Srinivas

Telangana SCERT TS 8th Class Hindi Guide Pdf 9th Lesson मैं सिनेमा हूँ Textbook Questions and Answers.

TS 8th Class Hindi 9th Lesson Questions and Answers Telangana मैं सिनेमा हूँ

प्रश्न :

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखायी दे रहे हैं?
उत्तर :
चित्र में एक नाटक प्रदर्शन, उसको देखने वाले बचे और बडे – बडे लोग आदि दिखायी दे रहे हैं।

प्रश्न 2.
वे क्या – क्या कर रहे हैं ?
उत्तर :
कुछ छात्र नाटक प्रदर्शन कर रहे हैं। और बाकी सभी लोग नाटक को देख रहे हैं।

प्रश्न 3.
नाटक में क्या बताया जा रहा होगा ?
उत्तर :
यह नाटक विश्व साक्षरता दिवस के उपलक्ष्य में प्रसारित कर रहे हैं। इसीलिए इसमें साक्षरता का संदेश ही बताया जा रहा होगा।

सुनो – बोलो :

प्रश्न 1.
चित्र के बारे में बातचीत कीजिए।
उत्तर :
गौतम और सुरेश के बीच में इस चित्र के बारे में बातचीत चल रहा है। वह इस प्रकार है

• गौतम : सुरेश, क्या तुमने इस चित्र को देखा ?
• सुरेश : हाँ, खूब देख लिया।
• गौतम : तो बताओ कि चित्र में क्या है ?
• सुरेश : एक सिनेमाघर है।
• गौतम : बहुत अच्छा। तुमने सचमुच ठीक कहा।
• सुरेश : सिनेमा घर में पर्दा बहुत अच्छा दिखाई देता है न ?
• गौतम : हाँ ! वह तो चाँदी से बनाया गया है।
• सुरेश : अरे गौतम सिनेमाघर में कुर्सियाँ बहुत अच्छी नज़र आ रही है न ?
• गौतम : हाँ ! वे तो कीमती कुर्सियाँ है।

प्रश्न 2.
सिनेमा देखना आपको कैसा लगता है? क्यों ?
उत्तर :
सिनेमा देखना मुझे बहुत अच्छा लगता है। क्योंकि सिनेमा आजकल के मनोरंजन साधनों में एक है। इसके द्वारा समय का सदुपयोग होता है। मानसिक थकावट दूर हो जाती है।

पढ़ो :

अ. पाठ में आये अंग्रेजी शब्दों के अर्थ शब्दकोश में ढूँढ़िए। वाक्य में प्रयोग किजिए।
उत्तर :
जैसे : प्रोजेक्टर = प्रक्षेपक ; प्रक्षेपक की सहायता से परदे पर सिनेमा दिखायी देता है।
पाइरेटेड – चोरी की हुई फ़िल्म – पाइरेटेड सिनेमा मत देखो।
पैरेसी – चोरी – पुलीस पैरेसी सिनेमा को पकड लेते हैं।
फ़्लिम – सिनेमा – यह नयी फ़िल्म है।
सी.डी – कैसेट ड्राइव – रामू हमेशा सी.डी देखता रहता है।

आ. राजा हरिश्चंद्र भारत की पहली मूक फ़िल्म थी । उसी तरह पहली बोलती फ़िल्म थी – ‘आलम आरा।’ अब नीचे दिखाये गये पोस्टर के आधार पर प्रश्नों के उत्तर दीजिए।

उत्तर :
1. सिनेमाघर का नाम मैजेस्टिक सिनेमाघर है।
2. जुबेदा, विट्ठल, पृथ्वीराज कपूर तथा अन्य पात्र हैं।
3. सिनेमा देखने का समय प्रतिदिन शाम को 5.30,6.00 और रात 10.30 . बजे है।
4. मूक चित्र केवल मूकी होते हैं। बोलती फ़िल्में बातचीत या टाकी के होते हैं।

लिखो :

अ. नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर लिखिए।

प्रश्न 1.
निर्देशक और सिनेमा एक – दूसरे से कैसे जुडे रहते हैं?
उत्तर :
निर्देशक और सिनेमा एक – दूसरे से जुडे रहते हैं। निर्देशक के बिना सिनेमा और सिनेमा के बिना निर्देशक नही हैं। वार्तव में सिनेमा का केंद्रबिंदु निर्देशक ही है। वह सिनेमा के निर्माण से जुडे सभी लोगों, जैसे नायक-नायिका, पात्र, संगीत निर्देशक, कथाकार, संवाद लेखक, कैमरामेन आदि को एक सूत्र में बाँधकर सिनेमा को साकार रूप देता है। सिनेमा बनाने में हजारों लोगो की मेहनत जुडी होती है। सिनेमा से उनके जीविका चलती है। उनकी मेहनत पर ही सिनेमा का भविष्य निर्भर रहता है।

प्रश्न 2.
पाइरेटेड सिनेमा से आप क्या समझते हैं?
उत्तर :
चोरी की हुई फ़िल्म को पाइरेटेड सिनेमा कहते हैं।

आ. इस पाठ का सारांश अपने शद्दों में लिखिए।
उत्तर :
सभी को सिनेमा देखना अच्छा लगता है। छुट्टियों के समय में तो सब सिनेमा देखते हैं। इसे देखने में उत्सुक रहते हैं। सिनेमा हमें आनंदित करता है। यह हमारे मनोरंजन का साधन है।
सिनेमा का जन्म विदेश में हुआ है। भारत में इसे लाने का श्रेय श्री दादा साहेब फ़ाल्के को जाता है। सन् 1913 में उन्होंने राजा हरिश्चंद्र नाम से एक सिनेमा का निर्माण किया। यही भारत का पहला सिनेमा है।
सिनेमा बनाने वाले को निर्माता कहते हैं। सिनेमा पहले-पहले मूक थे। बाद में टाकी आ गये। उसके बाद में रंगों के सिनेमा आये। सिनेमा हास्य तथा दुख दोनों भावों के होते हैं।
सिनेमाओं में कल्पना तथा प्रेरणा दोनों हैं। सिनेमा को बनाने में कई लोगों का योगदान है। कहानीकार कहानी लिखता है। निर्माता, उस कहानी को खरीदकर सिनेमा बनाता है।
निर्माता की निर्देशक सहायता करता है। यूँ तो केंद्रबिंदु निर्देशक ही है। नायक – नायिका, पात्र, संगीत निर्देशक, कथाकार, संवाद लेखक कैमरामेन आदि भी सिनेमा के प्राण हैं।
सिनेमां के बुरे और अच्छे दोनों रूप होते हैं। अच्छाई को ग्रहण करें। बुराई को छोड़ दे। पाइरेटेड चित्र न देखें। इन्हें देखना – दिखाना दोनों शासन अपराध है।

शब्द अंडार :

अ. निम्न लिखित शब्दों को वाक्य में प्रयोग कीजिए।

1. मनोरंजन : सिनेमा से मनोरंजन मिलता है।
2. उत्सुक : वह गीत गाने में उत्सुक है।
3. विदेश : आम फल को विदेश लोग भी बहुत पसंद करते हैं।
4. श्रेय : तंदुरुस्ती के लिए टहलना श्रेय है।
5. प्रशंसा : अच्छे काम करने वालों की प्रशंसा करनी चाहिए।
6. भविष्य : आज के बच्चे ही भविष्य के नागरिक हैं।
7. उज्ञल : उज्चल भविष्य के लिए खूब परिश्रम करना चाहिए।

सृजनात्मक अभिव्यक्ति :

अ. नीचे दी गयी जानकारी से एक पोस्टर बनाइए।
फ़िल्म का नाम – (अपने मनपसंद पात्रों के नाम लिखो।)
प्रारंभ करने की तिथि – (अपना मनपसंद दिनांक डालो।)
पात्रों के नाम – (अपने मनपसंद पात्रों के नाम लिखो।)
निर्देशक का नाम – (अपने मनपसंद निर्देशक का नाम लिखो।)
सिनेमाघर का नाम – (अपने मनपसंद सिनेमाघर का नाम लिखो।)
सिनेमा की विशेषता – (अपनी ओर से सिनेमा की विशेषता लिखो।)
उत्तर :

प्रशंसा :

अ. अपने मनपसंद सिनेमा के बारे में लिखिए।
उत्तर :
मैं ने तेलुगु का एक सिनेमा देखा। नाम था ‘भक्त प्रहल्लाद।’ यह भक्त प्रहल्लाद की कहानी है। भक्त प्रहल्लाद राक्षस राजा हिरण्य कश्यप का पुत्र का नाम था।
हिरण्य कश्यप तीन लोकों में वही राजा और देव मानता था। और सबको मानने को कहता था। लेकिन उसका बेटा प्रहल्काद भगवान विष्णु के सिवा और किसी को भगवान या देव नहीं समझता है।
इसलिए राजा हिरण्य कश्यप अपने बेटे को कई दंड देता है। एक बार साँप से काटवाने का आदेश देता है। साँप काटने से भी भगवान विष्णु की कृपा से वह जीवित होता है। दूसरी बार सागर में फेंक दिये जाते हैं तो इस बार लक्ष्मी देवी उसकी रक्षा करती है।
एक बार हाथी के पैरों के नीचे दबा दिया जाता है। लेकिन उसे विष्णु की कृपा से कुछ नहीं होता और एक बार विष पिलाया जाता है फिर भी भगवान श्री महाविष्णु की कृपा से प्रहल्लाद को कुछ नही होता।
अंत में प्रहल्लाद के पिता हिरण्य कश्यप भगवान विष्णु को कंभे में दिखाने को कहता है तो प्रहल्ताद कहता है कि भगवान विष्णु अवश्य ही कंभे में है।
तो हिरण्य कश्यप ने गदे से कंभे को मारता है तो श्रीविष्णु नरसिंह के अवतार में प्रकट होकर उसे मार देते हैं।

भषा की बात :

अ. नीचे दिया गया अनुच्छेद पढ़िए।
“प्रोजेक्टर से मैं चलता हैँ
परदे पर में दिखता हूँ।
मनोरंजन सबका करता हूँ
जल्दी बताओ कौन हैँ में?

ऊपर दिये गये अनुच्छेद में चलता हूँ, दिखता हूँ, करता हूँ, बताओ, हूँ ये सारे शब्द किसी काम का होना प्रकट करते हैं। ऐसे शब्द ही क्रिया शब्द कहलाते हैं। क्रिया के दो प्रकार हैं। वे है –
1. अकर्मक क्रिया 2. सकर्मक क्रिया
1. अकर्मक क्रिया : जहाँ कर्ता के व्यापार का फल कर्ता पर पड़े उसे अकर्मक क्रिया कहते हैं। जैसे : मैं प्रोजेक्टर से चलता हुँ। ‘चलता हूँ’, क्रिया का व्यापार ‘में’ पर पड़ रहा है। जैसे:
लड़का हँसता है।
लड़का दौड़ता है।

2. सकर्मक क्रिया : जहाँ कर्ता के व्यापार का फल कर्म पर पडे उसे सकर्मक क्रिया कहते हैं। जैसे : निर्माता उस कहानी को खरीदता है। ‘खरीदता है’ क्रिया का व्यापार कर्म ‘कहानी’ पर पड़ रहा है।
जैसे:
राकेश चित्र बनाता है।
लड़की रोटी खाती है।

आ. पाठ में आये हूए अन्य तीन क्रिया शब्द ढूँढ़िए। वाक्य प्रयोग कीजिए।
जैसे : देखना – में सिनेमा देखना चाहता हूँ।
उत्तर :

1. पहचानना – अब मुझे कोई भी पहचान नहीं सकते हैं।
2. करना – सिनेमा सबका मनोरंजन करता है।
3. बताना – वह कुछ बताना चाहता है।
4. लाना – तुम मेरे लिए क्या लाते हो?
5. लिखना – राम पाठ लिखता है।
6. खरीदना – में कलम खरीदना चाहता हूँ।
7. देना – आज रवि सभा में सेमिनार देनेवाला है।
8. बेचना – मैं इसे बेचना चाहता हूँ।

परियोजना कार्य :

अ. हिदी समाचार चैनल के पाँच मुख्य समाचार लिखिए।
उत्तर :
विद्यार्थी कृत्य।

Essential Material for Examination Purpose :

1. पढ़ो
पठित – गद्यांश

नीचे दिये गये गद्यांश को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए।

1. मेरा जन्म विदेश में हुआ। किंतु भारत में मुझे लाने का श्रेय मेरे पितामह दादा साहेब फाल्के को जाता है। सन् 1913 में उन्होंने राजा हरिश्चंद्र के नाम से मुझे आपके सामने लाया। देश – विदेश के समाचार पत्रों में मेरे लाड़ले दादा साहेब फाल्के की खूब प्रशंसा की गयी। मेरी खुशी का ठिकाना न रहा । उन्होंने मेरा भविष्य उज्जवल कर दिया ।

प्रश्न :
1. किसका जन्म विदेश में हुआ?
2. भारत में सिनेमा कौन लाया ?
3. पहली भारतीय फ़िल्म का नाम क्या था ?
4. भारतीय सिनेमा के पितामह कौन हैं?
5. यह गद्यांश किस पाठ से है?
उत्तर :
1. सिनेमा का जन्म विदेश में हुआ।
2. भारत में सिनेमा दादा साहेब फाल्के लाये।
3. पहली भारतीय फ़िल्म का नाम राजा हरिश्चंद्र था।
4. भारतीय सिनेमा के पितामह दादा साहेब फाल्के हैं।
5. यह गद्यांश ‘मैं सिनेमा हूँ’ पाठ से है।

II. कहानीकार एक अच्छी कहानी लिखता है। निर्माता उस कहानी को खरीदता है। निर्माता मुझे बनाने से लेकर सिनेमाघरों तक पहुँचाने वाला महत्वपूर्ण व्यक्ति है।

प्रश्न :
1. एक अच्छी कहानी कौन लिखता है ?
2. सिनेमा बनानेवाले को क्या कहते हैं ?
3. कहानी को कौन खरीदता है?
4. दुनिया में अच्छाई और बुराई दोनों भी है। (भाववाचक संज्ञा पहचानिए।)
5. यह गद्यांश किस पाठ से है?
उत्तर :
1. एक अच्छी कहानी कहानीकार लिखता है।
2. सिनेमा बनानेवाले को निर्माता कहते है।
3. कहानी को निर्माता खरीदता है।
4. अच्छाई, बुराई।
5. यह गद्यांश ‘मैं सिनेमा हूँ’ पाठ से है।

अपठित – गद्यांश :
नीचे दिये गये गद्यांश को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए।

I. उसके घर में पिता थे, माँ थी और एक गुडिया – सी बहन थी । वह सारे घर का दुलारा था। एक दिन की बात है। बह बीमार पडा। माँ ने उसका खाना बिलकुल बंदकर दिया। पर उसका बार-बार कुछ खाने को माँगना छोटी बहन से न सहा गया। बह चुपके से गुड और चने चुरा लाई और खिला दी अपने भैया को । उसके बाद भिया का बुखार बढ़ गया पर वह तो खिला ही चुकी थी । अपने भाई के संतोष के लिए वह माँ – बाप का गुस्सा भी सहने को तैयार थी ।

प्रश्न :
1. उसके घर में कितने लोग और कौन – कौन थे ?
2. एक दिन उसे क्या हुआ ?
3. बीमार पडने से मॉ ने क्या किया ?
4. उसकी बहन ने क्या किया ?
5. गुड और चने खाने से क्या परिणाम हुआ?
उत्तर :
1. उसके घर में तीन लोग पिता, मौं और बहन थीं।
2. एक दिन वह बीमार हो गया।
3. बीमार पडने से माँ ने उसका खाना बिलकुल बंद कर दिया।
4. उसकी बहन ने उसे चुपके से गुड और चने खिलाये।
5. गुड और चने खाने से भैया का बुखार और बढ़ गया।

II. खेलकूद और व्यायाम से हमारा शरीर और मन स्वस्थ रहता है। खुली हवा के बिना तो मनुष्य शरीर स्वस्थ नहीं बन सकता। इसके लिए घर हवादार होना चाहिए। प्रातः काल खुली हवा में टहलना भी स्वास्थ्य के लिए लाभदायक है।
यह हमेशा याद रखना चाहिए कि अच्छा स्वास्थ्य ही सुखमय जीवन का आधार है। एक प्रचलित कहावत है – “मन चंगा तो कटौती में गंगा।”

प्रश्न :
1. हमारा शरीर और मन किनसे स्वरथ रहता है ?
2. किसके बिना तो मनुष्य का शरीर स्वस्थ नहीं बन संकता ?
3. घर कैसा होना चाहिए ?
4. सुखमय जीवन का आधार क्या है?
5. प्रचलित कहावत क्या है?
उत्तर :
1. खेलकूद और व्यायाम से हमारा शरीर और मन स्वस्थ रहता है।
2. खुली हवा के बिना तो मनुष्य का शरीर स्वस्थ नहीं बन सकता।
3. घर हवादार होना चाहिए।
4. स्वारथ्य सुखमय जीवन का आधार है।
5. प्रचलित कहावत है – “मन चंगा तो कटौती में गंगा।”

III. प्रथम पृष्ठ पर मुख्य – मुख्य समाचार होते हैं। व्यापार और खेलकूद के समाचार दूसरे – तीसरे पृष्ठों पर दिये जाते हैं। साथ ही व्यंग्य चित्र और विज्ञापनों के चित्र भी होते हैं, जिससे समाचार पत्र और भी आकर्षक लगता है। प्रायः सभी समाचार – पत्रों में बच्चों का भी पृष्ठ होता है, जिसमें मनोरंजक कहानियाँ, कविताएँ तथा चुटकुले आदि होते हैं। बच्चों के लिए समाचार भी दिये जाते हैं। कभी – कभी बच्चों के चित्रों के साथ उनके द्वार लिखी गयी रचनाएँ भी छापी जाती हैं।

प्रश्न :
1. मुख्य – मुख्य समाचार किस पृष्ठ पर होते हैं ?
2. दूसरे – तीसरे पृष्ठों पर किसके समाचार दिये जाते हैं ?
3. किनसे समाचार पत्र और भी आकर्षक लगता है?
4. सभी समाचार पत्रों में किनके लिए भी पृष्ठ होते हैं ?
5. इस अनुच्छेद में किसके बारे में बताया गया है ?
उत्तर :
1. मुख्य – मुख्य समाचार प्रथम पृष्ठ पर होते हैं।
2. दूसरे – तीसरे पृष्ठों पर व्यापार और खेलकूद के समाचार दिये जाते हैं।
3. व्यंग्य और विज्ञापनों के चित्रों से समाचार पत्र और भी आकर्षक लगता है।
4. सभी समाचार पत्रों में बच्चों के लिए भी पृष्ठ होते हैं।
5. इस अनुच्छेद में समाचार पत्रों के बारे में बताया गया है।

II. लिखो :

लघु प्रश्न :

प्रश्न 1.
सिनेमा का हमसे क्या निवेदन है?
उत्तर :
सिनेमा हम से इस प्रकार निवेदन करता है कि “मेरी अच्छाई को स्वीकार करो । मुझे सिनेमा घरों में ही देखो। पाइरेटेड (चोरी की हुई फ़िल्म) बिलकुल मत देखो। पैरेसी सी.डी को न तो खरीदे और न ही बेचे’।

प्रश्न 2.
हमें सिनेमा कहाँ देखना चाहिए? क्यों ?
उत्तर :
हमें सिनेमा केवल सिनेमाघरों में ही देखना चाहिए। क्योंकि निर्माता कई करोडों रुपये खर्च करके सिनेमाओं का निर्माण करते हैं। इसलिए पैरेसी फ़िल्म न देखना चाहिए। यह शासन विरुद्ध भी है।

प्रश्न 3.
सिनेमाघर कैसा होता है? बताओ।
उत्तर :
सिनेमाघर बहुत अच्छा होता है। सिनेमाघर बहुत बडा तथा विशाल होता है। सिनेमाघरों में जमीन टिकट, बेंच टिकट, कुर्सी टिकट, बाल्कनी टिकट और रिजर्वड टिकट आदि होते हैं। अंदर के चारों ओर के दीवारों को स्पीकर भी होते हैं।

प्रश्न 4.
दादा साहेब फ़ाल्के कौन थे ?
उत्तर :
भारत में सिनेमा को लाने का श्रेयकर्ता श्री दादा साहेब फ़ाल्के थे। इन्होंने सन् 1913 में भारत में राजा हरिश्चंद्र नामक एक सिनेमा बनाया।

प्रश्न 5.
सिनेमा में कैसे भाव देखने को मिलते हैं ?
उत्तर :
सिनेमा में सभी भाव देखने को मिलते हैं। सिनेमा में हास्य है तो दुख भी है। इसमें कल्पना है तो प्रेरणा भी है।

लघु निबंध प्रश्न :

प्रश्न 1.
किसी देखे हुये सिनेमा की कहानी सुनाओ।
उत्तर :
में ने तेलुगु का एक सिनेमा देखा। नाम था ‘भक्त प्रहल्लाद।’ यह भक्त प्रहल्लाद की कहानी है। भक्त प्रहल्लाद राक्षस राजा हिरण्य कश्यप का पुत्र का नाम था।
हिरण्य कश्यप तीन लोकों में वही राजा और देव मानता था। और सबको मानने को कहता था। लेकिन उसका बेटा प्रहल्लाद भगवान विष्णु के सिवा और किसी को भगवान या देव नहीं समझता है।
इसलिए राजा हिरण्य कश्यप अपने बेटे को कई दंड देता है। एक बार साँप से काटवाने का आदेश देता है। साँप काटने से भी भगवान विष्णु की कृपा से वह जीवित होता है। दूसरी बार सागर में फेंक दिये जाता है तो इस बार लक्ष्मी देवी उसकी रक्षा करती है।
एक बार हाथी के पैरों के नीचे दबा दिया जाता है। लेकिन उसे विष्णु की कृपा से कुछ नहीं होता और एक बार विष पिलाया जाता है फिर भी भगवान श्री महाविष्णु की कृपा से प्रहल्गाद को कुछ नहीं होता।
अंत में प्रहल्भाद के पिता हिरण्य कश्यप भगवान विष्णु को कंभे में दिखाने को कहता है तो प्रहक्काद कहता हैं कि भगवान विष्णु अवश्य ही कंभे में हैं।
तो हिरण्यकश्यप गदे से कंभे को मारा तो श्रीविष्णु नरसिंह के अवतार में प्रकट होकर उसे मार देते हैं।

III. सृजनात्मक अभिव्यति :

प्रश्न 1.
किसी एक विज्ञान यात्रा का वर्णन करते हुये अपने पिताजी का नाम एक पत्र लिखिए।
उत्तर :

हैदराबाद,
दि. ××××

पूज्य पिताजी,
सादर प्रणाम । मैं यहाँ कुशल हूँ। आशा करता हूँ कि आप सब वहाँ कुशल हैं। मैं यहाँ खूब पढ रहा हूँ।
पाठशाला की ओर से पिछले सप्ताह हम विज्ञान यात्रा के लिए विशाखपट्टणम गये। इसे वैजाग भी कहते हैं। यह एक सुन्दर और बडा शहर है। सागर के किनारे पर है। यहाँ अनेक दर्शनीय स्थान हैं। हम नौकाश्रय में गये और अनेक विज्ञानदायक बातें जानलीं। कैलासगिरि उद्यानवन, विमानाश्रय आदि हमने देखे। सिंहाचलम, अरकु आदि प्रदेशों में हम गये। हमें बहुत आनंद मिला है।
माताजी को मेरे प्रणाम और बहन रम्या को आशीश कहना।

आपका प्रिय पुत्र,
××××

पता :
जी. माधवराव,
घ.नं 31-8-4/9,
वरंगल।

సారాంశము :

ప్రియమైన పిల్లల్లారా ! నమస్తే ఎలా ఉన్నారు ?
నన్ను గుర్తుపట్టలేదా ? ఏమీ విషయం లేదులే. “ప్రొజెక్టర్తో నేను నడుస్తాను.
తెరపై నేను కనిపిస్తాను.
అందరి మనస్సులను రంజింపచేస్తాను.
(అందరికీ మనోరంజనం కల్గిస్తాను)
త్వరగా చెప్పండి, నేనెవరిని?
శభాష్. మీరు సరిగా చెప్పారు. నేను సినిమాను. మీ అందరికీ నన్ను చూడడం బాగుంటుంది కదా! నాకు కూడా మిమ్మల్ని కలవడం బాగుంటుంది. సెలవు దినాలలో నన్ను మీరు చూడడానికి ఉత్సాహం చూపిస్తారు కదా ! నాకు కూడా మిమ్మల్ని ఆనందింపజేయడం చాలా బాగుంటుంది.
నేను విదేశంలో జన్మించాను. కానీ భారతదేశంలోకి తీసుకువచ్చిన ఘనత నా తండ్రిగారైన దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే గారికి చెందుతుంది. 1913 సం॥లో ఆయన “రాజా హరిశ్చంద్ర’ పేరుతో నన్ను మీ దగ్గరికి తెచ్చెను. దేశవిదేశాలకు చెందిన వార్తాపత్రికల్లో నా ప్రియమైన గారాల దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే గారిని బాగా ప్రశంసించిరి. సంతోషానికి అవధులు లేవు. ఆయన నా భవిష్యత్తును ఉజ్వలింపచేసిరి.
నన్ను ఎంతగా పొగిడినా నన్ను నిర్మించినది మానవుడే కదా. ఆయనే నిర్జీవంగా ఉన్న నాకు ప్రాణం పోసెను. ఒకప్పుడు నేను మూగదాన్ని. కానీ ఆయన నాకు మాట్లాడే శక్తినిచ్చెను. రంగులు నింపెను. నా జీవితంలో వసంతాన్ని
నింపెను.
నాలో అన్ని భావాలు చూడడానికి లభిస్తాయి – నాలో హాస్యం ఉన్నది – దుఃఖం (ఏడుపు) ఉన్నది. నాలో కల్పన ఉన్నది. ప్రేరణ కూడా ఉన్నది. కాని నన్ను నిర్మించడంలో ఎంతోమంది ప్రజల ప్రమేయం (భాగస్వామ్యం) ఉంటుంది.
కథా రచయిత ఒక చక్కని కథ వ్రాస్తాడు. నిర్మాత ఆ కథను కొంటాడు. నిర్మాత అనునతడు నన్ను కొనుగోలు చేసిన దగ్గరి నుండి సినిమా హాళ్ళకు పంపించే వరకు ఉన్నటువంటి మహత్వపూర్ణమైన వ్యక్తి.

నిర్మాత తన ఈ పనిని పూర్తి చేయుటకు దర్శకుని సహాయం తీసుకుంటాడు. వాస్తవంగా నా కేంద్రబిందువు దర్శకుడే. అతడు నా నిర్మాణంలో ముడిపడియున్న ప్రజలందరినీ – నాయకుడు, నాయకురాలు, ఇతర పాత్రధారులు, సంగీత దర్శకుడు, కథా రచయిత, డైలాగ్ రైటర్, కెమేరామెన్ మొ॥గు వారిని ఒకే సూత్రంలో బంధించి నాకు సాకార రూపాన్ని కల్గిస్తారు. నన్ను నిర్మించడంలో వేలకొలది ప్రజల కృషి జోడించబడి యుంటుంది. నాతో వారికి జీవనోపాధి కలుగుతుంది. వారి కృషి మీదనే నా భవిష్యత్తు ఆధారపడి ఉంటుంది.
–
పిల్లల్లారా ! నాది ఒకటే కోరిక. అది ఏమనగా అందరినీ సంతోషపెట్టడమే. ప్రపంచంలో మంచి-చెడు రెండూ ఉంటాయి. అదే విధంగా నాకు మంచి చెడు రెండు రూపాలు ఉన్నాయి. నేను మీతో విన్నవించుకునేది ఏమనగా నాలోని మంచిని గ్రహించండి. నన్ను సినిమా థియేటర్లలోనే చూడండి. ఈ రోజున కొంతమంది ప్రజలు నన్ను దొంగిలించి (పైరసీ) చూస్తున్నారు. నన్ను ఇలాగ చూడవద్దు. ఈ విధంగా చూడడం మరియు చూపడం రెండూ చట్టరీత్యా నేరమే. అందువలన పైరసీ సీడీలు కొనవద్దు, అమ్మవద్దు.
పిల్లల్లారా ! మీరు నన్ను ఎంత చూస్తే ఆనందం లభిస్తుందో అంతవరకే చూడండి. మీరు నా మాట తప్పనిసరిగా అంగీకరిస్తారని ఆశిస్తున్నాను.

वचन :

• बच्चा – बच्चे
• वह् – वे
• छुट्टी – छुट्टियाँ
• मनुष्य – मनुष्य
• सूत्र – सूत्र
• मैं – हम
• इस – ये
• पत्र – पत्र
• क्षमता – क्षमताएँ
• यह – ये
• परदा – परदे
• खुशी – खुशियाँ
• घर – घर

उल्टे शब्द :

• बच्चे × बूढे
• अच्छा × बुरा
• देश × विदेश
• खुशी × दुखी
• मूक × बोल
• खरीदना × बेचना
• वास्तव × अवार्तव
• स्वीकार × अस्वीकार/इनकार
• पहचचान × भूल
• आनंद × दुख
• सामने × पीछे
• जीव × निर्जीव
• क्षमता × अक्षमता
• महत्वपर्ण × महत्वहीन
• साकार × निराकार
• आशा × निराशा
• जलि × धीरे
• जन्म × मृत्य/मरण
• प्रशंसा × निदा
• दनाना × बिगाइना
• हास्य × दुख
• सहायता × हानि
• अच्छाई × पुराई
• अवश्य × अनावश्य

उपसर्ग :

• मनोरंजन – मन:
• निर्माता – निर
• योगदान – योग
• कथाकार – कथा
• निवेदन – नि
• विदेश – वि
• निर्जीव – निर
• सिनेमाघर – सिनेमा
• साकार – सा
• स्वीकार – स्वी
• उज्ञवल – उ
• सजीव – स
• महत्वपूर्ण – महत्व
• निर्भर – नि

प्रत्यय :

• अच्छाई – ई
• पैरेसी – ई
• जीविका – इका
• निर्जीव – जीव
• प्रेरणा – आ
• महत्त्वपूर्ण – पूर्ण
• ठिकाना – आ
• पितामह् – मह
• बुराई – ई
• कथाकार – कार
• निर्भर – भर
• सजीव – जीव
• योगदान – दान
• पहुँचानेवाला – वाला
• मनोरंजन – रंजन
• सिनेमाधर – घर्
• कैमेरामेन – मेन
• खुशी – ई
• क्षमता – ता
• कहानीकार – कार
• सहायता – ता
• आनंदित – इत्त

लिंग :

• बच्ता – बची
• मामा – मामी
• भाई – बहिन
• अभिनेता – अभिनेत्री
• लेखक – लेखिका
• संवाद लेखक – संवाद लेखिका
• प्यारा – प्यारी
• चाचा – चाची
• नायक – नायिका
• राजा – रानी
• सेवक – सेविका
• कैमेरा मेन – कैमेरा र्त्री
• दादा – दादी
• काका – काकी
• नेता – नेत्री
• पिता – माता
• निर्देशक – निर्देशिका

पर्यायवाची शब्द :

• बच्चे – लडके
• छटी – विराम
• मनुष्य – आदमी
• संवाद – वार्तालाप
• व्यक्ति – आदमी
• आनंद – संत्रोष
• समाचार – खबर
• नायक – अभिनेता
• कानून – शासन
• मदट – सदायता
• प्रशंसा – स्तुति
• खुशी – संतोष
• नायिका – अभिनेत्री
• कहानी – कथा

संधि विच्छेद :

• सिनेमाघर = सिनेमा + घर
• आनंदित = आनंद + इत
• कहानीकार = कहानी + कार
• कैमेरामेन = कैमेरा + मेन
• कहानीकार = कहानी + कार
• पितामह = पिता + मह
• महत्वपूर्ण = महत्व + पूर्ण

वाक्य प्रयोग :

1. खरीदना – में आम खरीदना चाहता हूँ।
2. निर्देशक – निर्देशक के आदेशों के अनुसार नायक को चलना है।
3. साकार – वह सत्य का साकार रूप है।
4. आनंद – सिनेमा से हमें आनंद मिलता है।
5. प्रशंसा – अध्यापिका जी ने लडकी की प्रशंसा की।

मुहावरे वाले शब्द :

1. प्रशंसा करना = स्तुति करना ; बच्चों के भाषण सुनकर अध्यापिका ने उनकी बड़ी प्रशंसा की।
2. जी लगना = मन लगना ; मुझे सिनेमा पर जी नहीं लगता।
3. जीविका चलाना = जीवन चलाना, रोटी कमाना ; जीविका चलाने के लिए कई मार्ग हैं।
4. खुशी का ठिकाना न रहना = अति प्रसत्न होना ; यह बात सुनकर उसके खुशी का ठिकाना नहीं रहा।

शब्दार्थ (అర్ధములు) (Meanings) :

Telangana SCERT TS 6th Class Telugu Guide Pdf Download ఉపవాచకం 1st Lesson సోమనాద్రి Textbook Questions and Answers.

TS 6th Class Telugu Guide ఉపవాచకం 1st Lesson సోమనాద్రి

కింది ప్రశ్నలకు పది లేక పన్నెండు వాక్యాలలో సమాధానాలు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
సోమనాద్రి పాఠ్యభాగ సారాంశం రాయండి.
జవాబు.

పరిచయం: సురవరం ప్రతాపరెడ్డి గారి ‘హైందవ ధర్మవీరులు’ అనే గ్రంథం ఆధారంగా రచించిన సోమనాద్రి పాఠ్యభాగంలో గద్వాల సంస్థానపు రాజులలో ప్రముఖుడు, వీరుడు అయిన సోమనాద్రి గురించి వివరించారు.

తల్లిదండ్రులు : క్రీ.శ. 1750 ప్రాంతంలో జీవించిన సోమనాద్రి తల్లి బక్కమ్మ, తండ్రి పెద్దారెడ్డి, భార్య లింగమ్మ. గద్వాల కోట నిర్మాత ఇతడే.

స్వరూపం : సోమనాద్రి ఆరడుగుల ఎత్తుగల గంభీర విగ్రహం. దృఢమైన నల్లని శరీరం కలవాడు. సాముచేత కండలు తిరిగిన పొడవైన చేతులు కలిగినవాడు.

కళాపోషణ : సోమనాద్రి తనకు దైవవశాత్తూ దొరికిన గొప్ప నిక్షేపం (ధనం) తో నగరాన్ని, దేవాలయాలనూ అభివృద్ధి చేశాడు. కంచి, శ్రీరంగం, తిరుపతి వంటి చోట్ల నుంచి వచ్చిన అనేకమంది కవులకూ, కళాకారులకూ బహుమానాలను ఇచ్చాడు.

యుద్ధ విజయాలు : గొప్ప పరాక్రమవంతుడైన సోమనాద్రి యుద్ధాలలో ఎన్నో విజయాలు సాధించాడు. రాయచూరు నవాబును, ప్రాగటూరు పాలకుణ్ణి తోడుతెచ్చుకున్నప్పటికీ సయ్యద్ దావూర్మియాను సోమనాద్రి యుద్ధంలో ఓడించాడు. సైన్యంతో వచ్చిన నిజాం నవాబు కూడా సోమనాద్రి ధాటికి తట్టుకోలేక సంధి చేసుకున్నాడు.

ముగింపు : ఈ విధంగా గద్వాల సంస్థానాన్ని ఏలిన సోమనాద్రి తన కాలంలో చుట్టు ప్రక్కల ప్రాంతాలలో ఎదురులేని వీరునిగా కీర్తి సాధించాడు.

ప్రశ్న 2.
తుంగభద్రా నదీ తీరంలో సోమనాద్రి సాధించిన యుద్ధ విజయాన్ని వివరించండి.
జవాబు.
పరిచయం : సురవరం ప్రతాపరెడ్డి రచించిన ‘హైందవ ధర్మవీరులు’ అనే గ్రంథం ఆధారంగా రచించిన సోమనాద్రి పాఠ్యభాగంలో గద్వాల పాలించిన సోమనాద్రి అనే రాజు పరాక్రమం వర్ణించబడింది. సోమనాద్రి చేతిలో ఒకసారి ఓడిపోయి పరిహారం చెల్లించిన ఉప్పేడు పాలకుడు సయ్యద్ దావూద్ మియా నిజాం నవాబు సైన్యం సాయంతో మళ్ళీ యుద్ధానికి వచ్చాడు.

శత్రువుల కూడిక : దావూద్మియా నిజాం నవాబు సైన్యంతో యుద్ధానికి సిద్ధం కావడంతో అంతకు ముందు సోమనాద్రి చేతిలో ఓడిపోయిన రాయచూరు, ప్రాగటూరు నవాబులు కూడా కక్ష తీర్చుకోవాలని నిజాం సైన్యంలో చేరారు. ఇంకా గుత్తి దుర్గాధిపతి, కర్నూలు నవాబు, బళ్ళారి నవాబులు కూడా నిజాం నవాబు సైన్యంలో వచ్చి చేరారు.

సోమనాద్రి పరాక్రమం : సోమనాద్రి తెల్లవారక ముందే నిజాం సైన్యాన్ని ముట్టడించాడు. ఆ రోజంతా నిజాం సైన్యాన్ని చీల్చి చెండాడాడు.

నవాబు ఉపాయం : సోమనాద్రి పరాక్రమానికి కలవరపడిన నిజాం నవాబు సోమనాద్రి శక్తికి కారణమైన అతని గుర్రాన్ని వశం చేసుకున్నాడు.

సోమనాద్రి తన గుర్రాన్ని తిరిగి రప్పించడం : గుర్రం లేకపోయినా ఆ రోజు సోమనాద్రి ధైర్యంగా యుద్ధం చేశాడు. బొచ్చెంగన్నపల్లి గ్రామానికి చెందిన బోయ సర్దారు అయిన హనుమప్ప నాయుడు ప్రాణాలకు తెగించి నిజాం డేరాలలో ఉన్న గుర్రాన్ని తెచ్చి సోమనాద్రికి అప్పజెప్పాడు.

కర్నూలు కోట ముట్టడి : తిరిగి వచ్చిన తన గుర్రంపై స్వారీ చేస్తూ సోమనాద్రి నిజాం సేనను కర్నూలు కోట వరకూ తరిమికొట్టాడు. తలుపులు మూసుకొని పోయిన కోటలో కొద్దిపాటి సైన్యంతోనే పోరాడి సోమనాద్రి కర్నూలు కోటను వశం చేసుకున్నాడు.

ముగింపు : సోమనాద్రి పరాక్రమాన్ని గమనించిన నిజాం నవాబు సోమనాద్రితో సంధి చేసుకున్నాడు.

పరిచిత గద్యభాగాలు

1. కింది పేరాను చదవండి. ప్రశ్నలకు సమాధానం రాయండి.

శతాబ్దాల చరిత్ర గల ఈ సంస్థానపు రాజులలో మొదటి వాడు, ప్రసిద్ధి వహించిన వాడు సోమనాద్రి. సోమనాద్రికి “పెద్ద సోమభూపాలుడు’ అనే ప్రసిద్ధనామం కూడా ఉన్నది. ఇతడు క్రీ.శ. 1750 ప్రాంతం వాడు. బక్కమ్మ, పెద్దారెడ్డిలు ఈయన తల్లిదండ్రులు. భార్య లింగమ్మ. గద్వాల కోటను నిర్మించింది ఇతడే. అనేక యుద్ధాలలో విజయాలను పొందిన వాడు. దైవ సహాయం చేత ఈయనకు గొప్ప నిక్షేపం దొరికింది. ఆ ధనంతో నగరాన్ని, దేవాలయాలను అభివృద్ధి చేసి కంచి, శ్రీరంగం, తిరుపతి వంటి చోట్ల నుంచి వచ్చిన అనేక మంది కళాకారులకు బహుమానాలను ఇచ్చిన కళాభిమాని, గద్వాల సంస్థానంలో కాణాదం పెద్దన మొదలైన కవులు రామాయణాది గ్రంథాలు రచించారు.

ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
సోమనాద్రి ఏ కాలం వాడు?
జవాబు.
సోమనాద్రి క్రీ.శ. 1750 ప్రాంతం వాడు.

ప్రశ్న 2.
లింగమ్మ ఎవరు ?
జవాబు.
లింగమ్మ సోమనాద్రి భార్య

ప్రశ్న 3.
సోమనాద్రి ఏ పేరుతో ప్రసిద్ధుడు.
జవాబు.
సోమనాద్రి పెద్ద సోమభూపాలుడు’ అనే పేరుతో ప్రసిద్ధుడు.

ప్రశ్న 4.
సోమనాద్రి నగరాన్ని, దేవాలయాలను ఏ ధనంతో అభివృద్ధి చేశాడు ?
జవాబు.
సోమనాద్రి దైవసహాయం చేత దొరికిన నిక్షేపంతో నగరాన్ని, దేవాలయాలను అభివృద్ధి చేశాడు.

ప్రశ్న 5.
గద్వాల సంస్థానంలో ఉండి గ్రంథాలు రచించిన కవి ఎవరు ?
జవాబు.
గద్వాల సంస్థానంలో ఉండి కాణాదం పెద్దన రామాయాణాది గ్రంథాలు రాశారు.

2. కింది పేరాను చదవండి. ఖాళీలు పూరించండి.

తుంగభద్రానదికి దక్షిణాన ఉన్న ‘నిడుదూరు’ కు చేరుకున్నది నిజాం సైన్యం. తుంగభద్రకు ఉత్తర తీరంలో ఉన్న ‘కలుగోట్ల’ గ్రామంలో సోమనాద్రి సైన్యం విడిది చేసింది. ఈ రెండు గ్రామాల్లో ఇప్పటికీ ఆనాటి యుద్ధపు ఆనవాళ్ళుగా తాత్కాలిక బురుజులు, మిట్టలు దర్శనమిస్తాయి. ఆలస్యం చేయడం ఇష్టం లేని సోమనాద్రే మొదట తన సైన్యంతో తుంగభద్రానదిని దాటి తెల్లవారకముందే నిజాం సైన్యాన్ని ముట్టడించాడు. సాయంకాలం వరకూ భయంకరంగా యుద్ధం చేస్తూ నిజాం సైన్యాన్ని చీల్చి చెండాడాడు. చీకటి పడడంతో తన సైన్యాన్ని మరల్చి, నదిని దాటి కలుగోట్లను చేరి విశ్రమించాడు.

ఖాళీలు

1. నిడుదూరు తుంగభద్రానదికి ………………….. దిక్కున ఉన్నది
జవాబు.
దక్షిణ

2. సోమనాద్రి సైన్యం. ………………….. గ్రామంలో విడిది చేసింది.
జవాబు.
కలుగోట్ల

3. నిడుదూరు, కలుగోట్ల గ్రామాలలో ఇప్పటికీ ఆనాటి యుద్ధపు ఆనవాళ్ళు ………………….. దర్శనమిస్తాయి.
జవాబు.
బురుజులు, మిట్టలు

4. సోమనాద్రి తెల్లవారకముందే ………………….. సైన్యాన్ని ముట్టడించాడు.
జవాబు.
నిజాం

5. చీకటి పడ్డాక ………………….. తన సైన్యాన్ని మరల్చి నదిని దాటి కలుగోట్లను చేరాడు.
జవాబు.
సోమనాద్రి

3. క్రింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

గద్వాలకు పది మైళ్ళ దూరంలో ‘బొచ్చెంగన్నపల్లి’ అనే గ్రామం ఉన్నది. అక్కడి నుంచి వచ్చిన బోయసర్దారు హనుమప్పనాయుడు ఈ విషయం తెలుసుకున్నాడు. వెంటనే గుర్రాన్ని తేవడానికి సిద్ధపడ్డాడు. అతడు జొన్న చొప్పను ఒక మోపుగా కట్టి నెత్తిన పెట్టుకొని నిజాం డేరాలను సమీపించాడు.

ఆ మోపును అయిదు రూపాయలు ఇస్తేనే కానీ ఇవ్వను అంటూ బేరం కుదరనివ్వకుండా సోమనాద్రి గుర్రం కోసం ముందు డేరాలకు పోతున్నాడు హనుమప్ప ఒక ప్రత్యేక స్థలంలో గుర్రం కనబడింది. గుర్రం కూడా హనుమప్పను చూసి సకిలించింది. గుర్రం కళ్ళల్లో కాంతి, నిక్కించిన చెవులు, తల ఆడించడం వంటి చేష్టలను చూసిన సిపాయిలు హనుమప్ప నాయుడిని అనుమానంగా చూశారు. అయినా గుర్రందంటు పుల్లల కోసం ఇట్లా చేసిందనుకొని సమాధానపడ్డారు.

ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
గద్వాలకు పదిమైళ్ళ దూరంలో ఉన్న గ్రామం ఏది ?
జవాబు.
బొచ్చెంగన్న పల్లి

ప్రశ్న 2.
గుర్రాన్ని తేవడానికి సిద్ధపడింది ఎవరు ?
జవాబు.
హనుమప్ప నాయుడు

ప్రశ్న 3.
హనుమప్ప నాయుడు జొన్న చొప్పను మోపుగా కట్టి ఎక్కడికి సమీపించాడు ?
జవాబు.
నిజాం డెరాలను

ప్రశ్న 4.
హనుమప్ప నాయున్ని చూసి గుర్రం ఎలా స్పందించింది ?
జవాబు.
గుర్రం సకిలించింది.

ప్రశ్న 5.
హనుమప్ప నాయుడు జొన్న చొప్పను ఎంతకు బేరం పెట్టాడు ?
జవాబు.
ఐదు రూపాయలకు.

4. ఈ క్రింది గద్యాన్ని చదివి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

నిజాం నవాబు సంధి కోరుతూ సోమనాద్రి దగ్గరకు ఒక రాయబారిని పంపాడు. సమయస్ఫూర్తి గల సోమనాద్రి కూడా సంధికి అంగీకరించాడు. యుద్ధ పరిహారంగా కర్నూలులోని కొండారెడ్డి బురుజులో వున్న ‘ఎల్లమ్మ ఫిరంగిని, రాయచూరు నవాబు ఆధీనంలో వున్న రామ, లక్ష్మణ అనే పేర్లు గల రెండు ఫిరంగులను సోమనాద్రి స్వీకరించాడు. కర్నూలు ఏలుబడిలోని కొంత భాగాన్ని సోమనాద్రికి ఇచ్చాడు. ఈ ప్రకారం సోమ భూపాలుడు సంధి చేసుకొని, యుద్ధపరిహారం పొంది విజయోత్సాహంతో గద్వాల కోటకు చేరుకున్నాడు.

ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
సోమనాద్రి గద్వాల కోటకు ఎలా తిరిగి వచ్చాడు ?
జవాబు.
విజయోత్సాహంతో

ప్రశ్న 2.
సంధి కారణంగా సోమనాద్రి నవాబు నుండి ఏమి పొందాడు ?
జవాబు.
ఎల్లమ్మ ఫిరంగిని, రామలక్ష్మణ అనే పేరు గల ఫిరంగులు.

ప్రశ్న 3.
నిజాం నవాబు సోమనాద్రి వద్దకు రాయబారిని ఎందుకు పంపాడు ?
జవాబు.
సంధికొరకు

ప్రశ్న 4.
కర్నూలులోని బురుజు పేరు ఏమి ?
జవాబు.
కొండా రెడ్డి బురుజు

ప్రశ్న 5.
సోమనాద్రికి గల గుణగణాలేమిటి ?
జవాబు.
సమయస్ఫూర్తి

5. ఈ క్రింది గద్యాన్ని చదివి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

హనుమప్ప నొప్పితో ప్రాణాలు పోయే స్థితి వచ్చినా, స్వామి కార్యం తలుచుకుంటూ, కదలక మెదలక ఆ బాధను ఓర్చుకున్నాడు. అర్ధరాత్రి అయింది. సైనికులు అంతా నిద్రిస్తున్నారు. హనుమప్ప తన మీద ఉన్న గడ్డిని పక్కకు నెట్టి కూర్చున్నాడు. కుడిచేయి కదలడం లేదు. గూటం కూడా కదలడం లేదు. ఆలస్యం చేయకుండా ఎడమచేత్తో తన నడుముకు ఉన్న కత్తిని లాగాడు. కుడిచేతిని నరుక్కున్నాడు. రక్తపు మడుగులో ఉన్న మొండి చేతిని తలపాగాలో చుట్టి గుర్రాన్ని తీసుకుని డేరాలు దాటాడు.

ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
హనుమప్ప నొప్పిని భరించడానికి కారణం?
జవాబు.
స్వామి కార్యం

ప్రశ్న 2.
సైనికులంతా ఏం చేస్తున్నారు ?
జవాబు.
నిద్రిస్తున్నారు

ప్రశ్న 3.
హనుమప్ప దేనిని పక్కకు నెట్టి కూర్చున్నాడు ?
జవాబు.
తన మీద ఉన్న గడ్డిని

ప్రశ్న 4.
హనుమప్ప కత్తితో ఏ చేయిని నరుక్కున్నాడు ?
జవాబు.
కుడి చేతిని నరుక్కున్నాడు.

ప్రశ్న 5.
హనుమప్ప మొండిచేతిని దేనిలో చుట్టాడు ?
జవాబు.
తలపాగాలో చుట్టాడు.

6. క్రింది పేరాను చదివి, ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

సోమనాద్రి పరాక్రమాన్ని చూసిన నిజాం నవాబు కలవరపడ్డాడు. వెంటనే దర్బారు చేసి “సోమనాద్రిని లొంగదీసుకునే ఉపాయం చెప్పమన్నాడు. అప్పుడొక సర్దారు సోమనాద్రి శక్తి అంతా అతని గుర్రంలోనే ఉన్నది, దాన్ని వశం చేసుకుంటే గాని అతడు వశం కాడు” అని వివరించాడు. వెంటనే నిజాం ఎట్లాగైనా సోమనాద్రి గుర్రాన్ని దొంగిలించి, అతన్ని వంచాలని ఆలోచించాడు, “తెల్లారేసరికి సోమనాద్రి గుర్రాన్ని తెచ్చేవారికి జాగీరు ఇస్తను” అని ప్రకటించాడు.

చూస్తూ చూస్తు మృత్యుముఖంలోకి ఎవరు ప్రవేశిస్తారు ? చివరకు ఒక సైసు సిద్ధమయ్యాడు. ప్రాణాలకు తెగించి నడుముకు కళ్ళెం బిగించి, ఒంటరిగా కలుగోట్లకు ప్రయాణమయ్యాడు. ఎట్లాగో కష్టపడి సైసు మెల్లగా చప్పుడు కాకుండా గుర్రాన్ని సమీపించాడు. కళ్ళెం తగిలించి పాగానుంచి తప్పించాడు. గుర్రం మీదికి ఎక్కి వేగంగా తిరుగుముఖం పట్టాడు. గుర్రాన్ని చూడగానే నిజాము ఆనందానికి అంతులేకుండా పోయింది. వెంటనే ఆసైసుకు జాగీరుతో పాటు ఒక బంగారు కడియాన్ని కూడా బహుమానంగా ఇచ్చాడు.

