodium and carbon forming sodium cyanide.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 114

If sulphur is present in the organic compound, it reacts with sodium forming sodium sulphide.
2 Na + S → Na2S

If halogens are present in the organic compound, they form sodium halides.
2 Na + X → 2 NaX (X = Cl, Br or I)

Test for Nitrogen :
A little of the Lassaigne’s extract is made alkaline with NaOH solution and then freshly prepared FeSO4 solution is added. To it 2 – 3 drops of FeCl3 solution is added, cooled and acidified with cone. HCl.

A prussian blue or green ppt. or colouration is observed.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 115

Test for Halogens:
A little of the Lassaigne’s extract is acidified with nitric acid and treated with AgNO3 solution.

If white ppt. soluble in NH4OH is formed, the halide is Cl. Hence, chlorine is present.

If pale yellow ppt. partially soluble in NH4OH is formed, the halide is Br. Hence, bromine is present.

If yellow ppt. insoluble in NH4OH is formed, the halide is l. Hence, iodine is present.

Test for Sulphur :
To a little of the Lassaigne’s extract freshly prepared sodium nitroprus-side solution is added. Deep purple colouration is observed.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 116

Question 61.
Explain how Carbon and Hydrogen are quantitatively determined in an organic compound.
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 117

A known weight of the organic compound is taken and completely burnt in excess of air and copper (II) oxide. Then carbon oxidises to CO2 and hydrogen oxidises to H2O. The CO2 and H2O so obtained are passed through already weighed U tubes containing anhydrous CaCl2 and caustic potash respectively. The increased weights of these two tubes give the weights of H2O and CO2 formed.

Suppose that a’ g of organic compound on combustion gives ‘b’ g of water vapour and e g of CO2.
% of carbon:
44 g of CO2 contains 12 g of carbon.
∴ ‘c’ g of CO2 contains ………….. ?
= \(\frac{12\timesc}{44}\) g of carbon
‘a’ g of organic compound contains \(\frac{12\timesc}{44}\) g of carbon.
100 g of organic compound contains ………….. ?
= \(\frac{100\times12\timesc}{a\times44}\) g of carbon (% of C)

% of hydrogen:
18 g of water contains 2 g of H2.
∴ ‘b’ g of water contains ………….. ?
= \(\frac{b\times2}{18}\) g of hydrogen
a g of organic compound contains \(\frac{b\times2}{18}\) g of hydrogen.
∴ 100 g of organic compound contains ………….. ?
= \(\frac{b\times2\timesc}{18\timesa}\) g of hydrogen (% of H)

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 62.
Describe Dumas and Kjeldhahl’s method for the estimation of Nitrogen.
Answer:
a) Estimation of nitrogen by Duma’s method :
In this method, a known weight of organic compound is heated strongly with coarse cupric oxide. Then carbon and hydrogen get oxidised to CO2 and H2O vapour respectively. Nitrogen is converted to N2 gas. Some nitrogen converted into its oxides, gets reduced by copper gauze to nitrogen. The liberated gases are passed over a solution of KOH. Then CO2 gets absorbed. Nitrogen is collected over KOH solution and its volume is found out.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 87

Calculation :
Suppose ‘a’ g of organic compound gives V ml of N2 gas at room temp. T K.

Vol. of N2 gas at STP is calculated as follows.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 88

b) Estimation of N2 by Kjeldahl’s method :
In this method the organic compound is heated with cone. H2SO4 in presence of a small amount of CuSO4. Then N2 is quantitatively converted into ammonium sulphate. The contents of the flask are transferred into another flask and heated with excess of NaOH solution to liberate ammonia gas. The gas so liberated is passed and absorbed in a known vol. of known cone. H2SO4 (excess). Now the excess of acid remained after the neutralisation by NH3 is titrated against a standard solution of alkali. From this, the amount of H2SO4 used to neutralise NH3 is calculated. From this the mass of ammonia formed is calculated and from that, the % of N2 gas is calculated.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 89

Organic compound + H2SO4 → (NH4)2 SO4
(NH4)2SO4 + 2 NaOH → Na2SO4 + 2 H2O + 2NH3
2 NH3 + H2SO4 → (NH4)2SO4

Calculations:
Mass of organic compound = a g
Vol. of H2SO4 initially taken = V ml.
Molarity of H2SO4 = M
Vol. of NaOH consumed after complete neutralisation = V1 ml.
Molarity of NaOH = M
2NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + 2 H2O

Then from the formula,
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 90

Question 63.
How do you determine Sulphur, Phosphorous and Oxygen quantitatively in an organic compound?
Answer:
Estimation of sulphur :
A known mass of the organic compound is heated with sodium peroxide in a Carius tube. Then ‘S’ is oxidised to H2SO4. The acid is precipitated as BaSO4 by adding excess of BaCl2 aq. solution. The ppt. is filtered, washed, dried and weighed.