ఖాళీలు:
1. సోమనాద్రి పరాక్రమానికి కారణం ……………………………
జవాబు.
సోమనాద్రి గుర్రం

2. మృత్యుముఖం అంటే ……………………………
జవాబు.
చావు నోట్లోకి వెళ్ళడం

3. నిజాం కలవరపడ్డాడు ఎందుకంటే ……………………………
జవాబు.
సోమనాద్రి పరాక్రమాన్ని చూసి

4. నవాబు దర్బారు చేయడానికి కారణం ……………………………
జవాబు.
సోమనాద్రిని లొంగదీసుకునే ఉపాయం కోసం.

5. సైసుకు నిజాం బహుమతులు ఇవ్వడానికి కారణం ……………………………
జవాబు.
సోమనాద్రి గుర్రాన్ని తీసుకువచ్చినందుకు.

7. క్రింది పేరాను చదివి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

కోటలోపల కొద్దిమంది సైన్యంతోనే ఉన్న సోమనాద్రి వీరోచితంగా పోరాడుతున్నాడు. తన సైన్యం చాలా వరకు హతమైంది. ఈలోగా బయట ఉన్న తన సైన్యం లోపలికి ప్రవేశించి తనకు బాసటగ నిలిచింది. నిజాం సైన్యంలో అలజడి హెచ్చింది. పిడికెడు మందితోనే సోమనాద్రి కోట లోపల అల్లకల్లోలం సృష్టించాడు. ఇప్పుడు తెల్లవారితే ఇంకేం చేస్తాడో అని భయపడ్డారు. చావగా మిగిలిన గుత్తి, రాయచూరు నవాబులు యుద్ధ విముఖులయ్యారు. ఈ స్థితిలో సోమనాద్రితో సంధి చేసుకోవడమే అన్ని విధాల మంచిదని మంత్రులు నిజాం నవాబుకు ముక్త కంఠంతో నచ్చజెప్పారు. ఈ యుద్ధానికి అసలు కారకుడయిన సయ్యద్ దావూద్ మియా ఏం చేయాలో తెలియక ఊరుకున్నాడు.

ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
నిజాం సైన్యంతో పోరాడుతున్న రాజు ఎవరు ?
జవాబు.
సోమనాద్రి

ప్రశ్న 2.
యుద్ధం వద్దని ఎవరెవరు అనుకున్నారు ?
జవాబు.
గుత్తి, రాయచూరు నవాబులు

ప్రశ్న 3.
మంత్రులు నవాబుకు ఇచ్చిన సలహా ఏమి ?
జవాబు.
సోమనాద్రితో సంధి చేసుకోమని

ప్రశ్న 4.
యుద్ధానికి ప్రధాన కారకుడెవరు ?
జవాబు.
సయ్యద్ దావూద్ మియా

ప్రశ్న 5.
సోమనాద్రికి తోడుగా ఉన్న సైనికుల సంఖ్య ఎంత ?
జవాబు.
పిడికెడు మంది సైన్యం.

Telangana SCERT 6th Class Telugu Guide Telangana 7th Lesson ఉడుత సాయం Textbook Questions and Answers.

ఉడుత సాయం TS 6th Class Telugu 7th Lesson Questions and Answers Telangana

బొమ్మను చూడండి – ఆలోచించండి – మాట్లాడండి 

ప్రశ్న 1.
బొమ్మలో మీకు ఎవరెవరు కనిపిస్తున్నారు?
జవాబు.
బొమ్మలో ఒక తల్లీబిడ్డ; ఒక అబ్బాయి, ఒక కళ్ళులేని వ్యక్తి; ఒక బాలుడు-బాలిక కనిపిస్తున్నారు.

ప్రశ్న 2.
వారు ఏం చేస్తున్నారు ?
జవాబు.
తల్లికి బిడ్డ కూరలు తరగటంలో సాయం చేస్తున్నది. ఒక బాలుడు కళ్ళులేని వ్యక్తికి రోడ్డు దాటటంలో సాయం చేస్తున్నాడు. ఒక బాలుడు, బాలిక పరిసరాలు శుభ్రం చేస్తున్నారు.

ప్రశ్న 3.
వారు చేసే పనులవల్ల ఎవరికి మేలు జరుగుతుంది ?
జవాబు.
వారు చేసే పనులవల్ల వారికి, చుట్టుప్రక్కల వారికి మేలు జరుగుతుంది.

ప్రశ్న 4.
మీరు ఎవరికి, ఎప్పుడు, ఏ సందర్భంలో సహాయం చేశారు ?
జవాబు.
నేను ఒకసారి, రోడ్డు దాటుతూ కింద పడిపోయిన పిల్లవాడిని స్కూటరు కింద పడకుండా తప్పించాను. అతని పెద్దలకు అప్పగించాను.

ఆలోచించండి – చెప్పండి (TextBook Page No. 66)

ప్రశ్న 1.
“నిర్మల భక్తి” అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
నిర్మల భక్తి అంటే ఏ ఆలోచనలూ, కోరికలూ కోరకుండా దేవుని సన్నిధిని కోరుతూ పవిత్రంగా దేవుని మీద మనసు లగ్నం చేయడం, ప్రార్థించటం.

ప్రశ్న 2.
‘అడుగు దామరలు మనమున జేర్చి’ అంటే నీకేమి అర్థమైంది ?
జవాబు.
అడుగు దామరలు అంటే పాద పద్మములు. దేవుని పూజించేటప్పుడు పూలుగాని, అక్షతలుగాని దేవుని పాదాల ముందే ఉంచుతాము. అందుకే భక్తి అనగానే పాదాలే గుర్తుకొస్తాయి. అటువంటి పాదపద్మాలను మనసులో తలచుకోవటం అని అర్థం.

ప్రశ్న 3.
ఉడుత నీళ్ళలో మునిగి ఇసుకలో పొర్లాడి వేగంగా వచ్చి కట్టపై రాలుస్తున్నది కదా! అట్లా ఎందుకు చేయాలని అనుకున్నది?
జవాబు.
నీళ్ళలో తడిసిన ఒంటికి ఎక్కువ ఇసుక అంటుకుంటుంది. వారధి కట్టే రాళ్ళమీద తనకు చేతనైనంత ఇసుక పోద్దామనుకుంది ఉడుత. అందుకే తడి ఒంటికి ఇసుక అంటించుకొంది. వేగంగా అని ఎందుకన్నారంటే నిదానంగా వెళితే దారిలోనే ఇసుక రాలిపోతుందేమోనని ఉడుత అలా చేసింది.

ప్రశ్న 4.
రామలక్ష్మణుల సంభాషణ ద్వారా మీరు ఏమి గ్రహించారు ?
జవాబు.
రామలక్ష్మణుల సంభాషణ ద్వారా వాళ్ళిద్దరి మధ్య ఉన్న ప్రేమ, అవగాహన అర్థమౌతుంది. ఇద్దరూ ఒకరి అభిప్రాయంతో ఒకరు ఏకీభవిస్తారు. అన్నమాటను తమ్ముడు ఎప్పుడూ కాదనడు. తమ్ముడికి రామునిపై ఎంతో భక్తి అని అర్థమౌతుంది.

ప్రశ్న 5.
‘ఉడుతాభక్తి’ అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
ఉడుతకు రామునిమీద అమితమైన భక్తి. ఆ భక్తితో రాముడు చేస్తున్న గొప్పపనికి తాను కూడా సాయం చెయ్యాలని ఆశపడింది. అక్కడ గొప్పగొప్ప వానరవీరులు చెట్లు, బండలు ఎంతెంతో బరువులు మోస్తున్నారు. తాను అంతచెయ్యలేక పోయినా తన చేతనైనంత సాయం చేద్దామని నీళ్ళలో మునిగి తడి ఒంటికి ఇసుక అంటించుకొని వంతెన మీద దులిపింది. ఎంత చేశామన్నది ముఖ్యం కాదు. చేశామా లేదా అనేది ముఖ్యం. అలా శక్తికి తగినట్లు సాయంచేయడాన్ని ఉడుతాభక్తి అంటారు.

ఇవి చేయండి

I. విని అర్థం చేసుకొని, ఆలోచించి మాట్లాడడం

ప్రశ్న 1.
పాఠాన్ని (ద్విపదను) రాగ, భావయుక్తంగా పాడండి.
జవాబు.
విద్యార్థి చేయవలసిన పని.

ప్రశ్న 2.
మీరు ఎవరికైనా సాయం చేశారా ? అప్పుడు వారు ఏవిధంగా స్పందించారు ?
జవాబు.
ఒకసారి నాన్నగారు నాకిచ్చిన వందరూపాయలు తీసుకొని పుస్తకం కొనుక్కుందామని వెళుతున్నాను. దారిలో ఒక ముసలివాడు జ్వరంతో వణికిపోతూ రోడ్డు ప్రక్కన పడి ఉన్నాడు. దగ్గరలో ఉన్న మందుల షాపుకు వెళ్ళి జ్వరం బిళ్ళలూ, తినడానికి రొట్టె, తాగడానికి మంచినీళ్ళు తెచ్చి యిచ్చాను. వాళ్లింటిదగ్గర దింపాను. నాకెంతో ఆనందం అనిపించింది. ఆ తాత ఎంతో సంతోషించి చల్లగా ఉండమని దీవించాడు.

II. ధారాళంగా చదవడం – అర్థం చేసుకొని, ప్రతిస్పందించడం

1. కింది అర్థం గల పద్యపాదాలు మీ పాఠంలోని పద్యాలలో ఎక్కడ ఉన్నాయో గుర్తించి ఆ పాదాలు రాయండి.

(అ) త్వరగా సేతువు నిర్మాణం కావాలి.
జవాబు.
గొబ్బున సేతువు కొనసాగవలయు

(ఆ) తన ఒంటికంటిన యిసుకను రాలుస్తున్నది.
జవాబు.
తామేను జలముల దడిపి గట్టునకు జని వేగనిసుకపై జల్లాడి తిరుగ చనుదెంచి కొండల సందున రాల్చి

(ఇ) పలు విధాల పొగడి
జవాబు.
పలుతెరంగుల జాల ప్రస్తుతి జేసి

(ఈ) భక్తితో గడ్డిపోచంత పనిచేసినా అది కొండతో సమానం.
జవాబు.
భవదంఫ్రి కమలయుగ్మమును, నెవ్వడు మదినిల్పియెసగుఁ దృణంబు నవ్వేల్పుగిరి బోలు.

2. కింది పద్యాన్ని చదివి సరైన జవాబును గుర్తించండి.

ఉపకారికి నుపకారము
విపరీతము కాదు సేయ వివరింపంగాఁ
అపకారికి నుపకారము
నెపమెన్నక చేయువాడె నేర్పరి సుమతీ!

(అ) అపకారి
(క) కీడుచేసేవాడు
(ఖ) మేలు చేసేవాడు
(గ) సాహసం చేసేవాడు
(ఘ) ఏదీకాదు
జవాబు.
(క) కీడుచేసేవాడు

(ఆ) పద్యం ఎవరి గురించి తెలియపరుస్తున్నది ?
(క) ఉపకారి
(ఖ) మమకారం
(గ) అపకారి
(ఘ) నేర్పరి
జవాబు.
(క) ఉపకారి

(ఇ) గొప్ప విషయం
(క) అపకారికి ఉపకారం చేయడం
(ఖ) ఉపకారికి ఉపకారం చేయడం
(గ) అపకారికి అపకారం చేయడం
(ఘ) ఏదీకాదు
జవాబు.
(క) అపకారికి ఉపకారం చేయడం

(ఈ) పద్యంలో ‘తప్పు’ అనే అర్థం వచ్చే పదం
(క) ఎన్నక
(ఖ) నెపము
(గ) విపరీతము
(ఘ) నేర్పరి
జవాబు.
(ఖ) నెపము

(ఉ) పద్యమకుటం
(క) సుమతీ
(ఖ) కుమతీ
(గ) మందమతి
(ఘ) ఏదీకాదు
జవాబు.
(క) సుమతీ

III. స్వీయ రచన

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

(అ) తొందరగా సేతువు నిర్మాణం కొనసాగాలని ఉడుత అనుకోవడంలో గల ఉద్దేశం ఏమిటి ?
జవాబు.
సేతువు నిర్మాణం పూర్తయితే గాని రాముడు సైన్యంతో లంక చేరలేడు. లంకకు వెళ్ళకపోతే అక్కడ రావణుని చెరలో సీతమ్మ కష్టాలు తీర్చలేడు. దుర్మార్గుడైన రావణుని సంహరిస్తే తప్ప లోకాలకు వాని పీడ వదలదు. సీతను విడిపించుకొని తెచ్చుకోవాలంటే వనవాసం గడువుకూడా పూర్తైపోతోంది. గడువు పూర్తయ్యే లోపల అయోధ్య చేరకపోతే భరతుడు ప్రాణాలు వదులుతానని ప్రతిజ్ఞ చేశాడు. కనుక తొందరగా సేతువు నిర్మాణం పూర్తి కావాలని ఉడుత అనుకున్నది.

(ఆ) భక్తితో చేసే చిన్నపనైనా పెద్ద ఫలితాన్ని ఇస్తుంది. సమర్థిస్తూ రాయండి.
జవాబు.
భక్తితో చేసిన చిన్న పనైనా పెద్ద ఫలితాన్ని ఇస్తుంది. ఉడుత రాముని మీద భక్తితో తన శక్తిమేరకు సాయం చేయాలనుకుంది. వానర వీరులు చేసే పనిలో ఉడుత చేయగలిగిన పని చాలా తక్కువ. ఐనా ఉడుత నిరాశ పడకుండా సముద్రం నీటిలో మునిగి గట్టుమీద ఇసుకలో పొర్లి వంతెన మీద ఆ ఇసుక దులిపింది. ఇక్కడ ఎంత ఇసుక మోసింది అనికాదు చూడాల్సింది. ఉడుత భక్తిని గమనించాలి. శ్రీరాముడు గమనించాడు. తన వద్దకు ఉడుతను రప్పించుకొని తన కుడి చేతితో ప్రేమగా దాని వీపు మీద నిమిరాడు. ఆయన వేళ్ళ గుర్తులు దాని వీపు మీద మూడు చారలుగా ఏర్పడ్డాయి. ఇప్పటికీ అవి ముచ్చట గొలుపుతూ శాశ్వతంగా ఉండి పోయాయి.

(ఇ) రాముడు ఉడుత చేసిన సహాయాన్ని మెచ్చుకొని వీపును దువ్వాడు. అట్లాగే మీరు చేసిన సహాయాన్ని ఇతరులు మెచ్చుకొన్న సంఘటన గురించి రాయండి.
జవాబు.
మా నాన్నగారు నా పుట్టిన రోజున, నీ స్నేహితులందరినీ పిలుచుకో. పార్టీ ఇద్దువు గాని అన్నారు. నేను నాన్నగారి నడిగి అనాథాశ్రమంలోని పిల్లల్ని పిలిచి వారితో కలిసి పుట్టిన రోజు చేసుకున్నాను. వారందరికీ మిఠాయిలు, పళు కేకు పంచి పెట్టాను. ఆటలు ఆడుకున్నాము. వారందరికీ బహుమతిగా పెన్నులు, పుస్తకాలు ఇచ్చాను. వాళ్ళెంతో సంతోషించారు. నేను చేసిన ఈ పనికి నా తల్లిదండ్రులు, నాన్నమ్మ, తాతయ్య, ఇరుగు పొరుగు వారు ఎంతో మెచ్చుకున్నారు. ఒక మంచి పని చేశానని నాకు గర్వమూ, ఆనందమూ కలిగాయి.

(ఈ) ఈ పాఠం ఆధారంగా గోన బుద్ధారెడ్డి కథ చెప్పిన విధానం ఎట్లా ఉన్నది ? వివరించండి.
జవాబు.
ఈ పాఠం ద్విపద ఛందస్సులో ఉన్నది. చక్కగా పాడుకోవచ్చు. ఇక కవి ఇందులో చెప్పిన కథ ఉడుత చేసిన సాయం. ఇందులో భాష భావం తేలికగా అర్థమయ్యేటట్లు తేలికైన పదాలు ఉపయోగించాడు కవి. ఉడుత చేసిన పని చదువుతుంటే ఎదురుగా జరుగుతున్నట్లే అనిపిస్తుంది. అంత స్పష్టమైన వర్ణనలు. నాకీ పాఠం ఎంతగానో నచ్చింది.

2. కింది ప్రశ్నకు పది వాక్యాల్లో జవాబు రాయండి.

(అ) ఉడుత సాయం పాఠ్యభాగ సారాంశాన్ని సొంత మాటల్లో రాయండి.
జవాబు.
సముద్రంపై వానరులు వారధి నిర్మిస్తున్న సమయంలో వానరభల్లూకాలు నలుని చేతికి రాళ్ళూ, రప్పలూ, కొండలూ తెచ్చి ఇస్తుండగా నలుడు వాటిని తీసుకొని సేతువు నిర్మాణం చేస్తున్నాడు. ఆ సమయంలో ఒక ఉడుత “తొందరగా సేతువు నిర్మాణం జరగాలి. అందుకోసం ఈ వీరులకు చేయూతనిస్తాను.” అంటూ శ్రీరాముని పాదపద్మాలను మనసులో నిల్పుకొన్నది. అతని ఎదురుగా, నిర్మలభక్తితో సముద్రంలో మునిగి వచ్చి యిసుకలో పొర్లి వెంటనే కట్టపైకి వచ్చి, తన ఒంటికి అంటిన యిసుకను రాలుస్తున్నది. మళ్ళీ సముద్రంలో మునిగి యిసుక నంటించుకొని వారధిపై విదిలిస్తూ ఉన్నది. భక్తితో ఉడుత చేస్తున్న చిన్న సాయాన్ని శ్రీరాముడు చూసి, తమ్ముడు లక్ష్మణుని పిలిచి “నా పై భక్తితో ఉడుత సముద్రజలాల్లో తడిసి యిసుకనంటించుకొని రాళ్ళమధ్య విదిలిస్తున్నది.

బలవంతులైన వానరులు కొండలను, వృక్షాలను తెచ్చి వేస్తుంటే తానెంత ? తన శక్తి యెంత ? అని అనుకోకుండా ప్రేమతో సహాయం చేస్తున్నది. చూశావా?” అని అన్నాడు. అది విన్న లక్ష్మణుడు “నీ పాదాలను మనసులో నిలిపి, భక్తితో, గడ్డిపోచంత (కొంచెం) పనిచేసినా అది కొండతో సమానం. భక్తే ప్రధానం కదా!” అన్నాడు. శ్రీరాముడు సంతోషించి సుగ్రీవునితో ఉడుతను తన దగ్గరికి తీసుకొని రమ్మన్నాడు. సుగ్రీవుడు ఉడుతను తెచ్చి రామునికి ఇచ్చాడు. శ్రీరాముడు ఉడుతను పలువిధాల పొగడి తన కుడిచేతితో దాని వీపుపై దువ్వాడు. ఉడుత వీపుపై మూడు రేఖలు చూడడానికి అందంగా, ఆనందకరంగా ఏర్పడ్డాయి.

IV. సృజనాత్మకత/ప్రశంస

ప్రశ్న 1.
ఈ పాఠాన్ని గేయ రూపంలో రాయండి.
జవాబు.
ఉడుత సాయం (గేయం)

చిన్ని ఉడుత చూడండి ఎంత ముద్దుగా ఉందో
వీపుమీద నల్లనైన – మూడు చారలున్నాయి
ఎక్కడివీ ఈ చారలు – కనులకింపు గొలుపుతూ
చూపు తిప్పుకోనీవు – ముచ్చటైన చారలు
రాముడిచ్చినాడమ్మా – ఉడుతకు ఈ అందాలు
మునివేళ్ళతో వీపునిమిరి తన ప్రేమను అద్దినాడు
ఎందుకంత ప్రేమంటే – దాని కథను వినండి
“రాముడు లంకను జేరగ – కోతులు వంతెన గట్టెను
పెద్ద పెద్ద బండరాళ్ళు – మోయుచున్న కోతులగని
శ్రీరాముని కార్యంలో – నేను ఏమి చెయ్యగలను ?
అని ఆలోచించి ఉడుత – శ్రీరాముని పాదాలను
భక్తితోడ మదిని దలచి సముద్రంపు నీటమునిగి
తన ఒంటిని తడుపుకొని – గట్టుమీద ఇసుకలోన
అటూ ఇటూ పొరలాడి – అంటిన ఆ ఇసుక తెచ్చి
మరల నీట మునిగింది వంతెనపై దులిపింది
అలుపులేక సొలుపులేక – మరల మరల తిరిగింది
అది చేసిన సాయానికి అది చూపిన వినయానికి
ముచ్చటపడి శ్రీరాముడు – మునివేళ్ళతో నిమిరెదాని
వీపున నల్లని చారలు – శాశ్వతముగ నిలచిపోయె

2. కింది బొమ్మను చూసి సంభాషణలు రాయండి.

జవాబు.
చీమ : ఉడుతమ్మా! రా. ఏంటిలా వచ్చావు ?

ఉడుత : ఊరికెనే నిన్నుచూసి పోదామని వచ్చాను చీమమ్మా!

చీమ : చాలా సంతోషం. ఇదిగో ఈ వేరుసెనగ పప్పులు తిను.

ఉడుత : ధన్యవాదాలు. నీ దగ్గర ఎప్పుడూ సిద్ధంగా ఉంటుందా ఆహారం.

చీమ : అవును. కష్టపడి తెచ్చుకున్నదాంట్లో కొంత తిని కొంత దాచుకుంటాం.

ఉడుత : అలాగా! దాచుకోటానికి, ఉండటానికి మీరు కట్టుకున్న ఇళ్ళు ఎంత బాగున్నాయో!

చీమ : మేమంతా కలిసి ఇలా కట్టుకుంటాం. కలిసి మెలిసి ఉంటాం.

ఉడుత : మిమ్మల్ని చూసి చాలా నేర్చుకోవాలి చీమమ్మా !

చీమ : నీవు మాత్రం తక్కువేంటి ? నీ భక్తితో రామయ్య తండ్రిని మెప్పించావు. ఆయన వేళ్ళ గుర్తులు ఇప్పటికీ మోస్తున్నావు. వాటివల్ల నీకెంత అందమొచ్చిందో.

ఉడుత : ఆట్టే పొగడకు. నాకు సిగ్గుగా ఉంటుంది. మరి నేను వెళ్ళొస్తాను.

V. పదజాల వినియోగం

1. కింది వాక్యాలు చదవండి. ప్రతి వాక్యంలోను ఒక పదానికి అర్థం వచ్చే మరో రెండు పదాలు ఉన్నాయి. ఆ పదాల కింద గీత గీయండి.

(అ) హిమాలయ పర్వతాల్లోని ఎవరెస్టు శిఖరాన్ని పూర్ణిమ, ఆనంద్లు ఎక్కి, ఆ అద్రిపై భారత జాతీయపతాకం ఎగురవేసి, కొండంత కీర్తిని పొందారు.
(ఆ) రామాపురానికి, రంగాపురానికి మధ్యన వంతెన కట్టడంవల్ల రెండు గ్రామాల ప్రజలు ఆ వారధి మీదుగా రాకపోకలు సాగిస్తున్నారు. ఆ సేతువు పుణ్యంకొద్ది ఆ గ్రామాల మధ్య దూరం చాలా తగ్గింది.
(ఇ) ప్రజాధనం పచ్చికలా మేసినవాణ్ణి గడ్డిపోచలా భావించి, వాడికి తృణమే తిండిగా పెట్టాలి.
(ఈ) సముద్రంలో ముత్యాలు దొరుకుతాయి. అదే వార్ధిలో జలచరాలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. ఆ వనధి నీటి నుండే ఉప్పు లభిస్తుంది.

2. ఈ కింది వాక్యాలలోని ప్రకృతి – వికృతులను గుర్తించి రాయండి.

ఉదా ॥ హనుమంతుడు రాముణ్ణి భక్తితో కొలిచాడు. ఆ బత్తి ఎన్నటికీ తరగదు. భక్తి – బత్తి

(అ) మనుషులు దవ్వుగా ఉన్నా మమతలు దూరం కాకూడదు.
జవాబు.
దూరం (ప్రకృతి) దవ్వు (వికృతి)

(ఆ) స్వచ్ఛభారత్ కార్యక్రమానికి నావంతు సహాయం చేస్తున్నాను. మీరూ నాలాగే సాయం చెయ్యండి.
జవాబు.
సహాయం (ప్రకృతి) సాయం (వికృతి)

(ఇ) వానరాల శక్తితో పోలిస్తే ఉడుత శక్తి కొంచెమే అయినా ఆ కొంచెం సత్తువతోనే అది వారధి కట్టడంలో సాయం చేసింది.
జవాబు.
శక్తి (ప్రకృతి) – సత్తువ (వికృతి)

VI. భాషను గురించి తెలుసుకుందాం

1. ఖాళీలను సరైన భాషాభాగాలతో పూరించి అవి ఏ భాషాభాగాలో రాయండి.

(అ) రవి పుస్తకం తెరిచి పాఠం చదివాడు. (క్రియ)

(ఆ) రాముడు సీత తో కలిసి అరణ్యానికి పోయాడు. (నామవాచకం)

(ఇ) కిరణ్ పరుగు పందెంలో పాల్గొన్నాడు. అతడు చాలా వేగంగా పరుగెత్తి మొదటి స్థానంలో నిలిచాడు. (సర్వనామం)

(ఈ) అయ్యో! అంతపని జరిగిందా ? (అవ్యయం)

(ఉ) పండుగరోజు విమల కొత్త బట్టలు కట్టుకున్నది. (విశేషణం)

2. కింది వాక్యాల్లో విభక్తి ప్రత్యయాలను గుర్తించి వాటికింద గీతలు గీయండి. అవి ఏ విభక్తులో బ్రాకెట్లలో రాయండి.

(అ) మౌనిక మల్లెపూలను ధరించినది. (ద్వితీయా విభక్తి)
(ఆ) రాజేందర్ అడవికి వెళ్ళి ఉసిరికాయలు తెచ్చాడు. (షష్ఠీ విభక్తి)
(ఇ) చిన్నపిల్లలు పెద్దలతో గౌరవంగా మెలగాలి. (తృతీయా విభక్తి)
(ఈ) కీర్తన ఇంజనీరింగ్ చదవడంకోసం బాసర వెళ్ళింది. (చతుర్థీ విభక్తి)
(ఉ) సహాయం చేయడంవల్ల రహీం కష్టాల్లోంచి గట్టెక్కాడు. (పంచమీ విభక్తి)

3. కింది పేరాలో ఉన్న విభక్తి ప్రత్యయాలను, భాషాభాగాలను గుర్తించి పట్టికలో రాయండి.

పూర్వం ఉజ్జయినీ నగరమందు విక్రమార్కుడనే రాజు ఉండేవాడు. అతడు ప్రజలను కన్నబిడ్డలవలె పరిపాలించేవాడు. ఒకసారి ఆయన దేశసంచారం కొరకు బయలుదేరి అనేక ప్రాంతాలు తిరుగుతూ, కాశీపట్టణం చేరుకున్నాడు. అక్కడ పవిత్రమైన గంగానదిలో స్నానంచేసి, అక్కడి గుడిలో దేవతలను పూజించి, గుడినుంచి బయటకు వస్తుండగా చెవులకు ఇంపైన సంగీతం వినబడింది. ఆ మధురమైన సంగీతం వినవచ్చేవైపు నడిచాడు. అక్కడ ఒక తోటలో ఒక స్త్రీ, స్నేహితురాళ్ళతో కలిసి వీణను వాయిస్తూ పాట పాడుతున్నది. ఆ పాటను వింటూ రాజు చాలా ఆనందపడి ఆ స్త్రీకి రత్నాలహారాన్ని బహుమానంగా ఇచ్చారు.

ప్రాజెక్టు పని:

రామాయణంలో పాత్రల పేర్లు తెలుసుకొని రాయండి. నివేదిక రాసి ప్రదర్శించండి.

1. ప్రాజెక్టు శీర్షిక : రామాయణంలోని పాత్రల పేర్లు తెలుసుకొని నివేదిక రాయడం.

2. సమాచార సేకరణ : (అ) సమాచారం సేకరించిన తేది : XXXX
(ఆ) సమాచార వనరు : గ్రంథాలయం
(ఇ) చదివిన పుస్తకం : వాల్మీకి రామాయణం

3. సేకరించిన విధానం: నేను మా పాఠశాల గ్రంథాలయంలో రామాయణం పుస్తకాన్ని చదివి సమాచారాన్ని సేకరించాను.

4. నివేదిక :

శ్రీరాముడు : దశరథమహారాజు, కౌసల్యల కుమారుడు. మంచిగుణములు కలవాడు, ఆపదల్లో తొణకని వాడు, ధర్మమూర్తి. ఆడినమాట తప్పనివాడు. పెద్దల యందు గౌరవం, దేవతలు, మునులయందు భక్తి కలవాడు. తనమంచి గుణాల చేత మహానీయుడుగా ఖ్యాతి పొందినవాడు.

సీత : జనక మహారాజు కుమార్తె, శ్రీరాముని అర్థాంగి. భర్తతో పాటు అరణ్యవాసం చేసింది. రావణుడు అవహరించినపుడు అశోకవనంలో భర్తనే తలచుకుంటూ గడిపింది. రాముడు రావణున్ని సంహరించి తనను తీసుకువెళ్ళాలని కోరుకుంది. అగ్ని ప్రవేశం చేసి తన పై నిందను తొలగించుకున్న ఆదర్శనారి సీత.

హనుమంతుడు : సుగ్రీవుని మంత్రి. శ్రీరామునికి, సుగ్రీవునితో మైత్రి కుదిర్చినవాడు. సీతను వెతకడానికి వెళ్ళి, సీత జాడను తెలిసికొన్నవాడు. “చూసి రమ్మంటే కాల్చివచ్చినవాడు” హనుమంతుడు. శ్రీరామునికి పరమభక్తుడు.

లక్ష్మణుడు : దశరథమహారాజు, సుమిత్రల కుమారుడు. రాముణ్ణి అన్నివేళలా అనుసరించేవాడు. అన్నదమ్ముల బంధానికి ప్రతీక రామలక్ష్మణులు. అన్నతో పాటు అడవులకు వెళ్ళాడు.

5. ముగింపు : రామాయణంలోని పాత్రల ద్వారా రాముని గొప్పదనం, సీత ఆదర్శనారి అని తెలుసుకున్నాను. రామలక్ష్మణులు అన్నదమ్ముల బంధానికి ప్రతీకలు. హనుమంతుడు స్వామి భక్తి పరాయణుడు అని తెలుసుకొన్నాను.

TS 6th Class Telugu 8th Lesson Important Questions ఉడుత సాయం

ప్రశ్న 1.
వానరులు సేతువును నిర్మించిన విధం తెల్పండి.
జవాబు.
కోతులూ, ఎలుగుబంట్లూ పెద్ద పెద్ద చెట్లనూ, బండరాళ్ళనూ మోసుకొచ్చి నలుని చేతికిస్తున్నారు. నలుడు వాటిని సముద్రం మీదికి విసురుతున్నాడు. అలా రాళ్ళను వరుసగా పేర్చుతూ వంతెన నిర్మిస్తున్నారు. ఆ మహావీరులకు తన చేతనైనంత సాయం చేయాలని ఉడుత ఆశపడింది. సముద్రం నీళ్ళలో ఒళ్ళు తడుపుకొని ఇసుకలో పొర్లాడి ఆ ఇసుకను వంతెన మీద రాల్చి ఉడుత సేతు నిర్మాణంలో సాయపడింది.

ప్రశ్న 2.
శ్రీరాముడు లక్ష్మణునితో ఏమన్నాడు?
జవాబు.
శ్రీరాముడు ఉడుత చేస్తున్న పనిని శ్రద్ధగా చూశాడు. ఆయనకు ఎంతో ముచ్చట వేసింది. తమ్ముడు లక్ష్మణుని వంక చూసి ఇలా అన్నాడు. “ఆ ఎదురుగా ఒక ఉడుత పొర్లాడుతున్నది చూడు. అది నా మీద గల గొప్ప భక్తితో తన శరీరాన్ని నీటితో తడుపుకొని గట్టుమీదికి వెళ్ళి ఇసుకలో పొర్లాడి వచ్చి కొండరాళ్ళ మధ్య ఇసుక రాలుస్తున్నది. అంత గొప్ప కపి వీరులు తరువులు, గిరులూ మోస్తుంటే తానెంత అని చిన్నబుచ్చుకోకుండా ప్రేమతో సాయం చేస్తున్నది చూశావా ?” అన్నాడు.

ప్రశ్న 3.
ఉడుత సాయం పాఠం నీకెందుకు నచ్చిందో వివరిస్తూ మీ మిత్రునికి లేఖ రాయండి.
జవాబు.

ఖమ్మం,
తేది : XXXX.

ప్రియమైన దిలీపుకు,

నీ స్నేహితుడు కృష్ణ రాస్తున్న లేఖాంశాలు. నేను బాగానే చదువుతున్నాను. నీవెలా ఉన్నావు ? ఆరవ తరగతి పుస్తకంలో ఉడుత సాయం అనే పాఠం చదివాను. నాకెంతో నచ్చింది. ఆ పాఠం విశేషాలు నీకు వివరించాలని ఈ లేఖ రాస్తున్నాను.
ఈ పాఠం గోన బుద్ధారెడ్డి రాసిన రంగనాథ రామాయణంలోనిది. రాముడు రావణునిపై యుద్ధానికి బయలుదేరాడు. లంక చేరాలంటే సముద్రం దాటాలిగదా! వానరులంతా కలిసి వారధి కట్టసాగారు. కోతి అనగానే మనమెంతో చులకనగా చూస్తాం. కోతులే లేకపోతే రామాయణమే లేదు కదా! అనిపించింది.

అది చూసిన ఒక ఉడుత తానుకూడా రామకార్యంలో పాలు పంచుకోవాలనుకున్నది. తన శరీరం నీటిలో తడిపి ఇసుకలో పొర్లి వంతెనమీద దులుపుతూ శ్రమ పడింది. అప్పుడు నాకనిపించింది. ఉడుతకున్నపాటి జ్ఞానం కూడా మనుషులకు లేదు కదా! అని.
ఏ పనైనా ఒకరికొకరు తోడై మూకుమ్మడిగా చేస్తే ఎంతో సులభంగా పూర్తవుతుంది కదా అనుకున్నాను. నోరులేని జంతువులకే ఇంత సంఘీభావం ఉంటే మనుష్యులమైన మనకు ఎంత ఐకమత్యముండాలి అనిపించింది. ఏమైనా ఈ పాఠం మంచి సందేశాన్నిస్తోంది. మరి ఉంటాను. సెలవు. నీ జాబు కోసం ఎదురుచూస్తూ ఉంటాను.

ఇట్లు,
నీ స్నేహితుడు,
కృష్ణ.

చిరునామా :
కె. దిలీప్,
కేరాఫ్ శ్రీ సూర్యనారాయణ,
ఇంటి నెం.22-10-56, కోవెల వీధి,
భద్రాచలం.

అర్థాలు:

• అంఘ్రి = కాలు
• అనఘుడు = పాపము లేనివాడు
• ఉదధి = సముద్రం
• చూడ్కులు = చూపులు
• తడయక = ఆలస్యం చేయకుండా
• తృణము = గడ్డి
• త్రిరేఖలు = మూడు గీతలు
• నిర్మలం = మురికిలేని
• పొడగాంచి = రూపు చూసి
• బలీయులు = బలం కలవారు
• మేను = శరీరం, ఒళ్ళు
• వార్ధి = సముద్రం
• శక్తి = బలం
• శిల = రాయి
• సేతువు = వంతెన

ప్రకృతి – వికృతి

• దూరం – దవ్వు
• నిజము – నిక్కము
• భక్తి – బత్తి
• శక్తి – సత్తువ
• సముద్రం – సముద్రం
• సహాయం – సాయం
• స్నానం – తానం
• స్వామి – సామి
• కులము – కొలము

పర్యాయపదాలు

• ఉదధి = సముద్రం, వనధి, సాగరం, రత్నాకరం
• వనధి = వార్ధి, సముద్రం, అంబుధి
• కపి = కోతి, మర్కటం, వానరం
• జలం = నీరు, ఉదకం, సలిలం
• తృణం = గడ్డి, పచ్చిక, గరిక
• వంశం = సంతతి, గోత్రం, కులం
• గిరి = కొండ, అద్రి, పర్వతం
• ముదము = సంతోషము, ఆనందము
• తెరుగు = విధము, రీతి, పద్ధతి
• మేను = శరీరం, దేహం
• తరువు = చెట్టు, వృక్షము
• యుగ్మము = జంట, జోడు
• అడుగు = పాదము, చరణము

పదజాలం :

I. 1. పిచ్చివాని చూడ్కులు వింతగా ఉన్నాయి. గీతగీసిన పదానికి అర్థం
(A) కోరలు
(B) పనులు
(C) చూపులు
(D) బట్టలు
జవాబు.
(C) చూపులు

2. సింహము తృణము మేయదు. ‘తృణము’ అంటే
(A) తవుడు
(B) గడ్డి
(C) చేను
(D) బట్టలు
జవాబు.
(B) గడ్డి

3. బలియులతో తలపడేటప్పుడు జాగ్రత్త వహించాలి. గీతగీసిన పదానికి అర్థం
(A) శత్రువులు
(B) గొప్పవాళ్ళు
(C) రాక్షసులు
(D) బలవంతులు
జవాబు.
(D) బలవంతులు

4. పిసినారి మెతుకు విదల్చడు. ‘విదల్చడు’ పదానికి అర్థం
(A) దులపడు
(B) కాల్చడు
(C) వెతకడు
(D) తినడు
జవాబు.
(A) దులపడు

5. వనధి నీటితో ఉప్పు తయారుచేస్తారు. ‘వనధి’ అంటే
(A) వనం
(B) చెరువు
(C) సముద్రం
(D) ఉప్పు
జవాబు.
(C) సముద్రం

II. 6. చెట్టుమీది కపిని రాము వెక్కిరించాడు. ఆ మర్కటానికి కోపం వచ్చింది. ఈ వాక్యాల్లో ‘వానరం’ అనే అర్థం వచ్చే పదాలు
(A) కపి, మర్కటం
(B) చెట్టు, మర్కటం
(C) వెక్కిరించడం, కపి
(D) కోపం, కపి
జవాబు.
(A) కపి, మర్కటం

7. తరువులు ప్రాణ వాయువునిస్తాయి. వృక్షాలను రక్షించాలి. – ఈ వాక్యాల్లో తరువు, వృక్షం అనే పదాలకు అర్థం
(A) గురువు
(B) రక్ష
(C) చెట్టు
(D) ప్రాణం
జవాబు.
(C) చెట్టు

8. తమ్ములు, కమలములు – అనే పదాలకు సమానార్థక నదం
(A) సోదరులు
(B) పద్మాలు
(C) కన్నులు
(D) పూలు
జవాబు.
(B) పద్మాలు

III. 9. ఎంతో దవ్వు నుండి ప్రయాణించి ఇంత దూరం వచ్చారు. ఇందులోని ప్రకృతి – వికృతులు
(A) ఎంతో – ఇంత
(B) దూరం – దవ్వు
(C) ప్రయాణం – చేయడం
(D) వచ్చి – రావడం
జవాబు.
(B) దూరం – దవ్వు

10. ‘శక్తి’ అనే పదానికి వికృతి పదం
(A) సక్తి
(B) సగితి
(C) సత్తువ
(D) సత్యం
జవాబు.
(C) సత్తువ

11. ‘సామి’ అనే వికృతికి ప్రకృతి
(A) సామ్యం
(B) శ్యామి
(C) ఆసామి
(D) స్వామి
జవాబు.
(D) స్వామి

12. ‘సముద్రం’ అనే ప్రకృతికి వికృతి పదం
(A) సాగరం
(B) సంద్రం
(C) సంగరం
(D) సారం
జవాబు.
(B) సంద్రం

వ్యాకరణం

IV. 13. ఒక హల్లుకు అదే హల్లు ఒత్తుగా చేరితే దాన్ని……………… అంటారు.
(A) సంయుక్తాక్షరం
(B) ద్విత్వాక్షరం
(C) సంక్లిష్టాక్షరం
(D) సరళాక్షరం
జవాబు.
(B) ద్విత్వాక్షరం

14. సంయుక్తాక్షరంలో
(A) రెండు వేర్వేరు హల్లులుంటాయి
(B) ఒక అచ్చు, ఒక హల్లుంటుంది
(C) ఒకే హల్లు రెండుసార్లు పలుకుతుంది
(D) మూడు హల్లులుంటాయి
జవాబు.
(A) రెండు వేర్వేరు హల్లులుంటాయి

15. నామవాచకానికి బదులుగా వాడే పదం
(A) క్రియ
(B) నామవాచకం
(C) సర్వనామం
(D) విశేషణం
జవాబు.
(C) సర్వనామం

16. లింగ, వచన, విభక్తులు లేని భాషాభాగం
(A) క్రియ
(B) విశేషణం
(C) సర్వనామం
(D) అవ్యయం
జవాబు.
(D) అవ్యయం

17. నామవాచకం లేదా సర్వనామం యొక్క గుణాన్ని తెలిపేది
(A) అవ్యయం
(B) క్రియ
(C) విశేషణం
(D) లింగం
జవాబు.
(C) విశేషణం

18. అంఫ్రి -గీతగీచిన అక్షరంలోని ధ్వనులు
(A) అం + ఘ్ + ఇ + ర్
(B) ఘ్ + ర్ + ఇ
(C) ఘి + ర్ + ఇ
(D) ఘ + ర + ఇ
జవాబు.
(B) ఘ్ + ర్ + ఇ

19. ‘ట్ + ట్ + ఎ’ కలిస్తే ఏర్పడే అక్షరం
(A) ట్ట్
(B) ట్టి
(C) ట్టె
(D) ఎట్టి
జవాబు.
(C) ట్టె

20. ‘చేర్చి’ అనే పదంలో ‘ర్చి’ అనే అక్షరంలోని హల్లులు
(A) ర్, చ్
(B) చ్, ర్
(C) చ్, రి
(D) చి, రి
జవాబు.
(A) ర్, చ్

21. ఉన్నత – ఈ పదంలో గీతగీచిన అక్షరంలోని హల్లులు
(A) న, న
(B) న్, అ
(C) న్ + న్ + అ
(D) న్, న్
జవాబు.
(D) న్, న్

22. గ్+మ్ + అతో ఏర్పడే సంయుక్తాక్షరం
(A) గమ్
(B) గమ
(C) గ్మ
(D) గుం
జవాబు.
(C) గ్మ

23. క బ చ ట త మ య వ స ర ప భ – ఈ అక్షరాల్లోని పరుషాలు
(A) బ, మ, య, భ
(B) త, చ, ప, భ
(C) క, చ, ట, త, ప
(D) బ, భ, మ
జవాబు.
(C) క, చ, ట, త, ప

24. జగడములాడుట వలదని బతిమలాడింది.
(A) జగడము
(B) జ గ డ డు ద బ ది డి
(C) ల, వ
(D) బతిమిలాడు
జవాబు.
(B) జ గ డ డు ద బ ది డి

V. ఈ క్రింది బాలగేయాన్ని చదివి తప్పొప్పులు గుర్తించుము.

బడాయి పిల్లి లడాయి కెళ్ళి
మిడతను చంపి ఉసూరన్నది
ఎలుకను చంపి ఏనుగన్నది
సింహం తానని పొంగిన పిల్లి
కుక్కను చూసి ఒకటే పరుగు

ప్రశ్నలు:

25. బడాయి పులి లడాయి కెళ్ళింది ( తప్పు)
26. మిడతను చంపి ఉసూరన్నది ( ఒప్పు )
27. ఏనుగును చంపి ఎలుక అనుకున్నది ( తప్పు)
28. పిల్లి సింహంతానని పొంగిపోయింది ( ఒప్పు )
29. పిల్లి కుక్కను చూసి పరుగుతీసింది. ( తప్పు)

VI. ఈ క్రింది పద్యాన్ని చదవండి, ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

లావు గలవాని కంటెను
భావింపగ నీతి పరుడు బలవంతుండౌ
గ్రావంబంత గజంబును
మావటి వాడెక్కినట్లు మహిలో సుమతీ!

ప్రశ్నలు:

30. పై పద్యంలో గజమును దేనితో పోల్చారు ?
జవాబు.
లావు గలవానితో

31. పై పద్యం ప్రకారం ఎవరు బలవంతుడు ?
జవాబు.
నీతి పరుడు

32. గజమును నియంత్రించువాడిని ఏమంటారు ?
జవాబు.
మావటి వాడు

33. పై పద్యంలో మకుటమేది ?
జవాబు.
సుమతీ

34. ఈ పద్యం రాసిన కవి ఎవరు ?
జవాబు.
బద్దెన

VII. ఈ క్రింది గద్యాని చదివి అర్థవంతమైన ఐదు ప్రశ్నలు తయారు చేయండి.

‘తెలుగు సాహిత్యంలోని పంచకావ్యాల్లో మనుచరిత్రను మొట్టమొదట లెక్క పెడతారు. ఆంధప్రబంధ కవులలో ప్రథమ పూజ అల్లసాని పెద్దన గారికే చేస్తారు. ఆది కవులు, కవిబ్రహ్మలు, ప్రబంధ పరమేశ్వరులు, కవిసార్వభౌములు మొదలైన ఆజానుబాహులు ఎందరున్నా, మన సాహితీ రంగంలో ఒక జానెడు ఎత్తుగా కనిపించే జాణ ఆంధ్రకవితా పితామహ బిరుదాంకితులు అల్లసాని పెద్దనగారే. దీనికి కారణం శ్రీకృష్ణదేవరాయల వారు అందరికన్నా పెద్దన గారికి పెద్ద పీట వేయడమే కాదు. ఆయన సహజంగా ఉన్నతుడు. దానికి కారణం ఆయనలో పూర్వకవుల శుభలక్షణాలన్నీ కేంద్రీకృతం అయ్యాయి.

ప్రశ్నలు:

1. తెలుగు పంచకావ్యాల్లో మొదటి కావ్యం ఏది ?
2. ఆంధ్ర ప్రబంధ కవులలో ప్రధముడు ఎవరు ?
3. అల్లసాని పెద్దనకు గల బిరుదు ఏమి ?
4. పెద్దన సహజంగా ఉన్నతుడు కావడానికి కారణం ఏమిటి ?
5. పెద్దన గారిని ఆదరించిన రాజు ఎవరు ?