Calculations:
Mass of organic compound = a g
Mass of barium sulphate = b g
Molecular weight of BaSO4 = 233
1 mole of BaSO4 or 233 g of BaSO4 contains 32 g of sulphur.
∴ ‘b’ g of BaSO4 contains ……………………. ?
= \(\frac{32\timesb}{233}\) g of sulphur

a g of organic compound contains \(\frac{32\timesb}{233}\) g of sulphur
∴ 100 g organic compounds ” ……………. ?
\(\frac{100\times32\timesb}{a\times233}\) g of sulphur (% of S)

Estimation of phosphorus :
A known mass of organic compound is heated with fuming nitric acid in a Carius tube. Then phosphorus is oxidised to phosphoric acid. The acid is precipitated as ammonium phosphomolybdate by adding ammonia and ammonium molybdate solutions.

Calculation:
Mass of organic compound = a g.
Mass of ammonium phosphomolybdate = b g.
Molecular weight of ammonium phosphomolybdate = 1877.

1877 g of ammonium phosphomolybdate contains 31 g of phosphorus
∴ ‘b’ g of …………………………. ?
\(\frac{31\timesb}{1877}\) g of phosphorus.
’a’ g of organic compound contains
g of phosphorus.
∴ 100 g of ” ” ?
\(\frac{100\times31\timesb}{a\times1877}\) g of sulphur (% of P)

Estimation of Oxygen :
A known weight of organic compound is decomposed by heating in a stream of nitrogen gas. The mixture of gaseous products containing oxygen is passed over red hot coke to convert all oxygen in those oxides to CO. Then the mixture is passed through hot iodine pentoxide to convert CO into CO2 and iodine liberates.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 118

Calculation:
Mass of organic compound = a g
Mass of carban dioxide b g
44 g of CO2 contains 32 g of oxygen.
∴ b g CO2 contains ……………. ?
= \(\frac{b\times32}{44}\) g of oxygen
‘a’ g of organic compound contains \(\frac{b\times32}{44}\) g of O2.
∴ 100 g of organic compound contains ………… ?
= \(\frac{100\timesb\times32}{a\times44}\) g. of oxygen (% of oxygen)

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 64.
Explain Carius method for the determination of Halogens quantitatively in an organic compound.
Answer:
Halogens can be estimated by Carius method.

In this method a known weight of the organic compound is heated with fuming nitric acid in presence of AgNO3 in a hard glass tube. Carbon and hydrogen are oxidised to CO2 & H2O. Halogens are converted into silver halides. The silver halide is filtered off, washed, dried and weighed.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 119

Calculation :
Mass of the organic com-pound = ‘a’ g.
Mass of silver halide formed (AgX) = ‘b’ g.
1 mole of AgX contains 1 mole of X
∴ Mass of halogen in ‘b’ g of AgX ……………… ?
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 120

‘a’ g of organic compound has ‘C’ g of halogen.
∴ 100 g of organic compound has …………… ?
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 121

Question 65.
What is carcinogenicity? Explain with two examples.
Answer:
Benzene and several polynuclear hydrocarbons like 1,3- Benzanthracene, 3 – Methyl- cholanthrene, 1,2- Benzpyrene are toxic and said to be carcinogenic (cancer-producing). Most of these are formed due to incomplete combustion of organic substances like tobacco, coal, petroleum etc. They undergo various chemical changes in human body and finally damage DNA to cause cancer.

Additional Questions & Answers

Question 1.
How many σ and π bonds are present in each of the following molecules?
(a) HC ≡ CCH=CHCH3 (b) CH2=C=CHCH3
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 122

Question 2.
What is the type of hybridisation of each carbon in the following compounds?
(a) CH3Cl, (b) (CH3)2CO, (C) CH3CN, (d) HCONH2, (e) CH3CH=CHCN
Answer:
(a) sp³,
(b) sp³, sp²,
(c) sp³, sp,
(d) sp²,
(e) sp³, sp², sp², sp

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 3.
Write the state of hybridisation of carbon in the following compounds and shapes of each of the molecules.
(a) H2C = O, (b) CH3F, (C) HC ≡ N.
Answer:
(a) sp² hybridised carbon, trigonal planar;
(b) sp³ hybridised carbon, tetrahedral;
(c) sp hybridised carbon, linear.