గేయం – అర్ధాలు

నలు చేతిఁ కొసగఁ నా నలుఁ డవి పుచ్చి
తలకొని కట్ట నా తరి యొక్క యుడుత
గొబ్బున సేతువు గొనసాగవలయు
నిబ్బలియులకుఁ దోడేసి గావింతు
ననుచు శ్రీరాముని యడుగుఁ దామరలు
మనమునఁ జేర్చి యమ్మనుజేశు నెదుర
నచ్చపు భక్తితో నట వారి మునిఁగి
వచ్చి తా నిసుకలో వడిఁ బొరలాడి

తడయక చనుదెంచి తన మేని యిసుక
వడిగట్టపై రాల్చి వనధిలో మునిఁగి
తేలి గట్టున కేగి తిరుగంగఁ బొరలి
వాలిన భక్తితో వచ్చి విదుల్చె

నివ్విధంబున నుండ నినకులాధిపుఁడు
దవ్వులఁ బొడగాంచి తమ్మునిఁ జూచి
పొందుగా లక్ష్మణ పొర్లదే చూడు
ముందు నొక తరుమూషకం బెలమి

అర్థాలు :

నలు చేతికి + ఒసగ = నలుని చేతికివ్వగా
నలుడు + అవి పుచ్చి = నలుడు వాటిని వేసి
తలకొని = ప్రయత్నించి
కట్టన్ = వారధి కట్టగా
ఆతరి = ఆ సమయంలో
ఒక్క + ఉడుత = ఒక ఉడుత
గొబ్బున = తొందరగా
సేతువు = వంతెన
కొనసాగవలయు = పూర్తి కావాలి
ఈ + బలియులకు = ఈ బలవంతులైన వానరులకు
తోడ + ఏసి = తోడుగా కొంచెము వేసి
కావింతు = పనిచేస్తాను.
అనుచు = అంటూ
శ్రీరాముని = శ్రీరామచంద్రునియొక్క
అడుగు + తామరలు = పాద పద్మములను
మనమునన్ + చేర్చి = మదిలో నిలిపి
ఆ + మనుజ + ఈశు + ఎదుర = ఆ రాజు ఎదురుగా
అచ్చపు భక్తితో = నిజమైన భక్తితో
అట = అక్కడున్న
వారి మునిగివచ్చి = సముద్రంలో మునిగి బైటకొచ్చి
తాను + ఇసుకలోపడి = తాను ఆ ఇసుకలో పడుకొని
పొరలాడి = బాగా పొర్లి
తడయక = ఆలస్యం చేయకుండా
చనుదెంచి = వచ్చి
తనమేని ఇసుక = తన శరీరంపై నున్న ఇసుకను
వడిన్ = వేగంగా
కట్టపైరాల్చి = ఆనకట్టపై దులిపి
వనధిలో మునిగి = సముద్రంలో మునిగి
తేలి = పైకి లేచి
గట్టునకు + ఏగి = గట్టుమీదకొచ్చి
తిరుగంగన్ + పొరలి = మళ్ళీ పొర్లాడి
వాలిన భక్తితో = అతిశయించిన భక్తితో
వచ్చి విదుల్చె = కట్టపై కొచ్చి విదిలించింది
ఈ + విధంబునన్ + ఉండ = ఇలా జరుగుతుండగా
ఇనకులాధిపుడు = సూర్యవంశంలో గొప్పవాడైన శ్రీరాముడు
దవ్వులన్ = దూరము నుంచి
పొడగాంచి = చూసి
తమ్ముని + చూచి = తమ్ముని వంకచూసి
పొందుగా = ప్రేమగా
లక్ష్మణ = ఓ లక్ష్మణా!
చూడు = అటుచూడు
ముందర = మన ముందు
ఒక తరుమూషికంబు = ఒక చెట్టుపై నుండే ఎలుక (ఉడుత)
ఎలమి = సంతోషంగా

II. నామీఁద భక్తి యున్నతగతి బూనిఁ
తా మేను జలముల దడపి గట్టునకు
జని వేగ నిసుకపైఁ జిల్లాడి తిరుగఁ
జనుదెంచి కొండల సందున రాల్చి
కరమొప్పుచున్నది కపికులాధీశు
లురుశక్తి దరు గౌరు లొగి దెచ్చుచోట
దా నెంత యని మదిదలపక ప్రేమ
బూని సహాయమై పొదలుచున్నదియు
కనుగొంటివే యన గమలాప్త వంశ!
కనుగొంటి భవ దంఘికమల యుగ్మమును
నెవ్వడు మదినిల్పి యెసగుఁ దృణంబు
నవ్వేల్పు గిరిబోలు ననిన గాకున్నె
కావున భక్తియ కారణం బనఘ
ననవుడు ముదమంది నలినాప్తసుతుని
గనుగొని మఱి దాని గనుగొను వేడ్క,
బెనగొనుచున్నది ప్రేమ నిచ్చటికి
దెమ్మన్న వేగంబె దెచ్చి సుగ్రీవు
డమ్మహాత్ముని చేతి కందియిచ్చుటయు
బలుదెఱంగుల జాల బ్రస్తుతిజేసి
కలిత దక్షిణకరాగ్రమున దువ్వుటయు
నల యుడుతకు వెన్క నమరెఁ ద్రిరేఖ
చులుకనై చూడ్కుల సుఖకరంబుగను

అర్థాలు :

ఉన్నతిగన్ = గొప్ప మార్గమైన
నామీద భక్తి = నాయందు భక్తిని
పూని = వహించి
తాన్ = ఆ ఉడుత
మేను = తన శరీరాన్ని
జలములన్ + తడిపి = నీటితో తడుపుకొని
గట్టునకున్ + చని = గట్టుమీదికెళ్ళి
వేగన్ = తొందరగా
ఇసుకపైనా చల్లాడి = ఇసుకమీద పొర్లాడి
తిరుగన్ = మరల
చనుదెంచి = వచ్చి
కొండలసందున = బండరాళ్ళ మధ్యలో
రాల్చి = రాలుస్తూ
కరము = మిక్కిలి
ఒప్పుచున్నది = చక్కగా ఉన్నది
కపికుల+అధీశులు = వానర శ్రేష్ఠులు
ఉరు శక్తిన్ = గొప్ప ప్రయత్నముతో
తరుగిరులు = చెట్లు, కొండలు
ఒగిన్ = వరుసగా
తెచ్చుచోట = తెచ్చేచోట
తాను + ఎంత + అని = తనెంతలే అల్పప్రాణిని అని
మదిన్ + తలపక = మనసులో అనుకోకుండా
ప్రేమబూని = ఎంతో ప్రేమతో
సహాయము + ఐ = సహాయం చేస్తూ
పొదలుచున్నది = తిరుగుతున్నది
కనుగొంటివి + ఏ = చూశావా ?
అనన్ = అని రాముడనగా
కమల + ఆప్తవంశ = సూర్యవంశంలో పుట్టినవాడా!
కనుగొంటి = చూశాను
భవత్ = నీయొక్క
అంఘ్రికమల = పాదపద్మములు
యుగ్మమున్ = జంటను
ఎవ్వడు = ఎవరైతే
మదినిల్పి = మనసులో ఉంచుకొని
ఎసగన్ = ఉంటాడో
తృణంబున్ = గడ్డి పరక కూడా
ఆవేల్పుగిరిన్ = ఆ మేరు పర్వతమును
కావున = అందుచేత
భక్తి + అ = భక్తియే
కారణంబు = అన్నిటికి మూలం
కాకున్నె = కదా!
అనినన్ = అని లక్ష్మణుడనగా
ముదము + అంది = సంతోషించి
నలిన + ఆప్తసుతుని = సూర్యపుత్రుడగు సుగ్రీవుని
కనుగొని = చూసి
మరి దానిస్ = ఆ ఉడుతను
కనుగొను = చూడవలెనను
వేడ్కొ = కోరిక
పెనగొనుచున్నది = అధికమౌతున్నది
ప్రేమన్ = ప్రేమతో
ఇచ్చటికి తెమ్ము + అన్న = ఇక్కడికి తీసుకురా అనగా
సుగ్రీవుడు = వానర రాజైన సుగ్రీవుడు
తెచ్చి = ఉడుతను తెచ్చి
ఆ మహాత్ముని = ఆ శ్రీరాముని
చేతికి + అంది + ఇచ్చుటయు = చేతిలో పెట్టగా
పలుతెరగుల = అనేక విధములుగా
చాలాప్రస్తుతి చేసి = మిక్కిలిగా మెచ్చుకొని
కలిత దక్షిణకర అగ్రమున = మేలైన కుడిచేతి వేళ్ళతో
దువ్వుటయు = నిమురగానే
అల ఉడతకు = ఆ ఉడుతకు
వెన్కన్ = వీపుమీద
త్రిరేఖ = మూడు గీతలు
చూడ్కుల సుఖకరముగా = చూడడానికి అందంగా
చులకనై = తేలికగా
అమరెన్ = ఏర్పడినాయి

తాత్పర్యం:

సముద్రంపై వానరులు వారధి నిర్మిస్తున్న సమయంలో వానరభల్లూకాలు నలుని చేతికి రాళ్ళూ, రప్పలూ, కొండలూ తెచ్చి ఇస్తుండగా నలుడు వాటిని తీసుకొని సేతువు నిర్మాణం చేస్తున్నాడు. ఆ సమయంలో ఒక ఉడుత “తొందరగా సేతువు నిర్మాణం జరగాలి. అందుకోసం ఈ వీరులకు చేయూతనిస్తాను.” అంటూ శ్రీరాముని పాదపద్మాలను మనసులో నిల్పుకొన్నది. అతని ఎదురుగా, నిర్మలభక్తితో సముద్రంలో మునిగివచ్చి యిసుకలో పొర్లి వెంటనే కట్టపైకి వచ్చి, తన ఒంటికి అంటిన యిసుకను రాలుస్తున్నది. మళ్ళీ సముద్రంలో మునిగి యిసుక నంటించుకొని వారధిపై విదిలిస్తూ ఉ న్నది.

భక్తితో ఉడుత చేస్తున్న చిన్న సాయాన్ని శ్రీరాముడు చూసి, తమ్ముడు లక్ష్మణుని పిలిచి “నాపై భక్తితో ఉడుత సముద్రజలాల్లో తడిసి యిసుకనంటించుకొని రాళ్ళమధ్య విదిలిస్తున్నది. బలవంతులైన వానరులు కొండలను, వృక్షాలను తెచ్చి వేస్తుంటే తానెంత ? తన భక్తి యెంత ? అని అనుకోకుండా ప్రేమతో సహాయం చేస్తున్నది చూశావా?” అని అన్నాడు. అది విన్న లక్ష్మణుడు “నీ పాదాలను మనసులో నిలిపి, భక్తితో, గడ్డిపోచంత (కొంచెం) పని చేసినా అది కొండతో సమానం. భక్తే ప్రధానం కదా!” అన్నాడు. శ్రీరాముడు సంతోషించి సుగ్రీవునితో ఉడుతను తన దగ్గరికి తీసుకొని రమ్మన్నాడు. సుగ్రీవుడు ఉడుతను తెచ్చి రామునికి ఇచ్చాడు. శ్రీరాముడు ఉడుతను పలువిధాల పొగడి తన కుడిచేత దాని వీపుపై దువ్వాడు. ఉడుత వీణపై మూడు రేఖలు చూడటానికి అందంగా, ఆనందకరంగా ఏర్పడ్డాయి.

పాఠం నేపథ్యం/ఉద్దేశం:

రావణుడు సీతను లంకకు ఎత్తుకొని పోయాడు. సీతను తిరిగి తీసుకొని వచ్చుటకు రావణునితో రాముడు యుద్ధం చేయాలనుకున్నాడు. అందుకోసం సముద్రంపై వారధిని నిర్మించుమని వానర సైన్యాన్ని ఆదేశించాడు. నలుడు నిర్మాణ కార్యక్రమంలో దిట్ట. అతనికి వానరులు రాళ్ళు, చెట్లు, గుట్టలను తెచ్చి ఇస్తున్నారు. ఆ సమయంలో ఒక ఉడుత ఎట్లా సాయం చేయబూనిందో ఈ పాఠంలో చదువుతాం. ద్విపదను పిల్లలకు పరిచయం చేయడం, ప్రాచీన సాహిత్యం పట్ల అభిరుచిని కల్పించడం. అడుగకుండనే ఇతరులకు శక్తి మేరకు సహాయం చేయాలనే ఆలోచన కల్పించడం ఈ పాఠం ఉద్దేశం.

పాఠ్యభాగ వివరాలు:

ఈ పాఠం ‘ద్విపద’ ప్రక్రియకు చెందినది. ద్విపదలో రెండు పాదాలుంటాయి. ఇది పాడుకోవడానికి అనువుగా ఉంటుంది. ఈ పాఠం “రంగనాథ రామాయణం” లోని ‘యుద్ధకాండ’ లోనిది.

కవి పరిచయం:

కవి : గోన బుద్ధారెడ్డి
కాలం : (13వ శతాబ్దం)
రచనలు : తన తండ్రిపేరిట ‘రంగనాథ రామాయణం’ యుద్ధకాండ వరకు ఇతడు రాయగా మిగిలిన భాగాన్ని ఇతని కుమారులు కాచ భూపతి, విఠలనాథుడు పూర్తి చేశారు.
విశేషాలు : ఇది తెలుగులో తొలి రామాయణం. ఇందులోని శైలి సరళంగా, మధురంగా

ప్రవేశిక:

పరస్పర సహాయసహకారాలు మనుషులకైనా, జంతువులకైనా అవసరం. అయితే సమాజంలో మూడు రకాల వారుంటారు. మొదటి రకం వారు అధములు. వీరు ఎవరైనా సహాయం చేయుమని కోరినా చేయరు. రెండవ రకం వారు మధ్యములు. వీరు ఎవరైనా సహాయం చేయుమని కోరితేనే సహాయం చేస్తారు. మూడవ రకం వారు ఉత్తములు. వీరు ఇతరుల అవసరాలను గుర్తించి తమకుతాముగా సహాయం చేస్తారు. ఇట్లాంటి ఉత్తమ లక్షణం గలిగిన ఉడుత గురించి ఈ పాఠంలో చదువుకుందాం.

నేనివి చేయగలనా ?

• పాఠాన్ని రాగ, భావయుక్తంగా పాడగలను. అవును/ కాదు
• అపరిచిత పద్యాన్ని చదివి ప్రశ్నలకు సరైన జవాబులను గుర్తించగలను. అవును/ కాదు
• పాఠ్యభాగ సారాంశాన్ని సొంతమాటల్లో రాయగలను. అవును/ కాదు
• ఇతరుల అవసరానికి సహాయం చేయడంలో గల తృప్తిని వివరిస్తూ వ్యాసం/గేయం రాయగలను. అవును/ కాదు

Telangana SCERT 6th Class Telugu Guide Telangana 8th Lesson చెరువు Textbook Questions and Answers.

చెరువు TS 6th Class Telugu 10th Lesson Questions and Answers Telangana

బొమ్మను చూడండి – ఆలోచించండి – మాట్లాడండి 

ప్రశ్న 1.
పై బొమ్మలో మీకు ఏమేమి కనిపిస్తున్నాయి?
జవాబు.
పై బొమ్మలో నది లేదా చెరువులో ప్రయాణిస్తున్న పడవ ఒడ్డున ఉన్న ఇళ్ళు, చెట్లు కన్పిస్తున్నాయి.

ప్రశ్న 2.
ప్రజలకు చెరువుల అవసరం ఏమిటి ?
జవాబు.
ప్రజలకు చెరువుల అవసరం ఎంతో ఉంది. తాగునీటికి, ఇతర జీవిత అవసరాలైన స్నానం చేయడం, బట్టలుతకటం వంటి వాటికి, వ్యవసాయానికి చెరువుల నీరు అవసరం ఉంది. పల్లెటూరి కల్పవల్లులు చెరువులే.

ప్రశ్న 3.
ప్రస్తుతం చెరువుల పరిస్థితి ఎట్లా ఉన్నది ?
జవాబు.
ప్రస్తుతం చెరువుల పరిస్థితి దయనీయంగా ఉంది. చెరువుల బాగోగులను ఎవరూ పట్టించుకోవటం లేదు. అవి జల కాలుష్యంతో మురికి కాల్వలుగా తయారయ్యాయి.

ప్రశ్న 4.
చెరువు గురించి మీకు తెలిసిన విషయాలు చెప్పండి.
జవాబు.
చెరువులు పల్లెలకు ప్రాణాలు. చెరువులు సంస్కృతికి, సంప్రదాయాలకు నిలయాలు. అనేక వృత్తులకు ఆధారం. చెరువులో పెరిగే చేపలు, తాబేళ్ళు వంటి వాటికి, వాటి ఒడ్డున ఉండే చెట్లమీద పెరిగే పక్షులకు, కీటకాలకు చెరువులే ఆధారం.

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
‘మనసు బాగున్నప్పుడే నాలుగు మాటలు చెవికెక్కుతాయి’ అనడంలో ఆంతర్యం ఏమిటి ?
జవాబు.
చెరువు తనను గురించి వివరించాలనుకుంది. తన ప్రత్యేకతలను చాటాలనుకుంది. ఉదయాన్నే లేవగానే మన మనసులు ప్రశాంతంగా ఉంటాయి కదా! అప్పుడు చెపితే ఆ మాటలు మనకు చక్కగా అర్థమౌతాయి. చెరువులను చక్కగా సంరక్షించుకోండి. పల్లెలకు నీటి వనరు చెరువు అని చెప్పటం “మనసు బాగున్నప్పుడే నాలుగు మాటలు చెవికెక్కుతాయి” అనటంలోని ఆంతర్యం.

ప్రశ్న 2.
భూగర్భజలానికి నేను ‘శ్రీరామరక్ష’ అని చెరువు అనడాన్ని మీరెట్లా సమర్థిస్తారు?
జవాబు.
శ్రీరామరక్ష అంటే రక్షణ, దన్ను అని అర్థం. చెరువులలోని నీరు భూమిలోనికి ఇంకి భూగర్భజలాలు నిలువ ఉండేటట్లు చేస్తాయి. కాబట్టి చెరువులు భూగర్భజలాలకు శ్రీరామరక్ష అని అంగీకరించాలి.

ప్రశ్న 3.
‘రామసక్కని’ దృశ్యం చెరువు దగ్గర ఏయే సందర్భాలలో కనిపిస్తుంది ?
జవాబు.
చెరువు దగ్గర రామసక్కని దృశ్యం చెరువులోకి అలుగు పారేటప్పుడు కన్పిస్తుంది. అలాగే వర్షం పడినప్పుడు కూడా ఈ దృశ్యం కనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
చెరువు నీటిని శ్రమజీవుల చెమటతో పోల్చడం జరిగింది. ఎందుకు ?
జవాబు.
శ్రమ జీవులు తమ కష్టంతోనే చెరువును తవ్వి నీరు నిల్వఉండేట్లు చేశారు. అందుకే వారి కష్టం నుండి కారిన చెమటలే నా నీళ్ళు అని చెరువు చెప్పుకున్నది.

ప్రశ్న 5.
చెరువులు కాలుష్యం కాకుండా ఉండాలంటే మనమేం చేయాలి?
జవాబు.
చెరువులు కాలుష్యం కాకుండా ఉండాలంటే వాటిని దురాక్రమణ చేయకుండా కాపాడాలి. పూడికను ఎప్పటికప్పుడు తీస్తుండాలి. పొలాలలో వేస్తున్న రసాయనాలు చెరువుల్లో కలవకుండా చూడాలి. ఫ్యాక్టరీల వ్యర్థ పదార్థాలు, రసాయనాలు చెరువులో కలవకుండా జాగ్రత్త పడాలి. చెరువు ప్రక్కన మలమూత్ర విసర్జన చేయడం, గుడ్డలు ఉతకడం, పశువులను, వాహనాలను కడగడం చేయకుండా చూడాలి.

ప్రశ్న 6.
“చెరువులు తరతరాల చరిత్రకు మౌనసాక్షి” దీనిపై మీ అభిప్రాయం చెప్పండి.
జవాబు.
చెరువులు తరతరాల చరిత్రకు, సంఘటనలకు మౌనసాక్షులు. ఏనాడో కాకతీయులు నిర్మించిన రామప్ప, పాకాల, లక్నవరం చెరువులు నేటికీ మౌనసాక్షులుగా నిలిచి ఉన్నాయి. మంథనిలో ‘శిలసముద్రం’ చెరువుంది. వనపర్తి రాజులు చెరువులను సముద్రాలని వ్యవహరించేవారు. ఆయా కాలాల్లోని మనుషులు చనిపోయిన, ఆ కాలం నాటి చెరువులు ఇప్పటికీ ఉన్నాయి. అంటే ఆ కాలం నాటి సంఘటనలను నిశ్శబ్దంగా చూసాయని అర్థం.

ఇవి చేయండి

I. విని, అర్థం చేసుకొని, ఆలోచించి మాట్లాడడం

1. బడిలో ఉపన్యాసపోటీ నిర్వహిస్తున్నారు. మీరు కింది అంశాల్లో దేని గురించి మాట్లాడాలనుకుంటున్నారో దాని గురించి చెప్పండి.

(అ) చెరువులే జీవనాధారం.
జవాబు.
మా బడి ఉపన్యాసాల పోటీలలో నేను చెరువులే జీవనాధారం అన్న అంశంపై మాట్లాడాలనుకుంటున్నాను. గ్రామాలలో ప్రతి ఊరికి ఒక చెరువు తప్పక ఉంటుంది. చెరువులు సమాజానికి కల్పతరువులు. ప్రజల తాగునీటికి, సాగు నీటికి, సంస్కృతి సంప్రదాయాలకు నిలయాలు. పశుపక్ష్యాదులకు, దాహాన్ని తీర్చేవి చెరువులే! చెరువులు గ్రామ సౌందర్యానికి తొలిమెట్టు. పిల్లలకు వేసవిలో ఆటవిడుపు. చెరువు లేని గ్రామం చెట్టు లేని గ్రామం ఉండదు. నిలువ నీడకై తరువులు నిలువ నీటికై చెరువులు ఉండవలసిందే!

(ఆ) చెరువులను రక్షించుకోవడం మన బాధ్యత.
జవాబు.
చెరువులు గ్రామాలకు కల్పతరువులు. వాటిని రక్షించుకోవలసిన బాధ్యత ప్రతి ఒక్కరిది. వ్యర్థ పదార్థాలతో, రసాయనాలతో చెరువులు కలుషితం కాకుండా చూసుకోవాలి. చెరువు గట్లను ఎప్పటికప్పుడు తెగిపోకుండా రక్షించుకోవాలి. త్రాగునీరు, సాగునీరు అందించటంతో పాటు పలు ప్రయోజనాలున్న చెరువులను రక్షించుకోవటం మనందరి బాధ్యతగా తీసుకోవాలి. గ్రామీణ సంస్కృతీ సంపదలను నిలబెట్టుకోవాలి.

(ఇ) చెరువులు మన సంస్కృతి కేంద్రాలు.
జవాబు.
చెరువులు మన సంస్కృతికి కేంద్రాలు. బతుకమ్మ పండుగ చెరువుతోనే ముడివడి ఉంది. గ్రామంలోని అమ్మలక్కలందరూ తల్లిగారింటికి వచ్చినట్లు చెరువు వద్దకే వస్తారు. పలురకాల పూలతో చెరువును అలంకరిస్తారు. ఆ పూలు చెరువులోని కాలుష్యాన్ని నివారిస్తాయి. ఇక వినాయక చవితి విషయం చెప్పనక్కర లేదు. వినాయక మూర్తులను చెరువులోనే కలుపుకుంటారు. వానలు కురవకపోతే చెరువు కట్టపై విరాట పర్వం చెప్పిస్తారు. కవులు, కళాకారులు, కథలు, పాటలు, పద్యాలు చెరువుపైనే రాస్తారు. చెరువును చిత్రకళాకారులు అందంగా చిత్రిస్తారు. సామాజిక సంస్కృతిలో చెరువులు ఒక భాగం అయ్యాయి.

II. ధారాళంగా చదవడం – అర్థం చేసుకొని, ప్రతిస్పందించడం

1. పాఠంలోని 4, 8, 14, 20 పేరాలు చదివి, వాటికి శీర్షికను పెట్టండి. ఆ పేరాలోని 4, 5 కీలకపదాలు రాయండి.

4వ పేరా శీర్షిక : ‘నీరే ప్రాణాధారం’. ఊపిరి, నీరే ప్రాణాధారం, తరువు, చెరువు, బతుకుతది, కళకళలాడేది. శ్రీరామరక్ష.

8వ పేరా శీర్షిక : ‘చెరువులు మన సంస్కృతీ సంప్రదాయాలకు నిలయాలు!’. కళాకారులు, గాయకులు, చైతన్యం, ముక్కున వేలేసుకొను, చిత్రకారులు, చిత్రించి, భేషనిపించుకొను, ఆటపాటలు, ఇబ్బడిముబ్బడి.

14వ పేరా శీర్షిక : ‘చెరువులు – పద బంధాలు’ సన్నబడుత, ఇబ్బంది. గుర్తు పట్టటం, తెలిసిపోతది, బయట పడింది. పుట్టుకొచ్చినవి.

20వ పేరా శీర్షిక : ‘చెరువులు మన మౌన సాక్షులు’ ఉదారంగా, ప్రత్యేక శ్రద్ధ, చెక్కుచెదరలేదు. విశాలమైన, సప్త సముద్రాలు, సంప్రదాయం.

2. కింది పేరాను చదివి, ఐదు ప్రశ్నలు రాయండి.

నేలపై కురిసే వర్షం నిలువచేయడానికి అనువైన చెరువులు, కుంటలు, ఆనకట్టలు లేకపోవడం వల్ల మనకు వర్షపు నీరు ఉపయోగపడకుండా వృథాగా సముద్రంలోకి పోతున్నది. చెరువుల పునర్నిర్మాణం ప్రజల మనుగడతో ముడిపడిన కీలకాంశం. ప్రకృతి ప్రసాదంగా ఉన్న నీటి వనరులను ఇప్పుడు తెలంగాణ సంపదగా గుర్తించి, వాటికి పూర్వవైభవం తెచ్చే పనిని ‘మిషన్ కాకతీయ’ పేరిట ప్రభుత్వం స్వీకరించింది. రాజుల కాలంలో తవ్వించిన చెరువులే ఇప్పటికీ తెలంగాణలో జీవనాధారం. నీటి లభ్యత కొరవడకుండా చూసుకోవడం ప్రతి తరం బాధ్యత. స్థానిక ప్రజలను నీటిని పరిరక్షించటంలో భాగస్వాములను చేయాలి. నీటికొరత ఆర్థిక వికాసాన్ని దెబ్బతీస్తుంది. చెరువులు, నదుల, భూగర్భవనరుల నుంచి మనం తోడే ప్రతి లీటరు నీటికి రెట్టింపు ప్రయోజనం కలిగేటట్లు వ్యవహరించాలి.

1. వర్షం నీటిని నిలువచేయడానికి అనువైనవేవి ?
2. వర్షం నీరు మనకు ఉపయోగపడకుండా పోతోంది ? ఎందుకు ?
3. తెలంగాణ సంపదలుగా గుర్తింప తగినవి ఏవి ?
4. ప్రభుత్వం చెరువులకు పూర్వవైభవాన్ని తేవటానికి ఆరంభించిన పథకం ఏది ?
5. నీటిని పరిరక్షించటంలో ఎవరిని భాగస్వాములను చేయాలి ?
6. మన ఆర్థిక వికాసాన్ని దెబ్బతీసే విషయం ఏమిటి ?
7. ఎవరు త్రవ్వించిన చెరువులు ఇప్పటికీ జీవనాధారంగా ఉన్నాయి ?
8. చెరువులు, నదులు, భూగర్భ జలాల వాడుకలో ఎట్లాంటి ప్రయోజనాన్ని ఆశించాలి ?

III. స్వీయ రచన

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

(అ) చెరువులు ఏ కాలంలో నిండుగా ఉంటాయి ? నిండుగా ఉండటానికి మనం ఏం చేయాలి ?
జవాబు.
చెరువులు వానాకాలంలో నిండుగా ఉంటాయి. మంచిగా వానలు కురిస్తే చెరువులు నెలలు నిండిన బాలింతరాలుగా ఉంటాయి. చెరువులు నిండుగా కళకళలాడుతూ ఉండాలంటే చెట్లను పెంచాలి. చెట్లను పెంచితే చక్కటి వర్షాలు కురుస్తాయి. వర్షాలు కురిస్తే చెరువులు నిండుతాయి. చెరువులలో ఎప్పటికప్పుడు పూడికను తీయించాలి. చెరువు గట్లకు రక్షణ కల్పించాలి. ఆక్రమణలకు గురికాకుండా చూడాలి. ఫ్యాక్టరీ రసాయనాలు, ఎరువులు చెరువులో కలవకుండా చూడాలి. కాలుష్యం చెరువుల దరి చేరకుండా చూడాలి. గ్రామాలలోని మురుగునీరు చెరువులోకి చేరనీయకూడదు. అప్పుడే చెరువులు నిండుగా ఉండి గ్రామాలకు సౌందర్యాన్ని, సుఖసంతోషాలను, ధనధాన్యాలను ఇస్తాయి.

(ఆ) చెరువుల అలుగులు పారినప్పుడు ప్రజల కళ్ళలో వెలుగులు ఎందుకు వస్తాయి?
జవాబు.
అలుగులంటే చెరువు నీరు నిండి బయటకు పారుటకు పెట్టిన తూములు. అలా అలుగులు పారితే ప్రజలలో ఆనందం వెల్లి విరుస్తుంది. ఎందుకంటే నీటితో నిండిన చెరువులు సమాజానికి కల్పతరువులు కదా! చక్కగా అలుగుల ద్వారా నీళ్ళు ప్రవహిస్తే పంటలు వేసుకోవటానికి అనుకూల సమయం వచ్చిందని అర్థం. జలకళ సిరులను కురిపిస్తుందన్న ఆనందం. నీరే ప్రాణాధారం. చెరువుల అలుగులు పారితే నీటి కరువు తీరినట్లే. అలుగులు పారుతున్నప్పుడే గ్రామాలు రామసక్కని దృశ్యాలను అందిస్తాయి. మనం సిరిసంపదలతో తులతూగుతుంటే బంధుగణం మన వద్దకు వస్తారు. అట్లే చెరువులు నిండుగా ఉంటే కప్పలు, జలచరాలుచేరి, తామరలు వికసించి అందాన్నిస్తాయి. అందుకే అలుగులు పారినప్పుడు ప్రజల కళ్ళల్లో వెలుగులు చూస్తాము.

(ఇ) మీ ఊరి చెరువు కాలుష్యం బారిన పడకుండా ఉండడానికి మీరిచ్చే సలహాలు ఏమిటి ?
జవాబు.
చెరువులు సమాజాలకు కల్పతరువులు. అవి కాలుష్యానికి గురైతే గ్రామాల మనుగడ ప్రశ్నార్థకమౌతుంది. చెరువులు కాలుష్యం బారిన పడకుండా ఉండాలంటే చెరువు గట్టులను జాగ్రత్తగా కాపాడాలి. వాటిని ఆక్రమణలకు గురికాకుండా చూసుకోవాలి. గ్రామంలోని మురికి నీరు చెరువులలోకి చేరకుండా ఆపాలి. ఫ్యాక్టరీల నుండి వచ్చే వ్యర్థ రసాయనిక పదార్థాలను చెరువులలో పడేయకూడదు. ఎప్పటికికప్పుడు చెరువులలో పూడికను తొలగిస్తుండాలి. అప్పుడే చెరువులు కాలుష్యం బారిన పడకుండా ఉంచగలం.

(ఈ) చెరువుల వలన కలుగు లాభాలను రాయండి.
జవాబు.
చెరువులు సమాజానికి కల్పతరువులు. అన్ని వృత్తులు సాఫీగా సాగటానికి వనరులు. వ్యవసాయానికి ప్రధానమైన నీరు ప్రజలకు, పశుపక్ష్యాదులకు దాహాన్ని తీర్చేవి చెరువులే! నీరే ప్రాణాధారం. ఆ నీటిని అందించేవి చెరువులే. చెరువులు ఉంటే భూగర్భజలాలు అందుబాటులో ఉంటాయి. చెరువులు విహారస్థలాలు కూడా! చెరువులలో జలవిహారం కోసం పడవలను నడిపి పొట్టపోసుకుంటారు. చెరువులు నీటితో పాటు ప్రకృతి సౌందర్యాలను అందిస్తున్నాయి. వేసవి కాలంలో మత్స్యకారులకు ఆర్థిక బలాన్నిస్తున్నాయి. బహువిధ ప్రయోజనకారులు చెరువులు. వాటిని రక్షించుకుంటే సమాజాలు రక్షింపబడతాయి.

2. కింది ప్రశ్నలకు పది వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

(అ) “చెరువులు నిండితే గ్రామాలు సుభిక్షంగా ఉంటాయి” దీనిని సమర్థిస్తూ రాయండి.
జవాబు.
చెరువులు నిండితే గ్రామాలు సుభిక్షంగా ఉంటాయన్నది నిజం. చెరువులు గ్రామాలకు కల్పతరువులు. అన్ని వృత్తులు కొనసాగటానికి ఆధారాలు. ఉత్పాదక శక్తులకు ఊతాలు. వ్యవసాయానికి ప్రధానమైన వనరులు. ఆబాల వృద్ధులను అలరించే పర్యాటక కేంద్రాలు. సంస్కృతి సంప్రదాయాలను ప్రతిబింబించే వేదికలు. పరోపకారాన్ని చాటే పవిత్ర రూపాలు. మనుషులకే కాక పశుపక్ష్యాదులకు, జలచరాలకు ఆవాసాలు. సమాజంతో చెరువుల బంధం విడదీయరానిది. నిలువ నీడకై తరువులు – “నిలువ నీటికై చెరువులు” ఉండవలసిందే. మనకు నాలుగు ముద్దలు కడుపులోకి దిగాలంటే వ్యవసాయం చేయాలి.

వ్యవసాయం చేయాలంటే నీరుండాలి. వర్షపునీటిని నిలువవుంచుకొని వ్యవసాయానికి నీటిని అందించేవి చెరువులు. చెరువులు లేని పల్లెలను, గ్రామాలను మనం ఎక్కడాచూడం. వ్యవసాయానికి, తాగునీటికి, సకల జీవకోటికి ఆధారభూతమైనవి చెరువులు. చెరువులను చక్కగా కాపాడగలిగితే అవి మనలను కాపాడతాయి. అందుకే చెరువులు నిండితే గ్రామాలు సుభిక్షంగా ఉంటాయి.

(ఆ) ‘సంస్కృతితో ముడిపడ్డ జీవితం నాది’ అని చెరువు ఎందుకన్నది?
జవాబు.
చెరువు జీవితం గ్రామీణ సంస్కృతికి నిలయం. బతుకమ్మ పండుగకు చెరువు వైభోగం ఇంతింత అనరానిది. తెలంగాణ మహిళలు బతుకమ్మలతో తల్లిగారింటికి వచ్చినట్లు చెరువు వద్దకు వస్తారు. తంగేడు, గునుగు, గుమ్మడి పూలతో చెరువులను సింగారిస్తారు. ఈ పూలు నీటి కాలుష్యాన్ని నివారిస్తాయి. బతుకమ్మ చెరువులో తేలియాడుతుంటే ఉయ్యాలపై ఊగుతున్నట్లుటుంది. ఇక వినాయక చవితిని గురించి చెప్పనక్కర లేదు.

చెరువులో ఉండే తామరలు వినాయకునికి అలంకారమౌతాయి. గణపతి మూర్తులు చివరకు చెరువు ఒడికే చేరుతాయి. చెరువులకు ఎటువంటి నష్టం వాటిల్లకూడదని కట్ట మైసమ్మను పూజిస్తారు. వానలు పడకపోతే చెరువు కట్టలపై ‘విరాట పర్వాన్ని’ చదివిస్తారు. చిత్రకారులు చెరువు పై పలు చిత్రాలు వేస్తారు. పెద్దలు భజన బృందాలు, కోలాటగుంపులు, బతుకమ్మలు, బొడ్డెమ్మలు చెరువుకు ఆనందాన్నిస్తారు. పిల్లలకు చెరువు ఆటస్థలం. చెరువులేని గ్రామం లేదు. అందుకే తన జీవితం సమాజ సంస్కృతిలో భాగం అని చెరువు చెప్పుకొంది.

IV. సృజనాత్మకత/ప్రశంస

ప్రశ్న 1.
చెరువు యొక్క గొప్పతనాన్ని ప్రశంసిస్తూ చిన్న కవిత లేదా పాట రాయండి.
జవాబు.
చెరువును నేను చెరువును
గ్రామాలకు కల్పతరువును
పల్లెల అభివృద్ధి నా ధ్యేయం
సంస్కృతి సంప్రదాయాలకు నిలయాన్ని
జీవుల దాహార్తిని తీర్చే వలయాన్ని ||చెరు||

వ్యవసాయానికి మంచి వనరును
పర్యాటకులకు విహార స్థలాన్ని
కళాకారులకు ప్రేరణనిచ్చే
రూపం నాది నిలువ నీటికై నేనున్నాను. ||చెరు||

బతుకమ్మ పండుగ వైభోగం
గణపతి స్వామి నిమజ్జనం
కట్టమైసమ్మ పూజా విధానం
నాతోనే ఇవి సాకారం. ||చెరు||

మత్స్యకారులకు జీవన భృతిని
సహజ వనరును ఎరువును నేను
రోగాలను హరించే ఔషధాన్ని నేను ||చెరు||

ప్రశ్న 2.
పాఠం ఆధారంగా ‘చెరువు’ మాట్లాడుతున్నట్లుగా ఏకపాత్రాభినయం చేయండి.
జవాబు.
గ్రామ సౌందర్యానికి ఆధారాన్ని, వ్యవసాయానికి ప్రథమ వనరును బతుకమ్మను సాగనంపి, విఘ్నేశ్వరుని ఆహ్వానం పలికే సమాజానికి కల్పతరువును. నేనెవరనుకుంటున్నారు. చెరువును. నా గురించి చెబుతాను వినండి. నేను చెరువును, గ్రామాలకు వెలుగును, అన్ని వృత్తుల వారికి ఆధారాన్ని, పిల్లలను, పెద్దలను అలరించే పర్యాటక కేంద్రాన్ని, వినోదాన్ని పంచే వేదికను, సంస్కృతి సంప్రదాయాలను ప్రతిబింబించే అద్దాన్ని, కళలకు ప్రేరణను, పరోపకారం నా వృత్తి. నా మనుగడ మీకు ప్రవృత్తి కావాలని ఆశిస్తున్నాను.

మీకు తెలుసా నేను ఎందరికో జీవనాధారాన్ని, నా నీరే కాదు నాలోని మట్టి కూడా మీకు ఎంతో ఉపయోగపడుతుంది. నాలో ఉన్న ఒండ్రుమట్టి చాల సారవంతమైంది. అది మీ పంట పొలాలకు ఎరువు. ఇది ఒక ఔషధంగా పనిచేస్తుంది. నేను మీ సంస్కృతి సంప్రదాయాలకు పండుగలకు నిలయాన్ని. నాలో ఎన్నో జలరాశులు, జలజీవాలున్నాయి. పిల్లలకు నేనొక ఆటస్థలాన్ని. హాయ్ పిల్లలు నా దగ్గర సాహసం చేయకండి. అది మీకే ప్రమాదం. నాలో అలుగులు పారినపుడు నన్ను చూడండి. అది ఒక రామసక్కని దృశ్యం అవుతుంది. నన్ను కలుషితం చేయకండి – నన్ను ఆక్రమించి ఇళ్ళ నిర్మాణం చేయకండి. నా ఒడ్డులగు గట్టులను రక్షించండి. నేను మీకు రక్షణగా ఉంటాను…..

V. పదజాల వినియోగం

1. కింది పదాలు, వాక్యాలు చదవండి.

చెవినిల్లు గట్టుకొని, ఉర్కబోయి బోర్లపడ్డట్టు, చేతులు కాలాక ఆకులు పట్టుకున్నట్లు, కుండబద్దలుకొట్టినట్లు, వండిన కుండ, గాలం వేయడం,
గుండె చెరువైంది, తామరతంపర, కన్నెర్ర.

పై వాటిలో ఉన్న తేడాలు ఏమిటి ? వాటిని ఏమంటారు?

జాతీయం: ఒక భాషలోని కొన్ని పదాలు కలిసి ఒక విశేష అర్థాన్ని ఇస్తే ఆ పదబంధాన్ని జాతీయం అని అంటాం. దీనిని పలుకుబడి, నానుడి అనే పేరుతో కూడా పిలుస్తారు. వీటిని ఉపయోగించడం ద్వారా భాషకు సౌందర్యం కలుగుతుంది. ఉదా : చెవినిల్లుకట్టుకొని, గుండె చెరువైంది.

సామెత: సామ్యతనుండి సామెత ఏర్పడింది. ఒక అనుభవం ప్రజల్లో బాగా ప్రచారమై ఆ తరువాత సామెత అవుతుంది. మంచి భావాల్ని పదునైన మాటల్లో చెప్పడం సామెతల లక్షణం. సామెతలు సంక్షిప్తంగా, గూఢార్థకంగా ఉంటాయి. ఉదా : కుండబద్దలు కొట్టినట్లు; ఉర్కబోయి బోర్లపడ్డట్టు.

2. కింది వాటిలోని జాతీయాలను గుర్తించండి. వాటిని వివరించండి.

కోరిక, పండ్లుకొరుకు, కొట్టినపిండి, మొసలికన్నీరు, మాధుర్యం, తలలో నాలుక, కలుగు, పూసల్లో దారము, చెరువు, నిండుకుండవోలె, జాతర, చల్లగాలి

• మొసలి కన్నీరు : దొంగకన్నీరు. లేని బాధ నటిస్తూ ఏడవడాన్ని, బాధను చూపడాన్ని మొసలి కన్నీరు అంటారు.
• నిండుకుండ వోలె : గంభీరంగా తొణకక బెణకక ఉండే మనస్తత్వాన్ని గురించి చెప్పటానికి దీనిని ప్రయోగిస్తారు.
• పండ్లు కొరుకు : కోప భావాన్ని వివరించడానికి ఈ జాతీయాన్ని వాడతారు.
• పూసల్లో దారము : పూసలలో దారమంటే పూసలకు దారమెలా ఆధారమో అలా. ఆధారంగా నిలవాలని చెప్పటానికి ప్రయోగం చేస్తాం.
• తలలో నాలుక : అందరితో కలివిడిగా కలిసి పోవటాన్ని చెప్పటానికి ఈ పదం ఉపయోగిస్తాం.

VI. భాషను గురించి తెలుసుకుందాం

1. కింది పదాల్లోని సంయుక్త, ద్విత్వాక్షరాల్లోని ధ్వనులు రాయండి.

ఉదా : విద్య = వి, ద్ + య్ + అ
(A) అక్క = అ, క్ + క్ + అ
(B) ముగ్ధ = ము, గ్ + థ్ + అ
(C) మూర్ఛ = మూ, ర్ + చ్ + అ

కింది వాక్యాలలో గీత గీసిన పదాలను గమనించండి.

(అ) ఇప్పటికైనా జాగ్రత్తపడుతారని ఆశ.
(ఆ) నీళ్ళెంత ఎక్కువగా ఉంటే తామర అంత వృద్ధి చెందుతుంది.
(ఇ) అవి ఎక్కడుంటాయో తెలియదు.

పై వాక్యాలలో ఇప్పటికైనా అనే మాటలో మొదటిపదం – ఇప్పటికి, రెండవ పదం – ఐనా
నీళ్ళెంత అనే మాటలో మొదటిపదం – నీళ్ళు , రెండవ పదం – ఎంత
ఎక్కడుంటాయో అనే మాటలు మొదటిపదం – ఎక్కడ, రెండవ పదం – ఉంటాయో

పై వాటిని ఇట్లా విడదీయవచ్చు.

ఇప్పటికైనా = ఇప్పటికి + ఐనా
నీళ్ళెంత = నీళ్ళు + ఎంత
ఎక్కడుంటాయో= ఎక్కడ + ఉంటాయో
ఇట్లా రాయడాన్ని విడదీసి రాయడం అంటారు.

2. కింది పదాలను విడదీసి రాయండి.

(అ) ప్రజలెంత = ప్రజలు + ఎంత
(ఆ) నేనెవరిని = నేను + ఎవరిని
(ఇ) రేమిటి = పోరు + ఏమిటి
(ఈ) నాకింకా = నాకు + ఇంకా
(ఉ) ఇవన్నీ = ఇవి + అన్ని
(ఊ) సోమనాద్రి = సోమన + అద్రి

ప్రాజెక్టు పని

1. వివిధ పత్రికల్లో వచ్చిన (పర్యావరణ) ప్రకృతిని వర్ణించే గేయాలు/వ్యాసం/కవితలను సేకరించండి. తరగతి గదిలో పాడి/చదివి వినిపించండి.

1. ప్రాజెక్టు శీర్షిక : వివిధ పత్రికల్లో వచ్చిన (పర్యావరణ) ప్రకృతిని వర్ణించే గేయాలు / కవితలు సేకరించడం.

2. సమాచార సేకరణ : (అ) సమాచారం సేకరించిన తేది : XXX
(ఆ) సమాచార వనరు : వివిధ దినపత్రికలు
(ఇ) చదివిన పుస్తకం : వాల్మీకి రామాయణం

3. సేకరించిన విధానం : వివిధ దినపత్రికలు చదివి పర్యావరణానికి సంబంధించిన గేయాలు సేకరించడం జరిగింది.

4. నివేదిక :

ఈ తోట మా తోట
ఇంపుల మూట
ప్రీతిరసముల ఊట
ప్రియముల బాట
చిన్ని మొక్కలు మాకు
చిన్ని తమ్ముళ్ళు
చిన్ని తీవలు మాకు
చిన్ని చెల్లెళ్ళు
నిజమైన ప్రేమతో
నీళ్ళు పోస్తాము
గాటంపు ప్రీతితో
కలుపు తీస్తాము

ఇరవైన కరుణతో
ఎరువు వేస్తాము
శ్రద్ధగా దిన దినం
వృద్ధి చేస్తాము
చిగురు వేసిననాడు
చిటి విందు మాకు
మొగ్గ తొడిగిన నాడు
మురిపెంబు మాకు
కలకల లాడిన
కలుగు వేడుక మాకు
మిలమిల మెరసిన

మోదమ్ము మాకు
చిగురాకు తెంపము
చెలిమితో మేము
ఎవరు గిల్లిన గాని
ఎవరు తెంపిన గాని
మము కొట్టినట్లుండు
మనసులో మాకు
మా చిన్ని మొక్కలు
మము చేర బిల్చు
మము జూచి పుష్పాలు
మందహాసము చేయు

5. ముగింపు : ప్రకృతిలో మొక్కలు, పక్షులు, జంతువులు ఎన్నో ఉన్నాయి. ప్రకృతిని రక్షించుకోవడం మన ధర్మం.

TS 6th Class Telugu 8th Lesson Important Questions చెరువు

అర్ధాలు

• స్పర్శ = తాకుట, స్పృశించుట
• మంగళవాయిద్యం = సన్నాయి చప్పుడు
• స్వస్తి = ముగింపు
• అంగలు = అడుగులు
• కల్పతరువు = కోరికలను తీర్చే చెట్టు
• ఊతము = ఆధారము
• ప్రేరణ = ప్రోత్సాహము

పర్యాయపదాలు

• సూర్యుడు = భానుడు, భాస్కరుడు, రవి
• బంగారము = పసిడి, పుత్తడి
• పవనము = గాలి, వాయువు
• తల్లి = మాత, అమ్మ
• ఆకాశము = గగనము, నింగి
• రైతు = కర్షకుడు, హాలికుడు
• తరువు = చెట్టు, వృక్షము
• ఊరు = పల్లె, పట్టణము

నానార్థాలు

• రాజు = చంద్రుడు, పాలకుడు
• వ్యవసాయము = సేద్యము, యత్నము
• పాలు = క్షీరము, భాగము
• ప్రకృతి = ఆకాశము, స్వభావము
• ప్రాణము = ఊపిరి, బలము
• బంగారము = కనకం, అధిక వెలగలది

ప్రకృతులు – వికృతులు

• ఆహారము – ఓగిరము
• ఆకాశము – ఆకసము
• పశువు – పసరము
• ఆధారము – ఆదరువు
• శక్తి – సత్తి
• మనిషి – మనిసి
• ప్రాణము – పానము
• నీర – నీరము
• ఆశ్చర్యము – అచ్చెరువు

1. గీత గీసిన పదాలకు అర్థాలను గుర్తించండి.

1. మత్స్యకారులు నది, సముద్ర ప్రాంతాలలో నివసిస్తుంటారు. గీతగీసిన పదానికి అర్థం రాయండి.
(A) ఎలుకలు పట్టేవారు
(B) పాములు పట్టేవారు
(C) చేపలు పట్టేవారు
(D) పక్షులు పట్టేవారు
జవాబు.
(C) చేపలు పట్టేవారు

2. ఎరుక తో ప్రవర్తించటం విజ్ఞుల లక్షణం.
(A) తెలివి
(B) అజ్ఞానం
(C) తెలియకపోవుట
(D) తెలిసీ తెలియకపోవుట
జవాబు.
(A) తెలివి

3. చెడు అలవాట్లకు త్వరగా స్వస్తి పలకాలి.
(A) ఆరంభం
(B) ముగింపు
(C) ఆధారం
(D) అజ్ఞానం
జవాబు.
(B) ముగింపు

4. చెరువు అన్ని ప్రాణుల జీవనానికి ఊతము.
(A) కర్ర
(B) ప్రాణము
(C) ఆటంకం
(D) ఆధారం
జవాబు.
(D) ఆధారం

5. పేదలు దుర్భరమైన జీవితాన్ని గడుపుతున్నారు.
(A) దీనమైన
(B) ఆనందమైన
(C) ఆహ్లాదమైన
(D) ఇవేవికావు
జవాబు.
(A) దీనమైన

పర్యాయపదాలు

II. గీత గీసిన వాటికి పర్యాయపదాలు గుర్తించండి.

6. ‘తనువు’ పర్యాయపదాలు.
(A) శరీరము, దేహము
(B) చెట్టు, వృక్షము
(C) గుండె, హృదయం
(D) గుండు, శిరస్సు
జవాబు.
(A) శరీరము, దేహము

7. దీపావళి పండుగ అందరూ జరుపుకుంటారు.
(A) సంబరము, జాతర
(B) సంతోషము, దుఃఖము
(C) ఈర్ష్య, అసూయ
(D) ఏదీకాదు
జవాబు.
(A) సంబరము, జాతర

8. మహిళ పర్యాయపదాలు.
(A) లక్ష్మి, శ్రీ
(B) వినని, అంబ
(C) వనిత, ఉవిద
(D) మహిమ, గౌరవం
జవాబు.
(C) వనిత, ఉవిద

9. రాజు ప్రజా పరిపాలకుడు.
(A) రాజు, రాణి
(B) ప్రభువు, భూపాలుడు
(C) రేడు, చంద్రుడు
(D) అన్నీ
జవాబు.
(B) ప్రభువు, భూపాలుడు

10. భాస్కరుడు పర్యాయపదాలు.
(A) భూమి, ధరణి
(B) నీరు, జలము
(C) మబ్బు, మేఘము
(D) సూర్యుడు, రవి
జవాబు.
(D) సూర్యుడు, రవి

నానార్థాలు

III. గీత గీసిన వాటికి నానార్థాలు రాయండి.

11. ‘ఆశ’ నానార్థాలు రాయండి.
(A) కోరిక, దిక్కు
(B) అంశ, అంశము
(C) ఆశ, నిరాశ
(D) ముక్క, భాగము
జవాబు.
(A) కోరిక, దిక్కు

12. ‘ఉదకము’ నానార్థాలు రాయండి.
(A) పువ్వు, నవ్వు
(B) కుండ, నీరు
(C) నీరు, కలువ
(D) కాలువ, నది
జవాబు.
(C) నీరు, కలువ

13. ‘పని’ నానార్థాలు
(A) పేరు, నామము
(B) నడక, నవ్వు
(C) చలనం, కదలిక
(D) కారణము, ప్రయోజనము
జవాబు.
(D) కారణము, ప్రయోజనము

14. ‘దినము’ నానార్థాలు రాయండి.
(A) చావు, పుట్టుక
(B) పగలు, రోజు
(C) దినుసు, ఆకు
(D) పని, పగటికాలము
జవాబు.
(B) పగలు, రోజు

15. ‘రాజు’ నానార్థాలు రాయండి.
(A) నక్షత్రము, చుక్క
(B) భూపాలుడు, చంద్రుడు
(C) సూర్యుడు, ఇనుడు
(D) భూమి, పుడమి
జవాబు.
(B) భూపాలుడు, చంద్రుడు

IV. కింది ప్రకృతులను వికృతులతో జతపరచండి.

V. వ్యాకరణం:

23. చెప్పాలని – విడదీస్తే
(A) చెప్పాల + అని
(B) చెప్పాలా + అని
(C) చెప్పాలి + అని
(D) చెప్పువాలెను + అని
జవాబు.
(C) చెప్పాలి + అని

24. ‘దేవాలయము’ పదాన్ని విడదీస్తే
(A) దేవ + అలయం
(B) దేవా + అలయం
(C) దేవి + ఆలయం
(D) దేవ + ఆలయం
జవాబు.
(D) దేవ + ఆలయం

25. పర + ఉపకారం కలిపి రాస్తే
(A) పరోపకారం
(B) పరాపకారం
(C) పరఉప్పుకారం
(D) పరాకారం
జవాబు.
(A) పరోపకారం

26. ముందు + అడుగు = ………………
(A) మందుగుండు
(B) ముందు అడుగు
(C) ముందడుగు
(D) ముందే అడుగు
జవాబు.
(C) ముందడుగు

27. ‘మేనత్త’ విడదీస్తే అందులో రెండో పదం …………………..
(A) అత్త
(B) మేన
(C) మేన, అత్త
(D) అత్త, మేన
జవాబు.
(A) అత్త

28. పూజిత మల్లె పూలను ధరించింది. గీతగీచిన ప్రత్యయం
(A) ద్వితీయా విభక్తి
(B) తృతీయా విభక్తి
(C) చతుర్థీ విభక్తి
(D) పంచమీ విభక్తి
జవాబు.
(A) ద్వితీయా విభక్తి

29. అడవికి రాజు సింహం …………….. ‘కి’ ఏ విభక్తి ప్రత్యయం ?
(A) సప్తమి
(B) పంచమి
(C) ప్రథమా
(D) షష్ఠీ
జవాబు.
(D) షష్ఠీ

30. పెద్దలతో మర్యాదగా వ్యవహరించాలి. ఈ వాక్యంలో తృతీయా విభక్తి ప్రత్యయం
(A) గా
(B) తో
(C) పె
(D) ల
జవాబు.
(B) తో

31. ఇంజనీరింగ్ చదవటం కోసం కృష్ణ అమెరికాకు వెళ్ళాడు. ఈ వాక్యంలోని చతుర్థీ విభక్తి ప్రత్యయం
(A) కు
(B) డు
(C) గ్
(D) కోసం
జవాబు.
(D) కోసం

32. దొంగతనం చేయడం …………….. పేదవాడుగా ఉండటం మేలు ఖాళీలో పూరింపదగిన ప్రత్యయం
(A) తో
(B) వలన
(C) కంటె
(D) కొరకు
జవాబు.
(C) కంటె

33. రాజు యుద్ధం చేయడానికి సైన్యం ……….. వచ్చాడు. – ఖాళీని పూరించడానికి సరిపడే ప్రత్యయం
(A) కొరకు
(B) చేత
(C) తో
(D) కూడా
జవాబు.
(C) తో

34. స్నేహితుని సహాయం వలన నా కష్టం తీరింది. ‘వలన’ ఏ విభక్తి ?
(A) పంచమీ విభక్తి
(B) షష్ఠీ విభక్తి
(C) సప్తమీ విభక్తి
(D) చతుర్థీ విభక్తి
జవాబు.
(C) సప్తమీ విభక్తి

35. వృద్ధుల ……………….. అందరూ ఆదరించాలి. సరైన విభక్తి ప్రత్యయం
(A) కు
(B) ను
(C) వలన
(D) చేత
జవాబు.
(B) ను

36. రవి బడికి వెళ్ళాడు. రవి చదువుకున్నాడు. ఈ రెండు వాక్యాలు కలిపి రాస్తే ……………….
(A) రవి బడికి వెళ్ళి చదువుకోలేదు
(B) రవి బడికి వెళ్తూ చదువుకుంటున్నాడు.
(C) రవి బడికి వెళ్ళి చదువుకున్నాడు
(D) రవి బడికి వెళ్ళి, రవి బడిలో చదువుకున్నాడు
జవాబు.
(C) రవి బడికి వెళ్ళి చదువుకున్నాడు

37. రాజు గ్రంథాలయానికి వెళ్ళి చదువుకున్నాడు. ఈ వాక్యంలోని రెండు వాక్యాలు ……………..
(A) రాజు గ్రంథాలయానికి వెళ్ళాడు. రాజు చదువుకున్నాడు.
(B) రాజు చదువుకున్నాడు. రాజు గ్రంథాలయంలో ఉన్నాడు.
(C) రాజు గ్రంథాలయం వెళ్ళాడు. అక్కడే చదువుకుంటున్నాడు.
(D) గ్రంథాలయానికి వెళ్ళాడు రాజు. అక్కడ చదవనంటున్నాడు.
జవాబు.
(A) రాజు గ్రంథాలయానికి వెళ్ళాడు. రాజు చదువుకున్నాడు.

38. సీత నిద్రలేచింది. సీత యోగాచేసింది. కలిపి రాస్తే
(A) సీత నిద్రలేచి యోగాచేసింది.
(B) సీత యోగాచేసి నిద్రలేచింది.
(C) నిద్రపట్టరాదని సీత యోగాచేసింది.
(D) సీత యోగా చేసింది.
జవాబు.
(A) సీత నిద్రలేచి యోగాచేసింది.

VI. క్రింది పద్యంచదివి, ప్రశ్నలకు సరియైన సమాధానాలు రాయండి.

తప్పులెన్నువారు తండోపతండంబు
లుర్వి జనులకెల్ల నుండు తప్పు
తప్పులెన్నువారు తమతప్పు లెరుగరు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

39. తమ తప్పులను ఎరుగని వారెవరు ?
(A) తప్పులెన్నువారు
(B) తప్పు చేయనివారు
(C) తప్పులు లేనివారు
(D) తప్పులు తెలుసుకున్నవారు
జవాబు.
(A) తప్పులెన్నువారు

40. తప్పులు ఎవరిలో ఉంటాయి ?
(A) కొందరిలో
(B) అందరిలో
(C) ఎవరో ఒకరిలో
(D) ఎవరిలో ఉండవు.
జవాబు.
(B) అందరిలో

41. ఈ పద్యానికి మకుటం ఏమిటి ?
(A) విశ్వదాభిరామ వినురవేమ
(B) సుమతీ
(C) వేమా
(D) రామా
జవాబు.
(A) విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

42. తప్పులెన్ను జనులు ఎందరు ?
(A) 100 మంది
(B) వేయి మంది
(C) తండోపతండాలు
(D) కొందరే
జవాబు.
(C) తండోపతండాలు

43. పై పద్యం ఎవరు రాశారు ?
(A) తిక్కన
(B) బద్దెన
(C) ధూర్జటి
(D) వేమన
జవాబు.
(D) వేమన

VII. క్రింది గద్యాన్ని చదివి ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

బతుకమ్మను పేర్చడానికి తంగేడుపూలు, బంతిపూలు, గునుగుపూలు, కనకాంబరాలు, గన్నేరు, గోరింక, సలిమల్లె, మంకెన, గులాబి, గుమ్మడి పూలు వాడతారు. తెచ్చిన పూలను పళ్ళెంలో గుండ్రంగా అంచువెంబడి గోడకట్టినట్లు పేరుస్తారు. బతుకమ్మ నిలువడానికి మధ్యలో ఆముదపు ఆకులు, గుమ్మడి, కాకర, బీర తీగ ఆకులు ముక్కలు చేసి నింపుకుంటూ, పూలను గోపురం లాగా నిలబెడతారు. మొట్టమొదటి బతుకమ్మను “ఎంగిలి పువ్వు బతుకమ్మ” అంటారు. ఆ తర్వాత వరుసగా మరో ఎనిమిది రోజులు బతుకమ్మను పేరుస్తారు. చివరి రోజు అష్టమినాడు పెద్దగా పేర్చే బతుకమ్మను “పెద్ద బతుకమ్మ” లేదా “చద్దుల బతుకమ్మ” అంటారు. బతుకమ్మ అంటే బతుకు నిచ్చే తల్లి అని అర్థం.

ప్రశ్నలు:

44. మీ పరిసరాలలో దొరికే పూల పేర్లను రాయండి.
జవాబు.
తంగేడు, బంతి, గునుగు, గులాబి, గన్నేరు, గుమ్మడి, కనకాంబరాలు.

45. పూలను ఎందులో పేరుస్తారు ?
జవాబు.
పూలను పళ్ళెంలో పేరుస్తారు.

46. మొట్టమొదటి బతుకమ్మను ఏమంటారు ?
జవాబు.
ఎంగిలి పువ్వు బతుకమ్మ అంటారు.

47. అష్టమి అనగా ఎన్నవరోజు ?
జవాబు.
ఎనిమిదవ రోజు.

48. “పెద్ద బతుకమ్మ” ను ఇంకేమని అంటారు ?
జవాబు.
చద్దుల బతుకమ్మ

VIII. క్రింది పద్యాన్ని చదివి ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

రాజు చేతికత్తి రక్తంబు వర్షించు
సుకవి చేతి కలము సుధలు కురియు
అతడేల గలుగు యావత్ప్రపంచంబు
నీతడేల గలుగు నిహము పరము.

ప్రశ్నలు:

49. రాజు చేతికత్తి దేన్ని వర్షిస్తుంది ?
జవాబు.
రాజు చేతి కత్తి రక్తాన్ని వర్షిస్తుంది.

50. సుధలు కురిపించునది ఏది ?
జవాబు.
సుకవి చేతి కలము సుధలు కురిపిస్తుంది.

51. యావత్ ప్రపంచాన్ని పరిపాలించునది ఎవరు ?
జవాబు.
యావత్ ప్రపంచాన్ని పరిపాలించునది రాజు.

52. ఇహము, పరము ఏలగలిగేది ఎవరు ?
జవాబు.
ఇహము, పరము ఏలగలిగేది సుకవి.

53. ఈ పద్యానికి శీర్షిక సూచించండి.
జవాబు.
“రాజు -కవి” శీర్షిక

పాఠం ఉద్దేశం:

తెలంగాణ ప్రాంతంలో దాదాపు ప్రతి ఊరిలోను చెరువులున్నాయి. అవి ప్రజావసరాలకు, సంస్కృతీ సంప్రదాయాలకు నిలయాలు. పశుపక్షి మృగ కీటకాలకు ఆవాసాలు. వృత్తులకు ఉనికిపట్టు. అటువంటి చెరువులను మనం సంరక్షించుకొంటే అవి మనలను సంరక్షిస్తాయని తెల్పడము, తెలుగు భాషా సౌందర్యాన్ని పెంపొందించే జాతీయాలు, సామెతల గురించి తెలుపడం ఈ పాఠం ఉద్దేశం.

పాఠ్యభాగ వివరాలు:

ఈ పాఠం స్వగతం ప్రక్రియకు చెందినది. అంటే ఎవరికి వారే తమకు సంబంధించిన విషయాలను తమలో తాము అనుకోవడం, ఎదుటి వారికి తెలిసేటట్లుగా చెప్పుకోవడం స్వగతం. ఇది ఉత్తమ పురుష కథనంలో ఉంటుంది.

ప్రవేశిక:

నేను ఊరి సౌందర్యానికి తొలిమెట్టును! వ్యవసాయానికి ప్రధాన వనరును! బతుకమ్మలను సాగనంపే వేళ ఊరికి బతుకునిమ్మని నాలో చేర్చుకుంటాను! మళ్ళీ రా ! వినాయకా అని జనం నా చెంతకు వినాయకులను పంపిస్తారు. పిల్లలకు వేసవిలో నేనే ఆటవిడుపును. పశుపక్ష్యాదులకు నీటినిచ్చే కేంద్రాన్ని నేను! ఇంతకూ నేనెవరో చెప్పలేదుకదా! పల్లెటూరి కల్పవల్లిగా పేరొందిన చెరువును!! నా హృదయాంతరంగ భావాన్ని చెబుతా వినండి.

నేనివి చేయగలనా ?

• చెరువు గురించి మాట్లాడగలను. అవును / కాదు
• అపరిచితమైన పేరాను చదివి ప్రశ్నలు తయారుచేయగలను. అవును / కాదు
• చెరువుల అవసరాన్ని వివరిస్తూ రాయగలను. అవును / కాదు
• ‘చెరువు’ ను ప్రశంసిస్తూ కవిత/పాట రాయగలను. అవును / కాదు

Telangana SCERT TS 8th Class Hindi Guide Pdf 8th Lesson चावल के दाने Textbook Questions and Answers.

TS 8th Class Hindi 8th Lesson Questions and Answers Telangana चावल के दाने

प्रश्न :

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखायी दे रहे हैं ?
उत्तर :
चित्र में बैलगाडी, एक आदमी, पेड, पहाड, मकान, आदमी के सिर पर घास का गट्ठा आदि दिखायी दे रहे हैं।

प्रश्न 2.
कौन क्या कर रहा है ?
उत्तर :
किसान गाडी पर घास का गट्टा लेकर खडा है। बैल गाडी चला रहा है।

प्रश्न 3.
किसान के सिर पर बोझा देखकर तुम्हें क्या लगता है ?
उत्तर :
किसान के सिर पर बोझा देखकर मुझे यह लगता है कि वह कडी मेहनत करनेवाला है।

सुनो – बोलो :

प्रश्न 1.
पाठ में दिये गये चित्रों के बारे में बातचीत कीजिए।
उत्तर :
पाठ के पहले चित्र में एक राजा (श्रीकृष्णदेवराय) सिंहासन पर बैठे हुए हैं। उनके बगल में उनका सेवक खडा हुआ है।
उन दोनों के सामने एक चावल का बोरा है। एक शजरंज की बिसात भी है। कुछ दूर पर तेनाली राम खडा हुआ है और राजा से बातचीत कर रहा है।

प्रश्न 2.
कहानी का शीर्षक आपको कैसा लगा और क्यों ?
उत्तर :
कहानी का शीर्षक “चावल के दाने ” मुझे अच्छा लगा। इस पाठ के लिए वह शीर्षक उचित ही है। क्योंकि तेनालीराम ईनाम के रूप में शतरंज के बिसात पर हर एक खाने में उसके पहले खाने से दुगने चावल के दाने रखकर उन्हें देने को कहते हैं।

पढ़ो :

अ. नीचे दिये गये वाक्यों की गलतियाँ पहचानिए। शुद्ध वाक्य अपनी उत्तर पुस्तिका में लिखिए।

प्रश्न 1.
एक दिन वे राजा अकबर से मिलने उनकी राजधानी हंपी पहुँचे ।
उत्तर :
एक दिन वे राजा श्रीकृष्णदेवराय से मिलने उनकी राजधानी हंपी पहुँचे।

प्रश्न 2.
पहले खाने में 8 दाने रखे गये।
उत्तर :
पहले खाने में एक दाना रखा गया।

आ. पाठ के आधार पर नीचे दी गयी पंक्तियाँ सही क्रम में लिखिए।
1. तेनालीराम हंपी पहुँचे।
2. उन्होंने तुरंत तेनाली को सम्मान के साथ अष्टदिग्गजों में शामिल कर लिया।
3. ‘हाँ, महाराज !’ – तेनालीराम ने विनम्रता से कह्त।
उत्तर :
1. तेनालीराम हंपी पहुँचे।
2. उन्हें राजदरबार में पेश किया गया।
3. ‘हाँ, महाराज !’ – तेनालीराम ने विनम्रता से कहा।

लिखो :

अ. नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर लिखिए।

प्रश्न 1.
तेनालीराम के व्यक्तित्व के बारे में लिखिए।
उत्तर :
तेनालीराम चतुर और ज्ञानी व्यक्ति थे। समस्या का हल वे बडी हास्यात्मक ढ़ंग से ढूँढते थे। अपनी चतुराई से सुझाव देकर राजा का मार्ग – दर्शन करते थे।

प्रश्न 2.
तेनालीराम की जगह यदि आप होते तो इनाम के रूप में क्या माँगते ?
उत्तर :
तेनालीराम की जगह यदि में होता तो इनाम के रूप में पहले खाने में एक रुपया, अगले खाने में दुगुने रुपये ऐसा रखकर देने के लिए कहता इस प्रकार मैं चावल के बदले रुपये लेता ।

आ. “चावल के दाने” पाठ का सारांश अपने शब्दों में लिखिए।
उत्तर :
तेनालीराम चतुर और ज्ञानी व्यक्ति थे। वह तेनाली में रहनेवाले थे। एक दिन वे राजा श्रीकृष्णदेवराय से मिलने हंपी गये। राजा को उन्होंने एक कविता सुनायी। राजा को कविता पसंद आयी। राजा ने ईनाम माँगने को कहा।
तेनालीराम राजा के सामने रखे शतरंज की ओर इशारा करके कहा कि “महाराज ! यदि आप – चावल का एक दाना शतरंज के पहले खाने में रख दें और हर अगले खाने में पिछले खाने का दुगना रखते जायें, तो मैं उसे ही अपना ईनाम समझूँगा।”
महाराज ने सेवक को आदेश दिया। सेवकों ने शतरंज के बिसात पार चावल के दाने रखने शुरू कर दिये । पहले खाने में 1 दाना, दूसरे में 2 , तीसरे में 4 , चौथे में 8 , पाँचवें में 16 दाने इस तरह गिनती बढ़ती गयी।
इस तरह शतरंज की आधी बिसात यानी 32 खाने तक पहुँचने तक दानों की संख्या 214 करोड से भी ज़्यादा तक पहुँच गयी थी। इसलिए राजदरबार में सभी हैरान थे। अंत में यह रिथति हो गयी कि महाराज के पास अपना पूरा राजभंडार का अनाज ही तेनालीराम के हवाले करने के सिवाय कोई दूसरा मार्ग न रहा।
उन्हें रोककर तेनालीराम ने कहा ” महाराज ! मैं आपसे कुछ नहीं चाहता। मैं सिर्फ़ आपको दिखाना चाहता था कि छोटी -छोटी चीज़ें भी कितनी महत्वपूर्ण होती है।
श्रीकृष्णदेवराय उससे बहुत खुश हुए। तेनालीराम ने चावल के दाने से जीवन का महत्व समझाया। इसलिए राजा कृष्णदेवराय उन्हें अपने अष्टदिग्गजों में एक दिग्गज के रूप में शामिल कर दिया और सम्मान भी किया।

शब्द अंडार :

अ. नीचे दिये गये संख्या-शब्द पढ़िए। समझिए ग़लत संख्या शब्द पर गोला लगाइए और सही शब्द लिखिए।

उत्तर :

सही शब्द : 25 -पच्चीस, 28 -अट्डाईस, 32 -बत्तीस, 36 – छत्तीस, 44 – चौंतालीस, 47 – सैंतालीस

आ. इन्हें भी समझिए।

सृजनात्मक अभिव्यक्ति :

अ. नीचे दिये गये वार्तालाप को आगे बढाइए।
तेनालीराम – महाराज ! प्रणाम।
श्रीकृष्णदेवराय – प्रणाम ! बताओ, तुम कौन हो?
उत्तर :

• तेनालीराम – मैं तेनाली में रहनेवाला हूँ। मेरा नाम तो तेनालीराम है।
• श्रीकृष्णदेवराय – अच्छा अब यहाँ क्यों आये हो ?
• तेनालीराम – मैं ने सुना था कि आप पंडितों एवं विद्वानों का आदर करते हैं।
• इसलिए में एक कविता सुनाने आया हूँ।
• श्रीकृष्णदेवराय – अच्छा, आप कविता सुनाइए।
• तेनालीराम – एक कविता सुनाता है।
• श्रीकृष्णदेवराय – बहुत अच्छा है। बहुत अच्छा है। अच्छा एक ईनाम माँगो।
• तेनालीराम – मुझे तो कुछ ईनाम नहीं चाहिए लेकिन आपके दरबार के अष्टदिग्गजों में एक बनना चाहता हूँ।
• श्रीकृष्णदेवराय – अच्छा, आज से तुम हमारे आष्टदिग्गजों में एक हो।
• तेनालीराम – धन्यवाद ! महाराज।

प्रशंसा :

अ. तेनालीराम की वुद्धिमत्ता के बारे में बताइए।
उत्तर :
तेनालीराम तेनाली के रहने वाले थे। वे बहुत चतुर और ज्ञानी व्यक्ति थे। वे अच्छी तरह कविता करते थे। उनकी चतुराई से प्रभावित होकर श्री कृष्णदेवराय ने उसे अपने दरबार के अष्टदिग्गजों में एक कवि बना दिया। ये ‘विकटकवि’ के नाम से मशहूर थे। तेनालीराम बडा बुद्धिमान और चतुर था।
एक दिन किसी कारणवश श्रीकृष्णदेवराय को तेनालीराम पर गुस्सा आया। उन्होंने सजा सुनायी कि तेनालीराम अपना मुख न दिखाये। दूसरे दिन तेनालीराम एक मुखौटा पहनकर आये। इसका कारण जानकर श्रीकृष्णदेवराय और सभी दरबारी हँस पडे। यह उनकी बुद्धिमता से संबंधित एक घटना थी!

परियोजना कार्य :

अ. अपनी पाठशाला के पुरतकालय से तेनालीराम की एक और कहानी पढ़िए और उसका भाव सुनाअओ।
श्रीकृष्णदेवराय विजयनगर के प्रतापी राजा थे। वे शूर, वीर हीं नहीं बल्कि एक महान् साहित्यकार भी थे। उन्होंने दरबार में अनेक दिग्गज कवियों को स्थान दिया। वे स्वयं भी महाकवि थे। तेनालि रामकृष्ण उनके दरबारी कवियों में से एक थे। कहा जाता है कि रामकृष्ण कवि पर काली माता की अपार कृपा थी। वे बड़े बुद्धिमान और चतुर थे। साथ ही संदर्भ के अनुसार समस्या का हल ढूँढ़ने में पटु भी थे।

एक बार राज्य में चूहे बहुत ज़्यादा हो गये। घरों में अनाज नष्ट होने लगा। जनता बहुत परेशान हो गयी । राज्य के धान्यागार में भी चूहों की संख्या बढ़ गयी। दरबार में इस पर विचार हुआ। श्रीकृष्णदेवराय ने आदेश दिया कि नगर के हर घर में कम से कम एक बिल्ली पाली जाय। निश्चय हुआ कि राज्य की ओर से हर घर को एक अच्छी बिल्ही दी जाय। उसकी परवरिश के लिए हर रोज़ दो सेर दूध भी राज्य की ओर से दिया जाय। राजा का प्रस्ताव था। इसलिए किसी ने चू तक नहीं किया। तेनालि रामकृष्ण को रायलू का यह निर्णय अच्छा नहीं लगा। पर वे उस समय राजा के सामने कुछ नहीं बोले, उनको भी एक बिल्ली मिली।

रामकृष्ण बिल्ली को अपने घर ले गये। वे चाहते थे कि रजा को एक सबक़ सिखायें। इसलिए उन्होंने बिल्ली को एक कमरे में बन्द कर रखा। उसके सामने गरम – गरम दूध से भरा कटोरा रख दिया। दूध को देखते ही बिल्ली उछल पड़ी। दूध पीने के लिए कटोरे में मुँह डाली। दूध बहुत गरम था। इसलिए उसका मुँह जल गया। वह तड़प उठी। तब से वह दूध देखकर भागने लगी।

कुछ दिन बीत गये। राजा ने सब बिक्लियों को देखना चाहा। हुकुम किया कि सब दरबारी अपनीअपनी बिल्ली ले आये। बिल्लियाँ दरबार में लायी गयी। सबकी बिल्लियाँ हृष्ट-पुष्ठ और बलिष्ठ थी। मगर तेनालि रामकृष्ण की बिल्ही सूखकर काँटा हो गयी थी। राजा ने कारण पूछा रामकृष्ण ने जवाब दिया कि “महाराज ! यह बिल्ली तो अजीब है दूध नहीं पीती।” राजा को आश्चर्य हुआ उसकी जाँच करनी चाही। कटोरे में दूध लाकर बिल्ली के सामने रखा गया। बिल्नी दूध को देखकर डर गयी और भागने लगी।’ राजा को शक हुआ कि दाल में कुछ काला है बिंत्री को पकडकर उसका मुँह देखा गया तो पता चला कि उसका मुँह जला हुआ है बात राजा की समझ में आ गयी। रामकृष्ण को डॉटकर पूछा कि तुमने ऐसा क्यों किया?

रामकृष्ण ने जवाब दिया “महाराज इसमें मेरा कसूर क्या है? हमारे राज्य में जनता को खाने के लिए खाना नहीं, पहनने के लिए कपड़ा नहीं, रहने के लिए मकान नहीं, पीने के लिए पानी तक नहीं ऐसी हालत में महाराज, आप ही सोचिए कि बिल्लियों को भरपूर दूध पिलाना कहाँ तक न्यायोचित है?

रामकृष्ण की बातें सुनकर राजा गंभीर हो गये। उनकी बातों का राजा के साथ-साथ सभी दरबारियों पर भी गहरा प्रभाव पड़ा।

भाषा की जात :

अ. नीचे दिया गया अनुच्छेद पढ़िए।
तेनालीराम तेनाली के रहने वाले थे। वे बहुत चतुर और ज्ञानी व्यक्ति थे। यह घटना उन दिनों की है, जब उनकी मुलाक़ात राजा श्रीकृष्णदेवराय से नहीं हुई थी। एक दिन वे राजा कृष्णदेवराय से मिलने उनकी राजधानी हंपी पहुँचे। उन्होंने सुना था कि राजा ज्ञानी लोगों का बड़ा आदर सत्कार करते हैं। ऊपर दिये गये अनुच्छेद से संज्ञा, सर्वनाम और विशेषण शब्द ढूँढिए।
उत्तर :
संज्ञा : तेनालीराम, तेनाली, कृष्णदेवराय, हंपी
सर्वनाम : वे, यह
विशेषण : चतुर, ज्ञानी, आदर, सत्कार

आ. ऊपर दिये गये अनुच्छेद से ढूँढकर संज्ञा, सर्वनाम और विशेषण शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए।
उत्तर :
संज्ञा : 1. तेनालीराम, 2. तेनाली 3. राजा 4. कृष्णदेवराय 5. हंपी 6. राजधानी 7. आदर आदि।

1. तेनालीराम विकट कवि थे।
2. तेनाली को आंध्रा पैरिस भी कहते हैं।
3. राजा गद्दी पर बैठा हुआ है।
4. कुष्णदेवराय विजयनगर का राजा था।
5. हंपी श्रीकृष्णदेवराय की राजधानी है।
6. भारत की राजधानी दिली है।
7. कृष्णदेवराय ज्ञानी तथा कवियों का आदर करते थे।

सर्वनाम : 1 . वे 2 . यह 3 . उन 4 . उन्होंने
1. वे खेल रहे हैं।
2. यह किताब है।
3. उन लोगों का घर कहाँ है ?
4. उन्होंने ऐसा कहा ।

विशेषण : 1. चतुर 2. ज्ञानी 3. बहुत 4. बडा
1. तेनालीराम चतुर आदमी थे।
2. वह बडा ज्ञानी है।
3. लडकी बहुत सुंदर है।
4. यह बड़ा पेड है।

विचार – विमर्श :

कई बार लोग हमें देखकर हमारे शरीर / चेहरे / रंग – रूप का मज़ाक बनाते हैं। किसी तरह से हम नीचा दिखाने की कोशिश करते हैं। जो ऐसा करते हैं, वे अपना स्वभाव और चरित्र हमें दिखा रहे हैं उनकी बातों को अनसुनी करना ही अच्छा है।
हम अपने शरीर की रचना नहीं करते । यह प्रकृति की देन है। हमें रंग-रूप/देह पर शर्म / गर्व नहीं करना चाहिए। बल्कि अपने व्यवहार पर करना चाहिए।
हमें लोगों का सम्मान उनके व्यवहार / बुद्धिमत्ता के आधार पर करना चाहिए। न कि उनके रंग – रूप, सामाजिक या आर्थिक स्तर को देखकर।
जो व्यक्ति अनुचित काम करता है। अपने फायदे के लिए औरों को नुकसान पहुँचाता है, कानून को तोडता है, उसे अपने व्यवहार पर लज्ञा आनी चाहिए ; न कि उस व्यक्ति/ बच्चे को, जिस पर अत्याचार किया गया हो।

Essential Material for Examination Purpose :

I. पढ़ो पठित – गद्यांश :
नीचे दिये गये गद्यांश को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए।

1. तेनालीराम तेनाली के रहने बाले थे। बे बहुत चतुर और ज्ञानी व्यक्ति थे। यह घटना उन दिनों की है, जब उनकी मुलाकात राजा श्रीकृष्ठदेवराय से नहीं हुई थी। एक दिन वे राजा कृष्णदेवराय से मिलने उनकी राजधानी हंपी पहुँचे । उन्होंने सुना था कि राजा ज्ञानी लोगों का बड़ा आदर, सत्कार करते हैं।
प्रश्न
1. तेनालीराम कहाँ के रहने वाले थे ?
2. तेनालीराम कैसे व्यक्ति थे ?
3. राजा श्रीकृष्णदेवराय की राजधानी कहाँ थी ?
4. राजा किनका आदर, सत्कार करते थे ?
5. यह गद्यांश किस पाठ से है ?
उत्तर :
1. तेनालीराम तेनाली के रहने वाले थे।
2. तेनालीराम चतुर और ज्ञानी व्यक्ति थे।
3. राजा श्रीकृष्णदेवराय की राजधानी हँपी थी।
4. राजा ज्ञानी लोगों का आदर, सत्कार करते थे।
5. यह गद्यांश “चावल के दाने” पाठ से है।

II. तभी तेनाली ने उन्हें रोका और कहा – “महाराज ! मैं आपसे कुछ नहीं चाहता। मैं तो सिर्फ आपको दिखाना चाहता था कि छोटी छोटी चीज़ें भी कितनी महत्वपूर्ण होती हैं। एक महान बिजय हासिल करने के लिए पहले कदम उठाना आवश्यक है । मेरी हार्दिक कामना है कि आप इसी प्रकार आगे बढ़ते हुए और अधिक बिजय प्राप्त करें ।”
यह सुनकर राजा श्रीकृष्ठदेवराय तेनालीराम से बहुत खुश हुए, जिसने उन्हें चावल के एक दाने से जीवन का महत्य समझा दिया था। उन्होंने तुरंत तेनाली को सम्मान के साथ अष्टदिग्गजों में शामिल कर लिया।

प्रश्न :
1. तेनाली ने किसे रोका ?
2. तेनाली क्या दिखाना चाहते थे ?
3. महान विजय के लिए क्या आवश्यक है?
4. तेनाली ने किसके दाने से जीवन का महत्व समझा दिया ?
5. राजा ने अष्टदिग्गजों में किसका नाम शामिल कर लिया ?
उत्तर :
1. तेनाली ने महाराज को रोका।
2. तेनाली दिखाना चाहते थे कि छोटी – छोटी चीजें भी कितनी महत्वपूर्ण होती है।
3. महान विजय के लिए पहला कदम उठाना आवश्यक है।
4. तेनाली ने चावल के दाने से जीवन का महत्व समझा दिया।
5. राजा ने तेनाली का नाम अष्टदिग्गजों में शामिल कर लिया।

अपठित – गद्यांश :
नीचे दिये गये गद्यांश को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए।

1. गुरुदेव रवींदनाथ शांति निकेतन की स्थापना की थी। वहाँ भारतीय संस्कृति के अनुकूल शिक्षा देने के लिए गुरुदेव ने एक आश्राम ही खोल दिया था। वृक्षों की शीतल छाया में बैटकर बहाँ सभी छात्र-छात्राएँ विद्या ग्रहण करते थे। वे अप्रने सभी काम अपने हाथों से करते थे। गुरुदेव भी इसी आश्रम में सबके साथ रहते थे। उनके लिए एक छोटीसी कुटिया बनी थी।

प्रश्न :
1. अनुच्छेद में रवींद्रनाथ को क्या कहकर संबोधित किया गया ?
2. गुरुदेव ने किसकी स्थापना की?
3. शांति निकेतन में किस प्रकार की शिक्षा दी जाती थी ?
4. शांति निकेतन में छात्र – छात्राएँ विद्या कैसे ग्रहण करते थे ?
5. रवींद्रनाथ कहाँ रहते थे ?
उत्तर :
1. रव्द्रनाथ को गुरुदेव कहकर संबोधित किया।
2. गुरुदेव ने शांति निकेतन की स्थापना की।
3. शांति निकेतन में भारतीय संस्कृति के अनुकूल शिक्षा दी जाती थी।
4. शांति निकेतन में छात्र – छात्राएँ वृक्षों की शीतल छाया में बैठकर विद्या ग्रहण करते थे।
5. गुरुदेव आश्रम में सबके साथ रहते थे।

II. हैसी शरीर के स्वास्थ्य का भुभ संवाद देनेवाली है। बह एक साथ ही शरीर और मन को प्रसत्र करती है। पाचन – शक्ति बढ़ाती है। रक्त को चलाती है अधिक पसीना लाती है। हँसी एक शक्तिशाली दबा है। एक डॉक्टर कहता है कि बह जीवन की मीटी मदिरा है। कारलाइल एक राजकुमार था। संसार त्यागी हो गया था। बह कहता है कि जो जी से हैंसता है, बह कभी बुरा नहीं होता, अपने मित्र को हँसाओ, बह अधिक प्रसन्न होगा। शत्रु को हँसाओ, तुम से कम घृणा करेगा। एक अनजान को हैसाओ। तुम पर भरोसा करेगा, उदासी को हैसाओ, उसका दुःख घटेग। निराश को हसाँओ उसकी आशा बढेगी। पर हमारे जीवन का उद्देश्य केवल हैसी ही नहीं है, हमको बहुत काम करने हैं। तथापि उन कामों, कष्टों में और चिंताओं में एक सुंदर आंतरिक हैंसी, बडी प्यारी वस्तु भगवान ने दी है।

प्रश्न :
1. शरीर के स्वास्थ्य का शुभ संवाद लेनेवाली क्या है?
2. हँँसी एक शक्तिशाली दवा कैसे है?
3. एक डॉक्टर ने हैंसी के बारे में क्या कहा ?
4. बड़ी प्यारी वस्तु किसने दी है?
5. शत्रु को हँसाने से क्या होगा ?
उत्तर :
1. शरीर के स्वास्थ्य का शुभ संवाद लेनेवाली “हैंसी” है।
2. हँसी एक शक्तिशाली दया है क्योंकि यह शरीर और मन को प्रसन्न करती है।
3. एक डॉक्टर ने हँसी के बारे में कहा था कि “हँँसी जीवन की मीठी मदिरा है।”
4. बडी प्यारी वस्तु भगवान ने दी है।
5. शत्रु को हँसाने से वह हम से कम घृणा करेगा।

III. हम जानते हैं कि साँस की अधिकतर बीमारियाँ हबा की गंदगी के कारण होती है और पेट की बीमारियाँ गंदे जल के कारण । जीवन को स्बस्थ बनाए रखने के लिए साँस लेने योग्य वायु और जीने योग्य पानी दोनों ही अत्यंत महत्वपूर्ण है। हमारे कल – कारखाने और तेज़ चलने वाले वाहन भी भीषण शोर करते हैं। उन्हें भी नियंत्रित करने की आवश्यक्ता है। इनके बीच रहने से मानसिक तनाब बढता है। हुदय की धडकने तेज़ हो जाती हैं। यहाँ तक कि कभी – कभी हृदय गति बंद होने से मृत्यु तक हो जाती है।

प्रश्न :
1. साँस और पेट की बीमारियों का क्या कारण होता है?
2. जीवन स्वस्थ बनाए रखने के लिए क्या आवश्यक है?
3. भीषण शोर किसे कहते हैं ?
4. मानसिक तनाव किससे बढता है?
5. ‘कभी – कभी’ किस प्रकार का शब्द है?
उत्तर :
1. साँस और पेट की बीमारियों का कारण है – “गंदा जल”।
2. जीवन र्वस्थ बनाये रखने के लिए साँस लेने योग्य वायु और योग्य पानी आवश्यक है।
3. हमारे कल – कारखाने और तेज़ चलनेवाले वाहन भीषण शोर करते हैं।
4. वायु प्रदूषण और ध्वनि प्रदूषण से मानसिक तनाव बढ़ता है।
5. “कभी – कभी” – पुनरुक्त शब्द है।

II. लिखो :

लघु प्रश्न :

प्रश्न 1.
तेनालीराम ने राजा से क्या निवेदन किया?
उत्तर :
राजा के सामने रखे शतरंज की बिसात की ओर इशारा करते हुए तेनालीराम ने राजा से इस प्रकार निवेदन किया कि “महाराज! यदि आप चावल का एक दाना शतरंज के पहले खाने में रख दें और हर अगले खाने में पिछले खाने का दुगना रखते जायें, तो उसे ही अपना ईनाम समझूँगा।”

प्रश्न 2.
श्रीकृष्णदेवराय ने तेनालीराम का सम्मान किस तरह किया ?
उत्तर :
राजा श्रीकृष्णदेवराय ने तेनालीराम का सम्मान करके अपने अष्टदिग्गजों में शामिल कर लिया। क्योंकि अष्टदिग्गजों में एक व्यक्ति बनना आसान बात नहीं।

प्रश्न 3.
‘चावल के दाने’ पाठ से क्या संदेश मिलता है ?
उत्तर :
इस पाठ से हमें यह संदेश मिलता है कि छोटी – छोटी चीजों का भी अधिक महत्व होता है। सफ़लता पाने के लिए पहले कदम को ही सोचकर रखना चाहिए।

प्रश्न 4.
तेनालीराम ने ईनाम में सोना क्यों नहीं लिया होगा ?
उत्तर :
वास्तव में तेनालीराम राजा कृष्णदेवराय को यह दिखाना चाहता था कि छोटी-छोटी चीज़ें भी कितनी महत्वपूर्ण होती हैं।
दूसरा यह है कि सोने से भी चावल के दाने का मूल्य अधिक होता है। क्योंकि शतरंज की आधी बिसात यानी 32 खाने तक पहुँचने तक दानों की संख्या 214 करोड से भी ज़्यादा हो गयी।

प्रश्न 5.
श्रीकृष्णदेवराय की जगह अगर तुम होते, तो क्या करते ?
उत्तर :
अगर में श्रीकृष्णदेवराय की जगह होता तो भें भी तेनालीराम को अपने दरबार में समुचित स्थान देकर उनका आदर करता ।

प्रश्न 6.
तेनालीराम हंपी क्यों गये?
उत्तर :
तेनालीराम राजा श्रीकृष्णदेवराय से मिलने उनकी राजधानी हंपी गये।

प्रश्न 7.
तेनालीराम कैसे व्यक्ति थे ?
उत्तर :
तेनालीराम बहुत चतुर तथा ज्ञानी व्यक्ति थे।

प्रश्न 8.
तेनालीराम कहाँ के रहनेवाले थे?
उत्तर :
तेनालीराम तेनाली के रहनेवाले थे।

प्रश्न 9.
कृष्णदेवराय की राजधानी क्या थी ?
उत्तर :
कृष्णदेवराय की राजधानी हंपी थी।

प्रश्न 10.
तेनालीराम ने कृष्णदेवराय के बारे में क्या सुना था ?
उत्तर :
तेनालीराम ने कृष्णदेवराय के बारे में सुना था कि राजा ज्ञानी लोगों का बडा आदर, सत्कार करते हैं।

लघु निबंध प्रश्न :

प्रश्न 1.
कहानी का सारांश अपने शब्दों में बताओ।
उत्तर :
तेनालीराम चतुर और ज्ञानी व्यक्ति थे। वह तेनाली में रहनेवाले थे। एक दिन वे राजा श्रीकृष्णदेवराय से मिलने हंपी गये। राजा को उन्होंने एक कविता सुनायी। राजा को कविता पसंद आयी। राजा ने ईनाम माँगने को कहा।
तेनालीराम राजा के सामने रखे शतरंज की ओर इशारा करके कहा कि “महाराज ! यदि आप चावल का एक दाना शतरंज के पहले खाने में रख दें और हर अगले खाने में पिछले खाने का दुगना रखते जायें, तो मैं उसे ही अपना ईनाम समझूँगा।”

महाराज ने सेवक को आदेश दिया । सेवकों ने शतरंज के बिसात पार चावल के दाने रखने शुरू – कर दिये । पहले खाने में 1 दाना, दूसरे में 2 , तीसरे में 4 , चौथे में 8 , पाँचवें में 16 दाने इस तरह गिनती बढ़ती गयी।
इस तरह शतरंज की आधी बिसात यानी 32 खाने तक पहुँचने तक दानों की संख्या 214 करोड से भी ज़्यादा तक पहुँच गयी थी। इसलिए राजदरबार में सभी हैरान थे। अंत में यह स्थिति हो गयी कि महाराज के पास अपना पूरा राजभंडार का अनाज ही तेनालीराम के हवाले करने के सिवाय कोई दूसरा मार्ग न रहा ।
उन्हें रोककर तेनालीराम ने कहा – “महाराज ! मैं आपसे कुछ नहीं चाहता । मैं सिर्फ़ आपको दिखाना चाहता था कि छोटी -छोटी चीज़ें भी कितनी महत्वपूर्ण होती है।
श्रीकृष्णदेवराय उससे बहुत खुश हुए । तेनालीराम ने चावल के दाने से जीवन का महत्व समझाया। इसलिए राजा कृष्णदेवराय उन्हें अपने अष्टदिग्गजों में एक दिग्गज के रूप में शामिल कर दिया और सम्मान भी किया।

III. सृजनात्मक अभिव्यति :

प्रश्न 1.
भावी योजनाओं का वर्णन करते हुये अपने मित्र का नाम एक पत्र लिखिए।
उत्तर :

नलगोंडा
दि. ××××,

प्रिय मित्र प्रशांत,
मैं यहाँ कुशल हूँ। समझता हूँ कि आप सब वहाँ कुशलपूर्वक हैं। मैं खूब पढ रहा हूँ।
एक सफल डॉक्टर बनने की मेरी इच्छा है। मदर तेरेसा का जीवन मुझे प्रेरणादायक है। उनकी ही तरह निस्वार्थ भावना से लोगों की सेवा करना चाहता हूँ। जनता की सेवा ही जगत्नाथ की सेवा है। इसी आशय का पालन करना चाहता हूँ। में ज़रूर सफल डॉक्टर बनूँगा। तुम भी अपनी भावी योजनाओं का वर्णन करते हुए ज़रूर पत्र लिखो।
माता-पिता को मेरे प्रणाम कहना।

तुम्हारा प्रिय मित्र,
××××

पता :
जी. प्रशांत,
महोनराव का पुत्र
3-64-8 / 18,
मेइन रोड,
हैदराबाद।

సారాంశము :

తెనాలిరామ్ తెనాలిలో నివసించేవాడు. ఆయన చాలా తెలివి గలిగినవాడు మరియు గొప్ప జ్ఞానవంతుడు. ఈ సంఘటన తను శ్రీకృష్ణదేవరాయలతో పరిచయం కాని రోజులలోనిది. ఒకరోజున ఆయన రాజుగారైన శ్రీకృష్ణదేవరాయలను కలుసుకొనుటకు రాజుగారి రాజధానియైన హంపీకి వెళ్ళిరి. ఆయన రాజుగారు జ్ఞానవంతులను బాగా ఆదరిస్తారని సత్కరిస్తారని విని ఉండెను.
తెనాలిరామ్ హంపి చేరెను. అతనిని రాజసభ (దర్బారు)లోనికి ప్రవేశపెట్టిరి. రాజుగారు తనని ఒక కవిత చెప్పమని కోరిరి. తెనాలి రామలింగడు ఒక అందమైన కవిత వినిపించెను. రాజుగారికి ఆ కవిత చాలా నచ్చినది. బహుమతి కోరుకొమ్మనెను. అప్పుడు ఆయన “మహారాజా! క్షమించండి. మీకు నేను కేవలం ఒక విన్నపం చేయదలచితిని” అని చెప్పెను. రాజుగారు ఏమిటో అది చెప్పమనిరి.
తెనాలి రామ్ రాజుగారి ముందు ఉన్న చదరంగం ఆట ఫలకం వైపు సైగ చేసి “మహారాజా ! ఒక బియ్యపు గింజను ఆ చదరంగంలోని మొదటి గడిలో ఉంచి తదుపరి గడిలో ముందు గడిలో ఉన్నదానికి రెట్టింపు గింజలు ఉంచుతూ వెళ్ళండి. నేను వాటినే నా బహుమతిగా భావిస్తాను” అని చెప్పెను.
ఆ మాటలు విన్న మహారాజుగారు “ఏమీ నీకు ఇవే కావాలా? కేవలం బియ్యపు గింజల్నే కోరుకుంటున్నావా? బంగారం అవసరం లేదా?” అని ఆశ్చర్యంతో అడిగిరి.
అవును మహారాజా ! అంటూ తెనాలి రామ్ వినమ్రతతో సమాధానమిచ్చెను. “సరే ఐతే అలాగే జరుగుతుంది.” అని చెప్పి మహారాజుగారు సేవకుణ్ణి ఆదేశించెను. సేవకులు చదరంగపు ఫలకం మీద బియ్యపు గింజలను ఉంచడం ప్రారంభించిరి. ఒకటవ గడిలో ఒక బియ్యపు గింజ, రెండవ గడిలో రెండు, మూడవ గడిలో 4, నాల్గవ ఖానాలో 8, ఐదవ గడిలో 16 గింజలు ఈ విధంగా లెక్కింపు పెరిగిపోతూ ఉంది. 10వ గడి వరకు వచ్చేసరికి 512 గింజలు ఉంచబడినవి. 20వ గడి వరకు వచ్చేసరికి 5,24,288 గింజలు ఉంచబడినవి. ఈ విధంగా చదరంగపు ఫలకంలోని సగం ఖానాలు అనగా 32వ ఖానా వచ్చేసరికి ధాన్యపు గింజల సంఖ్య 214 కోట్ల కంటే ఎక్కువ అయినది.
ఈ దృశ్యం చూసి రాజదర్భారులోని వారందరూ విసిగిపోయిరి. చివరకు ఎలాంటి పరిస్థితి ఏర్పడినదనగా రాజుగారి వద్ద ఉన్న ధాన్యాగారాన్నంతా తెనాలి రామునకు అర్పించడం కంటే మరొక మార్గం లేకుండా పోయింది.
అప్పుడు తెనాలిరామ్ వారిని ఆపి “మహారాజా ! నేను మీ నుండి ఏమీ కోరడంలేదు. నేను కేవలం చిన్న చిన్న విషయాలు కూడా ఎంతటి మహత్యం కలిగి ఉంటాయో మీకు తెలియజేయాలని అనుకున్నాను. ఒక మహా గొప్ప విజయాన్ని పొందడానికి ముందు అడుగు ముందుకు వేయాలి. నా హృదయపూర్వక ఆకాంక్ష ఏమిటనగా మీరు ఇదే విధంగా ముందుకు నడుస్తూ ఇంకా ఎన్నో విజయాలను పొందాలి” అని చెప్పెను.
ఇది విన్న రాజుగారైన శ్రీకృష్ణదేవరాయలు తెనాలిరామ్ పట్ల చాలా సంతోషాన్ని ప్రకటించిరి. ఎందుకనగా ఆయన ఒక బియ్యపు గింజతో జీవితం యొక్క గొప్పదనాన్ని తెలియజేసెను. ఆయన వెంటనే తెనాలి రామన్న తన అష్టదిగ్గజాలలో ఒకరిగా సన్మానం చేసి మరీ చేర్చుకొనెను.

वचन :

• घटना – घटनाएँ
• सेवक – सेवक
• खाना – खाने
• स्थिति – स्थितियाँ
• दाना – दाने
• कामना – कामनाएँ

उल्टे शब्द :

• ज्ञानी × मूर्ख
• सुंदर × असुंदर
• विनम्र × घमंड
• रोकना × जारी रखना
• विजय × अपजय/पराजय
• आदर × अनादर
• पसंद × ना पसंद
• शुरु × खत्तम
• छोटी × बडी
• आवश्यक × अनावश्यक
• सत्कार × सज़ा/दंड
• अगले × पिछले
• आधा × पूरा
• महृत्यपूर्ण × महत्वहीन
• जीत × हार

लिंग :

• राजा – रानी
• सेवक – सेविका
• बेगम – बादशाह
• कवि – कवइत्री
• सम्राट – सम्राज्ञी
• दरबारी – दरबारिन

पर्यायवाची शब्द :

• ज्ञानी – बुद्धिमान, पंडित
• सत्कार – सम्मान
• शुरु – आरंभ, प्रारंभ
• मार्ग – रास्ता
• राजा – नृप, शासक
• ईनाम – पुरस्कार
• दृश्य – चित्र
• जय – विजय
• दिन – रोज़
• आदेश – आज्ञा
• चावल – अनाज
• ख़श – संतोष, आनंद

उपसर्ग :

• राजदरबार – राज
• महत्त्वपूर्ण – महत्व
• शामिल – शा
• तुरंत – तु
• निवेदन – नि
• विजय – वि
• सम्मान – स
• राजभंडार – राज
• अष्ट दिगगज – अष्ट
• महाराज – महा

प्रत्यय :

• महान – आन
• ज्ञानी – ई
• हार्दिक – इक
• महाराज – राज
• सिवाय – य
• महाशय – आशय

संधि विच्छेद :

• राजदरबार = राज + दरबार
• राजभंडार = राज + भंडार
• अष्टदिग्गज = अष्ट + दिग्गज
• महाराज = महा + राज
• महत्वपूर्ण = महत्व्व + पूर्ण

वाक्य प्रयोण :

1. मुलाकात – यह मेरी पहली मुलाकात है।
2. दुगना – वह दुगने उत्साह के साथ काम कर रहा है।
3. अनाज – राजभंडार का अनाज खाली हो गया।
4. महत्व – उसने मुझे जीवन का महत्व को समझाया।
5. शामिल करना – मैं व्यापार में अपने बेटे को शामिल करना चाहता हूँ।

मुहावरे वाले शब्द :

1. इशारा करना = संकेत करना
तेनालीराम ने शतरंज की बिसात की ओर इशारा किया।
2. हवाला करना = सुपुर्द करना, सौंपना
राजा ने अपनी सारी संपत्ति कवि को हवाला कर दी।
3. कदम उठाना = आगे बढ़ना
कदम उठाते पीछे देखे बिना चले जाओ।
4. मन आना = इच्छा होना
मुझे उसे मिलने का मन आया।

शब्दार्थ (అర్ధములు) (Meanings) :

Telangana SCERT TS 8th Class Hindi Guide Pdf 7th Lesson त्यौहारों का देश Textbook Questions and Answers.