Question 4.
Expand each of the following condensed formulas into their complete structural formulas.
(a) CH3CH2COCH2CH3
(b) CH3CH = CH(CH2)3CH3
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 123
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 124

Question 5.
For each of the following compounds, write a condensed formula and also their bond-line formula.
(a) HOCH2CH2CH2CH(CH)3CH(CH3)CH3
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 125
Answer:
Condensed formula:
a) HO(CH2)3CH(CH3)CH(CH3)2
b) HOCH(CN)2

Bond-line formula:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 126

Question 6.
Expand each of the following bond-line formulas to show all the atoms including carbon and hydrogen
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 127
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 128
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 129

Question 7.
Structures and IUPAC names of some hydrocarbons are given below. Explain why the names given in the parentheses are incorrect.
a)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 130
2, 5, 6 – Trimethyloctane [and not 3,4,7 Trimethyloctane]

b)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 131
3-Ethyl-5-methylheptane [and not 5-Ethyl- 3-methylheptane]
Answer:
a) Lowest locant number, 2,5,6 is lower than 3,5,7,

b) substituents are in equivalent position; lower number is given to the one that comes first in the name according to alphabetical order.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 8.
Write the IUPAC names of the compounds i-iv from their given structures.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 132
Answer:
The functional group present is an alcohol (OH). Hence the suffix is ‘-ol’
The longest chain containing – OH has eight carbon atoms. Hence the corresponding saturated hydrocarban is octane.
The -OH is on carbon atom 3. In addition, a methyl group is attached at 6th carbon. Hence, the systematic name of this compound is 6-Methyloctan-3-ol.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 133
Answer:
The functional group present is ketone (>C=0), hence suffix ‘-one’. Presence of two keto groups is indicated by ‘di’, hence suffix becomes ‘dione’. The two keto groups are at carbons 2 and 4. The longest chain contains 6 carbon atoms, hence, parent hydrocarbon is hexane. Thus, the systematic name is Hexane- 2,4-dione.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 134
Answer:
Here, two functional groups namely ketone and carboxylic acid are present. The principal functional group is the carboxylic acid group; hence the parent chain will be suffixed with ‘oic’ acid. Numbering of the chain starts from carbon of – COOH functional group. The keto group in the chain at carbon 5 is indicated by ‘oxo’. The longest chain including the principal functional group has 6 carbon atoms; hence the parent hydrocarbon is hexane. The compound is, therefore, named as 5-Oxohexanoic acid.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 135
Answer:
The two C = C functional groups are present at carbon atoms 1 and 3, while the Ca”C functional group is present at carbon 5. These groups are indicated by suffixes ‘diene’ and ‘yne’ respectively. The longest chain containing the functional groups has 6 carbon atoms; hence the parent hydrocarbon is hexane. The name of compound, therefore, is Hexa-1,3- dien-5-yne.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 9.
Derive the structure of (i) 2-Chlorohexane, (ii) Pent-4-en-2-ol, (iii) 3- Nitrocyclohexene, (iv) Cyclohex-2-en-l-ol, (v) 6-Hydroxyheptanal.
Answer:
i) ‘hexane’ indicates the presence of 6 carbon atoms in the chain. The functional group chloro is present at carbon 2. Hence, the structure of the compound is CH3CH2CH2CH3CH(Cl)CH3.

ii) ‘pent’ indicates that parent hydrocarbon contains 5 carbon atoms in the chain, ‘en’ and ‘of’ correspond to the functional groups C=C and -OH at carbon atoms 4 and 2 respectively. Thus, the structure is CH2=CHCH2CH (OH)CH3.

iii) Six membered ring containing a carbon-carbon double bond is implied by cyclo-hexene, which is numbered as shown in (I). The prefix 3-nitro means that a nitro group is present on C-3. Thus, complete structural formula of the compound is (II). Double bond is suffixed functional group whereas NO2 is prefixed functional group therefore double bond gets preference over – NO, group:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 136

iv) ’l-ol’ means that a -OH group is present at C-l. OH is suffixed functional group and gets preference over C=C bond. Thus the structure is as shown in (II):
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 137

v) ‘heptanal’ indicates the compound to be an aldehyde containing 7 carbon atoms in the parent chain-. The ’6-hydroxy’ indicates that -OH group is present at carbon 6. Thus, the structural formula of the compound is :
CH3CH(OH)CH2CH2CH2CH2CHO. Carbon atom of -CHO group is included while numbering the carbon chain.