TS 8th Class Hindi 7th Lesson Questions and Answers Telangana त्यौहारों का देश

प्रश्न :

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं?
उत्तर :
इस चित्र में मसजिद, गिरिजाघर और मंदिर दिखायी दे रहे हैं। मसजिद के सामने दो लडके गले मिलकर ईद की शुभकामनाएँ बता रहे हैं। गिरिजाघर के सामने क्रिसमस दादा कंधे पर उपहारों की थैली लेकर खडे हुए हैं। उनके सामने एक लडका और एक लडकी भी खडे हैं। एक औरत अपने घर के सामने रंगोली खींच रही है। दो आदमी सामने बैलों के साथ खडे हुए हैं। एक आदमी बाजा बजा रहा है। बैल सजधजकर खडा हुआ है। और एक चित्र में एक स्त्री हरिदास के बर्तन में चावल डाल रही है।

प्रश्न 2.
वे एक – दूसरे से क्या कह रहे होंगे ?
उत्तर :
वे एक – दुसरे से त्यौहारों की शुभकामनाएँ कह रहे होंगे।

प्रश्न 3.
त्यौहारों का हमारे जीवन में क्या महत्व है ?
उत्तर :
जिम्मेदारियाँ और नित्य की एकरसता से व्यक्ति के जीवन में नीरसता उत्पन्न होती है। त्यौहारों से हमारा जीवन नया शक्ति, नयी उमंग और उत्साह से भर जाता है।

सुनो – बोलो :

प्रश्न 1.
पाठ में दिये गये चित्रों के बारे में बातचीत कीजिए।
उत्तर :
पहले चित्र में एक लडकी अपने भाई के हाथ में राखी (रक्षा बँधन) बाँध रही है। दूसरे चित्र में एक लडका और एक लडकी तिरंगे झंडे की वंदना कर रहे हैं। तीसरे चित्र में एक लडकी और एक लडका फुलझडियाँ जला रहे हैं। चौथे चित्र में दो व्यक्ति आपस में गले मिल रहे हैं। पाँचवे चित्र में एक क्रिसमस पेड, शांताक्लाज़ दिखायी दे रहे हैं। शांताक्लाज़ के हाथों में उपहार डिब्बा भी है।

प्रश्न 2.
कविता का शीर्षक आपको कैसा लगा और क्यों ?
उत्तर :
कविता का शीर्षक “त्योहारों का देश” मुझे बहुत अच्छा लगा। क्योंकि हमारा भारत संचमुच ही त्यौहरों का देश है। भारत में विभिन्न धर्मों वाले रहते हैं। वे सब कई त्यौहार मनाते हैं। भारत में धार्मिक त्यौहारों के अलावा राष्ट्रीय त्यौहार भी मनाये जाते हैं।

पढ़ो :

अ. नीचे दिये गये वाक्यों के भाव बतलाने वाले अंश कविता में पहचानकर उत्तर – पुस्तिका में लिखिए।

प्रश्न 1.
तिरंगा झंडा वीर शहीदों की याद दिलाता है।
उत्तर :
आज़ादी के दिवस तिरंगा,
घर-घर पर लहराता है।
वीर शहीदों की गाथाएँ,
हमको याद दिलाता है।

प्रश्न 2.
ईद के त्यौहार में भाईचारे का संदेश होता है।
उत्तर : भाईचारे का संदेशा
ले ईद मुबारक आती।

इ. नीचे दी गयी पंक्तियाँ पढ़िए।

भारत एक बगीचे के समान है। यहाँ का हर नागरिक मुस्कुराता हुआ फूल है। जिस तरह फूलों से भीनी – भीनी सुगंध आती है, उसी तरह हर नागरिक के योगदान से यह बगीचा सुगंधित हो उठता है। यहाँ सभी धर्मों के लोग मिलजुलकर रहते हैं। एक – दूसरे के सुख-दुख में भाग लेते हैं। भारतीय संविधान के कर्णधार डॉ.अंबेड्कर जी का विश्वास था, ‘जात – पाँत रहित सम-समाज से ही देश में सुख और शांति की स्थापना हो सकती है।’ उनके इसी विश्वास का साकार रूप भारतीय त्यौहार हैं। इन त्यौहारों से भारतीय संस्कृति की गरिमा विश्व का मन मोह लेती है।
अब इन प्रश्नों के उत्तर दीजिए।

प्रश्न 1.
भारत किसके समान है?
उत्तर :
भारत एक बगीचे के समान है।

प्रश्न 2.
डॉ. अंबेड्कर जी ने क्या कहा था ?
उत्तर :
डॉ. अंबेड्कर .जी ने कहा था कि “‘जात-पाँत रहित सम-समाज से ही देश में सुख और शांति की स्थापना हो सकती है।”

प्रश्न 3.
भारतीय त्यौहारों की क्या विशेषता है?
उत्तर :
भारतीय त्यौहारों की यह विशेषता है कि ये जात-पाँत रहित समाज और सुख-शांति की स्थापना करती हैं।

लिखो :

अ. नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर लिखिए।

प्रश्न 1.
किसी धार्मिक त्यौहार के बारे में लिखिए।
उत्तर :
दशहरा : दशहरा आश्विन मास के प्रथम से मनाया जाता है। यह नवरात्रि का त्यौहार है। दशहरे में दुर्गा देवी की पूजा की जाती है। दूर्गा देवी को हर रोज़ एक – एक अवतार से अलंकृत करते हैं। अष्टमी को “दुर्गाष्टमी” नवमी को “महर्नवमी” दशमी को “विजय दशमी” के रूप में मनाते हैं। (या)
ईद : ईद मुसलमानों का त्योहार है। यह रमज़ान के महीने में मनायी जाती है। इसे ईद – उल – फ़ितर भी कहते हैं। उस दिन प्रत्येक रूप से खीर, सेवयों से बनाया जाता है। (या)
क्रिसमस : क्रिसमस ईसाइयों का प्रमुख त्यौहार है। क्रिसमस के पहले दिन सैंटा आता है। सैंटा बच्चों के लिए तरह – तरह के उपहार अपनी झोली में भरकर लाता है।

प्रश्न 2.
15 अगस्त के बारे में तुम क्या जानते हो?
उत्तर :
15 अगस्त के दिन हमें आज़ादी मिली। इसलिए हम इस भारत देश भर में स्वतंत्रता दिवस मनाते हैं। इस दिन पाठशालाओं में राष्ट्रीय झंडा फहराया जाता है। घर – घर पर राष्ट्रीय झंडा लहराता है।

आ. इस कविता का सारांश दस पंक्तियों में लिखिए।
उत्तर :
“त्यौहारों का देश” नामक इस कविता में भारत देश के विविध त्यौहारों के बारे में वर्णन किया गया है। श्रावण मास में हरियाली ही हरियाली दिखायी देती है। मन हर्ष से पुलकित होता है। इसी महीने में राखी त्यौहार आता है। इस दिन बहिनें खुशी से फूली नहीं समाती है।
स्वतंत्रता दिवस 15 अगस्त को तो हर घर पर तिरंगा झंडा लहराता है। यह वीर शहीदों की गाथाएँ हमें याद दिलाता है।
उसी प्रकार हमारे भारत देश में हर वर्ष दशहरा मनाया जाता है। इन दिनों में लोग कई तमाशे खेल खेलते हैं। उसी प्रकार दीवाली के दिन तो दीप-दान किया जाता है। दीप जलाए जाते हैं। फुलझडियाँ और खील बताशे जलाए जाते हैं।
मुसलमान भाइयों की त्यौहार ईद तो भाईचारे का संदेश लेकर आती है। इस दिन तो मीठी – मीठी खीर, सिवैयाँ आदि बनाये जाते हैं। ये त्यौहार सबके मन भाती हैं।
क्रिसमस के दिन में तो खेल-खिलौने आदि उपहार के रूप में बच्चे पाते हैं। हमारा देश त्यौहारों का देश है। हमें इससे प्यार है।

शब्द भंडार :

अ. नीचे दिये गये त्यौहारों के नामों से वाक्य बनाइए।

उत्तर :

• संक्रांति हिन्दुओं का प्रमुख त्योहार है। इसे पोंगल भी कहते हैं। इसे हर साल जनवारी में मनाते हैं।
• नवरोज़ त्यौहार को पारसीक लोग मनाते हैं।
• बुद्ध पूर्णिमा को बौद्ध धर्म वाले मनाते हैं। यह बौद्ध धर्म का त्यौहार है।
• रमज़ान मुस्लमानों का त्यौहार है।
• बेंसाखी पंजाब का नव वर्ष का त्यौहार है।
• ओणम केरला में मनाया जाता है। यह नव वर्ष के रूप में मनाया जाता है।

सृजनात्मक अभिव्यक्ति :

अ. पाठ में कुछ त्यौहारों के नाम आये हैं, जैसे – रक्षाबंधन स्वतंत्रता दिवस, दशहरा, दीपावली, ईद और क्रिसमस आदि । अव आप अपने मनपसंद त्यौहार का चित्र बनाइए। उसके बारे में पाँच वाक्य लिखिए।
उत्तर :
मेरा मनपसंद त्यौहार “दीपावली”

मेरा मनपसंद त्यौहार दीपावली है। दीपावली के दिन दीप जलाते हैं। इस दिन धन की देवी लक्ष्मी की पूजा की जाती है। दीप दान करते हैं। रात को बचे खुशी – खुशी से पटाखें, फुलझडियाँ, खील बताशे आदि जलाते हैं।

प्रशंसा :

अ. त्यौहारों के महत्व और उपयोगिता के बारे में लिखिए।
उत्तर :
भारत एक विशाल देश है। इसकी गौरवशाली परंपरा है। खासकर भारत की संस्कृति बहुत प्राचीन है। यहाँ अनेक धर्म, जाति और संप्रदाय के लोग बिना किसी भेदभाव के मिल जुलकर रहते हैं। अनेकता में एकता की भावना तो भारत में ही पायी जाती है।
भारत तो त्यौहारों और उत्सवों को देश कहलाता है। भारत के सभी लोग विविध उत्सव और त्यौहार मनाकर अपना आनंद व्यक्त करते हैं। क्योंकि मानव स्वभाव से ही उत्सव प्रेमी हैं। इसलिए समय समय पर त्यौहारों को मनाते लोग खुशियों में डूबे रहते हैं।
रोजमर्रे की जिम्मेदारियाँ और नित्य की एकरसता मानव जीवन में नीरसता लाती हैं। त्यौहारों को मनाने से हमारी नीरसता और ऊब दूर हो जाती है। फलतः मानव में नयी शक्ति, उत्साह और उमंग आ जाते हैं। त्यौहार तो पारस्परिक प्रेम संबंध को मजबूत बनाते हैं। आपसी मेल मिलाप होती है। एकता और बंधुत्व की भावना बढती हैं। मन में भ्रद्धा और भक्ति भावना का संचार होता है। भाईचारे की भावना बढती है। लोकगीत – रिवाजों का पालन करने का अवसर प्राप्त होता है। इस तरह त्यौहारों का महत्व आसरदार और धार्मिक होता है। खासकर राष्ट्र को पर्व एक सूत्र में बाँधते हैं।

परियोजना कार्य :

अ. तुम्हारे मित्र कौन – कौन – से त्यौहार मनाते हैं, पता कीजिए तालिका बनाइए।
उत्तर :
मेरे मित्र ये त्यौहार मनाते हैं कि

हम सब मिलकर दीपावली मनाते हैं।

भषा की बत :

अ. नीचे दिया गया अनुच्छेद पढ़िए।
अध्यापकजी ने बताया कि यमुना नदी की गोद में बसा यह शहर भारत की राजधानी ही नहीं बल्कि दुनिया के प्रसिद्ध नगरों में से एक है। यह नगर किसी का भी मन मोह लेता है।
रात को हमने दिल्ली का विशेष व्यंजन छोले – भटूरे खाया। मुझे तो यहाँ बहुत मज़ा आया। मैं परसों घर लौटूँगा।
इस अनुच्छेद में है, खाया, लौटूँगा क्रिया शब्द काम के होने का समय बताते हैं । इसे ही काल कहते हैं। काल के भेद इस प्रकार हैं –

भूतकाल – क्रिया जो संपन्न हो चुकी है।
वर्तमान काल – क्रिया जो संपन्न हो रही है।
भविष्य काल – क्रिया जो संपत्न होने वाली है।

आ. पाठ में से इन कालों को बताने वाले शब्द ढूँढ़कर लिखिए।
उत्तर :
1. फूली नहीं समाती है। (वर्तमानकाल)
2. घर-घर पर लहराता है। (वर्तमानकाल)
3. होंगे खेल तमाशे (भविष्यकाल)
4. खेल खिलौने पावे बच्चे (भविष्यकाल)
5. मन भावन सावन आई। (भूतकाल)
6. बचे क्रिसमस के उपहार पाये। (भूतंकाल)

विचार – विमर्श :

धर्म हमें उत्तम व्यवहार करना सिखाते हैं। हमारे स्वभाव व व्यवहार में हमारे गुण दिखायी देते हैं। आप अपने सहपाठियों में कौन से गुण देखकर दोसती करते हैं?
उत्तर :
अपने भारतदेश में कई धर्मो के लोग रहते हैं। हर एक धर्म का मानना यही है कि सब मिलजुलकर शांति से रहें। नैतिक मूल्यों के साथ जीवन बितायें।
मेरे सहपाठी कोई हिंदू है तो कोई मुसलमान और कोई ईसाई। फिर भी हम सब मिलजुलकर रहते हैं। वे बड़ों का आदर करते हैं। छोटों से प्यार से रहते हैं। कोई ऊँच-नीच का भेदभाव मन में न रखकर सबकी सहयाता करते हैं। इन्ही गुणों को देखकर मैं अपने सहपाठियों से दोस्ती करता हूँ।

Essential Material for Examination Purpose :

1. पढ़ो :
पठित – पद्यांश

नीचे दिये गये पद्यांश को पढ़कए प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए।

I. मन भावन सावन आते ही,
हरियाली छा जाती है।
राखी के दिन बहिन खुशी से,
फूली नहीं समाती है।
आज़ादी के दिवस तिरंगा,
घर – घर पर लहराता है।
बीर शहीदों की गाथाएँ,
हमको याद दिलाता है।

प्रश्नं :
1. हरियाली कब छा जाती है ?
2. बहिन किस त्यौहार के दिन बहुत खुश होती है?
3. तिरंगा कब लहराया जाता है?
4. ‘फूली नहीं समाना’ का अर्थ क्या है ?.
5. उपर्युक्त पंक्तियाँ किस पाठ से हैं?
उत्तर :
1. हरियाली सावन के महीने में छा जाती है।
2. बहिन राखी त्यौहार के दिन बंहुत खुश होती है।
3. तिरंगा आज़ादी के दिवस पर लहराया जाता है।
4. ‘फूली नहीं समाना’ का अर्थ है बहु प्रसन्न होना।
5. उपर्युक्त पंक्तियाँ ‘त्यौहारों का देश” पाठ से हैं।

II. आता हर बर्ष दशहरा,
होने खेल तमाशे।
दीपाबली पर दीप – दान,
फुलझड़ियाँ खील बताशे।
ले ईद मुबारक आती।
मीटी – मीटी खीर, सियैयाँ,
सबसे मन को भातीं।
खेल – खिलौने पाते बच्चे,
किसमस के उपहार।
त्यौहारों का देश हमारा,
हमको इससे प्यारा ।।

प्रश्न :
1. खेल – तमाशे किस त्यौहार पर होते हैं?
2. पुलझड़ियाँ कब छोड़ी जाती हैं?
3. कौन सा त्यौहार भाईचारा का संदेश देता है?
4. उपहार किस त्यौहार पर मिलते हैं?
5. हमारा देश कैसा देश कहलाता है?
उत्तर :
1. खेल तमाशे दशहरा त्यौहार पर होते हैं।
2. फुलझड़ियाँ दीपावली के त्यौहार पर छोड़ी जाती हैं।
3. भाईचारे का संदेश ईद का त्यौहार देता है।
4. उपहार क्रिसमस त्यौहार पर मिलते हैं।
5. हमारा देश त्यौहारों का देश कहलाता है।

अपठित – पद्यांश :
नीचे दिये गये पद्यांश को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए।

1. यह तन विष की बेलरी, गुरु अमृत् की खान।
सीस दिये जो गुरू मिलै, तो भी सस्ता जान ॥

प्रश्न :
1. “अमृत की खान” कौन है?
2. विष की बेलरी क्या है?
3. सीस दिये तो कौन मिलते हैं?
4. “सीस” शब्द का अर्थ क्या है ?
5. “सस्ता” शब्द का विलोम शब्द क्या है ?
उत्तर :
1. अमृत की खान गुरु है।
2. विष की बेलरी तन है।
3. सीस दिये तो गुरु मिलते हैं।
4. सीस शब्द का अर्थ है – “सिर”।
5. सस्ता शब्द का विलोम है – “महँगा” ।

II. अभी समय है, अभी नहीं कुछ भी बिगाडा है।
देखो अभी सुयोग, तुम्हारे पास खडा है।
करना हो जो काम, उसीमें चित्त लडा दो।
आत्मा पर विश्वास करो, सन्देह भगा दो।
आवेणा क्या समय, समय तो चला जा रहा है।

प्रश्न :
1. इस कविता में किसका महत्व बताया गया है?
2. हमें किस पर विश्वास करना चाहिए?
3. हमें किसको भगाना है?
4. हमें किस पर चित्त लगाना चाहिए?
5. अभी भी हमारे पास क्या खडा है?
उत्तर :
1. इस कविता में समय का महत्व बताया गया है।
2. हमें आत्मा पर विश्वास करना चाहिए।
3. हमें संदेह को भगाना है।
4. हमें जो काम करना है उसी पर चित्त लगाना चाहिए।
5. अभी भी हमारे पास सुयोग खड़ा है।

III. दो में से क्या तुन्हे चाहिए, कलम या तलवार ?
मन में ऊँचे भाव कि तन में शक्ति अजेय अपार ?
अंध कक्ष में बैठ रचोठे ऊँचे, मीठे ठान ?
या तलवार पकड, जीतोगे बाहर जो मैदान ?
जला ज्ञान का दीप सिर्फ़ फैलाओगे उजियाली?
अथवा उठा कृपाण करोठो घर की भी रखवाली ?
पैदा करती कलम विचारों के जलते अंगारे?
और प्रज्वलित प्राण देश क्या कभी मरेगा मारे ?

प्रश्न :
1. कवि किन दो चीज़ों में से एक को चुनने को कह रहा है ?
2. तलवार का प्रयोग कहाँ किया जाता है?
3. विचारों के जलते अंगारे कौन पैदा करता है ?
4. घर की रखवाली कौन करेगा ?
5. दिए गए पद्यांश का ‘शीर्षक’ क्या हो सकता है?
उत्तर :
1. कवि कलम और तलवार – इंन दो चीजों में से एक को चुनने को कह रहा है।
2. तलवार का प्रयोग युद्ध में किया जाता है।
3. विचारों के जलते अँगारे कलम पैदा करता है।
4. घर की रखवाली कृपाण करेगा।
5. दिये गये पद्यांश का शीर्षक कलम या तलवार हो सकता है ।

II. लिखो :

लघु प्रश्न :

प्रश्न 1.
सावन के महीने का क्या महत्व है?
उत्तर :
हिंदु धर्म में श्रावण मास का बडा महत्व होता है। श्रावण आते ही त्यौहारों की बहार शुरू हो जाती हैं। चारों ओर हरियाली की तरह खुशियाँ छा जाती हैं। राखी के दिन अपने भाई को राखी बाँधने की खुशी में बहन का मन प्रसन्नता से भर जाता है।

प्रश्न 2.
कविता में किन – किन त्यौहारों के बारे में बताया गया है?
उत्तर :
कविता में क्रमश : श्रावण मास में मनानेवाली राखी, स्वतंत्रता दिवस (अगस्त 15) दशहरा, दीपावली, ईद और क्रिसमस आदि त्यौहारों के बारे में बताया गया है।

प्रश्न 3.
कविता में बताये गये त्यौहारों के अलावा और कुछ त्यौहारों के नाम बताओ ।
उत्तर :
कविता में बताये गये त्यौहारों के अलावा और कुछ त्यौहारों के नाम ये हैं – उगादि, बक्रीद, शुभ शुक्रवार (गुड फ्रायडे), गाँधी जयंती (राष्ट्रीय त्यौहार), गणतंत्र दिवस (राष्ट्रीय त्यौहार), संक्रांति (पोंगल), श्रीराम नवमी आदि।

प्रश्न 4.
आज़ादी का दिवस कब मनाया जाता है? उस दिन क्या किया जाता है?
उत्तर :
आजादी का दिवस 15 अगस्त को मनाया जाता है। उस दिन घर – घर पर तिरंगा झंडा लहराया जाता है।

प्रश्न 5.
ईद के दिन क्या – क्या बनाया जाता है ?
उत्तर :
ईद मुसलमानों का त्योहार है। यह रमज़ान के महीने में मनायी जाती है। इसे ईद – उल – फ़ितर भी कहते हैं। उस दिन प्रत्येक रूप से खीर, सेवयों से बनाया जाता है।

प्रश्न 6.
क्रिसमस के दिन उपहार किन्हें दिये जाते हैं?
उत्तर :
क्रिसमस के दिन उपहार बच्चों को दिये जाते हैं। क्रिसमस दादा (शांताक्लाज) ये उपहार देते हैं।

प्रश्न 7.
संक्रांति के दिन क्या किया जाता है ?
उत्तर :
आध्रंप्रदेश में संक्रांति बडे धूम – धाम से मनाते हैं। इसे तीन दिन मनाया जाता है। भोगी, संक्रांति और कनुमा। सचमुच संक्रांति कृतज्ञता प्रकट करने का ही त्यौहार है। यह अच्छी फसलों के लिए भगवान के प्रति, श्रमिकों के प्रति, साल भर किसानों की मेहनत में साथ देने के कारण बैल, गाय आदि जानवरों के प्रति शुभकामनाएँ व्यक्त करने का पर्व है।

लघु निबंध प्रश्न :

प्रश्न 1.
कविता का सारांश अपने शब्दों में बताओ।
उत्तर :
“त्यौहारों का देश” नामक इस कविता में भारत देश के विविध त्यौहारों के बारे में वर्णन किया गया है। श्रावण मास में हरियाली ही हरियाली दिखायी देती है। मन हर्ष से पुलकित होता है। इसी महीने में राखी त्यौहार आता है। इस दिन बहिनें खुशी से फूली नहीं समाती है।
स्वतंत्रता दिवस 15 अगस्त को तो हर घर पर तिरंगा झंडा लहराता है। यह वीर शहीदों की गाथाएँ हमें याद दिलाता है।
उसी प्रकार हमारे भारत देश में हर वर्ष दशहरा मनाया जाता है। इन दिनों में लोग कई तमाशे खेल खेलते हैं। उसी प्रकार दीवाली के दिन तो दीप-दान किया जाता है। दीप जलाए जाते हैं। फुलझडियाँ और खील बताशे जलाए जाते हैं।
मुसलमान भाइयों की त्यौहार ईद तो भाईचारे का संदेश लेकर आती है। इस दिन तो मीठी – भीठी खीर, सिवैयाँ आदि बनाये जाते हैं। ये त्यौहार सबके मन भाती हैं।
क्रिसमस के दिन में तो खेल-खिलौने आदि उपहार के रूप में बच्चे पाते हैं। हमारा देश त्यौहारों का देश है। हमें इससे प्यार है।

III. सृजनात्मक अभिव्यत्ति :

प्रश्न 1.
तुम्हारी तबीयत ठीक नहीं है दो दिन की छुद्ठी माँगते हुए कक्षाध्यापक के नाम छुद्टी पत्र लिखिए।
उत्तर :

करीमनगर,
दि. ××××

प्रेषक :
××××
आठवी/सी,
शारदा विद्यालय,
करीमनगर।
सेवा में,
श्री कक्षाध्यापक जी,
आठवी/सी,
शारदा विद्यालय, करीमनगर।
महोदय,
सादर प्रणाम। निवेदन है कि कल रात से मुझे तेज बुखार है। सिर दर्द और बदन दर्द भी हैं। वैद्यजी ने दवाइयाँ देकर दो दिन आराम करने की सलाह दी। इसलिए कृपा करके मुझे दो दिन की छुट्टी दीजिए।
धन्यवाद

आपका आज्ञाकारी छात्र,
××××

సారాంశము :

మనస్సును హత్తుకునే శ్రావణమాసం రాగానే, పచ్చదనం వ్యాపిస్తుంది.
రాఖీ పండుగ రోజున సోదరి సంతోషంతో,
ఉక్కిరిబిక్కిరి అవుతుంది.
స్వాతంత్య్ర దినాన మూడు రంగుల జెండా,
ఇంటింటి పైన రెపరెపలాడుతుంది. బలిదానం చేసిన వీరుల గాథలను
మనకు గుర్తుకు తెస్తుంది.
ప్రతి సంవత్సరం దసరా పండుగ వస్తుంది.
తమాషా ఆటలెన్నో ఆడతాం.
దీపావళి రోజున దీపదానం జరుగుతుంది.
కాకరపువ్వొత్తులు, చిచ్చుబుడ్లు విరజిమ్ముతాయి. సోదరభావ సందేశంతో
ఈద్ పండుగ వస్తుంది.
తీయ-తీయని పాయసం, సేమ్యా,
అందరి మనస్సులను దోచుకుంటుంది.
క్రిస్మస్ పర్వదినాన,
పిల్లలందరూ ఆటబొమ్మలు పొందుతారు.
పండుగల దేశం మనదేశం,
మనందరికీ ఈ దేశమంటే ఎంతో ప్రేమ.

वचन :

• भाई – भाई
• गाथा – गाथाएँ
• फूल – फूल
• खिलौना – खिलौने
• बहिन – बहिन
• वर्ष – वर्ष
• झडी – झडियाँ
• दच्ता – बचे
• खुशी – खुशियाँ
• तमाशा – तमाशे
• डताशा – बताशे
• उपहार – उपहार

उल्टे शब्द :

• खुशी × दुखी
• मीठी × कडुपी
• आना × जाना
• आज़ादी × गुलामी
• बचे × बूढ़े
• वीर × डरपोक
• याद × भूल
• प्यार × द्वेष, नफ़रत्त

लिंग :

• भाई – बहिन
• विद्यान – विदुषी
• मोर – मोरनी
• मालिक – मालिकिन
• कवि – कवइन्री
• पंडित – पंडिताइन
• शेर – शेर्नी
• लैखक – लेखिका
• नौकर् – नौकरानी
• माली – मालिनी

उपसर्ग :

• दशहरा – दश
• उपहार – उप
• तिरंगा – ति
• भाईचारा – भाई
• फुलझडी – फुल
• दीपावली – दीप

प्रत्यय :

• खुशी – ई
• भाईचारा – चारा
• फूली – ई
• समाती – ई
• आजादी – ई

पर्यायवाची शब्द :

• दिवस – दिन, रोज़
• खेल – कीडा
• त्यौहार – पर्व
• उपहार – भेंट
• घर – मकान
• बच्चा – लडका, बालक
• प्यार – मोहब्बत, प्रेम
• वर्ष – साल
• गाथा – कथा, कहानी
• आज़ादी – स्वतंत्रता

संधि विच्छेद :

• लहराना = लहर + आना
• दीपावली = दीप + आवली
• आज़ादी = आज़ाद + ई
• हरियाली = हरि + आली
• दशहरा = दश + हरा
• फुलझडियाँ = फुल + झडियों
• समाना = सम + आना

वाक्य प्रयोग :

1. संदेश – हर त्यौहार कोई – न कोई संदेश देता है।
2. उपहार – मुझे कई उपहार मिलते हैं।
3. खिलौना – बच्चे खिलौनों से खेलते हैं।
4. राखी – मेरी बहिन मुझे राखी बाँधेगी।
5. प्यार – हम प्यार के साथ रहते हैं।

मुहावरे वाले शब्द :

1. फूली नहीं समाना = बहुत खुश होना ; राखी बाँधकर वह फूली नहीं समाती।
2. याद दिलाना = स्मरण दिलाना ; राष्ट्रीय त्यौहार शहीदों की याद दिलाता है।
3. मन भाना = पसंद आना ; सावन मास में हर एक का मन भाता है।
4. हरियाली सूझना = सुख ही सुख का आभास होना
आप सबको देखकर मेरे मन में हरियाली सूझता है।

शब्दार्थ (అర్ధములు) (Meanings) :

Telangana SCERT 6th Class Telugu Guide Telangana 9th Lesson చీమలబారు Textbook Questions and Answers.

చీమలబారు TS 6th Class Telugu 9th Lesson Questions and Answers Telangana

బొమ్మను చూడండి – ఆలోచించండి – మాట్లాడండి

ప్రశ్న 1.
బొమ్మలో ఏమి జరుగుతున్నది ?
జవాబు.
ప్రయాణికులు ఒకరొకరుగా బస్సు ఎక్కుతున్నారు.

ప్రశ్న 2.
ప్రయాణికులు బస్సును ఎట్లా ఎక్కుతున్నారు?
జవాబు.
ప్రయాణికులు ఒక వరుసలో నిలబడి క్రమశిక్షణతో బస్సును ఎక్కుతున్నారు.

ప్రశ్న 3.
మన చుట్టూ నివసిస్తున్న ఏయే ప్రాణులు ఇట్లాంటి క్రమశిక్షణను కలిగి ఉంటాయి ?
జవాబు.
మన చుట్టూ నివసిస్తున్న చీమలు, తేనెటీగలు, పక్షులు ఇట్లాంటి క్రమశిక్షణను కలిగి ఉంటాయి.

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
చీమలు అనవసరంగా తిరగవు అనడంలో కవి ఉద్దేశం ఏమై ఉంటుంది ?
జవాబు.
చీమలు అనవసరంగా తిరగవు అనటంలో కవి మంచి ఉద్దేశాన్ని వివరించదలచుకున్నాడు. చీమలు పనీపాట లేకుండా, కాలం వృథా చేస్తూ తిరగవు. అవి ఆహారాన్ని కూడబెట్టుకోవటానికి నిరంతరం శ్రమిస్తుంటాయి. వాటిలో సంఘ జీవనం ఎక్కువ. వాటిని చూసి మనుషులు చాలా నేర్చుకోవాలి. చీమలు నిస్వార్థ జీవులు.

ప్రశ్న 2.
మనిషి కలసిమెలసి ఉండకపోవడానికి కారణాలు ఏమై ఉండవచ్చు?
జవాబు.
మనుషులు కలసిమెలసి ఉండకపోవటానికి కారణం స్వార్థం. చీమలు… నాయకుడు లేకపోయినా క్రమశిక్షణతో మసలుకుంటాయి. మనుషులు… నాయకుడున్నా ఆ క్రమశిక్షణను పాటించరు.

ప్రశ్న 3.
ఎవరో ఒక నేత లేకుండ ఇంత కట్టుదిట్టంగా మనుషులం నడవలేమని కవి ఎందుకన్నాడో ఆలోచించి చెప్పండి.
జవాబు.
మనుషులు కట్టుదిట్టంగా నడచుకోవాలంటే వాళ్ళను క్రమశిక్షణతో నడిపే నాయకుని అవసరం ఉంది. చీమలకు అది అవసరం లేదు. ప్రతి చీమ ఆ సమూహానికి క్రమశిక్షణగల నాయకునిగా వ్యవహరిస్తుంటుంది.

ప్రశ్న 4.
చీమలో విషయంలో ‘కడు’ దుర్గమమైన బ్రతుకుబాట మీది’ అని కవి ఎందుకన్నాడో చెప్పండి.
జవాబు.
చీమలు పొలాలన్నీ తిరిగి తిరిగి ధాన్యపు గింజలను సంపాదిస్తాయి. వాటి కోసం అవి ఎంతో కష్టపడతాయి. అటువంటి గుణాన్ని మానవులు నేర్చుకోవాలని కవి ఇలా అన్నాడు.

ప్రశ్న 5.
పొదుపు పాటిస్తే దారిద్ర్యం ఉండదని కవి అన్నాడు కదా! మనం ఏయే విషయాల్లో పొదుపు పాటించాలి ?
జవాబు.
నీటి విషయంలో, విద్యుత్తు విషయంలో, ధనం విషయంలో, కాలం విషయంలో పొదుపు పాటించాలి.

ప్రశ్న 6.
మనిషి బతకడానికి ఏయే విద్యలు నేర్చుకుంటున్నాడో ఆలోచించి చెప్పండి.
జవాబు.
మనిషి బతకటానికి ఎన్నో విద్యలు నేరుస్తాడు. కోటి విద్యలు కూటికొరకే కదా! వ్యవసాయం, చదువు, వృత్తివిద్యలు, శాస్త్ర సాంకేతిక విద్యలు, నైతిక విలువలతో కూడిన విద్యలెన్నింటినో నేర్చుకుంటాడు.

ఇవి చేయండి

I. విని, అర్థం చేసుకొని, ఆలోచించి మాట్లాడడం

ప్రశ్న 1.
పాఠం చదివారు కదా! ఈ కవితను కవి ఎందుకు రాసి ఉండవచ్చు?
జవాబు.
పొట్లపల్లి రామారావు ఈ పాఠాన్ని మన కోసమే వ్రాశాడు. మన చుట్టూ ఉన్న ప్రాణులను చూసి క్రమశిక్షణ, నిరంతరంగా శ్రమించటం, కాలం విలువ తెలుసుకోవడం వంటి గుణాలకు నేర్చుకోవాలని తెలియజేయటానికి రాశాడు. చిన్న ప్రాణులైనా చీమలు ఎంత కష్టపడతాయో, ఎంత క్రమశిక్షణతో మెలగుతాయో తెలియజేయటానికి ఈ పాఠాన్ని రాశాడు.

ప్రశ్న 2.
చీమల క్రమశిక్షణను తెలుసుకున్నారు కదా! క్రమశిక్షణను పాటించే విషయంలో మనిషి తీరు ఎట్లా ఉంటున్నదో చెప్పండి
జవాబు.
క్రమశిక్షణను పాటించే విషయంలో మనిషి తీరు బాగాలేదు. ఒక పద్ధతి, కట్టుబాటు లేకుండా ఇష్టమొచ్చినట్లు జీవిస్తున్నాడు. సోమరితనంతో కష్టపడటం మానేస్తున్నాడు. కనీసం చిన్న జీవులైన చీమలను చూసైనా క్రమశిక్షణను నేర్వలేకపోతున్నాడు. క్రమశిక్షణ విషయంతో మనిషి ప్రక్కదారులు త్రొక్కుతున్నాడు.

II. ధారాళంగా చదవడం – అర్థం చేసుకొని, ప్రతిస్పందించడం

1. పాఠం చదివి చీమల గొప్పదనాన్ని తెలిపే ముఖ్యమైన పదాలను వెతికి రాయండి.
జవాబు.
బారుగట్టి, ఓరిమితో
ఇంగితజ్ఞులు, ఇంత ఘనులు
కట్టు దిట్టముగ, మీ పోకడ చిత్రము
ప్రాలుమాలి, ధాన్యము సమకూర్తురు
వివేకము, పొదవు
విద్దెటు నేర్చితిరి
యేటా నేర్చితిరో

2. కింది కవితను చదివి, ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

ఎగిరే పక్షుల్లో ఐక్యత ఉందోయ్
సాగే చీమల్లో ఐక్యత ఉందోయ్
కోకిల గానంలో మాధుర్యం ఉందోయ్
నెమలి నాట్యంలో ఆనందం ఉందోయ్
ప్రకృతిలో ఎక్కడ చూసిన
అందం, ఆనందం ఉందోయ్

(అ) పై కవిత ప్రకారం చీమల గొప్పతనం ఏమిటి ?
జవాబు.
ఐక్యత (ఐకమత్యం)

(ఆ) పక్షుల గొప్పదనం ఏమిటి ?
జవాబు.
ఐకమత్యంగా మసలుకోవటం.

(ఇ) కోకిల గానం ఎట్లా ఉంటుంది ?
జవాబు.
కోకిల గానం మాధుర్యంగా ఉంటుంది.

(ఈ) ప్రకృతిని ఎందుకు కాపాడాలి ?
జవాబు.
ప్రకృతిని అందం కోసం కాపాడాలి, జీవరాశుల మనుగడ కోసం కాపాడాలి.

(ఉ) ఈ కవితకు శీర్షికను పెట్టండి.
జవాబు.
‘ప్రకృతి – అందం’.

3. గేయం ఆధారంగా కింది వాక్యాల్లో ఒప్పును (✓) తో, తప్పును (X) తో గుర్తించండి.

అ. చీమలు చాలా సోమరులు. (X)
ఆ. చీమలకు క్రమశిక్షణ ఎక్కువ. (✓)
ఇ. పొదుపు చేయడం చీమల నుంచి నేర్చుకోవాలి. (✓)
ఈ. చీమలకు ముందుచూపు ఉండదు. (X)
ఉ. చీమల నేత చీమలన్నింటిని నడిపిస్తాడు. (X)

III. స్వీయ రచన

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

(అ) చీమలను చూసి మనం నేర్చుకోవాల్సిన విషయాలేవి ?
జవాబు.
చీమలనుండి మనం నేర్చుకోవాల్సిన మొదటి అంశం క్రమశిక్షణ. చీమలకు దారిచూపే నాయకుడు ఉండడు. అయినా అవి ఒకేదారిలో సాగిపోతాయి. చీమలకు సోమరితనం ఉండదు. అవి పొలాలన్నీ తిరిగి తిరిగి ధాన్యాన్ని సంపాదిస్తాయి. కష్టపడి పనిచేయటం వాటికి ఇష్టం. చీమలనుండి మనం నేర్చుకోవలసిన రెండవ అంశం సోమరితనాన్ని మాని కష్టపడి పనిచేయటం. ఇక మూడవ అంశం ఐకమత్యం. నాల్గవ అంశం పొదుపు. క్రమశిక్షణ, పొదుపు, భద్రత, కష్టపడే తత్వం మనుషులకుంటే దారిద్య్ర్యం అనేది ఉండదు.

(ఆ) “కోటివిద్యలు కూటికొరకే కదా!” ఈ వాక్యాన్ని విశ్లేషించి రాయండి.
జవాబు.
కోటివిద్యలు కూటికొరకే! ఎవరు ఏ విద్యను అభ్యసించినా అది ఆహారాన్ని సంపాదించుకోవటానికే. జీవులకు ఆహారమే కదా ముఖ్యం. దానికోసమే ఏ జీవి అయినా పగలు, రాత్రి పనిచేస్తుంటాయి. చీమలను చూడండి. అవి వేసవి కాలంలో ధాన్యం వచ్చే కాలంలో ఆహారాన్ని సంపాదించుకొని పొదుపు చేసుకొని వర్షాకాలంలో హాయిగా తింటుంటాయి. అలాగే మనుషులు కూడా రకరకాల విద్యలను ఆహారాన్ని సంపాదించుకోవడానికే నేర్చుకుంటున్నారు. కాబట్టి ఏ విద్య నేర్చినా అది కూటికొరకే అన్న విషయాన్ని మరువరాదు.

(ఇ) ఏ పనీ లేకుండా వృథాగా తిరగడం వల్ల కలిగే అనర్థాలు ఏమిటి ?
జవాబు.
ఏ పనీ లేకుండా వృథాగా తిరగటంవల్ల పలు అనర్థాలున్నాయి. క్రమశిక్షణ కొరవడుతుంది. సోమరితనం అబ్బుతుంది. నాయకత్వ లక్షణాలు సన్నగిల్లుతాయి (పోతాయి). బాధ్యత ఉండదు. నలుగురూ చులకనగా చూస్తారు. పొదుపుకు స్థానం ఉండదు. సమాజాభివృద్ధి కుంటుపడుతుంది. కూర్చుని తింటే కొండలైనా కరగిపోతాయి. ‘బుర్ర దెయ్యాలకు నివాసం’ అని సామెత. ఖాళీగా ఉండే మనిషికి చెడిపోయే ఆలోచనలు ఎక్కువ. దాని మూలంగా సంఘానికి చేటు.

(ఈ) పొట్లపల్లి రామారావు గురించి, ఆయన రచనా విధానం గురించి మీకు తెలిసిన విషయాలు రాయండి.
జవాబు.
పొట్లపల్లి రామారావు రచించిన చీమల బారు పాఠం ఆయన రాసిన ‘ఆత్మనివేదనం’ కవితా సంపుటి నుండి గ్రహించింది. ఆత్మ నివేదన, మెరుపులు, చుక్కలు మొదలైన కవితా సంపుటాలను, మహత్కాంక్ష, జీవితం అనే కవితా ఖండికలను, పగ నాటకాన్ని, జైలు కథల సంపుటిని రచించాడు. చీమల బారు గేయం ద్వారా, రామారావుగారు వాడుక భాషలో, సరళమైన శబ్దాలతో, సుందరమైన శైలితో రాస్తారని అర్థం అయింది. పెద్దగా చదువుకోని వారికి కూడా అర్థమయ్యే రీతిలో, నీతి బోధకంగా ఆయన రచనలు ఉంటాయని తెలుస్తుంది.

2. కింది ప్రశ్నలకు పది వాక్యాల్లో జవాబు రాయండి.

(అ) చీమలబారు కవితా సారాంశాన్ని సొంతమాటల్లో రాయండి.
జవాబు.
చీమలబారు గేయ కవితా ప్రక్రియకు చెందింది. రచయిత పొట్లపల్లి రామారావు. రామారావుగారు మనుషులు తమ చుట్టూ ఉన్న ప్రాణులను చూసి క్రమశిక్షణ, నిరంతరం శ్రమించే గుణాలను నేర్చుకోమని చెప్పటానికి ఈ గేయ కవితను రాశారు. చీమలు చక్కగా క్రమశిక్షణతో వరుసలు కట్టిపోతున్నాయి. వాటికి నాయకుడనువాడు లేడు. వాటికి ఎలా వెళ్ళాలో తెలుసు. వాటి తెలివితేటలు అబ్బురపరుస్తాయి. పంట పొలాలు లేకపోయినా ఆహారాన్ని సమృద్ధిగా సంపాదిస్తాయి.

బతుకు విలువ చీమలకు తెలిసినంతగా మానవులకు కూడా తెలీదు. పొదుపు వాటికి పుట్టుకతో వచ్చిన విద్య. అవి ఏం చదువుకున్నాయి. వాటి పొదుపు… మనుషులు నేర్చుకుంటే దారిద్ర్యం అనేది ఈ లోకంలో ఉండదు. కోటివిద్యలు కూటికోసమే కదా! మానవులు ఏవేవో నేర్చుకోవటానికి ఎక్కడికెక్కడికో పోతుంటారు. కాని కళ్ళముందు తిరిగే నిరంతర కష్టజీవులైన చీమలనుండి ఎంతో నేర్చుకోవాల్సి ఉందని తెలుసుకోరు. మనుషులంతా చీమలవలే క్రమశిక్షణతో, సోమరితనాన్ని వదలి బతుకు బాటలో నడవాలని ఈ గేయ కవిత సారాంశం.

(ఆ) చీమలు మానవాళికి ఇచ్చే సందేశం ఏమిటి ?
జవాబు.
చీమలు మానవాళికి మంచి సందేశాన్నిస్తున్నాయి. క్రమశిక్షణగా మెలగమని చెప్తున్నాయి. మేము ఏ విధంగా నాయకుడు లేకపోయినా నియమనిబంధనలతో మసలుకొంటున్నామో అలాగే మసలుకోమని వివరిస్తున్నాయి. ఎల్లవేళలా చీమలు శ్రమ చేస్తుంటాయి. అక్కడే వాటి ఆరోగ్య రహస్యం ఉంది. శ్రమ చేయకుండా సోమరిపోతుల్లా కూర్చోవద్దని, చక్కగా శ్రమైక జీవనం సాగించమని సందేశాలిస్తున్నాయి. చీమల నుండి నేర్చుకోతగినది ఇంకొకటి ఉంది. అదే ముందు జాగ్రత్త. వానా కాలంలో తిండికోసం వేసవి కాలంలోనే తిండి దాచుకుంటాయి చీమలు. మనుషులు కూడా అలా ముందు జాగ్రత్తతో ఉండాలని సందేశమిస్తున్నాయి.

జాగ్రత్తగా మసలుకోవటం నేర్చుకుంటే ప్రమాదాల నుండి బయటపడతారు. పొదుపును ఒక ఉద్యమంగా చేపట్టాలని, పొదుపును నేర్చుకుంటే దారిద్ర్యాన్ని దూరం చేయవచ్చని చీమలు సందేశమిస్తున్నాయి. క్రమశిక్షణ, పట్టుదల, ఐకమత్యం, నిరంతర శ్రమ, బద్ధకాన్ని వదలిపెట్టడం, పొదుపు, భద్రతలను పాటించడం వంటి వాటితో పురోగతిని సాధించమని చీమలు మనకు మంచి సందేశమిస్తున్నాయి.

IV. సృజనాత్మకత/ప్రశంస

1. చీమల బారు కవితలో చీమల ప్రత్యేకతలు తెలుసుకున్నారు కదా ! అట్లాగే మీరు గమనించిన పక్షుల్లోని ప్రత్యేకతలను కవిత/గేయ రూపంలో రాయండి.
జవాబు.

చిలకలం మేము చిలకలం
చిగురాకు వంటి మొలకలం
చక్కగా హాయిగా ఎగురుతాం
ఆకాశంలో విహరిస్తాం ॥చిలకలం||

తోటలు అంటే మా కిష్టం
తోటలకోసం కోటలు దాటుతాం
పేటలు కోటలు మాకెంతో దూరంకాదు
చిటికెలోన మేం పయనిస్తాం || చిలకలం||

పండ్లంటే మాకెంతో ఇష్టం
కష్టపడటం మాకింకా ఇష్టం
మేడలు మిద్దెలు చెట్లతొర్రలు
మాకు మేలైన ఆవాసాలు ||చిలకలం||

కిచకిచ గుసగుస శబ్దం చేస్తాం
రుసరుస రుసలంటే మాకయిష్టం
కష్టమైనా నష్టాన్నైనా
హాయిగా మేం భరిస్తాం ||చిలకలం||

ఎర్రని పచ్చని రంగులంటే మాకిష్టం
పండ్ల రంగులు ప్రకృతి రంగులు
పవిత్రతకు ప్రతీకలు
అందుకే ఆ రంగుల్లో మేం కలిసి పోతాం ||చిలకలం||

V. పదజాల వినియోగం

1. కింది వాక్యాలలో గీతగీసిన పదాలకు అర్థాలు రాయండి.

(అ) ఈ సీమ సీతాఫలాలకు ప్రసిద్ధి.
జవాబు.
సీమ = ప్రాంతము

(ఆ) కృష్ణుని అల్లరి చేష్టలకు విసిగి గోపికలు కయ్యానికి దిగారు.
జవాబు.
కయ్యానికి = గొడవకు

(ఇ) ప్రార్థన సమయంలో విద్యార్థులు బారుకట్టి నిలబడ్డారు.
జవాబు.
బారుకట్టి = వరుసలు కట్టి

(ఈ) నల్లరేగడి మాన్యాలలో పంటలు బాగా పండుతాయి.
జవాబు.
మాన్యాలు = భూములు

(ఉ) ఓరిమి ఉంటే దేనినైనా సాధించగలం.
జవాబు. ఓరిమి = ఓర్పు

2. కింది పదాలనుపయోగించి సొంతవాక్యాలు రాయండి.

(అ) ఘనులు = గొప్పవారు
సొంతవాక్యం : తెలంగాణ ఉద్యమంలో కోదండరాం వంటి ఘనులెందరో పాల్గొన్నారు.

(ఆ) పోకడ = నడత
సొంతవాక్యం : ప్రాణం పోకడ వివరం చెప్పలేము.

(ఇ) ఎగుమతి.
సొంతవాక్యం : ఖమ్మం మామిడి పండ్ల ఎగుమతికి ప్రసిద్ధి వహించింది.

(ఈ) వివేకం.
సొంతవాక్యం : వివేకంతో ప్రవర్తించటం బుద్ధిమంతుని లక్షణం.

(ఉ) కొల్లలు.
సొంతవాక్యం : అదిలాబాద్ జిల్లాలో అడవులు కోకొల్లలుగా ఉన్నాయి.

(ఊ) ఇంగితజ్ఞులు.
సొంతవాక్యం : ఇతరుల భావాలను అర్థం చేసుకోగలిగిన వారిని ఇంగితజ్ఞులు అంటారు.

3. కింది ప్రకృతి పదాలకు వికృతి పదాలను పట్టికలో వెతికి రాయండి.

చితుకు, మన్నం, చిత్తరువు, విధం, విద్దె, బరువు,
(అ) విద్య – విద్దె
(ఆ) చిత్రం – చిత్తరువు
(ఇ) మాన్యం – మన్నం

VI. భాషను గురించి తెలుసుకుందాం

1. కింది వాక్యాలను చదవండి.

సమాసం
(అ) మాకు దేశభక్తి ఉన్నది.
(ఆ) సురేశ్ వేసుకున్నది తెల్లచొక్క
(ఇ) లక్ష్మీపతి దయ నాపై ఉన్నది.
(ఈ) ఏకలవ్యుడు గురుదక్షిణ ఇచ్చాడు.
(ఉ) పావని అంగడికి పోయి కూరగాయలు తెచ్చింది.
(ఊ) మాధవునికి పది ఎకరాల పొలం ఉన్నది.

పై వాక్యాల్లో గీతగీసిన పదాల అర్థాలను గమనించండి.

దేశభక్తి – దేశమునందు భక్తి
తెల్లచొక్క – తెల్లనైన చొక్క
లక్ష్మీపతి – లక్ష్మీయొక్క పతి
గురుదక్షిణ – గురువుకొరకు దక్షిణ
కూరగాయలు – కూర మరియు కాయ
పది ఎకరాలు – పది సంఖ్యగల ఎకరాలు

పై పదాల్లో వేరువేరు అర్ధాలు గల రెండు పదాలు కలిసి ఒకే పదంగా ఏర్పడ్డాయి కదా! ఈ విధంగా అర్థవంతమైన రెండు పదాలు కలిసి కొత్తదనంగా ఏర్పడటాన్నే సమాసం అంటారు. సమాసంలో మొదటి పదాన్ని ‘పూర్వపదం’ అని, రెండవ పదాన్ని ‘ఉత్తరపదం’ అనీ అంటారు. సమాసంలో ఉండే పదాల, అర్థాల ప్రాధాన్యతను బట్టి సమాసాలకు లక్షణాలు (పేర్లు) ఏర్పడ్డాయి. ఇప్పుడు మనం ఒక సమాసం గురించి తెలుసుకుందాం.

ద్వంద్వ సమాసం

కింది వాక్యాన్ని పరిశీలించండి.

“గురుశిష్యుల బంధం చాలా గొప్పది”.

ఈ వాక్యంలో గురుశిష్యులు అనే మాటలో రెండు పదాలను సులభంగా గుర్తించవచ్చు. అవి గురువు, శిష్యుడు అని. ఇట్లా వివరించి చెప్పడాన్ని విగ్రహవాక్యం అంటారు. ఇందులో గురువు, శిష్యుడు ఇద్దరూ ముఖ్యులే. ఇట్లా రెండు కాని అంతకంటే ఎక్కువగాని సమప్రాధాన్యం గల పదాలు కలిసి ఒకేమాటగా ఏర్పడే సమాసాన్ని ద్వంద్వ సమాసం అంటారు.

1. కింది పేరాను చదివి అందులోని ద్వంద్వ సమాస పదాలను గుర్తించి రాయండి.

ఒక ఊరిలో ఇద్దరు అన్నదమ్ములు ఉండేవారు. వారు ఇతరులకు సహాయం చేసే గుణం కలవారు. ఇతరుల కష్టసుఖాలు తెలిసినవారు. ఎవరు వచ్చి అడిగినా, వారి కలిమిలేములను గురించి ఆలోచించకుండా తమకున్నంతలో దానం చేసేవారు. ఇట్లా జీవిస్తూ అందరి ప్రేమాభిమానాలు చూరగొన్నారు.
జవాబు.
ద్వంద్వ సమాస పదాలు : అన్నయు తమ్ముడును, కష్టమును సుఖమును, కలిమియు లేమియు, ప్రేమయు అభిమానమును.

ప్రాజెక్టు పని:

మీ పరిసరాలలోని జంతువులను, పక్షులను, కీటకాలను, గమనించి వాటి ప్రత్యేకతలను పట్టిక రూపంలో రాయండి.

1. ప్రాజెక్టు శీర్షిక : పరిసరాలలోని జంతువులను, పక్షులను కీటకాలను గమనించి వాటి ప్రత్యేకతలను పట్టికరూపంలో రాయడం.

2. సమాచార సేకరణ : (అ) సమాచారం సేకరించిన తేది : Xxx
(ఆ) సమాచార వనరు : పరిసరాలు

3. సేకరించిన విధానం : మా పరిసరాలలోని పక్షులు, జంతువులను పరిశీలించి సమాచారం సేకరించాను.

4. నివేదిక
ఉదా :

5. ముగింపు : ప్రకృతిలోని ప్రతి ప్రాణికి ఏదో ఒక ప్రత్యేకత ఉంటుందని తెలుసుకున్నాను. అన్ని జీవులలో ఉత్తమం అనుకునే మానవుడు, ప్రకృతిలోని చిన్న చిన్న జీవుల నుండి కూడా నేర్చుకోవలసింది. చాలా ఉందని అర్థం చేసుకున్నాను. భూతదయ కలిగి ఉండాలని తెలుసుకున్నాను.

TS 6th Class Telugu 9th Lesson Important Questions చీమలబారు

పర్యాయపదాలు

• సమూహము = సంఘము, గుంపు
• కోటి = సమూహము, బృందము
• కళ్ళు = నయనములు, నేత్రములు
• పెండ్లి = పరిణయము, వివాహము
• బాట = దారి, మార్గము
• దాస్యము = ఊడిగము, సేవ, బానిసత్వము

నానార్థాలు

• అంతరిక్షము = ఆకాశము, అభ్రము
• ఆకు = పత్రము, చెవికమ్మె
• ఆశ = కోరిక, దిక్కు
• ఈశ్వరుడు = శివుడు, ప్రభువు
• ఉల్లసిల్లు = ప్రకాశించు, సంతోషించు
• ఊరు = పెరుగు (ట) ద్రవించు, గ్రామం

ప్రకృతులు – వికృతులు

• అటవి – అడవి
• చిత్రము – చిత్తరువు
• విద్య – విద్దె
• కార్యము – కర్జము
• కులము – కొలము
• గుణము – గొనము
• త్యాగము – చాగము
• రాత్రి – రేతిరి రాతిరి
• సంతోషము – సంతసము
• స్వామి – సామి
• మనుష్యుడు – మనిసి

పదాలు – విడదీసిన రూపాలు:

1. మీరెక్కడికి = మీరు + ఎక్కడికి
2. మీరేగెదరు = మీరు + ఏగెదరు
3. సమూహమెక్కడికి = సమూహము + ఎక్కడికి
4. వారుండిరి = వారు + ఉండిరి
5. రామయ్య = రామ + అయ్య
6. చింతాకు = చింత + ఆకు
7. కళ్ళముకొక = కళ్ళముకు + ఒక
8. గింజయైన = గింజ + ఐన
9. దుర్గమమైన = దుర్గమము + ఐన
10. మనిషికున్న = మనిషికి + ఉన్న
11. కోటివిద్యలైన = కోటివిద్యలు + ఐన
12. ఏమేమొ = ఏమి + ఏమొ

సంధులు

1. తెలివితేటలు = తెలివియును తేటలును – ద్వంద్వ సమాసము
2. తల్లిదండ్రులు = తల్లియును తండ్రియును – ద్వంద్వ సమాసము

I. అరాలు

1. మా ఊరిలో ఏరు ఉంది.
(A) పెద్ద వాగు
(B) చెరువు
(C) సముద్రము
(D) నీటిగుంట
జవాబు.
(A) పెద్ద వాగు

2. చీమలకు ఓరిమి ఎక్కువ.
(A) వేగము
(B) బద్దకము
(C) ఆకలి
(D) ఓపిక
జవాబు.
(D) ఓపిక

3. కయ్యానికైనా వియ్యానికైనా సమ ఉజ్జీ అవసరం.
(A) గొడవకు
(B) సర్దుబాటకు
(C) ప్రశాంతతకు
(D) శాంతానికి
జవాబు.
(A) గొడవకు

4. చీమలు గ్రాసం కోసం నిరంతరం కృషి చేస్తాయి.
(A) గింజలు
(B) నీరు
(C) ఆహారము
(D) చెత్త
జవాబు.
(C) ఆహారము

c

5. మిన్ను విరిగి మీద పడినా విజ్ఞులు చలించరు.
(A) భూమి
(B) నేల
(C) మన్ను
(D) ఆకాశము
జవాబు.
(D) ఆకాశము

II. పర్యాయపదాలు

6. ‘అంధకారము’నకు పర్యాయపదాలు రాయండి.
(A) చీకటి, తమస్సు
(B) వెలుతురు, రాత్రి
(C) నీడ, వెలుతురు
(D) నేల, చీకటి
జవాబు.
(A) చీకటి, తమస్సు

7. నింగికి గల పర్యాయపదాలు.
(A) నీరు, నిప్పు
(B) గాలి, నీరు
(C) భూమి, ఆకాశము
(D) మిన్ను, ఆకాశము
జవాబు.
(D) మిన్ను, ఆకాశము

8. ‘నైపుణ్యము’ నకు పర్యాయపదాలు.
(A) కోపము, దుఃఖము
(B) సహనము, ఓర్పు
(C) నేర్పు, పనితనం
(D) ఓర్పు, సహనం
జవాబు.
(C) నేర్పు, పనితనం

9. ‘పెండ్లి’ పర్యాయపదాలను రాయండి.
(A) వివాహము, పరిణయము
(B) కొట్టటం, తిట్టటం
(C) పెండిలి, పేరంటం
(D) పండుగ, జాతర
జవాబు.
(A) వివాహము, పరిణయము

10. ‘మార్గము’ కు పర్యాయపదాలు రాయండి.
(A) బజారు, దారి
(B) త్రోవ, దారి
(C) రోడ్డు, బాట
(D) బాట, బజారు
జవాబు.
(B) త్రోవ, దారి

III. నానార్థాలు

11. దిక్కుకు నానార్థాలు.
(A) ఆశ, కోరిక
(B) అత్యాస, దిశ
(C) నిరాశ, ఆశ
(D) నిస్పృహ, ఆశ
జవాబు.
(A) ఆశ, కోరిక

12. ‘ధర’కు నానార్థాలు.
(A) ధర, ఖర్చు
(B) ధార, జల
(C) దరిద్రం, దారి
(D) భూమి, వెల
జవాబు.
(D) భూమి, వెల

13. స్వభావము, అల్లెత్రాడు అని నానార్థాలు ఇచ్చే పదం.
(A) బాణము
(B) ధనస్సు
(C) గుణము
(D) విల్లు
జవాబు.
(C) గుణము

IV. ప్రకృతి – వికృతులు
14. ‘సాయము’నకు ప్రకృతి పదం.
(A) సాయ్యము
(B) సంబంధం
(C) సామరస్యం
(D) సహాయం
జవాబు.

15. కార్యమునకు వికృతి పదం.
(A) అర్థము
(B) కర్ణము
(C) పని
(D) కార్యాంతరము
జవాబు.
(D) కార్యాంతరము

16. చిత్రము నకు వికృతి పదం.
(A) చిత్తరువు
(B) బొమ్మ
(C) స్నేహము
(D) భావన
జవాబు.
(A) చిత్తరువు

V. వ్యాకరణం:

17. ఏమి + అంటివి – కలిపి రాస్తే
(A) ఏమి అంటివి
(B) ఏమంటివి
(C) ఏమని అంటివి
(D) ఏమనకుంటివి
జవాబు.
(B) ఏమంటివి

18. మనిషికి + ఉన్న – కలిపి రాస్తే
(A) మనిషికున్న
(B) మనిషికన్న
(C) మనిషన్న
(D) మనిషికెన్న
జవాబు.
(A) మనిషికున్న

19. మీరెక్కడికి – విడదీస్తే
(A) మీరు + ఎక్కడికి
(B) మీరా + ఎక్కడికి
(C) మీరు + అక్కడికి
(D) మీరు + ఇక్కడికి
జవాబు.
(A) మీరు + ఎక్కడికి

20. సమూహమేది – విడదీస్తే ఏర్పడే రూపం
(A) సమూహము + మేది
(B) సమూహము + ఆది
(C) సమూహము + ఏది
(D) సమూహమా + ఇది
జవాబు.
(C) సమూహము + ఏది

21. ‘పనిపాటలు’ సమాసానికి విగ్రహ వాక్యం
(A) పనియొక్క పాటలు
(B) పనుల్లో పాటలు
(C) పని వలన పాటలు
(D) పని మరియు పాట
జవాబు.
(D) పని మరియు పాట

22. కోటి సంఖ్య గల విద్యలు – సమాసంగా మారిస్తే
(A) కోటి సంఖ్యల విద్యలు
(B) కోట్ల కొలది విద్యలు
(C) కోటి విద్యలు
(D) కోటి యొక్క విద్యలు
జవాబు.
(C) కోటి విద్యలు

23. ‘చీమల యొక్క బారు’ విగ్రహవాక్యం సమాసం చేస్తే
(A) చీమబారు
(B) చీమలబారు
(C) చీమల సమూహం బారు
(D) చీమల సాంబారు
జవాబు.
(B) చీమలబారు

VI. క్రింది పద్యమును చదివి బహుళైచ్ఛిక ప్రశ్నలకు జవాబులు గుర్తించండి.

తల్లిదండ్రుల మీద దయలేని పుత్రుండు
పుట్టనేమి వాడు గిట్టనేమి
పుట్టలోన చెదలు పుట్టదా ? గిట్టదా?
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

ప్రశ్నలు :

24. ఎవరి మీద దయగలిగి వుండాలి ?
(A) అక్కా చెల్లెళ్లు
(B) తల్లిదండ్రులు
(C) గురువులు
(D) అన్నదమ్ములు
జవాబు.
(B) తల్లిదండ్రులు

25. చెదలు ఎక్కడ పుట్టి గిట్టుతుంది ?
(A) గుట్ట
(B) తట్ట
(C) పుట్ట
(D) చెట్టు
జవాబు.
(C) పుట్ట

26. కవి దయలేని పుత్రుని దేనితో పోల్చాడు ?
(A) గిత్తలు
(B) జంతువులు
(C) పశువులు
(D) చెదలు
జవాబు.
(D) చెదలు

27. ఈ పద్యాన్ని రాసిన కవి పేరు ఏమిటి ?
(A) ధూర్జటి
(B) వేమన
(C) బద్దెన
(D) రామదాసు
జవాబు.
(B) వేమన

28. ఈ పద్యానికి మకుటం ఏమిటి ?
(A) వేమన
(B) సుమతి
(C) భాస్కరా
(D) విశ్వదాభిరామ వినురవేమ
జవాబు.
(D) విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

VII. క్రింది పద్యాన్ని చదివి ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

గురువు లేక విద్య గురుతుగా దొరకదు
నృపతి లేక భూమి నియతిగాదు
గురువు విద్య లేక గొప్ప పండితుడౌనే
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

29. విద్య బాగా రావాలంటే ఎవరు ఉండాలి ?
జవాబు.
విద్య బాగా రావాలంటే గురువు ఉండాలి.

30. ఎవరు లేకుంటే ప్రజలకు క్రమశిక్షణ ఉండదు ?
జవాబు.
రాజు లేకుంటే ప్రజలకు క్రమశిక్షణ ఉండదు.

31. ‘నృపతి’ అంటే అర్థం ఏమిటి ?
జవాబు.
నృపతి అంటే రాజు అని అర్థం

32. ఈ పద్యాన్ని రచించిన కవి ఎవరు ?
జవాబు.
ఈ పద్యాన్ని రాసిన కవి వేమన

33. గొప్ప పండితుడు కావాలంటే ఏమి చేయాలి ?
జవాబు.
గొప్ప పండితుడు కావాలంటే గురువు వద్ద విద్య అభ్యసించాలి.

VIII. క్రింది పేరాను చదివి ఐదు ప్రశ్నలు తయారు చేయండి.

పొదుపు మానవ జీవితానికి అత్యవసరం. పొదుపులేని మానవుడు దారం తెగిన గాలిపటం వంటివాడు. పొదుపు చేయకుండా అడ్డుపడే వాటిల్లో అతిముఖ్యమైనవి కోరికలు. కోరికలు మానవుని మానసికంగా బలహీనుణ్ణి చేస్తాయి. పొదుపు అనేక విషయాలలో పాటించవచ్చు. ధనం, జలం, భాషణం. మొదలగు వానిలో పొదుపు పాటించడం ద్వారా దేశాభివృద్ధిని సాధించగలం. పొదుపును నిర్లక్ష్యం చేస్తే అప్పులు చేయక తప్పదు. అప్పు చేయటం వలన మనం వ్యక్తిత్వాన్నే కోల్పోతాం.

1. పొదుపు లేని మానవుడు ఎటువంటివాడు ?
2. మానవ జీవితానికి అత్యవసరం ఏది ?
3. అప్పు చేయటం వల్ల మనం ఏం కోల్పోతాం ?
4. పొదుపు పాటించాల్సిన ముఖ్య విషయాలేవి ?
5. పొదుపు చేయకుండా అడ్డు పడేవి ఏవి ?

ఓ చిన్న చీమలారా
ఏ సీమకు మీరేగెద
రీతీరున బారుగట్టి ?
ఎక్కడికి, ఎక్కడికి ?
ఈ సమూహమెక్కడికి ?
కయ్యానిక, వియ్యానిక
అయ్యారే! మీరేగుట ?

అర్థాలు :

సీమ = గ్రామము/ప్రాంతము
ఏగెదరు = వెళ్ళెదరు
ఈ తీరున = ఈ విధంగా
బారుగట్టి = వరుసలుగట్టి
సమూహము = గుంపు
కయ్యానిక = తగాదాకా
వియ్యానిక = సంబంధం కలుపు కోవటానికా (పెండ్లికి)
అయ్యా రే! = ఎంత ఆశ్చర్యము

భావం : ఓహో! చిన్న చీమల్లారా! ఇంత చక్కగా వరుసకట్టి మీరు ఎక్కడికి పోతున్నారు ? కొట్లాటకి పోతున్నారా ? లేక పెండ్లికి పోతున్నారా ?

ఒకరి వెనుక ఒకరు మిగుల
ఓరిమితో పోయెదరు
ఎవరోయి మిము నడిపెడి
ఇంగితజ్ఞు లింతఘనులు

అర్థాలు :

మిగుల = మిక్కిలి
ఓరిమి = సహనముతో
ఇంగితజ్ఞులు = తెలివిగలవారు
ఘనులు = గొప్పవారు

భావం: ఒకరి వెంట ఒకరు వరుసగా చాలా ఓపికతో పోతున్నారు. ఇంత వరుసగా మిమ్మల్ని నడిపే తెలివిగల గొప్పవారు ఎవరో ?

యెవరో ఒక నేతలేక
ఇంత కట్టు దిట్టముగా
మనుషులమే నడువలేము
మరి మీ పోకడ చిత్రము

అర్థాలు :

నేత = నాయకుడు
పోకడ = పద్ధతి
చిత్రము = ఆశ్చర్యము

భావం : ఎవరో ఒక నాయకుడు లేకపోతే మనుషులమైన మేమే ఇంత సమర్థంగా నడువలేము. అట్లాంటిది మీరు ఇంత చక్కగ, క్రమశిక్షణతో నడుచుకుంటూ పోయే విధానం చాలా చిత్రంగా ఉన్నది. (కవి ఇందులో చీమల నడతను అద్భుతంగా వర్ణించాడు)

పనిపాటలు లేక మీరు
ప్రాలుమాలి తిరగరహో !
యెక్కడికి ఈ ధాన్యము ?
యెవరిళ్ళకు ఈ యెగుమతి ?

అర్థాలు:

ప్రాలుమాలి = అనవసరంగా

భావం : పనీ పాటలు లేకుండా సోమరితనంతో మీరెప్పుడూ తిరుగరు. ఈ ధాన్యమంతా ఎక్కడికి తీసుకొని పోతున్నారు ? ఎవరిండ్లకు ఎగుమతి చేస్తున్నారు ?

మడిమాన్యము లేదు మీకు
మరి ధాన్యము సమకూర్తురు
కళ్ళముకొక గింజయైన
కావే కొల్లలు కొల్లలు.

అర్థాలు :

మడిమాన్యాలు = పంట చేలు
సమకూర్తురు = సంపాదిస్తారు
కళ్ళము = ధాన్యపు రాశి
కొల్లలు = ఎక్కువ

భావం : పంటలు పండించే భూములా మీకు లేవు. ఐనా మీరు ధాన్యం సమకూరుస్తారు. కళ్ళానికి ఒక గింజ ఏరుకున్నా అవే మీకు అనేక గింజలవుతాయి.

ఏయే పొలములు తిరిగి
ఈ ధాన్యము గూర్చితిరి
యెవడు చూపి కడుదుర్గమ
మైన బ్రతుకు బాట మీకు ?

అర్థాలు :

పొలములు = చేలు
కూర్చితిరి = ప్రోగు చేశారు
కడు = మిక్కిలి
దుర్గమము = కష్టమైన
బతుకు బాట = జీవన మార్గము

భావం : పొలాలన్నీ తిరిగి తిరిగి మీరు ఈ ధాన్యపు గింజలు సంపాదిస్తారు. ఇట్లాంటి కష్టమైన బతుకుబాట మీకు ఎవరు నేర్పారు. (చీమలు ధాన్యాన్ని పొదుపు చేసి భద్రపరుస్తాయి. ఇటువంటి గుణాన్ని మానవులూ నేర్చుకోవాలని కవి భావన)

ఈ వివేక మీ పొదవు
యెటనేర్చితిరో కాని
ఈ శిక్షణ మనిషికున్న
ఇక లేములు యెక్కడివి ?

అర్థాలు:

వివేకము = తెలివితేటలు
పొదువు = పొదుపు
ఎట = ఎక్కడ
నేర్చితిరో = నేర్చుకున్నారో
శిక్షణ = నేర్పరితనం
లేములు = కష్టాలు
భావం : ఈ తెలివితేటలు, ఈ పొదుపు మీకు ఎవరు నేర్పారోగాని ఇట్లాంటి క్రమశిక్షణ మనిషికి గనుక ఉంటే దారిద్య్రం అసలే ఉండదుకదా!

యెవరివద్ద చదవకనె
ఈ విద్దెటు నేర్చితిరి
కోటివిద్యలైన తుదకు
కూటికె కద మాకైనను.

అర్థాలు :

విద్దె = విద్య
తుదకు = చివరికి
కూటికి = తిండికి

భావం : ఎక్కడా చదవకుండానే ఈ విద్య మీరెట్లా నేర్చారు? మేమెన్ని చదువులు చదివినా ఆ చదువులన్నీ ఈ కూటి కోసమే కదా!

యేమేమొ నేర్వదలచి
యెటకెటకో పోయెదము
కండ్లముందు యెపుడు తిరుగు
ఘనుల కానలేము గదా!

అర్థాలు :

ఎటకెటకో = ఎక్కడికెక్కడికో
యేమేమొ నేర్వదలచి = ఎన్నో విషయాలు నేర్చుకోవాలని
యెపుడు = ఎప్పుడు
ఘనులు = గొప్పవారిని
కానలేము = చూడలేము

భావం : ఏమేమో నేర్చుకోవడానికి ఎక్కడెక్కడికో పోతాము. కాని కండ్లముందు తిరిగే మీవంటి గొప్పవారిని చూసి నేర్చుకోం కదా! (అంటే మనం చీమలని తేలిగ్గా తీసుకుంటాం. కాని చీమలనుంచి మనం నేర్చుకునేది చాలా ఉందని కవి భావన.)

పాఠం ఉద్దేశం:

మన చుట్టూ ఉన్న ప్రాణులను చూసి క్రమశిక్షణ, నిరంతరం శ్రమించడం వంటి గుణాలను నేర్చుకోవాలని తెలియజేయడమే

పాఠ్యభాగ వివరాలు:

ఈ పాఠ్యభాగం ‘గేయ కవిత’ అనే సాహిత్య ప్రక్రియకు చెందినది. గానం చేయడానికి అనుకూలంగా ఉండే కవితను గేయ కవిత అంటారు. ఈ పాఠం పొట్లపల్లి రామారావు రచించిన ‘ఆత్మవేదన’ కవితాసంపుటి లోనిది.

కవి పరిచయం:

కవి : పొట్లపల్లి రామారావు
కాలం : 1917-2001
జన్మస్థలం : వరంగల్ అర్బన్ జిల్లా ధర్మసాగరం మండలం తాటికాయల గ్రామంలో జన్మించాడు.
రచనలు : ఆత్మవేదన, మెరుపులు, చుక్కలు మొదలైన కవితా సంపుటాలు, మహత్కాంక్ష, జీవితం (ఖండికలు), పగ మున్నగు రచనలు చేశాడు.
విశేషాలు : ఈయన రచన వాడుక భాషలో, సరళమైన శబ్దాలతో, సుందరమైన శైలితో సాగింది.

ప్రవేశిక:

సృష్టిలోని ప్రాణులు విలక్షణమైన నైపుణ్యాలను కలిగి ఉంటాయి. కొన్ని వేగంగా పరుగెత్తుతాయి. కొన్ని ఆకాశంలో ఎగురుతాయి. కొన్ని పాడుతాయి. కొన్ని నాట్యం చేస్తాయి. కొన్ని నివాసాలు ఏర్పరచుకోవడంలో, ఆహారం సేకరించుకోవడంలో ప్రత్యేకతలను కనబరుస్తాయి. ఏ ప్రాణి కూడ సోమరితనంతో ఉండదు. నిశితంగా పరిశీలిస్తే మనిషి వాటినుండి నేర్చుకోవలసిన అంశాలు ఎన్నో కనిపిస్తాయి. చిన్న ప్రాణులైనా చీమలు ఎంత కష్టపడుతాయో, ఎంత క్రమశిక్షణతో మెలగుతాయో తెలుసుకోవడానికి ఈ పాఠం చదవండి.

నేనివి చేయగలనా ?

• చీమలబారు కవిత రాయడంలో కవి ఉద్దేశం చెప్పగలను. అవును / కాదు
• వచనకవితను చదివి ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయగలను. అవును/ కాదు
• కవితా సారాంశాన్ని సొంతమాటల్లో రాయగలను. అవును/ కాదు
• పాఠం ఆధారం చేసుకొని గేయాన్ని రాయగలను. అవును/ కాదు

Telangana SCERT 6th Class Hindi Study Material Telangana Pdf 9th Lesson खुशियों की दुनिया Textbook Questions and Answers.

TS 6th Class Hindi 9th Lesson Questions and Answers Telangana खुशियों की दुनिया

सुनो-बोलो :

प्रश्न 1.
कोयल की आवाज़ कैसी होती है ?
उत्तर :
कोयल की आवाज मीठी और मधुर होती है ।

प्रश्न 2.
फल-फूलों के पेड़ लगाने से क्या लाभ हैं ?
उत्तर :
फल – फूलों के पेड लगाने से हमे कई लाभ हैं। कई प्रकार के फूल मिलते हैं। खाने के लिए फल मिलते हैं । इनसे प्रदूषण भी दूर होता है और ठंडी हवा भी मिलती है।

प्रश्न 3.
तुम्हारी समझ में भला काम क्या है ?
उत्तर :
मेरी समझ में भगवान की प्रार्थना करना, बडों का आदर कर्ना, पशु – पक्षियों के प्रति दया दिखाना, गरीबों की सहायता करना, पेड़ – पौधे लगाना भले काम हैं।

पढ़ो :

अ. जोडी बनाइए।

उत्तर :

आ. पाठ के आधार पर जोड़िए।

उत्तर :

इ. पढ़ो। अंतर समझो।

ई. गाओ। कक्षा में सुनाओ।

लिखो :

अ. अंकों की बात।

आ. इस कविता में आपकी
मनपसंद पंक्तियाँ कौनसी हैं ?
उत्तर :
बढ़ – बढ़ कर ना बात बनाना,
भले काम तू करते जाना। – मेरी मनपसंद पंक्तियाँ हैं।

इ. घड़ी हमें क्या सिखाती है?
उत्तर :
घडी हमें अंकों की गिनती सिखाती है।

ई. अपना मनपसंद चित्र उतारो नाम लिखो।

उत्तर :

अभ्यासकार्य :

1. निम्नलिखित गद्यांश का वाचन कीजिए। प्रश्नों के जवाब दीजिए।
క్రింది కవిత్వం చదవండి. ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయండి.

गरमी – सरदी या बरसात,
चलती रहती है दिन-रात,
हरदम चलते रहने का,
संदेश सुनाती है यह रेल
छुक – छुक छुक – छुक चलती रेल।
देखो कभी न थकती रेल।।

प्रश्न 1.
गरमी – सरदी या – चलती रहती है।
1) बरसात
2) गग्मी
3) सर्ग्दा
उत्तर :
1) बरसात

प्रश्न 2.
दिन-रात क्या करती रहती है?
1) दाडती
2) चत्लती
3) सोरी
उत्तर :
2) चत्लती

प्रश्न 3.
यह रेल क्या सुनाती है?
1) संदेश
2) बर्तमान
3) दूर
उत्तर :
1) संदेश

प्रश्न 4.
क्या करके चलती रेल?
1) घड-घड
2) सजन्सज
3) छुक-हुक
उत्तर :
3) छुक-हुक

प्रश्न 5.
न धकनेवाली क्या है?
1) गाड़ी
2) रेल
3) मोटार
उत्तर :
2) रेल

सारांश-సారాంశం :

क – क – क – क कोयल गाती,
खी खी खी खी हँसता बंदर,
गड़ गड़ गड़ गड़ गाड़ी चलती,
घुमड़ घुमड़ कर गरजे मेघ ।

భావం : కోయిల కూ – కూ మని పాడుతుంది.
కోతి ఖి ఖి అని నవ్వుతుంది.
రైలు బండి గడ-గడ మని వెళ్తంంది.
మోఘాలు కమ్ముకొని గర్జిస్తున్నాయి.

Cuckoo sings ku-ku
Monkey laughs khe – khee.
Train goes making ghad-ghad sound
Clouds roar.

चम चम चम चम चमके तारे,
छुक छुक छुक छुक चलती रेल,
जगमग जगमग करते जुगनू,
झर झर झरता झरन्ना देख।,

భావం : నక్షత్రాలు తళ తళమని మెరుస్తున్నాయి
ఛుక్ ఛుక్ వని రైలుబండి వెళుతుంది. మిణుగురు పురుగులు
ప్రకాశిస్తున్నాయి. జలపాతం ఝర్ – ఝర్ మని ప్రవహిస్తోంది చూడు.

Stars are twinkling
Train goes with chuk-chuk sound. Fire flies
are shining. Water fall is flowing with jhur
jhur sound.

टिक टिक टिक टिक चलती घड़ियाँ,
टक टक टक करता लोहार,
डम डम डम डम डमरू बाजे,
ढम ढम ढम ढोलक की मार।

భావం: టిక్ టిక్ మని గడియారాలు నడుస్తాయి.
కమ్మరివాడు టక టక మనన శబ్దాలు చేస్తున్నాడు.
డమ్ డమ్ అని ఢమరుకం మ్రోగింది.
ఢమ్ ఢమ్ అని చిన్నడోలు మ్రోగింది.

Watches make tik-tik sound.
Blacksmith is making sound tak-tak sound
tak-tak.
Dum- dum – damaru started to beat
dum-dum small drum beat started.

तुर तुर तुर तुर बजता बाजा,
थिरक थिरक कर नाच दिखाना,
दन दना दन दौड़ लगाना,
धूम धाम से खुशी मनाना।

భావం: తుర్ తుర్మని బాజా మోగింది.
ఊగుతూ నృత్యం చూపించు.
దనా దనా పరిగెత్తు.
ఆనందంగా సంతోషాన్ని అనుభవించు.

Tur tur musical instrument started.
Show dance, run fast and enjoy.

पल-पल हर पल बढ़ते जाना,
फल-फूलों के पेड़ लगाना,
बढ़-बढ़ कर ना बात् बनाना,
भले काम तुम करते जाना।

భావం : ప్రతిక్షణం ముందుకు వెళుతూనే ఉండు.
పండ్లు – పూల చెట్లను నాటుతుండు. చిన్న చిన్న విషయాలను
పెద్దగా చేయకు. మంచి పనులు చేస్తూ వెళ్ళు.

Move forward every second.
Plant trees and plants. Don’t make small

పోతన బాల్యం TS 6th Class Telugu 6th Lesson Questions and Answers Telangana

బొమ్మను చూడండి – ఆలోచించండి – మాట్లాడండి

ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
బొమ్మలో ఎవరెవరు ఏం చేస్తున్నారో చెప్పండి.
జవాబు.
బొమ్మలో ఇద్దరు బాలురు గిల్లీ దండ ఆడుతున్నారు. ముగ్గురబ్బాయిలు గోళీలాట ఆడుతున్నారు. కొంతమంది అబ్బాయిలు రెండు జట్లుగా కబడ్డీ ఆడుతున్నారు. ఇద్దరమ్మాయిలు వామనగుంటలాడుతున్నారు. ఒక అమ్మాయి, అబ్బాయి జారుడు బండ ఆట ఆడుతున్నారు.

ప్రశ్న 2.
వాటిలో మీరు ఆడేవేవి ? ఆడనివేవి ?
జవాబు.
పై ఆటలలో అన్ని ఆటలు నేను ఆడుతాను.

ప్రశ్న3.
మీకు ఏ ఆట అంటే ఇష్టం ? ఆ ఆటను ఎట్లా ఆడుతారో చెప్పండి.
జవాబు.
నాకు కబడ్డీ అంటే ఇష్టం. ఒక జట్టులో నుండి ఒకరు ఆపకుండా కూతపెట్టుకుంటూ వెళ్ళి రెండవ జట్టులోని వారిని అంటుకొని వారికి దొరకకుండా రావాలి. దొరికితే ఇతడు ఔటు. దొరక్కపోతే అవతలివాడు ఔటు. అలా పాయింట్సు నిర్ణయిస్తారు.

ఆలోచించండి – చెప్పండి (TextBook Page No. 56)

ప్రశ్న 1.
“తమ్మునిమీద ఈగను వాలనీయడు” అంటే మీకేమర్థమయింది ?
జవాబు.
“తమ్ముని మీద ఈగవాలనీయడు” అంటే తమ్ముడికి ఏరకమైన ఆపదను కలుగనివ్వడు అని అర్థం. ఈగ వాలితే బరువునొప్పి ఏమీ ఉండదు. రెప్పపాటులో ఎగిరిపోతుంది. అంత చిన్న ఈగ వాలినా సహించడంటే తమ్మునికి చిన్న ఆపదను కూడా రానీయడు అని అర్థం.

ప్రశ్న 2.
అన్న తన తినుబండారాలు తమ్మునికి ఇచ్చాడు. ఇట్లా తమ్ముని కోసం అన్న ఇంకా ఏమేమి చేయవచ్చు?
జవాబు.
అన్న తన తినుబండారాలు తమ్మునికిచ్చాడు. అలాగే తను ఆడుకొనే వస్తువులు ఇవ్వొచ్చు. తన దగ్గర తమ్ముడి కిష్టమైనవి ఏవైనా ఉంటే ఇవ్వొచ్చు. తమ్ముడికి చదువులోగాని, ఆటపాటల్లో గాని సాయం చెయ్యొచ్చు.

ప్రశ్న 3.
‘తిప్పన పోతన’ లకు తగువులాట అంటే ఏమిటో తెలియదట. మరి మీ ఇంట్లో మీరు మీ అన్నదమ్ముళ్ళతోటి లేదా అక్కజెల్లెళ్ళతోటి ఎట్లా ఉంటారు ?
జవాబు.
తిప్పన, పోతన ఎప్పుడూ తగువులాడుకొనేవారు కాదు. నేను మా తమ్ముడు కూడా ఎప్పుడూ పోట్లాడుకోం, మా తమ్ముడి కేది కావాలంటే అది చేస్తాను. వాడు బడికి తయారుకావడానికి సాయం చేస్తాను. మంచి విషయాలు మంచి ఆటలు నేర్పుతాను.

ఆలోచించండి – చెప్పండి (TextBook Page No. 57)

ప్రశ్న 1.
పోతనను ‘ఉక్కు బాలుడు’ అని కవి ఎందుకు అనవలసి వచ్చింది ?
జవాబు.
ఉక్కు గట్టిదనానికి సూచన. పోతన ఒక్కక్షణం కూడా కుదురుగా ఉండకుండా ఎగురుతూ దూకుతూ పరుగెత్తుతుంటాడు. ఒక్కోసారి ఎత్తుమీంచి కిందపడ్డా వెంటనే బంతిలా పైకి లేచి పరుగెత్తి పోతాడు. ఎక్కడైనా దెబ్బతగలిందేమో కూడా చూసుకోడు. అందుకే పోతనను ఉక్కు లాంటి గట్టి బాలుడు అనవలసి వచ్చింది.

ప్రశ్న 2.
పాడటంలో పోతనను కోకిలతో పోల్చాడు కదా! ఇంకా వేటిని వేటితో పోల్చవచ్చు?
(ఉదా: నడకను, మాటను, కళ్ళను, మనస్సును, ముఖాన్ని, చేష్టలను)
జవాబు.
పాడటాన్ని కోయిలతో పోల్చినట్లే వయ్యారంగా నడుస్తుంటే హంసతో పోలుస్తారు. మాట్లాడటాన్ని చిలుకతో పోలుస్తారు. కళ్ళను కలువలతోను, ముఖాన్ని పద్మంతోను పోలుస్తారు. పరుగును జింక పిల్లతోను, పౌరుషాన్ని సింహంతోను పోలుస్తారు. బుద్ధికి బృహస్పతి అంటారు.

ప్రశ్న 3.
‘వీడు అసాధ్యుడు!” అని ఎవరినైనా, ఏయే సందర్భాల్లో అంటారు ?
జవాబు.
ఎవరూ చెయ్యలేని పనులు చేసినప్పుడు, తన వయసుకు, శక్తికి మించిన పనులు చేసినపుడు, అందరూ ఆశ్చర్యపడేలా ప్రవర్తించినపుడు, అసామాన్యమైన ప్రతిభ చూపించినపుడు ఇలాంటి సందర్భాలలో “వీడు అసాధ్యుడు” అంటారు.

ఆలోచించండి – చెప్పండి (TextBook Page No. 58)

ప్రశ్న 1.
“దూకుతున్నాడ”న్నారు కదా! ఇవి కాక ఇంకా పిల్లలు ఏయే చేష్టలు చేస్తారో చెప్పండి.
జవాబు.
పిల్లలు దూకుతారు. ఎగురుతారు. పరుగెత్తుతారు. పైకెక్కి దిగుతారు. పక్షులను, జంతువులను అనుకరిస్తారు. ఆటల్లో ఎవరికీ కనబడకుండా దాక్కుంటారు. వెంటబడి తరుముతూ పట్టుకుంటారు. ఎదుటి వారిని సరదాగా వెక్కిరిస్తారు. ఇలా పిల్లలు ఎన్నో చేష్టలు చేస్తారు.

ప్రశ్న 2.
‘పెరుగసాగె వేరొక ప్రక్క బిడ్డ యెడద’ అంటే మీకేమి అర్థమయ్యింది ?
జవాబు.
పోతన చదువులో దిట్ట. ఆటలలో మేటి, పాటలు పాడటంలో నేర్పుగలవాడు. పిల్లలెంతమంది కలబడినా ఒక్కడే వారిని ఎదిరించి నిలబడగలడు. ఇవన్నీ ఒకవైపు, సాధు సత్పురుషులను ఆదరిస్తాడు. హరికథలు, పురాణాలు వింటాడు. శివపూజలు చేస్తాడు. ఇవన్నీ మరొకవైపు. రెండూ వేరు వేరు కోణాలు. అయినా పోతన అన్నీ చేయగలడు అంటే అతడు బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి అని అర్థం.

ఇవి చేయండి

I. విని, అర్థం చేసుకొని, ఆలోచించి మాట్లాడడం

1. ఈనాటి కాలంలో సోదరుల మధ్య ప్రేమ ఎట్లా ఉంటున్నదని మీరు అనుకుంటున్నారు ? విశ్లేషించండి.
జవాబు.
పోతన కాలంలో వ్యక్తుల మధ్య బంధాలు, ప్రేమలు గట్టిగా ఉండేవి. అందుకే ఉమ్మడి కుటుంబాలు చక్కగా ఉండేవి. ఈ రోజుల్లో అవకాశాలు, వసతులు, సౌకర్యాలు పెరిగే కొద్దీ ప్రేమలు తగ్గుతున్నాయి. అనుబంధాలు దూరమౌతున్నాయి. అదీగాక బడి చదువుల భారంతో పిల్లలకు ఆటపాటలకు సమయం లేకుండా పోతోంది. ఎవరి పని వారు చేసుకొని అలిసిపోయి పడుకుంటారు. ఇంక సోదరులు కలిసి గడిపే సమయం ఉండడం లేదు. ఈనాటి కాలంలో సోదరుల మధ్య ప్రేమ తగ్గిపోతోంది.

II. ధారాళంగా చదువడం – అర్థం చేసుకొని, ప్రతిస్పందించడం

1. ‘ఈ చిన్నబాలుడు అసాధ్యుడు” అనే భావం వచ్చే పద్య పంక్తి ఏది ? ఆ పద్యాన్ని, దాని భావాన్ని రాయండి.

జవాబు.
“చిరుతఁ డసాధ్యుఁడంచు నెదఁ జే యిడి విస్మయమంద నందఱున్” అనేది ఆ పద్య పంక్తి.
గురినిడి కొట్టెనేని యొక గోలియుఁ దప్పదు కచ్చగట్టి బొం
గరమును వేయ వ్రేటు కొక కాయ పటుక్కను, బందెమూని తా
నుఱికిన లేడిపిల్లవలె నొక్కని యయ్యకుఁ జిక్కడద్దిరా!
చిఱుతఁ డసాధ్యుఁడంచు నెదఁ జే యిడి విస్మయమంద నందఱున్.

భావం : గురిచూసి కొట్టాడంటే ఒక్క గోలీకూడా గురితప్పదు. పోటీపడి బొంగరాన్ని విసిరితే వేటువేటుకు ఇతరుల బొంగరాలు ‘పటుక్కని’ పగులవలసిందే. పందెం పెట్టుకొని పరుగెత్తాడంటే లేడిపిల్లవలె ఏ ఒక్కనికీ చిక్కడు. దాన్ని చూసి అదిరా! ఈ చిఱుతడు అసాధ్యుడు సుమా! అంటూ అందరు గుండెలమీద చేయి వేసుకొని ఆశ్చర్యపడుతుంటారు.

2. కింది పద్యం చదవండి. భావంలోని ఖాళీలు పూరించండి.

కందుకము వోలె సుజనుడు
గ్రిందం బడి మగుడ మీదికి న్నెగయుఁ జుమీ!
మందుఁడు మృత్పిండము వలె
గ్రిందంబడి యడఁగి యుండు గృపణత్వమునన్.

ఖాళీలు :
అ. కింద పడ్డా పైకి లేచేవాడు ………………………
జవాబు.
సుజనుడు

ఆ. అపజయం పాలైనా తిరిగి సాధిస్తాడు. ………………………
జవాబు.
విజయం

ఇ. మందుడు అంటె ………………………
జవాబు.
తెలివిలేని వాడు

ఈ. బంతితో పోల్చబడినవాడు ………………………
జవాబు.
సుజనుడు

ఉ. ‘మట్టిముద్ద’ అనే పదానికి పద్యంలో వాడబడిన పదం ………………………
జవాబు.
మృత్పిండము

III. స్వీయ రచన

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

అ. ఊళ్ళోని పెద్దలందరూ అన్నదమ్ములిద్దరినీ మెచ్చుకునేవారట. మీ చుట్టుపక్కలవారు నిన్ను మెచ్చుకునేటట్లుగా నీవు ఏం చేస్తావు ?
జవాబు.
నేను మా చుట్టుపక్కల వాళ్ళందరితోనూ స్నేహంగా ఉంటాను. వాళ్ళ పిల్లలతో కలిసి మెలిసి ఆడుకుంటూ, చదువుకుంటూ ఉంటాను. నేనెవరింటికెళ్ళినా వారితో ఎంతో గౌరవంగా మాట్లాడుతాను. ఎవరితోనూ గొడవలు పెట్టుకోను. నా స్నేహితులెవరైనా బడికి రాకపోతే వారికి ఆ రోజు బడిలో జరిగిన పాఠాల గురించి, ముఖ్యమైన సంగతుల గురించి చెబుతాను. వారికి రాసుకోడానికి నా నోట్సులు ఇస్తాను. ఇలా చేస్తాను గనుక చుట్టుపక్కల వారు నన్ను ప్రేమగా చూస్తారు. మెచ్చుకుంటారు.

ఆ. ‘కాళ్ళలో పాదరసం’ అంటే మీకు ఏమి అర్థమయింది ?
జవాబు.
పాదరసం ద్రవం రూపంలో ఉండే లోహం. దానిని పట్టుకోవాలంటే చేతికి చిక్కదు. అటూ ఇటూ దొర్లిపోతుంది. గట్టిగా పట్టుకుంటే చిన్న చిన్న ముక్కలై దొర్లుతూనే ఉంటుంది. అలాగే పోతన ఆటలో ఎవరికీ దొరక్కుండా తేలికగా తప్పించుకొనేవాడు. తప్పించుకోవాలంటే కాళ్ళతోనే గదా పరుగెత్తాలి. అందుకే ‘కాళ్ళలో పాదరసం’ అని ఉంటారు.

ఇ. ‘తిప్పన – పోతన’ లను రామలక్ష్మణులతో ఎందుకు పోల్చారు ?
(లేదా)
తిప్పనకు, పోతన పై గల ప్రేమ సొంతమాటల్లో రాయండి.
జవాబు.
రామలక్ష్మణులు అన్నదమ్ములు. ఒకరంటే ఒకరికి ప్రేమ. తిప్పన, పోతన కూడా అన్నదమ్ములు. అన్నమీద తమ్ముడికి, తమ్ముడి మీద అన్నకు ఎంతో ప్రేమ. అన్న తిప్పన తమ్ముడి మీద చూపించే అనురాగానికి ఊరంతా ఎంతో మెచ్చుకొనేవారు. అన్న అంటే పోతనకెంతో గౌరవం. తనకెవరైనా తినడానికిస్తే తిప్పన తమ్ముడికిచ్చేవాడు. తమ్ముడు కావాలంటే తనకెంత ఇష్టమైన వస్తువైనా ఇచ్చేసేవాడు. ఒక్క నిమిషం తమ్ముడు కనబడకపోతే ఊరంతా వెతికేవాడు. తమ్ముడి మీద ఈగవాలనివ్వడు. అందుకే వారిద్దరినీ రామలక్ష్మణులతో పోల్చారు.

ఈ. ఈ పాఠం రాసిన కవి గురించి సొంతమాటల్లో రాయండి.
జవాబు.
‘పోతన బాల్యం’ అనే పాఠాన్ని రచించిన కవి డా॥ వానమామలై వరదాచార్యులు గారు. ఈ పాఠాన్ని చదివితే కవికి పోతనంటే ఎంత ఇష్టమో అర్థమౌతుంది. అంతేగాక పల్లెటూరి వాతావరణం, ఆటలు, పిల్లల కాలక్షేపాలు కళ్ళకు కట్టినట్లు వర్ణించాడు. పోతన జీవిత విశేషాలు చదువుతుంటే కవి బాల్యం ఇలాగే ఉండేదేమో అనిపిస్తుంది. కవి ఇందులో తేలికైన తేటతెలుగు పదాలు వాడాడు. అందులోనే చక్కని అలంకారాలు ప్రయోగించాడు. ఏ విషయాన్నైనా అలవోకగా రాయగల గొప్పకవి అని తెలుస్తోంది.
(గమనిక : పాఠం ఆధారంగా కవి గురించి రాయండి అన్నప్పుడు కవి రచనలు, బిరుదులు వగైరా రాయనక్కరలేదు.)

2. కింది ప్రశ్నకు పది వాక్యాల్లో జవాబు రాయండి.

పోతన బాల్యాన్ని మీ సొంతమాటల్లో రాయండి.
(లేదా)
ఆటలలో చదువులలో కూడా పోతనకు పోతనే సాటి అనవచ్చు- వివరించండి.
జవాబు.
తిప్పన, పోతన అన్నదమ్ములు. రామలక్ష్మణుల వలె ఒకరంటే ఒకరు ఎంతో ప్రేమగా ఉండేవారు. పోతనకు అన్న అంటే గౌరవం అన్నకు తమ్ముడంటే ప్రాణం. తిప్పన ఏదైనా పద్యాన్ని చదివితే పోతన ఒకసారి వినగానే అప్పజెప్పేవాడు. అంత సూక్ష్మబుద్ధి కలవాడు. పోతన ఆటలాడుతూ, దూకుతూ, ఎగురుతూ ఎవ్వరికీ దొరక్కుండా పరిగెత్తుతూ, కిందపడితే పట్టించుకోకుండా లేచి మళ్ళీ పరిగెత్తుతూ ఆడుతుండేవాడు.

ఆటల్లోనూ, పాటల్లోనూ, చదువులోనూ అన్నింటా పోతనదే పైచేయి. గోలీలాట, బొంగరాలాట, పరుగుపందెం అన్నిటా గెలుపు పోతనదే. ఊరివారంతా అతడి చురుకుదనానికి ఆశ్చర్యపోయేవారు. అమ్మతో పాటు గుడికెళితే ఏకాగ్రతతో దేవునికి నమస్కరించేవాడు. పరిసరాలుకూడా మర్చిపోయేవాడు. సాధు సజ్జనులను గౌరవించేవాడు. హరికథలను, పురాణాలను ఎంతో ఆసక్తితో వినేవాడు. శివారాధన చేయాలనే కోరిక మనసులో పెంచుకున్నాడు.

IV. సృజనాత్మకత/ప్రశంస

1. పోతన తన బాల్యంలో ఆడుకొనే ఆటలు తెలుసుకున్నారు కదా! అట్లాగే మీరు ఆడుకొనే ఆటలు ఏవి ? ఆటలు ఎందుకోసం ఆడాలో, వాటి ప్రాముఖ్యత ఏమిటో వివరిస్తూ వ్యాసం రాయండి.
జవాబు.
ఆటలు – ప్రాముఖ్యం
1. పూర్వరంగం : పోతన బాల్యంలో గోళీలు, బొంగరాలు, కోతి కొమ్మచ్చులు, వంగుడు దూకుళ్ళు, పరుగెత్తడాలు వంటి ఆటలు ఆడుకొనేవాడని పోతన ల పాఠంలో చెప్పబడింది.

2. ప్రస్తుతం : ఇప్పుడు ఆ ఆటలేవీ పిల్లలు ఆడటం లేదు. ఒక పరుగు పందాలు మాత్రం ఆడుతున్నారు. నేను మా స్నేహితులు పరుగు పందాలు, దాక్కునే ఆటలు ఆడతాం. జట్లుగా కబడ్డి ఆడతాం. ఇంట్లో ఉంటే చదరంగంగానీ, మెకానో సెట్స్లోని ఆడుకుంటాను.

3. ఆటలు ఎందుకు ఆడాలి : ఆటలు ఆడినందువల్ల శరీరం దృఢంగా ఉంటుంది. శరీరంలో రక్తప్రసరణ బాగా జరుగుతుంది. ఒంటికి బాగా చెమటలు పట్టి శరీరంలోని మలినాలు బయటికి పోతాయి. చురుకుదనం వచ్చి పనులు చకచకా చేసుకుంటారు. బుద్ధి కూడా చురుకుగా ఉంటుంది. ఇలా ఆటలు చక్కని వ్యాయామం. అంతేగాక అందరితో కలిసి ఆడటం వల్ల టీమ్ స్పిరిట్ అలవాటౌతుంది. సంఘీభావం, సర్దుకుపోవటం లాంటి మంచి అలవాట్లు వస్తాయి.

3. ఆటల ప్రాముఖ్యం : ఆటలు ఆడకపోతే పిల్లల్లో మందకొడితనం ఏర్పడుతుంది. టి.వి.లు చూస్తూ కూర్చుంటారు. కళ్ళు దెబ్బతింటాయి. ఒళ్ళు పెరిగిపోతుంది. అనవసరమైన రోగాలు చుట్టుకుంటాయి.

4. ముగింపు : కాబట్టి ఏ వయసు వారికైనా వ్యాయామం అవసరమే. అది పిల్లల విషయంలో ఆటలే మంచి వ్యాయామం.

2. పోతన ఆడుకునేటప్పుడు చూసినవాళ్ళు “ఈ బాలుడు అసాధ్యుడు” అని అనుకునేవారు కదా! మరి ఇప్పుడు ఆడుకొనే పిల్లల్ని చూసి పెద్దవాళ్ళు ఏం మాట్లాడుకుంటారో ఊహించి సంభాషణలు రాయండి.
జవాబు.
లలిత : చూశావా జానకీ! రాజు ఎంత బాగా పరిగెత్తుతున్నాడో !
జానకీ : ఔనౌను. తప్పకుండా ముందున్న ముగ్గుర్నీ దాటేస్తాడు.
లలిత : వాడి కాళ్ళలో మెరుపు వేగం ఉంది. నిజంగా వాడు అసాధ్యుడే సుమా!
జానకీ : ఔనౌను. అటుచూడు. ఆ పక్కనించి రవి దూసుకొచ్చేస్తున్నాడు.
లలిత : నిజమే. ఎవరు ముందొస్తారో!
జానకీ : రవి రాజుతో పాటు జానీ, జీవన్ కూడా వేగం అందుకున్నారు.
లలిత : చూసే వాళ్ళకు మనకే ఎంత ఉత్కంఠగా ఉందో ! ఇక పిల్లల సంగతి ఏం చెప్పాలి.
జానకీ : నిజమే లలితా! ఈ కాలం పిల్లలు అసాధ్యులమ్మా! మన రోజుల్లో ఇంత గంభీరంగా ఉండేదికాదు. ఇప్పుడు పిల్లల్లో పట్టుదల, స్పర్థ బాగా పెరిగిపోతున్నది.
లలిత : ఎవరికి వారే తామే మొదటిస్థానం గెలవాలని పట్టుదలగా ఆడుతున్నారు. రికార్డులు బద్దలు కొడుతున్నారు. ఇది మెచ్చుకోవలసిన విషయం.
జానకీ :ఔనౌను. అటుచూడు చివరగా పరుగెత్తుతున్న రాకేష్ అందర్నీ దాటి ఫస్టు వచ్చాడు. ఇది ఊహించని మలుపు.

V. పదజాల వినియోగం.

1. కింది వాక్యాల్లో గీత గీసిన పదాలకు అదే అర్థం వచ్చే పదాలను పాఠంలో వెతికి రాయండి.

ఉదా : భారతీయులు సోదరభావం కలిగి ఉంటారు.
జవాబు.
సౌభ్రాత్రము

అ. లక్ష్మి పుస్తకాన్ని తెరిచి పాఠం చదివింది.
జవాబు.
పొత్తము

ఆ. అర్జునుడు విలువిద్యయందు అధిపుడు.
జవాబు.
మేటి

ఇ. బలరాముని సోదరుడు శ్రీకృష్ణుడు.
జవాబు.
అనుజుడు/అవరజుడు/యవీయసుడు

ఈ. ప్రతిరోజు స్నానంచేసి శరీరాన్ని శుభ్రంగా ఉంచుకోవాలి.
జవాబు.
మెయి

2. కింది పట్టికలోని ప్రకృతి – వికృతి పదాలను జతపరచండి.

అ. భోజనం – క. నిద్ర
ఆ. నిదుర – ఖ. పుస్తకం
ఇ. పొత్త – గ. బోనం
జవాబు.
అ) భోజనం – గ. బోనం
ఆ) నిదుర – క. నిద్ర
ఇ) పొత్త – ఖ. పుస్తకం

3. కింది పదాలతో సొంతవాక్యాలు రాయండి.

అ) అనుజుడు : ___________
జవాబు.
అనుజుడు = తమ్ముడు
అర్జునుడు ధర్మరాజుకు అనుజుడు.

ఆ) గొంకుజంకులు : ___________
జవాబు.
గొంకుజంకులు = భయసందేహాలు
కిషోర్ గొంకుజంకులు లేకుండా చక్కగా ఉపన్యాసమిచ్చాడు.

ఇ) మేటి : ___________
జవాబు.
మేటి = శ్రేష్ఠుడు
ఏకలవ్యుడు విలువిద్యలో మేటి

ఈ) ఆసక్తి : ___________
జవాబు.
ఆసక్తి = ఇష్టము
పిల్లలకు ఆటలమీద ఆసక్తి ఎక్కువ.

ఉ) వెత : ___________
జవాబు.
వెత = బాధ
తుఫాన్లో సర్వం కోల్పోయిన వారి వెతలు చూస్తే మనసు కరిగిపోతుంది.

ఊ) అసాధ్యుడు : ___________
జవాబు.
అసాధ్యుడు = ఎవరికీ లొంగనివాడు
ఈ కాలంలో పిల్లలు తెలివితేటలలో అసాధ్యులుగా ఉన్నారు.

4. కింది వాక్యాలను చదవండి. ప్రతి వాక్యంలోనూ ఒక పదానికి అదే అర్థం వచ్చే మరికొన్ని పదాలున్నాయి. వాటి కింద గీత గీయండి.

అ) అరుణాస్పదమనే పురంలో ప్రవరుడు నివసించేవాడు. ఆ పట్టణం చాలా అందమైనది. ఆ నగరంలో ఆకాశాన్ని తాకే మేడలున్నాయి.
జవాబు.
అదే అర్థం వచ్చే పదాలు : పురం, పట్టణం, నగరం.