Question 10.
Write the structural formula of:
(a) o-Ethylanisole, (b) p-Nitroaniline,
(c) 2,3 – Dibromo -1 – phenylpentane,
(d) 4-Ethyl-l-fluoro-2-nitrobenzene.
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 138

Question 11.
Using curved-arrow notation, show the formation of reactive intermediates when the following covalent bonds undergo heterolytic cleavage.
(a) CH3-SCH3, (b) CH3-CN,(c) CH3-CU
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 139

Question 12.
Giving justification, categorise the following molecules/ions as nucleophile or electrophile:
HS, BF3, C2H5O, (CH3)3N:,
Cl+, CH3 – C+ =O, H2N:, N+O2
Answer:
Nucleophiles :
HS, C2H5O, (CH3)3N:, H2N.
These species have unshared pair of electrons, which can be donated and shared with an electrophile.

Electrophiles:
BF3,Cl+,CH3-C = 0, N+O2.

Reactive sites have only six valence electrons; can accept electron pair from a nucleophile.

Question 13.
Identify electrophilic centre in the following: CH3CH = O, CH3CN, CH3I.
Answeer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 140
starred carbon atoms are electrophilic centers as they will have partial positive charge due to polarity of the bond.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 14.
Which bond is more polar in the following pairs of molecules:
(a) H3C-H, H3C-Br
(b) H3C-NH2, H3C-OH
(c) H3C-OH, HSC-SH
Answer:
(a) C-Br, since Br is more polar electro-negative then H,
(b) C-O,
(c) C-O

Question 15.
In which C-C bond of CH3CH2CH2Br, the inductive effect is expected to be the least?
Answer:
Magnitude of inductive effect diminishes as the number of intervening bonds increases. Hence, the effect is least in the bond between carbon-3 and hydrogen.

Question 16.
Write resonance structures of CH3COO and show the movement of electrons by curved arrows.
Answer:
First, write the structure and put unshared pairs of valence electrons on appropriate atoms. Then draw the arrows one at a time moving the electrons to get the other structures.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 141

Question 17.
Write resonance structures of CH2=CH-CHO. Indicate relative stability of the contributing structures.
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 142
[I: Most stable, more number of covalent bonds, each carbon and oxygen atom has an octet and no separation of opposite

charge II:
negative charge on more electro-negative atom and positive charge on more electropositive atom; III: does not contribute as oxygen has positive charge and carbon has negative charge, hence least stable].

Question 18.
Explain why the following two structures, I and II cannot be the major contributors to the real structure of CH3COOCH3.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 143
Answer:
The two structures are less important contributors as they involve charge separation. Additionally, structure I contains a carbon atom with an incomplete octet.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 19.
Explain why (CH3)3 C+ is more stable than and CH3C+ H2 is the least stable cation.
Answer:
Hyperconjugation interaction in (CH+ C is greater than in CH3 C H2 as the has nine C-H bonds. InC H3, vacant p orbital is perpendicular to the plane in which C-H bonds lie; hence cannot overlap with it. Thus, C H3 lacks hyper conjugative stability.

Question 20.
On complete combustion, 0.246 g of an organic compound gave 0.198g of carbon dioxide and 0.1014g of water. Determine the percentage composition of carbon and hydrogen in the compound.
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 144

Question 21.
In Dumas’ method for estimation of nitrogen, 0.3 g of an organic compound gave 50 mL of nitrogen collected at 300 K temperature and 715 mm pressure. Calculate the percentage composition of nitrogen in the compound. (Aqueous tension at 300K = 15 mm)
Answer:
Volume of nitrogen collected at 300 K and 715 mm pressure is 50 mL
Actual pressure = 715 – 15 = 700mm
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 145

Question 22.
During estimation of nitrogen present in an organic compound by Kjeldahl’s method, the ammonia evolved from 0.5 g of the compound in Kjeldahl’s estimation of nitrogen, neutralized 10 mL of 1 M H2S04. Find out the percentage of nitrogen in the compound.
Answer:
1 M of 10 mL H,SO.=1M of 20 mL NH3
1000 mL of 1M ammonia contains 14 g nitrogen
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 146