ఆ) సకాలంలో వర్షాలు పడితే ధరణి పులకరిస్తుంది. రైతు పుడమిని దున్ని విత్తనాలు చల్లుతాడు. పచ్చని పంటల తోటి అవని శోభిస్తుంది.
జవాబు.
అదే అర్థం వచ్చే పదాలు : ధరణి, పుడమి, అవని

ఇ) కార్తీక్ ఇంటిమీద కపి కూర్చున్నది. ఆ వానరం చేతిలో కొబ్బరి చిప్ప ఉన్నది. అదిచూసి మరో కోతి ఉరికొచ్చింది.
జవాబు.
అదే అర్థం వచ్చే పదాలు : కపి, వానరం, కోతి.

ఈ) మా గ్రామంలోని గుడి చాలా పెద్దది. నేను ప్రతినిత్యం కోవెలకు పోతాను. ఆ దేవాలయంలో ఎంతో ప్రశాంతత లభిస్తుంది.
జవాబు.
అదే అర్థం వచ్చే పదాలు : గుడి, కోవెల, దేవాలయం.

VI. భాషను గురించి తెలుసుకుందాం

1. కింది పట్టికలోని పదాలను చదివి, పుంలింగ, స్త్రీ లింగ, నపుంసకలింగ పదాలను, ఏకవచన బహువచనాలను, అవ్యయాలను గుర్తించండి.

అ. పుంలింగ పదాలు : ___________
జవాబు.
బాలుడు, బాలురు, చంద్రుడు, బలరాం, సుధాకర్, అతడు.

ఆ. స్త్రీలింగ పదాలు : ___________
జవాబు.
రచయిత్రి, సీత, మహిళలు

ఇ. నపుంసకలింగ పదాలు : ___________
జవాబు.
పుట్ట, రచనలు, ఆటలు, ఆకాశం.

ఈ. ఏకవచనం : ___________
జవాబు.
బాలుడు, రచయిత్రి, సీత, చంద్రుడు, బలరాం, సుధాకర్, పర్వతం.

ఉ. బహువచనం : ___________
జవాబు.
రచనలు, బాలురు, మహిళలు, ఆటలు

ఊ. అవ్యయం : ___________
జవాబు.
ఆహా, అట్లని, శభాష్, అమ్మో

2. కింది వాటిని జతపరచండి.

జవాబు.

3. కింది ఖాళీలను పూరించండి.

అ. నామవాచకానికి లేదా సర్వనామానికి ఉన్న గుణాన్ని తెలిపేది ___________
జవాబు.
విశేషణం

ఆ. నామవాచకానికి బదులుగా వాడేది ___________
జవాబు.
సర్వనామం

ఇ. పనిని తెలిపే మాట ___________
జవాబు.
క్రియ

ఈ. లింగ వచన విభక్తులు లేనివి ___________
జవాబు.
అవ్యయాలు

ఉ. పేరును తెలిపే పదం ___________
జవాబు.
నామవాచకం

ప్రాజెక్టు పని

మీ గ్రామంలో లేదా మీకు తెలిసిన కుటుంబంలో మంచిగా కలిసి ఉన్న అన్నదమ్ముల గురించి రాయండి. వారి గురించి మీకు ఏమనిపించిందో మీ అనుభూతుల్ని తెలుపుతూ నివేదిక రాయండి. ప్రదర్శించండి.

1. ప్రాజెక్టు శీర్షిక : మీ గ్రామంలో లేదా మీకు తెలిసిన కుటుంబంలో మంచిగా కలిసి ఉన్న అన్నదమ్ముల గురించి రాయడం. ఆ అనుభూతుల్ని తెలుపుతూ నివేదికరాయడం.

2. సమాచార సేకరణ : అ) సమాచారం సేకరించిన తేది : x x x ఆ) సమాచార వనరు : మాగ్రామ పరిసరాలు

3. సేకరించిన విధానం : మాగ్రామం సిరిపురం. మాగ్రామంలో మంచిగా కలసిమెలసి ఉండే అన్నదమ్ములు రమేష్, గణేష్. వారి నుండి సమాచారం సేకరించడం జరిగింది.

4. నివేదిక : మా గ్రామం సిరిపురం. మా గ్రామంలో రమేష్, గణేష్ అనే ఇద్దరు రైతు సోదరులు ఉన్నారు. ఇద్దరూ ఎంతో కష్టపడి వ్యవసాయం చేసి పంటలు పండిస్తారు. గణేష్ భూమిలోని బోర్లో నీరు రాలేదు. రమేష్ భూమిలోని బోర్నుండి గణేష్కు నీరిస్తాడు. రమేష్ భూమిలో కొంత మెరక నేల. నీళ్ళు సరిగా పారవు. గణేష్ తన వద్ద ఉన్న నీటిగొట్టాలను రమేష్కు ఇస్తూ ఉంటాడు.

ఆ నీటిగొట్టాల సాయంతో మెరకభూమికి నీరు నడిచేలా రమేష్ చూస్తాడు. రమేష్, గణేష్ ఒకరికి ఒకరు సాయంగా, చేదోడువాదోడుగా ఉంటారు. ఊరిలో ఎవరికి ఏ కష్టం వచ్చినా ఆదుకోవడానికి రమేష్, గణేష్ ముందు ఉంటారు. అన్నదమ్ములు ఎలా ఉండాలో రమేష్, గణేష్లను చూసి నేర్చుకోవాలని ఊరిలోని వారంతా అంటుంటారు.

5. ముగింపు : అన్నదమ్ములు ఎలా ఉండాలో వీరిని చూసి నేర్చుకోవాలి. అన్నదమ్ముల అనుబంధం, కష్ట సుఖాలలో పాలు పంచుకోవడం వంటివి చూస్తే నాకు కూడా వారిలాగే ఉండాలని అనిపిస్తుంది.

TS 6th Class Telugu 6th Lesson Important Questions పోతన బాల్యం

ప్రశ్న 1.
ఆటలలో పోతన నేర్పు వివరించండి.
జవాబు.
పోతన ఆటల్లో ఆరితేరినవాడు. గురిచూసి కొట్టాడంటే ఒక్క గోలీ కూడా గురి తప్పదు. స్నేహితులతో పోటీపడి బొంగరాన్ని విసురుతుంటే ఒక్కొక్క వేటుకు ఒక్కొక్క బొంగరం ముక్కలయ్యేది. పందెం పెట్టుకొని పరిగెత్తితే లేడిపిల్లలాగా ఎవరికీ చిక్కడు. చెట్ల కొనకొమ్మల నెక్కుతాడు. పక్షివలె దూకుతాడు. ఒక్క క్షణం కూడా నేలమీద కాలు నిలవదు.
పాదరసంలా జారిపోతాడు.

ప్రశ్న 2.
పోతన భక్తి ఎలాంటిది ?
జవాబు.
పోతన అమ్మ గుడికి పోతుంటే ఆమె వెంటే వెళతాడు. వేరే ఏ ధ్యాసకూడా లేకుండా దేవుని మీదే మనసు లగ్నం చేసి మళ్ళీ మళ్ళీ దేవుడికి నమస్కారాలు చేస్తాడు. సాధువులను, సజ్జనులను సేవిస్తాడు. హరికథలను, పురాణాలను ఆసక్తిగా వింటాడు. శివుని పాదాలను నిరంతరం పూజించాలనే కోరిక ఎక్కువగా కలవాడు.

పర్యాయపదాలు

• గతి = తీరు, పద్ధతి, మార్గము
• శంభుడు = శివుడు, హరుడు, శంకరుడు
• కోతి = కపి, మర్కటం, వానరం
• భూమి = ధరణి, పుడమి, నేల
• పాదము = అడుగు, చరణము
• గుడి = దేవాలయం, కోవెల
• పురి = పట్టణం, ఊరు, నగరం
• అనుజుడు = అవరజుడు, తమ్ముడు, యవీయసుడు.
• వెత = వ్యథ, బాధ
• సోదరులు = సహెూదరులు, అన్నదమ్ములు
• భోజనము = ఆహారము, కూడు, తిండి
• పొత్తము = పుస్తకము, గ్రంథము
• సరోజము = వారిజము, జలజము

ప్రకృతి – వికృతి

• వ్యథ – వెత
• పుస్తకము – పొత్తము
• భోజనము – భోనము
• విద్య – విద్దియ , విద్దె
• గుణము – గొనము
• నిద్ర – నిదుర
• ప్రాణము – పానము
• భక్తి – బత్తి
• పక్షి – పక్కి
• కథ – కత
• ధాటి – దాడి
• మతి – మది

నానార్థాలు

• గుణము = స్వభావము, అల్లెత్రాడు
• ప్రాణం = ఉసురు, గాలి, బలిమి
• దర్శనం = చూపు, శాస్త్రం, అద్దం
• గడియ = ఇరవై నాలుగు నిమిషాల కాలము, తలుపుకు వేయు గొళ్ళెము
• సాధువు = సజ్జనుడు, ముని

I. ఈ క్రింది పద్యాలను చదివి భావాలు రాయండి.

1. తిప్పన చదివేడు పద్యముఁ
జప్పున నొకసారి వినిన సరిపోతన తా
విప్పక పొత్తము నొప్పం
జెప్పును నద్దాని నేమి చెప్పుట తెలివిన్
జవాబు.
భావం : తిప్పన ఏదైన పద్యాన్ని చదువుతుంటే, పోతన దానిని ఒక్కసారి వినగానే అర్థం చేసుకొని దాంట్లోని సారాంశాన్ని వెంటనే చెప్పగలిగేవాడు. అంతగొప్ప తెలివిగలవాడు.

2. సాధు సజ్జన దర్శనోత్సాహ గతియు
హరికథాపురాణ శ్రవణాభిరతియు
శంభుపద సరోజార్చ నాసక్తమతియుఁ
బెరుగసాగె వేఱక ప్రక్క బిడ్డ యెడద.
జవాబు.
భావం : మరోవైపు పోతన మనసులో సాధుసజ్జనులను దర్శించాలనే ఉత్సాహం పెరుగసాగింది. హరికథలను, పురాణాలను వినాలనే కోరిక మొదలయ్యింది. శివుని పాదపద్మాలను పూజించాలనే ఆసక్తి పెరుగసాగింది.

3. ఈక్రింది పద్యాన్ని పాదభంగం లేకుండా రాయండి.

1. ఆటల మేటి విద్దియల ……….. చరించునాతఁడున్.
జవాబు.
ఆటల మేటి విద్దియల యందున వానికి వాఁడెసాటి కొ
టన బాలురంద తొకటైన నెదిర్చెడి ధాటి, తీయగా
బాటలు పాడుటందుఁ బికవాణికి వానికిఁ బోటి యెందు మో
మోటముఁ గొంకు జంకులను బొత్తుగ వీడి చరించు నాతఁడున్.

పదజాలం :

II. కింది పదాలతో సొంత వాక్యాలు రాయండి.

1. ప్రక్కలయ్యె
జవాబు.
ప్రక్కలయ్యే = పగిలిపోయింది
రాము పలక కింద పడి ప్రక్కలయింది.

2. పొత్తము
జవాబు.
పొత్తము = పుస్తకము
నేనింకా కొత్త పొత్తములు కొనలేదు.

3. తెలివి
జవాబు.
తెలివి = జ్ఞానము
రవి అద్భుతమైన తెలివి కలవాడు

4. తగువులాట
జవాబు.
తగువులాట = పోట్లాట
పిల్లలు తగువులాడుకున్నా మళ్ళీ కలిసిపోతారు.

III. సరైన సమాధానాన్ని గుర్తించండి.

1. మిక్కిలి, గొప్ప అనే అర్థాలనిచ్చే పదం ………………..
a) కడు
b) ఒప్పు
c) దూకులు
d) అండ్రు
జవాబు.
a) కడు

2. పోట్లాట, కయ్యం – అనే పదాలకు సమానార్థాన్నిచ్చేది
a) బిగువు
b) పట్టు
c) అనఘ
d) తగువు
జవాబు.
d) తగువు

3. ‘భూమి’ అనే అర్థాన్నిచ్చే మరో రెండు పదాలు
a) గడియ, గుడి
b) వడి, జడి
c) పుడమి, నేల
d) నింగి, నేల
జవాబు.
c) పుడమి, నేల

4. ‘అనుజుడు’ అనే మాటకు సమానార్థక పదాలు
a) తమ్ముడు, అన్న
b) తమ్ముడు, సోదరుడు
c) ప్రియమైనవాడు, నేస్తం
d) బంధువు, స్నేహితుడు
జవాబు.
d) బంధువు, స్నేహితుడు

5. సరి, సమానము అనే అర్థాలనిచ్చే పదం
a) సాటి
b) మేటి
c) పోటీ
d) ధాటి
జవాబు.
a) సాటి

IV. కింది పదాల నుండి సరైన ప్రకృతి – వికృతులను గుర్తించండి.

1. ‘విద్య’ అనే మాటకు వికృతి
a) ఒ
b) విజ్ఞ
c) విద్దె
d) విధ్య
జవాబు.
c) విద్దె

2. ‘బగితి’ అనే వికృతి పదానికి ప్రకృతి
a) భాతి
b) భక్తి
c) భగత్
d) భాగ్యం
జవాబు.
b) భక్తి

3. ‘భోజనం’ అనే పదానికి వికృతి
a) భుక్తి
b) నజభం
c) బోనం
d) జన్నం
జవాబు.
c) బోనం

4. ‘గొనము’ అనే పదానికి ప్రకృతి
a) గుణము
b) గణము
c) ఘనము
d) గానము
జవాబు.
a) గుణము

V. వ్యాకరణాంశాలు:

1. కోతి కొమ్మల మీద ఆడుకుంటున్నది. గీతగీచిన పదం
a) స్త్రీలింగం
b) పుల్లింగం
c) నపుంసకలింగం
d) క్రియ
జవాబు.
c) నపుంసకలింగం

2. పిల్లలు ఆడుకుంటున్నారు. గీతగీచిన పదం
a) విశేషణం
b) క్రియ
c) స్త్రీలింగం
d) నామవాచకం
జవాబు.
b) క్రియ

3. సాధువులు భజన చేస్తున్నారు. ఇందులో సాధువులు
a) ఏకవచనం
b) నపుంసకలింగం
c) క్రియ
d) బహువచనం
జవాబు.
d) బహువచనం

4. అమ్మ పాపకు జోలపాడుతున్నది. అమ్మ –
a) పుల్లింగం
b) బహువచనం
c) స్త్రీలింగం
d) క్రియ
జవాబు.
c) స్త్రీలింగం

5. సైనికులు దేశభక్తిని ప్రదర్శించారు. సైనికులు
a) నపుంసకలింగం
b) బహువచనం
c) క్రియ
d) విశేషణం
జవాబు.
b) బహువచనం

6. వాళ్ళు చాలా మంచివాళ్ళని తెలుసు. ఈ వాక్యంలో సర్వనామం
a) వాళ్ళు
b) చాలా
c) మంచి
d) తెలుసు
జవాబు.
a) వాళ్ళు

7. చెట్లు తీయని ఫలాలను ఇస్తాయి. ఈ వాక్యంలో క్రియ
a) ఇస్తాయి
b) చెట్లు
c) ఫలాలు
d) తీయని
జవాబు.
a) ఇస్తాయి

8. ఆమె గొప్ప నర్తకి అంటారు. ఇందులో గీతగీచిన పదం
a) సర్వనామం
b) విశేషణం
c) నామవాచకం
d) క్రియ
జవాబు.
b) విశేషణం

9. అది అందమైన పల్లెటూరు. ‘పల్లెటూరు’ ఏ భాషాభాగం ?
a) తెలుగు
b) నామవాచకం
c) సర్వనామం
d) విశేషణం
జవాబు.
b) నామవాచకం

10. కింది వానిలో నపుంసకలింగం కానిది
a) చెట్టు
b) పండు
c) కొడుకు
d) కోడి
జవాబు.
c) కొడుకు

పద్యాలు – ప్రతి పదార్ధాలు – తాత్పర్యాలు:

1వ పద్యం

కం. తిప్పన సౌభ్రాత్రమ్మున
న స్పురిఁ గల చిన్న పెద్ద లందరికిఁ గడున్
మెప్పనుజునకన్న యనన్
గొప్పగుఁ దమ్ముఁ డన నన్నకున్ బ్రాణంబౌ 

ప్రతిపదార్థం :

తిప్పన = అన్నయైన తిప్పన యొక్క
సౌభ్రాత్రమ్మునన్ = సోదర భావంతో
ఆ + పురిన్ + కల = ఆ ఊరిలో ఉన్న
చిన్న పెద్దలు = చిన్నవారు పెద్దవారు
అందరికిస్ = అందరికి
కడున్ = మిక్కిలి
మెప్పు = ఇష్టము
అనుజునకు = తమ్ముడైన పోతనకు
అన్న + అనన్ = అన్న అంటే
గొప్ప గ + అగున్ = చాల గౌరవం
అన్నకున్ = అన్నయ్యకు
తమ్ముడు + అనన్ = తమ్ముడంటే
ప్రాణంబు + ఔ = ప్రాణంతో సమానం

తాత్పర్యం : తిప్పన, పోతనలు అన్నదమ్ములు. తిప్పనకు తమ్ముడంటే చాలా ప్రేమ. తిప్పన తన తమ్ముడైన పోతనమీద చూపే సోదర భావంతో ఊరిలో అందరికి ఆదర్శంగా నిలిచాడు. అన్న అంటే పోతనకూ గౌరవం. తమ్ముడంటే అన్నకు పంచప్రాణాలు. ఈ విధంగా ఒకరిపై ఒకరు ఎంతో ప్రేమను కలిగి ఉండేవారు.

2వ పద్యం

సీ. తన కెవ్వ రేదేని తినుబండ మిడిలేని
యనుజుని కిడక తిప్పన తినండు
అనుజన్మ నెవ్వ రేమనిన తా నష్టమ్ము
వచ్చు మై నీఁగను వ్రాలనీఁడు.
గడియసేపింటఁ దమ్ముఁడు గానరాకున్న
వెదకుఁ గన్పడుదాఁక వెతను జెందుఁ
తన ప్రాణమున కెంతయును గూర్చు వస్తువే
నవరజుం డడిగినయంత నొసఁగు

తే. భోజన మొనర్చు తఱి నిద్రబోవు వేళ
లందును యవీయసుఁడు తన యండ నుండ
వలెను దగవులాటననేమొ తెలియ రనఘ
గుణులు సోదరుల్ రామలక్ష్మణులు మణులు.

ప్రతిపదార్థం:

తిప్పన = అన్నయైన తిప్పన
తనకు = తనకోసం
ఎవ్వరు = ఎవరైనా
ఏది + ఏని = ఏదైనా
తినబండము = తినే పదార్ధము
ఇడిరి + ఏని = ఇచినట్లైతే
అనుజునికి = తమ్మునికి
ఇడక = పెట్టకుండా
తినండు = తినడు.
అనుజన్మున్ = తమ్ముని
ఎవ్వరు + ఏమి + అనిన = = ఎవరైనా ఏమైనా అంటే
తాను = అన్న తిప్ప
అడ్డమువచ్చు = అడ్డుపడతాడు.
మైన్ = శరీరముపై
ఈగను = ఈగను కూడా
వాలనీడు = వాలనివ్వడు.
గడియ సేపు = ఒక్క గంట సేపు
తమ్ముడు = తమ్ముడైన పోతన
ఇంటన్ = ఇంటిలో
కానరాక+ ఉన్న = కనబడకపోతే
కన్పడుదాక = కనిపించేంత వరకు
వెదకున్ = వెతుకుతాడు.
వెతను + చెందు = బాధపడతాడు
తన ప్రాణమునకు = తనకు
ఎంతయును = మిక్కిలి
కూర్చు = కావలసిన
వస్తువు + ఏని = వస్తువైనప్పటికీ
అవరజుండు = తమ్ముడు.
అడిగిన + అంత = అడగగానే
ఒసంగు = ఇచ్చేస్తాడు.
భోజనము + ఒనర్చు తరి = అన్నం తినేటప్పుడు
నిద్రపోవు వేళలందును = నిద్ర పోయేటప్పుడు
యవీయసుడు = తమ్ముడు
తన + అండన్ = తనదగ్గరనే
ఉండవలెను = ఉండాలి.
తగువులాట పోట్లాట
అనన్ + ఏమొ = అంటే ఏమిటో
తెలియర = ఆ అన్నదమ్ములకు తెలియదు
సోదరుల్ = ఆ అన్నదమ్ములు
అనఘ గుణులు = మంచి గుణములు కలవారు
రామలక్ష్మణులు = రామలక్ష్మణుల వంటివారు
మణులు = రత్నాల్లాంటి వార

తాత్పర్యం:
తనకెవరైనా తినడానికి ఏదైనా ఇస్తే తమ్మునికి ఇవ్వకుండ తిప్పన తినడు. తమ్ముణ్ణి ఎవరైనా ఏమన్నా అంటే తాను అడ్డం వస్తాడు. తమ్ముడి మీద ఈగను కూడ వాలనీయడు. కొంచెంసేపు తమ్ముడు. కనబడకపోతే వెతకడం మొదలు పెడ్తాడు. కనిపించేదాకా ఆందోళన పడుతూనే ఉంటాడు. తనకు ప్రాణంతో సమానమైన వస్తువైనా తమ్ముడు అడిగితే వెంటనే ఇచ్చి వేస్తాడు. తినేటప్పుడు, నిద్రపోయేటప్పుడు కూడ తమ్ముడు తన పక్కనే ఉండాలి. కొట్లాటలంటే ఏమిటో వాళ్ళకు తెలియదు. ఆ అన్నదమ్ములిద్దరూ గొప్ప గుణాలు కలవారు. వారు మణులు, రామలక్ష్మణుల వంటివారు.

3వ పద్యం

కం. తిప్పన చదివెడు పద్యముఁ
జప్పున నొకసారి వినిన సరి పోతన తా
విప్పక పొత్తము నొప్పం
జెప్పును నద్దాని నేమి చెప్పుట తెలివిన్

ప్రతిపదార్థం :

తిప్పన = అన్నయైన తిప్పన
చదివెడు =చదువుతున్న
పద్యము = పద్యాన్ని
ఒకసారి వినిన = ఒకసారి వింటే
సరి = చాలు
పోతన= తమ్ముడైన పోతన
చప్పున = వెంటనే
తాను = తను
పొత్తము = పుస్తకము
విప్పక = తెరవకుండా
ఒప్పన్ + చెప్పును = అప్పజెప్పుతాడు
ఆ + దానిన్ = ఆ
తెలివిన్ = తెలివితేటలను
ఏమి చెప్పుట = ఏమని చెప్పాలి ?

తాత్పర్యం : తిప్పన ఏదైన పద్యాన్ని చదువుతుంటే, పోతన దానిని ఒక్కసారి వినగానే అర్థం చేసుకొని దాంట్లోని సారాంశాన్ని వెంటనే చెప్పగలిగేవాడు. అంత గొప్ప తెలివిగలవాడు పోతన.

4వ పద్యం

ఆ.వె. దూఁకు లెగురు లందుఁ దొండు మెండుగఁబడి
సరకుఁగొనఁడు లేచి యుఱుకు నపుడె
యరం! భూమి ప్రక్కలయ్యే నండ్రా యుక్కు
బాలు పాటుగాంచి ప్రక్కవారు

ప్రతిపదార్థం :

దూకులు = దూకటం
ఎగురులు + అందు = ఎగరటం అనే ఆటలలో
తొండు మెండుగన్ పడి = కింద పడిపోతే
సరకు గొనడు = లెక్కచేయడు
అపుడు + ఎ = వెంటనే
లేచి = పైకిలేచి
ఉరుకున్ = = పరుగెత్తుతాడు
ప్రక్కవారు = చుట్టు పక్కల నున్నవారు
ఆ ఉక్కు బాలు = ఉక్కులాంటి ఆ పిల్లవాడు
పాటు + కాంచి = పడటం చూసి
అరరె = అరె
భూమి = నేల
ప్రక్కలు + అయ్యే = పగిలిపోయిందే
అండ్రు = అంటూ ఉంటారు

తాత్పర్యం : పోతన ఆటలాడుతూ, దుంకుతూ, ఎగురుతు ఉన్నప్పుడు కిందపడితే పట్టించుకోకుండా వెంటనే లేచి మళ్ళీ పరుగెత్తుతాడు. పక్కన ఉండే పిల్లలు అది చూసి ‘అరెరే… ఈ ఉక్కులాంటి పిల్లగాడు పడితే భూమియే ముక్కలయిందే!’ అని అంటారు.

5వ పద్యం

ఉ. ఆటల మేటి విద్దియల యందున వానికి వాఁడె సాటి కొ
టను బాలు రంద డొకటైన నెదిర్చెడి దాటి, తీయగా
బాటలు పాడుటందుఁ బికవాణికి వానికిఁ బోటి యెందు మో
మోటముఁ గొంకుజంకులను బొత్తుగ వీడి చరించు నాతఁడున్

ప్రతిపదార్థం :

ఆతడున్ = ఆ పోతన
ఆటల = ఆటలలో
మేటి = గొప్పవాడు
విద్దియల + అందున = చదువులలో
వానికి = అతనికి
వాడు + ఎ = అతడే
సాటి = సమానము
కొట్లాటను =
బాలురు + అందరు = పిల్లలందరూ
ఒకటైన = గుంపుగా వచ్చినా
ఎదిర్చెడి = ఎదిరించగల
ధాటి = ధైర్యం కలవాడు
తీయగా = ఇంపుగా
పాటలుపాడుట + అందు = పాటలు పాడటంలో
పికవాణికి = కోయిల పాటకు
వానికి = పోతనకు
పోటి = పోటి
ఎందు = ఏ విషయంలోనైనా
మోమోటము = మొహమాటము
కొం కుజంకుల = అనుమానమును, భయమును
బొత్తుగ = పూర్తిగా
వీడి = వదిలేసి
చరించున్ = తిరుగుతాడు

తాత్పర్యం: ఆటల్లో ఆరితేరినవాడు. చదువులో అతనికి అతడే సాటి. కొట్లాటలలో పిల్లలందరూ ఒక్కటైనా ఎదిరించి నిలబడగల శక్తిమంతుడు. తియ్యగా పాటలు పాడటంలో కోకిలకు పోతనకు పోటీ. మొగమాటం, భయం, వెనకడుగు వేయడమంటూ ఎరుగడు.

6వ పద్యం

చ. గురినిడి కొట్టెనేని యొక గోలియుఁ దప్పదు కచ్చగట్టి బొం
గరమును వేయ వ్రేటు కొక కాయ పటుక్కను, బందెమూని తా
నుఱికిన లేడిపిల్లవలె నొక్కని యయ్యకుఁ జిక్కడద్దిరా!
చిఱుతఁ డసాధ్యుఁడంచు నెదఁ జేయిడి విస్మయమంద నందఱున్

ప్రతిపదార్థం :

గురిని +ఇ డి = గురి చూసి
కొట్టెను + ఏని = కొట్టినట్టైతే
ఒక గోలియు = ఒక్క గోలీకూడా
తప్పదు. = తగలకుండా ఉండదు
కచ్చగట్టి = పోటీపడి
బొంగరమును = బొంగరాన్ని
వేయన్ = విసిరితే
వ్రేటుకు = ప్రతి వేటుకు
ఒక కాయ = ఒక్కొక్కరి బొంగరం
పటుక్కును = ముక్కలై పోతుంది.
పందెము + ఊ ని = పందెం కాసి
లేడిపిల్లవలె = జింకపిల్లలాగా
ఉఱికిన = పరిగెత్తితే
ఒకని అయ్యకున్ = ఏ ఒక్కరికి కూడా
చిక్కడు = అందడు
అందరున్ = అందరూ
చిరుతడు = పిల్లవాడు.
అద్దిరా = ఆహా!
అసాధ్యుడు + అంచు = అసాధ్యుడు సుమా అంటూ
ఎదన్ = గుండెల పైన
చేయి + ఇడి = చేయి పెట్టుకొని
విస్మయము అందన్ = ఆశ్చర్యపడుచుండగా

తాత్పర్యం : గురిచూసి కొట్టాడంటే ఒక్క గోలీ కూడా గురితప్పదు. పోటీపడి బొంగరాన్ని విసిరితే వేటువేటుకు ఇతరుల బొంగరాలు ‘పటుక్కని’ పగులవలసిందే. పందెం పెట్టుకొని పరుగెత్తాడంటే లేడిపిల్లవలె ఏ ఒక్కనికీ చిక్కడు. దాన్ని చూసి అదిరా! ఈ చిఱుతడు అసాధ్యుడు సుమా! అంటూ అందరు గుండెలమీద చేయి వేసుకొని ఆశ్చర్య
పడుతుంటారు.

7వ పద్యం

ఆ.వె. కోఁతివోలెఁ జెట్ల కొనఁ గొమ్మ లెగబ్రాకుఁ
బక్షివోలెఁ గ్రిందఁబడఁగ దూఁకుఁ
గాలు భూమిపైన గడియైన నాఁగదు
పాదరసము గలదొ పాదయుగళి!

ప్రతిపదార్థం :

కోతివోలె = కోతి లాగ
చెట్ల కొనకొమ్మలు = చెట్ల చిటారు కొమ్మలు
ఎగబ్రాకు = పైకి పాకుతాడు.
పక్షి వోలె = పక్షిలాగా
క్రిందన్ = కిందికి
పడగ = పడునట్లుగా
దూకు = దూకుతాడు.
కాలు = పోతన కాళ్ళు
భూమిపైన = నేలమీద
గడియ + ఐనన్ = కొంచెం సేపు కూడా
ఆగదు = ఉండదు
పాదయుగళి = పాదాలకు
పాదరసము కలదొ = పాదరసం అంటుకొని ఉన్నదే!

తాత్పర్యం: కోతివలె చెట్ల కొనకొమ్మలు ఎగబాకుతాడు. పక్షివలె కిందికి దుంకుతాడు. భూమి మీద కాలు క్షణమైన నిలువదు. ఆ కాళ్ళలో పాదరసం ఉన్నదో ఏమో ? (పాదరసం నిలకడగా ఉండదు.)

8వ పద్యం

కం. గుడికిఁ జను జననిఁ గని వెం
బడిఁబడి చను జదువుకొనెడి బడి విడియైనన్
బడి పడి జేజే లిడు న
య్యెడ నెడమయుఁ గుడియు ననక నెంతయు భక్తిన్.

ప్రతిపదార్థం:

గుడికి = దేవాలయానికి
చను = వెళ్ళుచున్న
జననిన్ + కని = తల్లిని చూసి
చదువుకొనెడి = తను చదువుకొనే
బడి = పాఠశాల
విడి + ఐనన్ = విడిచిపెట్టి
వెంబడిపడి = వెంటపడి
చనున్ = వెళతాడు
ఆ + ఎడన్ = ఆ సమయంలో
ఎంతయు = మిక్కిలి
భక్తి న్ = భక్తితో
ఎడమయున్ = ఎడమవైపును
కుడియున్ = కుడివైపును
అనక = అనుకోకుండా
పడిపడి = మళ్ళీ మళ్ళీ
జేజేలు = నమస్కారాలు
ఇడున్ = పెడతాడు.

తాత్పర్యం: అమ్మ గుడికి పోతుంటె, పోతన బడికి పోకుండ అమ్మవెంట గుడికి పోతాడు. గుడిలో మళ్ళీ మళ్ళీ నమస్కారాలు చేస్తాడు. అట్లా నమస్కారాలు చేసేటప్పుడు కుడి ఎడమలు కూడా చూసుకోడు. (తన పరిసరాలను పట్టించుకోకుండా దేవునిపైనే దృష్టి పెడుతాడని భావం)

9వ పద్యం

తే.గీ. సాధుసజ్జన దర్శనోత్సాహ గతియు
హరికథాపురాణ శ్రవణాభిరతియు
శంభుపద సరోజార్చ నాసక్తమతియుఁ
బెరుగసాగె వేరొకప్రక్క బిడ్డ యెడద

ప్రతిపదార్థం :

సాధు = సన్న్యాసుల యొక్క
సజ్జన = మంచివారి యొక్క
దర్శన = దర్శనం చేసుకోవాలనే
ఉత్సాహగతియు = ఉత్సాహము కలిగి ఉండుట
హరికథా = హరికథలను
పురాణ = పురాణములను
శ్రవణ = వినాలనే
అభిరతియు = కోరికయు
శంభు = శివుని యొక్క
పదసరోజ = పాద పద్మములను
అర్చన = సేవించుటయందు
ఆసక్త = తగులుకున్న
మతియు = బుద్ధియు
బిడ్డ ఎడదన్ = పిల్లవాడైన పోతన మనసులో
వేఱొక ప్రక్క = మరొక కోణములో
పెరుగసాగన్ = వృద్ధి చెందసాగింది.

తాత్పర్యం: మరోవైపు పోతన మనసులో సాధు సజ్జనులను దర్శించాలనే ఉత్సాహం పెరుగసాగింది. హరికథలను, పురాణాలను వినాలనే కోరిక మొదలయ్యింది. శివుని పాదపద్మాలను పూజించాలనే ఆసక్తీ పెరగ సాగింది.

ఆ పాఠం నేపథ్యం/ఉద్దేశం

తిప్పన, పోతన ఇద్దరూ అన్నదమ్ములు. చిన్నప్పటి నుంచి వారిద్దరూ ఒకరిని విడిచి మరొకరు ఉండలేనంత ప్రేమతో మెలిగేవారు. వారిద్దరి మధ్య ప్రేమ ఎట్లా ఉండేది ? వారి బాల్యమెట్లా గడిచింది ? మొదలైన విషయాలు ప్రస్తుత పాఠ్యభాగంలో చూడవచ్చు. పిల్లల అభిరుచులను, ఆసక్తులను తెలియజెప్పడం ఈ పాఠం ఉద్దేశం.

పాఠ్యభాగ వివరాలు

ఈ పాఠం “కావ్య” ప్రక్రియకు చెందినది. కావ్యం అనగా వర్ణనతో కూడినది అని అర్థం. మహాకవి పోతన జీవితం ఆధారంగా డా|| వానమామలై వరదాచార్యులు రచించిన ‘పోతన చరిత్రము’ అనే మహాకావ్యంలోని ప్రథమాశ్వాసం నుండి తీసుకోబడింది.

కవి పరిచయం

ప్రశ్న.
పోతన బాల్యం పాఠం రచించిన కవిని గురించి రాయండి.
జవాబు.
20వ శతాబ్దపు మహాకవుల్లో ప్రముఖుడు డా॥ వానమామలై వరదాచార్యులు. ఈయన వరంగల్ అర్బన్ జిల్లాలోని మడికొండ గ్రామంలో జన్మించాడు. నేటి మంచిర్యాల జిల్లా చెన్నూరులో స్థిరనివాసం ఏర్పరచుకున్నాడు. అభినవ పోతన, అభినవ కాళిదాసు, మధురకవి, కవిచక్రవర్తి మొదలైన బిరుదులు పొందిన ఈయన సంస్కృతం, తెలుగు భాషల్లో చక్కని పాండిత్యం కలవాడు. పోతన చరిత్రము, మణిమాల, సూక్తివైజయంతి, జయధ్వజం, వ్యాసవాణి, కూలిపోయేకొమ్మ, రైతుబిడ్డ (బుర్రకథల సంపుటి) మొదలైన గ్రంథాలు రచించాడు. ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ పురస్కారం, వారణాసి వారి విద్యావాచస్పతి మొదలైన పురస్కారాలు అందుకున్నాడు.

ప్రవేశిక

అన్నదమ్ములు కలిసిమెలిసి ఉంటే రామలక్ష్మణులతోటి పోలుస్తారు. తిప్పన, పోతనలను కూడా రామలక్ష్మణులని అనేవాళ్ళు. వీళ్ళలో పోతనకు ఆటలంటే చాలా ఇష్టం. బాల్యంలో ఆ అన్నదమ్ములిద్దరినీ రామలక్ష్మణులని ఎందుకనేవాళ్ళో పోతన ఏయే ఆటలు ఆడేవాడో, అతణ్ణి చూసినవాళ్ళు ఏమనుకునేవాళ్ళో వానమామలై వరదాచార్యులు రాసిన పద్యాలను చదివి తెలుసుకోండి.

నేనివి చేయగలనా?

• నాకు ఇష్టమైన కాలం గురించి చెప్పగలను. – అవును/ కాదు
• అపరిచితమైన కవితను చదివి ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయగలను. – అవును/ కాదు
• పాఠ్యభాగ సారాంశాన్ని సొంతమాటల్లో రాయగలను. – అవును/ కాదు
• నాకు నచ్చిన ప్రకృతి దృశ్యాన్ని వర్ణిస్తూ వ్యాసం రాయగలను. – అవును/ కాదు

శ్రీలు పొంగిన జీవగడ్డ TS 7th Class Telugu 11th Lesson Questions and Answers Telangana

చదవండి – ఆలోచించండి – మాట్లాడండి

ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
పై వాక్యాలు దేని గురించి చెప్తున్నాయి?
జవాబు.
పై వాక్యాలు దేశం యొక్క గొప్పదనం గూర్చి చెప్తున్నాయి.

ప్రశ్న 2.
దేశంపట్ల ఎటువంటి భావనతో ఉండాలి?
జవాబు.
మనం ఏ దేశం వెళ్ళినా, ఎక్కడ కాలుపెట్టినా, ఎంత ఉన్నతస్థానానికి వెళ్ళినా మన దేశం పట్ల గౌరవ భావంతో ఉండాలి.

ప్రశ్న 3.
జాతి గౌరవం నిలపడం అంటే మీరు ఏమనుకుంటున్నారు?
జవాబు.
మన భారతమాత గొప్పతనాన్ని చాటడమే జాతి గౌరవాన్ని నిలపడం అని నా ఉద్దేశ్యం.

ప్రశ్న 4.
ఈ గేయాన్ని ఎవరు రచించి ఉండవచ్చు?
జవాబు.
శ్రీ రాయప్రోలు సుబ్బారావు.

ఆలోచించండి – చెప్పండి (TextBook Page No.108)

ప్రశ్న 1.
కవి భారత భూమిని ‘శ్రీలు పొంగిన జీవగడ్డ’ అనడంలో ఆంతర్యమేమిటి?
జవాబు.
భారత భూమిలో సంపదలున్నాయి. వజ్రాల గనులు, బంగారం గనులు, ఇవికాక విలువైన ఖనిజాలు ఉన్నాయి. ఎన్నటికీ తరగని ప్రకృతి సంపద ఉన్నది. చదువులకు, సాములకు, ఋషులకు, వీరులకు నిలయమైనది భారతభూమి. ఎంతో మంది గొప్ప శాస్త్రజ్ఞులు దేశగౌరవాన్ని కీర్తి శిఖరాలపై నిలిపారు. అందుకే కవి భారతదేశాన్ని శ్రీలుపొంగిన జీవగడ్డ అన్నాడు. శ్రీలు అంటే సంపదలు.

ప్రశ్న 2.
భారతదేశం ఎందుకు పుణ్యభూమిగా కీర్తించబడింది.
జవాబు.
భారతదేశంలో వ్యాసుడు, వాల్మీకి మొదలుగా గల మహాకవులు, మహర్షులు జన్మించారు. సంస్కృతికి, సంప్రదాయానికి నిలయంగా ఉన్నది ఈ దేశం. వేదవేదాంగాలు, ఉపనిషత్తులు, రామాయణ మహాభారతాది పవిత్ర గ్రంథాలు ఇక్కడే పుట్టాయి. అందుకే ఈ దేశం పుణ్యభూమిగా కీర్తించబడింది.

ప్రశ్న 3.
చెవులకు విందుచేయడం అంటే మీరు ఏమనుకుంటున్నారు?
జవాబు.
మనకు ఇష్టమైనది సమృద్ధిగా దొరకడమే విందు. ఇంపైన భోజనం విందు భోజనం. చూడటానికి అందంగా ఉంటే కనుల విందు అనీ, అలాగే వినడానికి ఇష్టంగా ఉండే మాటలుగాని పాటలుగాని లభించినపుడు చెవులకు విందు అనీ అంటాము. చెవులకు విందుచేయడం అంటే మధురంగా పాడటం, ప్రియంగా మాట్లాడటం.

ఆలోచించండి – చెప్పండి (TextBook Page No.109)

ప్రశ్న 1.
ఎటువంటి పనులు చేసినవారు ధీరపురుషులుగా కీర్తించబడతారు?
జవాబు.
దేశము యొక్క గర్వమును నిలబెట్టేట్లు ప్రకాశింపజేసిన వారిని, దేశము యొక్క గొప్ప చరిత్రను ప్రపంచమంతా తెలిసేలా చేసిన వారిని, దేశమునకు సంబంధించిన ప్రతి విషయాన్ని క్షుణ్ణంగా పరిశీలించిన వారిని ‘ధీరపురుషులు’ అని కీర్తిస్తారు. ధీరులు అంటే వీరులు.

ప్రశ్న 2.
భారత వైభవాన్ని ఎందుకు పాడుకోవాలి?
జవాబు.
మనం భారతదేశంలో పుట్టాం. భారతీయులం. ఈ భారతదేశం గొప్పతనాన్ని మనం గుర్తించాలి. అంత గొప్ప దేశంలో పుట్టినందుకు గర్వించాలి. ఆ గొప్పదనాన్ని సంపాదించి పెట్టిన మహనీయులను గుర్తుచేసుకుంటూ భక్తితో భారతదేశ వైభవాన్ని పాడుకోవాలి.

ఇవి చేయండి

I. విని, అర్థం చేసుకొని, ఆలోచించి మాట్లాడడం

1. ఈ గేయం దేన్ని గురించి చెపుతున్నది? ఇందులో దేశభక్తికి సంబంధించిన విషయాలు ఏమేమి ఉన్నాయి ?
జవాబు.
1. ఈ గేయం భారతదేశం గొప్పతనం గూర్చి చెపుతోంది.
2. భారతదేశంలో పుట్టిన మహాకవులను గూర్చి, వీరులైన రాజులను గూర్చి, ఇక్కడి నదుల గొప్పదనం గురించి గానం
చేయాలని చెపుతోంది.

దేశభక్తికి సంబంధించిన విషయాలు :

1. భారతదేశం సిరులు పొంగిన జీవగడ్డ, పాడిపంటలు గల భాగ్యదేశం.
2. దేశ గౌరవం ప్రకాశించేటట్లు, దేశ చరిత్ర విస్తరించేటట్లు, దేశాన్ని కాపాడిన వీర పురుషుల గురించి తెలుసుకోవాలి. అదే దేశభక్తి.

2. ఈ గేయాన్ని రాగయుక్తంగా పాడండి. సారాంశాన్ని సొంత మాటల్లో చెప్పండి.
జవాబు.
కవి రాయప్రోలు సుబ్బారావు మనదేశపు గౌరవాన్ని, గొప్పతనాన్ని చాటిచెప్పేవిధంగా, ప్రతివారూ పాడుకొనేందుకు వీలుగా ఈ కింది విషయాలను చెప్పారు.మన భారతదేశం సిరులు పొంగిన, జీవమున్న భూమి. ఇది పాడిపంటలు గల భాగ్యదేశం. అలాంటి ఈ భారతదేశాన్ని గూర్చి భక్తితో పాడాలి.

వేదాలు, వేదాంగాలు ఈ దేశంలో వెలిశాయి. ఆదికావ్యమైన రామాయణం ఇక్కడే పుట్టింది. మహాభారత భాగవతాలను రచించిన వేదవ్యాసుడు మొదలైన ఎందరో మునులను కన్న పుణ్యభూమి ఇది.

ఈ దేశంలో దట్టమైన చెట్లతో కూడిన విస్తారమైన అరణ్యాలున్నాయి. మధురమైన భావసారంగల ఉపనిషత్తులు ఇక్కడే పుట్టాయి. వివరాలతో కూడిన తత్త్వబోధన విస్తరించిన పవిత్రమైన భూమి ఇది.

సూత్రాలను చెప్పిన కాలంనాటి గొప్పతనం, ప్రచండ పరాక్రమమున్న రాజుల కాలంనాటి పరాక్రమ చరిత్రలన్నీ పరదేశీయుల కింద బానిసతనం వల్ల అంతరించిపోయాయి.

కిన్నెర వాద్యాన్ని మీటుతూ, రాళ్ళను కూడా కరిగించగల రాగంతో బిగ్గరగా, భావి భారతదేశ భాగ్యాన్ని గురించి పాడుకోవాలి.
నవరసాలతో నిండిన, తేటతెలుగు మాటలతో చెవులకింపుగా కవిత్వాన్ని చెప్పిన ప్రగతిశీల కవులను గౌరవించాలి. దేశగౌరవం ప్రకాశించేటట్లుగా, దేశచరిత్ర విస్తరించేటట్లుగా దేశాన్ని కాపాడిన వీరపురుషులను గురించి తెలుసుకొని కీర్తించాలి.

పాండవుల కత్తుల పదునుతో తళతళలాడిన కురుక్షేత్ర యుద్ధాన్ని గురించి చక్కని తెలుగుపదాలతో అందరూ కలసి పాడుకోవాలి.

ప్రపంచాన్నే వేడెక్కించిన కాకతీయరాజుల యుద్ధనైపుణ్యాన్ని కలకాలం నిలిచే మాటలతో మెచ్చుకోవాలి. తుంగభద్రానది అలలతో పాటుగా పొంగి ఆకాశాన్నంటినా చెక్కుచెదరని ధైర్యంగల తెలుగు రాజుల చరిత్రలను గానం చేయాలి.

II. ధారాళంగా చదవడం అర్థం చేసుకొని ప్రతిస్పందించడం

1. ఈ గేయంలో మన భారతదేశం అని తెలిపే పదాలను గుర్తించండి.

జవాబు.
భరతఖండము, జీవగడ్డ, భాగ్యసీమ, విమల తలము, భావిభారతము.

2. ఈ కింది భావం వచ్చే వాక్యాలు గేయంలో ఎక్కడ ఉన్నాయో చూసి రాయండి.

అ. మనదేశం వేదాలకు పుట్టినిల్లు
జవాబు.
వేదశాఖలు వెలిసెనిచ్చట.

ఆ. కాకతీయుల యుద్ధ నైపుణ్యం
జవాబు.
కాకతీయుల కదన పాండితి.

ఇ. లేత మాటలు చెవులకింపుగ
జవాబు.
చివురు పలుకులు చెవులవిందుగ.

ఈ. ఉపనిషత్తులు ఇక్కడే పుట్టాయి.
జవాబు.
ఉపనిషన్మధువొలికె నిచ్చట.

ఉ. నవరసాలు నాట్యమాడాయి.
జవాబు.
నవరసమ్ములు నాట్యమాడగ

III. స్వీయరచన

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

అ) భారతదేశాన్ని కాపాడిన కొందరు వీరపురుషులను గురించి తెలపండి.
జవాబు.
చరిత్రలో భారత దేశాన్ని కాపాడిన వీరపురుషులు ఎందరో ఉన్నారు. కాకతీయరాజులు గణపతి దేవుడు, రుద్రమ దేవి, ప్రతాపరుద్రుడు, విజయనగరరాజు శ్రీకృష్ణదేవరాయలు తమ పరాక్రమంతో శత్రువులను మట్టుపెట్టి సుస్థిర రాజ్యాన్ని స్థాపించారు. వీరశివాజీ మన దేశాన్ని శత్రువుల బారినుండి కాపాడిన మహావీరుడు.

ఆ) “బానిసతనం” అంటే ఏమిటి ?
జవాబు.
“బానిసతనం” అనగా ‘దాస్యము’ అని అర్థం. స్వేచ్ఛగా బతకలేకపోవడం, ఇతరుల అధికారానికి లోబడి ఉండడం బానిసతనం. ఆంగ్లేయులు మనదేశానికి వ్యాపారం చేయడానికి వచ్చి నెమ్మదిగా మనమీద పెత్తనం చెలాయిస్తూ దేశాన్ని ఆక్రమించి దాదాపు 200 సంవత్సరాలకు పైగా మనలను పాలించారు. ఆ సమయంలో ఆంగ్లేయులు మనలను చిత్రహింసలకు గురిచేశారు. ఆంగ్లేయుల అహంకారానికి ‘మనం 200 సంవత్సరాలు పైగా బానిసతనం’ చేయవలసి వచ్చింది. చివరకు మనదేశ ప్రజలు ఉద్యమాలు నడిపి వారిని తరిమికొట్టారు.

ఇ) “భరత ఖండం” భాగ్యసీమ అనటానికి గల కారణాలు తెలపండి.
జవాబు.

1. “భరతఖండంబు” సిరులు పొంగిన, జీవమున్న భూమి.
2. పాడి పంటలతో వర్ధిల్లుతుంది.
3. విస్తారమైన అడవులు సమృద్ధిగా ఉన్నాయి.
4. అనేక నదీజలాలు మన దేశాన్ని సమృద్ధం చేస్తున్నాయి.
   అటువంటి భారతదేశాన్ని భాగ్యసీమ అనడంలో సందేహం లేదు.

ఈ) రాయప్రోలు సుబ్బారావుగారిని మీ మాటల్లో పరిచయం చేయండి.
జవాబు.
భావకవిత్వానికి పేరెన్నికగన్న రాయప్రోలు సుబ్బారావు గుంటూరుజిల్లా గార్లపాడు గ్రామంలో జన్మించాడు. తృణకంకణం, స్నేహలత, స్వప్నకుమార, కష్టకమల, ఆంధ్రావళి, జడకుచ్చులు, వనమాల మొదలైన కావ్యాలను రచించాడు. రమ్యాలోకం, మాధురీ దర్శనం ఈయన రాసిన లక్షణ గ్రంథాలు. అద్భుత వర్ణనలు, తెలుగుదనం, దేశభక్తి రాయప్రోలు కవిత్వంలో అడుగడుగునా కన్పిస్తాయి.

2. కింది ప్రశ్నలకు పదేసి పంక్తులలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
భారతదేశం గొప్పతనాన్ని ఎందుకు తెలుసుకోవాలి?
జవాబు.
మన భారతదేశం సిరులు పొంగిన, జీవమున్న భూమి. ఇది పాడిపంటలుగల భాగ్యదేశం. వేదాలు, వేదాంగాలు ఈ దేశంలో వెలిశాయి. ఆదికావ్యమైన రామాయణం ఇక్కడే పుట్టింది. మహాభారత, భాగవతాలను రచించిన వేదవ్యాసుడు మొదలైన ఎందరో మునులను కన్న పుణ్యభూమి ఇది. ఈ దేశంలో దట్టమైన చెట్లతో కూడిన విస్తారమైన అరణ్యాలున్నాయి. మధురమైన భావసారం గల ఉపనిషత్తులు ఇక్కడే పుట్టాయి. వివరాలతో కూడిన తత్త్వబోధన విస్తరించిన పవిత్ర భూమి ఇది. అయితే ఆ కాలం నాటి గొప్పతనం, చరిత్ర పరదేశీయుల కింద బానిసతనం వల్ల అంతరించిపోయాయి. అవన్నీ మరుగున పడిపోయాయి.