Question 23.
In Carius method of estimation of halogen, 0.15 g of an organic compound gave 0.12 g of AgBr. Find out the percentage of bromine in the compound.
Answer:
Molar mass of AgBr = 108+80 = 188 g mol-1
188g AgBr contains 80 g bromine
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 147

Question 24.
In sulphur estimation, 0.157 g of an organic compound gave 0.4813 g of barium sulphate. What is the percentage of sulphur in the compound?
Answer:
Molecular mass of BaS04 = 137 + 32 + 64 = 233 g
233 g BaSO4 contains 32 g sulphur
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 148

Question 25.
Write structures of different chain isomers of alkanes corresponding to the molecular formula C.H,,. Also write their IUPAC names.
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 149
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 150
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 151

Question 26.
Write structures of different isomeric alkyl groups corresponding to the molecular formula C5H11. Write IUPAC names of alcohols obtained by attachment of -OH groups at different carbons of the chain.
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 152

Question 27.
Write IUPAC names of the following compounds:
(i) (CH3)3 C CH2C(CH3)3
(ii) (CH3)2 C(C2H5)2
(iii) tetra – tert-butylmethane
Answer:
(i) 2, 2, 4,4-Tetramethylpentane
(ii) 3, 3-Dimethylpentane
(iii) 3,3-Di-tert-butyl -2, 2, 4, 4 – tetramethylpentane

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 28.
Write structural formulas of the following compounds:
(i) 3, 4, 4, 5-Tetramethylheptane
(ii) 2, 5-Dimethyhexane
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 153

Question 29.
Write structures for each of the following compounds. Why are the given names incorrect? Write correct IUPAC names.
(i) 2-Ethylpentane
(ii) 5-Ethyl – 3-methylheptane
Answer:
i)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 154
Longest chain is of six carbon atoms and not that of five. Hence, correct name is 3- Methylhexane.

ii)
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 155
Numbering is to be started from the end which gives lower number to ethyl group. Hence, correct name is 3-ethyl-5- methyl- heptane.

Question 30.
Sodium salt of which acid will be needed for the preparation of propane? Write chemical equation for the reaction.
Answer:
Butanoic acid,
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 156

Question 31.
Write IUPAC names of the following compounds:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 157
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 158
Answer:
(i) 2,8-Dimethyl-3, 6-decadiene;
(ii) 1, 3, 5, 7 Octatetraene;
(iii) 2-n-Propylpent-l-ene;
(iv) 4-Ethyl-2, 6-dimethyl-dec-4-ene;

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 32.
Calculate number of sigma (σ) and pi (π) bonds in the above structures (i-iv).
Answer:
σ bonds : 33, π bonds : 2
σ bonds : 7, π bonds : 4
σ bonds : 23, π bond : 1
σ bonds : 41, π bond : 1

Question 33.
Write structures and IUPAC name of different structural isomers of alkenes corresponding to C5H10.
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 159

Question 34.
Draw cis and trails isomers of the following compounds. Also write their IUPAC names:
(i) CHCl = CHCl (ii) C2H5CCH3 = CCH3C2H5
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 160

Question 35.
Which of the following compounds will showcistrans isomerism?
(i) (CH3)2C = CH-C2H5
ii) CH2 = CBr2
(iii) C6H5CH = CH – CH3
(iv) CH3CH = CClCH3
Answer:
(iii) and (iv). In structures (i) and (ii), two identical groups are attached to one of the doubly bonded carbon atom.

Question 36.
Write IUPAC names of the products obtained by addition reactions of HBr to hex-l-ene
(i) in the absence of peroxide and
(ii) in the presence of peroxide
Answer:
i) CH2 = CH – CH2- CH2-CH2- CH3+H – Br Hex-l-ene
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 161

Question 37.
Write structures of different isomers corresponding to the 5th member of alkyne series. Also write IUPAC names of all the isomers. What type of isomerism is exhibited by different pairs of isomers?
Answer:
5th member of alkyne has the molecular formula C6H10. The possible isomers are:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 162

Position and chain isomerism shown by different pairs.

TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry: Some Basic Principles and Techniques

Question 38.
How will you convert ethanoic acid into benzene?
Answer:
TS Inter 1st Year Chemistry Study Material Chapter 13 Organic Chemistry Some Basic Principles and Techniques 163