మనందరం భారతీయులం. కాబట్టి మనం మనదేశ గొప్పదనాన్ని గురించి తెలుసుకోవలసిన బాధ్యత ఉంది. మన సంస్కృతి సంప్రదాయాలు చాలా గొప్పవి. కాశ్మీరం నుండి కన్యాకుమారి వరకు పవిత్రమైన నదులు, పవిత్రమైన అరణ్యాలున్నాయి. “భిన్నత్వంలో ఏకత్వం కలిగిన దేశం” మనది. మనదేశం మతసామరస్యానికి (ఆలవాలం) నిలయం. ఇవన్నీ మనదేశానికి ఉన్న ప్రత్యేకతలు. మనందరం మనదేశము యొక్క గొప్పదనాన్ని గూర్చి తెలుసుకోవలసిన బాధ్యత ఉంది. అప్పుడే మనం ఏ దేశం వెళ్ళినా, మన దేశం యొక్క గొప్పదనాన్ని గూర్చి విదేశీయులకు చక్కగా వివరించగలుగుతాం.

ప్రశ్న 2.
శ్రీలు పొంగిన జీవగడ్డ గేయం ఆధారంగా భారతదేశ వైభవాన్ని వర్ణించండి.
జవాబు.
భారతదేశం సిరిసంపదలకు నిలయం. ఇక్కడ వేదాలు, వేదాంగాలు వెలిసినాయి. ఆదికావ్యమైన రామాయణం వాల్మీకి రాశాడు. వ్యాసుడు మొదలైన గొప్ప ఋషులకు ఇది నివాసం. అందమైన అడవులు, మహావృక్షాలు ఇక్కడ ఉన్నాయి. ఉపనిషత్తులు రాయబడ్డాయి. తత్త్వవేత్తలకు నిలయమైన పుణ్యభూమి భారతదేశం. సూత్రయుగములనాటి సంస్కారము, క్షేత్రయుగములనాటి శౌర్యము ఈ నడుమ వచ్చిన బానిసత్వంతో చెరిగిపోయేవికావు. ఈ భారతదేశం గొప్పతనాన్ని గురించి చిరకాలం పాడుకుందాం.

చెవులకు ఇంపైన పదాలు కూర్చి నవరసభరితంగా కావ్యాలు రాసిన మంచి మనసుగల కవులను గౌరవిద్దాం. దేశమంతా తిరిగి దేశచరిత్రను ప్రపంచవ్యాప్తంచేసి ధీరులను గురించి తెలుసుకుందాం. ధర్మపరులైన పాండవుల పరాక్రమాన్ని తెలిపే మహాభారత కథను, లోకాన్ని వేడెక్కించిన కాకతీయరాజుల యుద్ధనైపుణ్యాన్ని గానం చేద్దాం. తుంగభద్రతీరంలో విజయనగర సామ్రాజ్యాన్ని పాలించి జగద్విఖ్యాతుడైన తెలుగురాజు శ్రీకృష్ణదేవరాయలను స్మరించుకుందాం.

IV. సృజనాత్మకత/ప్రశంస

అ. ఈ గేయాన్ని భారతమాత ఆత్మకథగా రాయండి.
జవాబు.
నేను భరతమాతను. సిరిసంపదలతో, పాడిపంటలతో తులతూగుతున్నాను. రామాయణ, భారత భాగవతాలను రచించిన వాల్మీకి, వ్యాసులకు తల్లినైనాను. ఔషధాలతో నిండిన అరణ్యాలెన్నో నాలో ఉన్నాయి. బలపరాక్రమాలు కలిగిన రాజులకు జన్మనిచ్చి పోషించాను. వీరాధివీరులైన నాయకులై నా బిడ్డలవలన నా కీర్తి ప్రపంచ వ్యాప్తమైంది. నా బిడ్డలైన కౌరవ పాండవులు ధైర్యసాహసాలతో కురుక్షేత్ర యుద్ధం చేశారు. వారందరిని భక్తి శ్రద్ధలతో పాడుకోండి. పవిత్రమైన నదులెన్నో నాపై ప్రవహిస్తున్నాయి. వాటిలో మధురజలాలను తాగడానికి, పంట పొలాలకు ఉపయోగించుకోండి. అందరూ కలిసి నా గొప్పతనాన్ని గానం చేయండి. జన్మధన్యం చేసుకోండి అని భరతమాత తన ఆత్మకథను తెలిపింది.

ఆ. మన దేశంలాగే మనం పుట్టిన ఊరు కన్నతల్లి వంటిది. మీ ఊరిని గురించి పొగుడుతూ ఒక గేయం రాయండి.
జవాబు.
మా ఊరు మారుమూలపల్లె
మేమంతా జానపద గాయకులం
మా ఊరిలో బడి ఉంది
మా ఊరిలో గుడి ఉంది.
మా ఊరు మారుమూలపల్లె. పంట పొలాలున్నాయ్
మా ఊరి చుట్టుపట్ల మామిడితోటలున్నయ్

మా ఊరికి మైలుదూరాన.
మా ఊరు మారుమూలపల్లె
వ్యవసాయం మా జీవనం
పదిమందికి సాయమే మాకు మనోబలం
ఐఏయస్ లయిండ్రు మా ఊరిపోరగాండ్రు
ఐపియస్ లయిండ్రు మా ఊరి చెల్లెండ్రు
మా ఊరు మారుమూలపల్లె
మేమంతా జానపదగాయకులం.

V. పదజాల వినియోగం

1. కింది వాక్యాలు చదువండి. గీత గీసిన పదాల అర్థాలు రాయండి.

అ. ఋషులు, మునులు విపినాలలో తపస్సు చేస్తూంటారు.
జవాబు.
విపినాలు = అడవుల
సొంతవాక్యం : అనేక రకాలైన పక్షులు, జంతువులు అడవులలో ఉంటాయి.

ఆ. మనందరం భూ తలం మీద నివసిస్తున్నాము.
జవాబు.
తలం = ప్రదేశం, చోటు
సొంతవాక్యం : భారతదేశంలో పుణ్య ప్రదేశాలు ఎన్నో ఉన్నాయి.

ఇ. ఉగాది పచ్చడి ఆరు రుచుల మేళవింపు.
జవాబు.
మేళవింపు = కలియు, జతగూర్చు.
సొంతవాక్యం : నవరసాల జతకూర్చు మన తెలుగు నాటకాలు.

ఈ. తేనెటీగలు మధువును ఇస్తాయి.
జవాబు.
మధువు = తేనె
సొంతవాక్యం : తేనెను పాలల్లో వేసి పిల్లలు ప్రతిరోజూ తాగటం వల్ల బలం వస్తుంది.

ఉ. నేటి బాలలే భావి భారతపౌరులు.
జవాబు.
భావి = భవిష్యత్తు
సొంతవాక్యం : విద్యార్థులు భవిష్యత్తు జీవితాన్ని దృష్టిలో పెట్టుకొని చదవాలి.

ఊ. సైనికులకు చేవ ఉండాలి.
జవాబు.
చేవ = సారము, ధైర్యము.
సొంతవాక్యం : యుద్ధమునందు సైనికులకు ధైర్యము ఉండాలి.

2. కింది వాక్యాలలో గీతగీసిన పదాలకు సమానార్థాన్నిచ్చే పదాలను గేయం నుంచి తీసి రాయండి.

అ. అధిక సంపదలు కలిగినవారికంటే గుణవంతులే గొప్ప.
జవాబు.
శ్రీలు, భాగ్యములు.

ఆ. మనదేశం చాలా సంవత్సరాలు బ్రిటీషువారి కింద బానిసతనంలో మగ్గిపోయింది.
జవాబు.
బానిసతనం, దాస్యం

ఇ. మంచివారిని, గొప్పవారిని గౌరవించాలి.
జవాబు.
మంచివారు, గొప్పవారు, మహనీయులు

ఈ. వేసవికాలం ఎండ వేడిగా ఉంటుంది.
జవాబు.
వేడి, కాక

ఉ. వ్యాసుడు సంస్కృతంలో భారత, భాగవతాలు రాశాడు.
జవాబు.
వ్యాసుడు, బాదరాయణుడు.

3. కింది వాక్యాలలో ఒకే అర్థాన్నిచ్చే పదాలు ఉన్నాయి. వాటిని గుర్తించండి, రాయండి.

అ. విపినాలలో క్రూర జంతువులుంటాయి. అరణ్యాలలో మునులు నివసిస్తారు.
జవాబు.
విపినాలు, అరణ్యాలు

ఆ. ఈ ధరణిలో ఎందరో వీరులు జన్మించారు. ఈ గడ్డమీద పుట్టిన ప్రతివారూ పౌరుషవంతులే.
జవాబు.
ధరణి, గడ్డ వీరులు, పౌరుషవంతులు జన్మించిన, పుట్టిన

ఇ. గొప్పవారి సేవలు కలకాలం చిరస్థాయిగా ఉంటాయి. అందుకోసం వారిని ఎల్లప్పుడూ గుర్తించాలి.
జవాబు.
కలకాలం, ఎల్లప్పుడు

ఈ. విశాలమైన మన దేశంలో విస్తారమైన అడవులున్నాయి.
జవాబు.
విశాలమైన, విస్తారమైన.

VI. భాషను గురించి తెలుసుకుందాం.

1. కింది వాక్యాలను చదువండి. అవి ఏ రకమైన వాక్యాలో గుర్తించండి.

ఉదా : ఈ శిల్పం ఎంత అందంగా ఉందో ! – ఆశ్చర్యార్థక వాక్యం

అ) పనిని త్వరగా పూర్తిచేయాలి.
జవాబు.
నిశ్చయార్థక వాక్యం

ఆ) చుట్టాలు ఎప్పుడు వస్తారు.
జవాబు.
ప్రశ్నార్థక వాక్యం

ఇ) ఈ పుస్తకం వెల ఎంత.
జవాబు.
ప్రశ్నార్థక వాక్యం

ఈ) పాఠం అందరూ చదువుకొని రండి.
జవాబు.
విధ్యర్థక వాక్యం

ఉ) మీరు నానుండి తెలుసుకోండి.
జవాబు.
విధ్యర్థక వాక్యం

కింది వాక్యాలను చూద్దాం.

• అతడు వస్తాడో? రాడో?
• రేపు వర్షం పడవచ్చు.
• ఈ రోజు ఎండ కాస్తుందో? లేదో?

ఈ మూడు వాక్యాల్లో పని జరుగుతుందో లేదో అనే సందేహం వ్యక్తం అవుతున్నది.
పని జరుగుతుందో లేదో అనే ‘సందేహం’ కలిగేటట్లున్న వాక్యం “సందేహార్థక వాక్యం”.

• లోపలికి రావచ్చు.
• కొద్దిసేపు టీవీ చూడవచ్చు.
• మీరు వెళ్ళవచ్చు.

ఈ వాక్యాలు అనుమతిని ఇస్తున్నట్లుగా ఉన్నాయి. అంటే ఇవి ‘అనుమత్యర్థక వాక్యాలు’.
ఏదైనా ఒక పనిని చేయడానికి అనుమతిని ఇచ్చే అర్థాన్ని సూచించే వాక్యం “అనుమత్యర్థక వాక్యం”.

• ఇతరులను ఎగతాళి చేయవద్దు.
• నీటిని వృథా చేయవద్దు.
• ఎక్కువసేపు నిద్రపోవద్దు.

ఈ వాక్యాలు ఆయా పనులను చేయవద్దని చెబుతున్నవి (నిషేధిస్తున్నవి). కనుక ఇవి “నిషేధార్థక వాక్యాలు”.

ఒక పనిని చేయవద్దనే (నిషేధించే) అర్థాన్ని సూచించే వాక్యం ‘నిషేధార్థక వాక్యం”.

2. కింది వాక్యాలను చదువండి. అవసరమైనచోట తగిన విరామచిహ్నాలు ఉంచండి. అవి ఏ రకమైన వాక్యాలో గుర్తించండి.

అ) అట్లా అనుకోకండి.
జవాబు.
నిషేదార్థక వాక్యం

ఆ) నేను చెప్పింది విన్నారో ! లేదో !
జవాబు.
సందేహార్థక వాక్యం

ఇ) ఈ సంవత్సరం వర్షాలు పడుతాయో ! లేదో !
జవాబు.
సందేహార్థక వాక్యం

ఈ) మీరెప్పుడైనా రావచ్చు.
జవాబు.
అనుమత్యర్థక వాక్యం

ఉ) అనుమతి లేకుండా లోనికి రావద్దు.
జవాబు.
నిషేదార్థక వాక్యం

ఊ) మీరు భోజనానికి వెళ్ళవచ్చు.
జవాబు.
అనుమత్యర్థక వాక్యం

ఋ) అబ్బ ! ఎంత వర్షం కురిసింది.
జవాబు.
ఆశ్చార్యార్థక వాక్యం

ౠ) మనసు పెట్టి వినండి.
జవాబు.
విద్యర్థక వాక్యం

ప్రాజెక్టు పని

భారతమాతను స్తుతించే గేయాలను సేకరించండి. వాటిని రాసి ప్రదర్శించండి.
జవాబు.
1. భారతమాతకు జేజేలు
బంగరు భూమికి జేజేలు
అసేతుహిమాచల సస్యశ్యామల
జీవధాత్రికి జేజేలు

త్రివేణిసంగమ పవిత్రభూమి
నాల్గువేదములు పుట్టినభూమి
గీతామృతమును పంచిన భూమి
పంచశీల బోధించిన భూమి

2. జయజయజయ ప్రియభారత జనయిత్రీ దివ్యధాత్రి
జయజయజయ శతసహస్ర నరనారీ హృదయనేత్రి॥
జయజయ సశ్యామల సుశ్యామ చలచ్చేలాంచల
జయ వసంత కుసుమలతా చలితలలిత చూర్ణకుంతల
జయ మదీయ హృదయాశయ లాక్షారుణ పదయుగళా||
జయ దిశాంత గత శకుంత దివ్యగాన పరితోషణ
జయ గాయక వైతాళిక గళ విశాల పథవిహరణ
జయ మదీయ మధురగేయ చుంబిత సుందర చరణా॥ (దేవులపల్లి వేంకటకృష్ణశాస్త్రి)

3. ఏ దేశమేగినా ఎందుకాలిడినా
ఏ పీఠమెక్కినా ఎవ్వరెదురైనా
పొగడరా నీ తల్లి భూమి భారతిని
నిలపరా నీజాతి నిండు గౌరవము
ఏ పూర్వ పుణ్యమో ఏ యోగ బలమో
జనియించి నాడవీ స్వర్గఖండమున
ఏమంచి పూవులన్ ప్రేమించినావో
నిను మోసె నీ తల్లి కనకగర్భమున
లేదురా ఇటువంటి భూదేవి ఎందు
లేరురా మనవంటి పౌరులింకెందు
పాడరా నీ తెల్గు బాలగీతమును
పాడరా నీ వీర భావభారతము (రాయప్రోలు సుబ్బారావు)

విశేషాంశాలు
నవరసాలు : శృంగారం, వీరం, కరుణం, అద్భుతం, హాస్యం, భయానక, బీభత్సం, రౌద్రం, శాంతం. వీటిని నవరసాలు అంటారు.

TS 7th Class Telugu 11th Lesson Important Questions శ్రీలు పొంగిన జీవగడ్డ

ప్రశ్న 1.
భారతదేశాన్ని పుణ్యభూమి అని ఎందుకన్నారు ?
జవాబు.
వేదాలు, వేదాంగాలు ఈ దేశంలో వెలిశాయి. ఆది కావ్యమైన రామాయణం ఇక్కడే పుట్టింది. మహాభారత, భాగవతాలను రచించిన వేదవ్యాసుడు మొదలైన ఎందరో మునులను కన్న భూమి ఇది. అందుకే భారతదేశాన్ని పుణ్యభూమి అన్నారు.

ప్రశ్న 2.
దేశగౌరవాన్ని పెంచిన భారతీయ వీరుల గురించి చెప్పండి.
జవాబు.
రుద్రమదేవి, ప్రతాపరుద్రుడు మొదలైన కాకతీయ వీరుల పరాక్రమం ప్రపంచ ప్రఖ్యాతం. పాండవులు ధర్మాన్ని పాటించి కురుక్షేత్రయుద్ధంలో కౌరవుల అధర్మాన్ని నాశనం చేశారు. శ్రీకృష్ణదేవరాయలు తన బలపరాక్రమాలతో విశాలమైన సామ్రాజ్యాన్ని స్థాపించాడు. కళలను, కళాకారులను పోషించాడు. ఆయన తెలుగు భాషకు చేసిన సేవ సాటిలేనిది.

ప్రశ్న 3.
యుద్ధాలు ఎందుకు చేస్తారు ? యుద్ధాలవల్ల లాభమా ? నష్టమా ? ఎందువల్ల ?
జవాబు.
1) ఏదైనా ఒక దేశము యొక్క అధికార యంత్రాంగం కాని, సైన్యంగాని బలహీనంగా ఉన్నప్పుడు ఆ ఆక్రమించుకొనటానికి బలంగాఉన్న దేశాలు ప్రయత్నిస్తాయి. ప్రపంచాన్ని తమ గుప్పెట్లో పెట్టుకోవాలని కొన్ని దేశాలు ప్రయత్నిస్తుంటాయి.

2) యుద్ధాలవల్ల రెండు పక్షాలలోనూ ఎంతో మంది ప్రాణాలు కోల్పోతారు. యుద్ధసామాగ్రికి ఎంతో ధనం నష్టపోతాము. యుద్ధాలవల్ల నష్టాలను పూడ్చుకోడానికి ఎంతో కాలం పడుతుంది.

3) కొన్ని అగ్రరాజ్యాలు అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలపై తెగబడి యుద్ధాలు చేసి ఆ దేశ నాయకులను, సామాన్యపౌరులను చిత్రహింసలకు గురిచేసి చంపేస్తాయి.

4) కొన్ని దేశాల ప్రజలు యుద్ధాలకు భయపడి బిక్కు బిక్కుమంటూ జీవనాన్ని సాగిస్తారు. పై విషయాలను గమనిస్తుంటే యుద్ధాలవల్ల నష్టాలేగాని లాభం ఏ మాత్రం ఉండదు అని నా అభిప్రాయం.

ప్రశ్న 4.
మీకు తెలిసిన కొందరు ప్రాచీన, ఆధునిక తెలుగుకవులను గురించి తెలపండి.
జవాబు.
తెలుగులో ఆదికవి నన్నయ ఆంధ్రమహాభారతానికి శ్రీకారం చుట్టాడు. తరువాత వచ్చిన తిక్కన, ఎర్రన భారతాన్ని పూర్తిచేశారు. పోతన, శ్రీనాథుడు గొప్ప కవులు పండితులు. శ్రీకృష్ణదేవరాయలు కవిరాజు. అష్టదిగ్గజ కవులు ఆయన ఆస్థానంలో ఉండేవారు. వీరంతా ప్రాచీనకవులు. కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులుగారు, చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహంగారు, చిన్నయసూరి, తిరుపతి వేంకటకవులు, వేటూరిప్రభాకర శాస్త్రిగారు, దాశరథి, బి. రామరాజు, ఆరుద్ర, శ్రీశ్రీ మొదలైన ఆధునిక కవులు తెలుగు సాహిత్యానికి చేసిన సేవ మరువలేనిది.

ప్రశ్న 5.
గేయం ఆధారంగా కవి గురించి మీ అభిప్రాయాలు చెప్పండి.
జవాబు.
“రాయప్రోలు సుబ్బారావు” గారు రచించిన ఈ గేయం చాలా బాగుంది. దీనిని చదువుతుంటేనే శరీరం గగుర్పాటుకు గురౌతున్నది. కవి హృదయంలో నుండి ఈ గేయం పొంగిపొర్లింది. కవికి గల దేశభక్తి బాగా తెలుస్తున్నది. భారతదేశ ఔన్నత్యాన్ని బాగా అవగాహన చేసుకొని భక్తితో ఈ దేశభక్తి గేయాన్ని కవి రచించారు. రచయిత ఈ గేయాన్ని రచించి

‘మాతృదేశం’ పట్ల తనకు గల గౌరవాన్ని చాటుకొన్నారు.
మన దేశంలో వేదాలు పుట్టాయని, భారత రామాయణాది గ్రంథాలు జన్మించాయని, వ్యాస, వాల్మీకాది కవులు జన్మించిన పుణ్యభూమి అని కవి దేశ గౌరవాన్ని చాటి చెప్పారు. తెలుగు కవులు తేట తెలుగు పదాలతో చెవులకు ఆనందం కలిగించే విధంగా కవిత్వం రాశారని, వాటిద్వారా దేశ కీర్తి ప్రతిష్ఠలు ప్రపంచమంతా వ్యాపించాయని కవి తమ అభిప్రాయాలను చక్కగా వివరించారు.

పర్యాయ పదాలు

• శ్రీలు – సంపదలు, భాగ్యములు
• పాలు – క్షీరము, దుగ్ధము
• వేదము – ఆమ్నాయము, ఋషి
• కావ్యము – కృతి, గ్రంథము
• విపినం – అరణ్యం, అడవి
• వృక్షం – చెట్టు, భూరుహము
• మధువు – తేనె, పవిత్రము
• దీప్తి – కాంతి, వెలుగు
• రణం – యుద్ధం, సమరం, కదనం
• కత్తి – అసి, ఖడ్గం
• కదనం – యుద్ధం, రణం
• భంగం – అల తరంగ
• నింగి – ఆకాశం, గగనం

వ్యతిరేక పదాలు

• ఆది × అంత
• నింగి × నేల
• గౌరవం × అగౌరవం
• పుణ్య × పాపం

ప్రకృతులు – వికృతులు

ప్రకృతి – వికృతి

• శ్రీ – సిరి
• భక్తి – బత్తి, బగితి
• కావ్యం – కబ్బం
• హృదయం – ఎద, ఎడ, ఎడద
• కవిత – కయిత, కైత
• గౌరవం – గారవం
• కథ – కత, కద

సంధులు

• జీవగడ్డయి – జీవగడ్డ + అయి – అత్వసంధి
• భాగ్యసీమయి – భాగ్యసీమ + అయి – అత్వసంధి
  అత్వసంధి : సూత్రం – అత్తునకు సంధి బహుళము.
• విమలతలమిదె – విమలతలము + ఇదే – ఉత్వసంధి
• కవితలల్లిన – కవితలు + అల్లిన – ఉత్వసంధి
• రాగమెత్తి – రాగము + ఎత్తి – ఉత్వసంధి
• దేశమరసిన – దేశము + అరసిన – ఉత్వసంధి
  ఉత్వసంధి : సూత్రం – ఉత్తునకు అచ్చు పరమైనపుడు సంధి అవుతుంది.

క్రింది గేయాన్ని చదివి, ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

వేద శాఖలు వెలసె నిచ్చట
ఆది కావ్యం బలరె నిచ్చట
బాదరాయణ పరమ ఋషులకు
పాదు సుమ్మిది చెల్లెలా !

ప్రశ్నలు:

1. ‘వేదశాఖలు’ అనగా నేమి ?
జవాబు.
వేదశాఖలు అనగా వేదాలు, వేదాంగాలు

2. ‘ఆదికావ్యం’ అనగా ఏది ?
జవాబు.
ఆదికావ్యం అనగా శ్రీమద్రామాయణము.

3. ‘బాదరాయణుడు’ అంటే ఎవరు ?
జవాబు.
బాదరాయణుడనగా వేదవ్యాసుడు.

4. “పరమ” అనగా ఏమిటి ?
జవాబు.
పరమ అనగా ‘శ్రేష్ఠమైన’ అని అర్థం.

5. ఈ గేయాన్ని ఎవరు రచించారు ?
జవాబు.
ఈ గేయాన్ని రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచించాడు.

క్రింది గేయ భాగాలను చదివి ప్రశ్నలు తయారుచేయండి.

1. “లోకమంతకు కాక పెట్టిన
కాకతీయుల కదన పాండితి
చీకిపోవని చేవపదముల
చేర్చి పాడర తమ్ముడా!”
జవాబు.
1. ఈ గేయం దేన్ని గురించి చెబుతోంది?
2. చీకిపోవడం అంటే ఏమిటి?
3. కాకతీయులెటువంటివారు?
4. ఈ గేయం దేన్ని గురించి పాడమంటోంది?
5. ఎలా పాడమంటోంది?

2. పాండవేయుల పదునుకత్తులు
మండి మెరసిన మహిత రణకథ
కండగల చిక్కని తెలుంగుల
కలసి పాడవే చెల్లెలా !
జవాబు.
1. పాండవేయులు అంటే ఎవరు?
2. కత్తులు ఎటువంటివి?
3. రణకథ అంటే ఏమిటి?
4. కత్తులు ఎవరివి?
5. రణకథను ఎలా పాడాలి?

ఈ గేయభాగంలోని పదాల క్రమాన్ని సరిచేసి రాయండి. భావం రాయండి.

1. వృక్ష విపిన బంధుర వాటిక
నిచ్చట వొలికె ఉపనిషన్మధు
విస్తరించిన తత్త్వము విపుల
తలమిదె విమల తమ్ముడా !”
జవాబు.
విపిన బంధుర వృక్షవాటిక
ఉపనిషన్మధు వొలికె నిచ్చట
విపుల తత్త్వము విస్తరించిన
విమల తలమిదె తమ్ముడా

భావం : ఓ తమ్ముడా! ఈ దేశంలో దట్టమైన చెట్లతో కూడిన విస్తారమైన అరణ్యాలున్నాయి. మధురమైన భావసారం గలిగిన ఉపనిషత్తులు ఇక్కడే పుట్టాయి. వివరాలతో కూడిన తత్త్వబోధన విస్తరించిన పవిత్రమైన భూమి ఇది- అని పద్యభావం.

2. నాట్యమాడగ రసమ్ములునవ
పలుకులు విందుగ చివురు చెవుల…
కాంత కవితలల్లిన హృదయుల
చెల్లెలా గారవింపవె !
జవాబు.
నవరసమ్ములు నాట్యమాడగ
చివురు పలుకులు చెవుల విందుగ
కవితలల్లిన కాంతహృదయుల
గారవింపవె చెల్లెలా!

భావం : ఓ చెల్లెలా! నవరసాలతో నిండిన, తేట తెలుగు మాటలతో చెవులకు ఆనందాన్ని కలిగించే కవిత్వాన్ని చెప్పిన ప్రగతిశీల కవులను గౌరవించాలి అని పద్యభావం.

కింది పేరాను చదివి ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

భారతదేశాన్ని కాపాడిన వీరపురుషులు ఎందరో ఉన్నారు. వారిలో గోపాలకృష్ణగోఖలే ముఖ్యులు. ఈయన గాంధీజీకి రాజకీయ గురువు, ధైర్యశాలి. వందేమాతర గీతం ద్వారా ప్రజలను చైతన్యపరచిన బంకించంద్ర చటర్జీ ధీశాలి. బ్రిటిషువారిని గడగడలాడించిన లాలాలజపతిరాయ్ “పంజాబ్ కేసరి”గా ప్రసిద్ధి చెందారు. బ్రిటిషు వారి దుర్మార్గాలను ఎదిరించిన తాంతియాతోపే గొప్పవీరుడు. 1859లో ఏప్రియల్ 18న ఈయనను బ్రిటిషువారు ఉరితీశారు. బ్రిటిషు పాలకుల నెదిరించి ప్రజలను చైతన్యపరచిన అల్లూరి సీతారామరాజు ఆంగ్లేయుల తుపాకీ గుండ్లకు ఏమాత్రం జంకని వీరనాయకుడు. ‘సైమన్ గోబ్యాక్ అని నినదించిన ఆంధ్రకేసరి టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు ధైర్యశాలిగాక మరెవ్వరు.

ప్రశ్నలు:

1. గోపాల కృష్ణ గోఖలే ఎవరు ?
జవాబు.
గోపాలకృష్ణ గోఖలే గాంధీజీకి రాజకీయ గురువు.

2.. వందేమాతరం గీతం ఎవరు రాశారు ?
జవాబు.
వందేమాతరం గీతం బంకించంద్ర ఛటర్జీ రాశారు.

3. పంజాబ్ కేసరి అని ఎవరిని అంటారు ?
జవాబు.
లాలాలజపతిరాయ్ ని ‘పంజాబ్ కేసరి’ అని పిలుస్తారు.

4. ప్రకాశం పంతులు ఏమని నినాదం చేశారు ?
జవాబు.
ప్రకాశం పంతులు ‘సైమన్ గో బ్యాక్’ అంటూ నినాదం చేశారు.

5. 1859 ఏప్రియల్ 18న బ్రిటిష్వారు ఎవరిని ఉరితీశారు ?
జవాబు.
1859 ఏప్రిల్ 18న తాంతియాతోపేను బ్రిటీష్వారు ఉరితీశారు.

కింది పేరాను చదివి ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

‘భారతదేశం కాశ్మీర్ నుండి కన్యాకుమారి వరకు విస్తరించిన సువిశాలమైన దేశం. ఎంతో మంది రాజులు దీనిని పాలించారు. కళలను పోషించి మన సంస్కృతి సంప్రదాయాలను ప్రపంచానికి చాటిచెప్పారు. భిన్నత్వంలో ఏకత్వం కలిగిన దేశం మనదేశం. ఉన్నతులైన వైద్యులను, శాస్త్రవేత్తలను తయారుచేసి ప్రపంచంలో తన గొప్పతనాన్ని చాటుకున్నది.

ప్రశ్నలు:

1. భారతదేశం ఎక్కడ నుండి ఎక్కడి వరకు విస్తరించింది?
జవాబు.
భారతదేశం కాశ్మీర్ నుండి కన్యాకుమారి వరకు విస్తరించింది.

2. మన సంస్కృతి సంప్రదాయాలను ప్రపంచానికి చాటిందెవరు ?
జవాబు.
మనదేశాన్ని పాలించిన ఎంతోమంది రాజులు

3. మన దేశానికి గొప్పదనం ఎవరివల్ల వచ్చింది ?
జవాబు.
ఉన్నతమైన వైద్యులు, శాస్త్రవేత్తల వలన

4. మనదేశం ప్రత్యేకత ఏమిటి ?
జవాబు.
భిన్నత్వంలో ఏకత్వం కలిగి ఉండటం

5. పై పేరాలోనుంచి ఒక వ్యతిరేక పదముల జంటను రాయండి.
జవాబు.
భిన్నత్వం × ఏకత్వం

కింది పదాలు విడదీసి, సంధిపేర్లు రాయండి.

1. భాగ్యసీమయి
జవాబు.
భాగ్యసీమయి – భాగ్యసీమ + అయి – అత్వ సంధి

2. కవితలల్లిన
జవాబు.
కవితలల్లిన – కవితలు + అల్లిన – ఉత్వసంధి

3. రాగమెత్తి
జవాబు.
రాగమెత్తి – రాగము + ఎత్తి – ఉత్వసంధి

సంధిగల పదం గుర్తించి, విడదీయండి. సంధుల పేర్లు రాయండి.

1.. రాలు కరగగ రాగమెత్తి
జవాబు.
రాగమెత్తి – రాగము + ఎత్తి – ఉత్వసంధి

2. శ్రీలు పొంగిన జీవగడ్డయి
జవాబు.
జీవగడ్డయి – జీవగడ్డ + అయి – అత్వ సంధి

3. దేశాన్ని గురించి కవి ఇట్లనెను
జవాబు.
ఇట్లనెను ఇట్లు + అనెను – ఉత్వసంధి

26. కింది ఖాళీలలో సరైన విభక్తులు రాయండి.

1. నవరసాల ………… నిండి, తేట తెలుగు మాటల ………… చెవులకింపుగా కవిత్వాన్ని చెప్పిన ప్రగతిశీల కవుల ………… గౌరవించాలి.
జవాబు.
నవరసాలతో నిండిన, తేట తెలుగు మాటలతో చెవులకింపుగా కవిత్వాన్ని చెప్పిన ప్రగతిశీల కవులను గౌరవించాలి.

కింది పదాలను ఉపయోగించి సొంతవాక్యాలు రాయండి.

1. జీవగడ్డ
జవాబు.
భారతదేశము సిరులు పొంగిన జీవగడ్డ.

2. భాగ్యసీమ :
జవాబు.
భారతదేశము పాడిపంటలకు భాగ్యసీమ.

3. శౌర్యచండిమ :
జవాబు.
కాకతీయ రాజుల శౌర్యచండిమ పేరుకెక్కింది.

4. చెవుల విందు :
జవాబు.
బాలమురళి పాటలు చెవుల విందుగా ఉంటాయి.

5. చీకిపోవని :
జవాబు.
ఆంధ్రుల తేజస్సు చీకిపోవని చేవగలది.

కింది పదాలకు వ్యతిరేకపదాలు రాసి వాటిని ఉపయోగించి వాక్యాలు రాయండి.

1. ధీరుడు
జవాబు.
ధీరుడు × భీరుడు
నా మిత్రుడు భీరుడు కాదు

2. ఆది
జవాబు.
ఆది × అనాది
మన దేశంలో వరకట్న దురాచారం అనాదిగా వస్తోంది.

3. పదను
జవాబు.
పదను × మొండి
మొండి మనుషులు ఏమి చెప్పినా అర్ధం చేసుకోరు.

గేయం – అర్థాలు – భావాలు

1. శ్రీలు పొంగిన జీవగడ్డయి
పాలు పారిన భాగ్యసీమయి
వరలినది యీ భరతఖండము
భక్తి పాడర తమ్ముడా !

అర్ధాలు
తమ్ముడా = ఓ తమ్ముడా !
శ్రీలు = సంపదలు
పొంగిన = పొంగినటువంటి
జీవగడ్డ + అయి = ప్రాణముగల భూమి అయి
పాలు పారిన = = పాలు ప్రవహించిన
భాగ్యసీమ+అయి = సంపదలుగల దేశం అయి
ఈ భరతఖండము = ఈ భారతదేశము
వరలినది = వర్దిల్లినది
భక్తిపాడర = భక్తితో పాడుము

భావం: మన భారతదేశం సిరులు పొంగిన, జీవమున్న భూమి. ఇది పాడిపంటలు గల భాగ్యదేశం. ఓ తమ్ముడా! అలాంటి భారతదేశాన్ని గూర్చి భక్తితో పాడాలని భావము.

2. వేదశాఖలు వెలిసె నిచ్చట
ఆదికావ్యం బలరె నిచ్చట
బాదరాయణ పరమ ఋషులకు
పాదు సుమ్మిది చెల్లెలా !

అర్ధాలు
చెల్లెలా = ఓ చెల్లెలా !
వేదశాఖలు = వేదాలు వేదాంగాలు
ఇచ్చటన్ = ఇక్కడ (ఈ భారతదేశంలో)
వెలసెన్ = వెలిశాయి
ఇచ్చట = ఇక్కడ, ఈ భారతదేశంలో
ఆదికావ్యంబు = మొదటి కావ్యం (వాల్మీకి రచించిన రామాయణం)
అలరెన్ = ప్రకాశించింది
ఇది = ఈ భారతదేశము
బాదరాయణ = వేదవ్యాసుడు మొదలుగా గల
పరమ ఋషులకు = శ్రేష్ఠులైన ఋషులకు (మునులకు)
పాదుసుమ్ము = కుదురుసుమా !

భావం: ఓ చెల్లెలా ! వేదాలు, వేదాంగాలు ఈ దేశంలో వెలిశాయి. ఆది కావ్యమైన రామాయణం ఇక్కడే పుట్టింది. మహాభారత, భాగవతాలను రచించిన వేదవ్యాసుడు మొదలైన ఎందరో మునులను కన్న పుణ్యభూమి మన భారతదేశం అని పై పద్యభావం.

3. విపిన బంధుర వృక్షవాటిక
ఉపనిషన్మధు వొలికె నిచ్చట
విపుల తత్త్వము విస్తరించిన
విమలతల మీదె తమ్ముడా!

అర్ధాలు
తమ్ముడా = ఓ తమ్ముడా !
ఇచ్చట = ఇక్కడ (ఈ భారతదేశంలో)
విపిన = అడవియందలి
బంధుర = దట్టమైన
వృక్షవాటిక = చెట్ల తోపు
ఉపనిషత్+మధువు = వేదాంతము అనెడి తేనెను
ఒలికెన్ = చిందించింది.
ఇదె = ఈ భారతదేశమే
విపుల = విపులమైన, విరివియైన
తత్త్వము = సత్యమును
విస్తరించిన = ప్రసరింపజేసిన
విమలతలము = పవిత్రమైన భూమి

భావం: ఓ తమ్ముడా ! ఈ దేశంలో దట్టమైన చెట్లతో కూడిన విస్తారమైన అరణ్యాలున్నాయి. మధురమైన భావసారం గలిగిన ఉపనిషత్తులు ఇక్కడే పుట్టాయి. వివరాలతో కూడిన తత్త్వబోధన విస్తరించిన పవిత్రమైన భూమి ఇది పద్యభావం.

4. సూత్రయుగముల శుద్ధవాసన
క్షాత్రయుగముల శౌర్యచండిమ
చిత్రదాస్యముచే చరిత్రల
చెఱిగిపోయెను చెల్లెలా !

అర్ధాలు
చెల్లెలా = ఓ చెల్లెలా !
సూత్రయుగముల = సూత్రాలను చెప్పిన కాలం నాటి
శుద్ధవాసన = స్వచ్ఛమైన సంస్కారం
శౌర్యచండిమ = పరాక్రమ తీవ్రత
క్షాత్రయుగముల క్షత్రియుల కాలం నాటి =
చిత్ర దాస్యముచే = వింత బానిసతనం వల్ల
చరిత్రల = కథల నుండి
చెరిగిపోయెను = అంతరించిపోయాయి

భావం: ఓ చెల్లెలా ! సూత్రాలను చెప్పిన కాలం నాటి గొప్పదనం, ప్రచండ పరాక్రమం ఉన్న రాజుల కాలం నాటి పరాక్రమ చరిత్రలన్నీ విదేశీయుల క్రింద బానిసతనం వల్ల అంతరించిపోయాయి అని పై పద్యభావం.

5. మేలికిన్నెర మేళవించీ
రాలు కరగగ రాగమెత్తీ
పాలతీయని భావిభారత
పదము పాడర తమ్ముడా!

అర్ధాలు
తమ్ముడా = ఓ తమ్ముడా !
మేలికిన్నెర = శ్రేష్ఠమైన వీణను
మేళవించ = కలిపి, జతగూర్చి
రాలు కరగగ = రాళ్ళను కూడా కరిగించగల
రాగమెత్తి = రాగమును గ్రహించి
పాలతీయని = పాలవంటి తియ్యనైన
భావిభారత = భావి భారతదేశ భాగ్యాన్ని గురించి
పదము = పాటలను
పాడర = పాడాలి

భావం: ఓ తమ్ముడా! కిన్నెర వాద్యాన్ని మీటుతూ, రాళ్ళను కూడా కరిగించగల రాగంతో, బిగ్గరగా, భావి భారతదేశ భాగ్యాన్ని గురించి పాటలు పాడుకోవాలని భావం.

6. నవరసమ్ములు నాట్యమాడగ
చివురు పలుకులు చెవుల విందుగ
కవితలల్లిన కాంతహృదయుల
గారవింపవె చెల్లెలా !

అర్ధాలు
చెల్లెలా = ఓ చెల్లెలా !
నవరసమ్ములు = తొమ్మిది రసములు
నాట్యము + ఆడగ = నాట్యము చేయునట్లుగా
చివురుపలుకులు = చిగురు వంటి మెత్తనైన మాటలు
చెవుల విందుగ = చెవులకు ఇంపు కలుగ జేయు నట్లుగా, వినసొంపుగా
కవితలు+అల్లిన = కవిత్వాన్ని కూర్చిన
కాంతహృదయులన్ = మనోహరమైన మనస్సులు గలవారైన కవులను
గారవింపవె = గౌరవింపుము

భావం: ఓ చెల్లెలా ! నవరసాలతో నిండిన, తేట తెలుగు మాటలతో చెవులకు ఆనందాన్ని కలిగించే కవిత్వాన్ని చెప్పిన ప్రగతిశీల కవులను గౌరవించాలి అని పై పద్యభావం.

7. దేశగర్వము దీప్తిచెందగ
దేశచరితము తేజరిల్లగ
దేశమరసిన ధీరపురుషుల
తెలిసి పాడర తమ్ముడా !

అర్ధాలు
తమ్ముడా = ఓ తమ్ముడా !
దేశగర్వము = దేశము యొక్క గౌరవము, గొప్పదనం
దీప్తి చెందగ = ప్రకాశించేటట్లు
దేశ చరితము = దేశము యొక్క చరిత్ర
తేజరిల్లగ = ప్రకాశించేటట్లుగా
దేశము + అరసిన = భారత దేశాన్ని కాపాడిన
ధీరపురుషుల = వీరపురుషులను గురించి
తెలిసి = తెలుసుకొని
పాడ = పాడుము

భావం: ఓ తమ్ముడా ! దేశగౌరవం ప్రకాశించేటట్లుగా, దేశ చరిత్ర విస్తరించేటట్లుగా దేశాన్ని కాపాడిన వీరపురుషులను గురించి తెలుసుకొని పాడాలని భావం.

8. పాండవేయుల పదును కత్తులు
మంది మెఱసిన మహిత రణకథ
కండగల చిక్కని తెలుంగుల
కలసి పాడవె చెల్లెలా !

అర్ధాలు
చెల్లెలా = ఓ చెల్లెలా !
పాండవేయుల = పాండవుల యొక్క
పదును కత్తులు = పదునైన కత్తులు
మండి = మండుతూ
మెఱసిన = ప్రకాశించిన
మహిత = గొప్ప దైన
రణకథ = కురుక్షేత్రయుద్ధ కథను గుఱించి
కండగల = దృఢమైన, స్థిరమైన
చిక్కని = చక్కని తెలుగు పదాలతో
తెలుంగుల = తెలుగువారితో
కలసి = కలిసి
పాడవె = పాట పాడుము

భావం: ఓ చెల్లెలా ! పాండవుల కత్తుల పదునుతో తళతళలాడిన కురుక్షేత్ర యుద్ధాన్ని గురించి దృఢమైన తెలుగు వారితో కలసి పాడుకోవాలని పై పద్యానికి భావం.

9. లోకమంతకు కాకపెట్టిన
కాకతీయుల కదన పాండితి
చీకిపోవని చేవపదములు
చేర్చి పాడర తమ్ముడా!

అర్ధాలు
తమ్ముడా! = ఓ తమ్ముడా !
లోకమంతకు = ప్రపంచమంతటికీ
కాక పెట్టిన = వేడెక్కించిన
కాకతీయుల = కాకతీయరాజుల యొక్క
కదన పాండితి = యుద్ధ నైపుణ్యాన్ని
చీకిపోవని = బలహీనముకాని
చేవపదముల = శక్తివంతమైన మాటలను
చేర్చి = కూర్చి
పాడర = పాడుమా !

భావం: ఓ తమ్ముడా! ప్రపంచాన్ని వేడెక్కించిన కాకతీయ రాజుల యుద్ధ నైపుణ్యాన్ని కలకాలం నిలిచే మాటలతో పాడుకోవాలని పై పద్యభావం.

10. తుంగభద్రాభంగములతో
పొంగి నింగిని పొడిచి త్రుళ్ళీ
భంగపడని తెలుంగునాథుల
పాట పాడవె చెల్లెలా !

అర్ధాలు
చెల్లెలా = ఓ చెల్లెలా !
తుంగభద్రా = తుంగభద్రానది యందలి
భంగములతో = అలలతో
పొంగి = ఉప్పొంగి
నింగిని = ఆకాశాన్ని
పొడిచి = పిడికిలితో కొట్టి
తుళ్ళి = గర్వించి
భంగపడని = ఓటమిని పొందని
తెలుగునాథుల = ధైర్యం గల తెలుగు రాజుల గురించి (శ్రీకృష్ణ దేవరాయలు)
పాట పాడవె = పాట పాడుమా !

భావం: ఓ చెల్లెలా ! తుంగభద్రానది అలలతో పాటుగా పొంగి ఆకాశాన్నంటినా చెక్కు చెదరని ధైర్యంగల తెలుగు రాజుల చరిత్రలను గానం చేయాలని పై పద్యభావం.

పాఠం ఉద్దేశం

భారతదేశం అనేక సంస్కృతి సంప్రదాయాలకు నిలయం. సిరిసంపదలకు, పాడిపంటలకు ప్రసిద్ధి పొందింది. ఎందరో మహనీయులకు ఇది పుట్టినిల్లు. భిన్నత్వంలో ఏకత్వమే భారతదేశం ప్రత్యేకత. మన దేశగౌరవాన్ని దశదిశలా చాటడం మన కర్తవ్యం. మన దేశ పౌరుషాన్ని నిలబెట్టడం మన బాధ్యత. ఈ భావాల స్ఫూర్తిని కలిగించడమే ఈ పాఠం ఉద్దేశం.

పాఠ్యభాగ వివరాలు

ఈ పాఠం ‘గేయ’ ప్రక్రియకు చెందినది. ఇతి మాత్రా ఛందస్సులో, అంత్యప్రాసలతో, రాగయుక్తంగా, పాడుకోవడానికి వీలుగా ఉంటుంది. ఈ గేయం రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచించాడు.

కవి పరిచయం

భావకవిత్వానికి పేరెన్నికగన్న రాయప్రోలు సుబ్బారావు గుంటూరుజిల్లా గార్లపాడు గ్రామంలో జన్మించాడు. తృణకంకణం, స్నేహలత, స్వప్నకుమార, కష్టకమల, ఆంధ్రావళి, జడకుచ్చులు, వనమాల మొదలైన కావ్యాలను రచించాడు. రమ్యాలోకం, మాధురీ దర్శనం ఈయన రాసిన లక్షణ గ్రంథాలు. అద్భుత వర్ణనలు, తెలుగుదనం, దేశభక్తి రాయప్రోలు కవిత్వంలో అడుగడుగునా కన్పిస్తాయి.

ప్రవేశిక

భారతీయ సాంస్కృతిక వైభవం ప్రపంచ దేశాలకు తలమానికం. మన వైదిక వాఙ్మయం ఉపనిషత్తులు సమాజానికి దివ్యమార్గదర్శనం చేస్తాయి. భారతీయ చారిత్రక గాథలు, సాహితీ సంపద, కవిత్వం, నాట్యరీతులు అత్యంత ప్రసిద్ధికెక్కినాయి. భారతీయ చారిత్రక వారసత్వం, మనదేశపు ఘనత ఎంత విశిష్టమైనవో ఈ పాఠం
ద్వారా తెలుసుకుందాం!

నేనివి చేయగలనా?

Telangana SCERT 6th Class Hindi Study Material Telangana Pdf 8th Lesson बाल दिवस Textbook Questions and Answers.

TS 6th Class Hindi 8th Lesson Questions and Answers Telangana बाल दिवस

सुनो-बोलो :

प्रश्न 1.
विद्यालय में स्वतंत्रता दिवस, गणतंत्र दिवस, शिक्षक दिवस आदि मनाते हैं। तुम्हें कौन-सा दिवस पासंद है ? क्यों ?
उत्तर :
मुझे स्वतंत्रता दिवस पसंद है। उस दिन हम आठ बजे पाठशाला जाते हैं। प्रधानाध्यापक झंडा फहराते हैं। एक छात्र भापण देता है। बच्चे देश भक्ति के गाने गाते हैं, कुछ बच्चे नाचते भी हैं। बाद में मिठाइयाँ बाँटते है। दस बजे हम वापस घर लौटते हैं। इसलिए मुझे यह दिवस पसंद है।

प्रश्न 2.
बाल दिवस के दिन तुम्हारे विद्यालय में क्या-क्या किया जाता है ?
उत्तर :
बाल दिवस के दिन हम नेहमूजी के चित्र को फूलों की माला डालते है। एक छात्र नेहर्बजी के बारे में बताते है। बच्चे गाने गाते हैं, नाचते हैं, खेलों में भाग लेते हैं, इनाम पाते हैं। अंत में सब को मिठाइयाँ बाँटी जाती हैं ।

पढ़ो :

अ. ‘क्ष’ वाले शब्दों पर ‘◯’ ‘त्र’ वाले शब्दों पर ‘□’, ‘ज्ञ’ वाले शब्दों पर ‘✓’ और ‘श्र’ वाले शब्दों पर ‘( )’ लगाओ ।

उत्तर :

आ. शब्द पढ़ो । वर्ण पढ़ो । इन अक्षरों को वर्णमाला में पहचानो ।

उत्तर :

इ. पढ़ो – समझो।

उत्तर :
क् + ष = क्ष त् + = त्र
ज् + अ = ज्ञ श + र = श्र
ऊपर दिये गये वर्ण दो अलग वर्णों के मेल से बने हैं। ऐसे अक्षर संयुक्ताक्षर कहलाते हैं।
जैसे : क्षण, चित्र, यज्ञ, श्रम
पढ़ो – समझो।
क् + य = क्य ग् + व = ग्व म् + य = म्य स् + व = स्व
जैसे : क्या, क्यान, ग्वाला, स्वामी

ई. नीचे दिये गये शब्द पढ़ो।

उत्तर :

लिखो :

अ. सुंदर अक्षरों में लिखिए।

आ. बाल-दिवस कब मनाते है ?
उत्तर :
14 नवंबर में चाचा नेहरू का जन्मदिन है। इसलिए आज के दिन बालदिवस मनाते हैं।

इ. चित्र देखकर वाक्य परा करो।

उत्तर :
1. छात्र कक्षा में पढ़ते है ।
2. ऋषि यज़ करता है।

ई. तिरंगे में रंग भरो। इसके बारे में लिखो।

उत्तर :
यह तिंग्गा झंडा है।
सबसे ऊपर केस्यिा रंग होता है।
बीच में सफेद रंग होता है।
नीचे हरा रंग होता है।
बीच में अशोक चक्र भी है।

अभ्यासकार्य :

1. निम्नलिखित गद्यांश का वाचन कीजिए। प्रश्नों के जवाब दीजिए।
క్రింది గద్యభాగాన్ని చదవండి. ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయండి.
यह बगीचा है। इसमें बहुत पेड हैं, पौधे हैं। यहाँ हरी-हरी घास है। पौधों पर फूल लगे हैं। फूलों पर तितलियाँ आती है। रंग-बिरंगी तितलियाँ। तितलियाँ फूलों पर बैठती हैं, फिर उड जाती हैं। बगीचे में झूले भी हैं। शामको बच्चे यहाँ झूला झूलते हैं।

प्रश्न 1.
यह क्या है?
1) वगीचा
2) नाल्ला
3) पेड
उत्तर :
1) वगीचा

प्रश्न 2.
इसमें क्या-क्या है?
1) लता-पेड
2) पेड-पौधे
3) लता-मालाएँ
उत्तर :
2) पेड-पौधे

प्रश्न 3.
पौधों पर क्या लगे हैं?
1) भाग
2) त्लता
3) पूत्न
उत्तर :
3) पूत्न

प्रश्न 4.
फूलों पर क्या आती है?
1) चिडियाँ
2) कौआ
3) तितलियाँ
उत्तर :
3) तितलियाँ

प्रश्न 5.
बगीचे में क्या है?
1) आदमी
2) झूत्त
3) पाधा
उत्तर :
2) झूत्त

2. मिलाकर पढ़ो। लिखो।

उत्तर :
1. कक्ष दक्ष पक्ष
2. इत्र चित्र मित्र
3. आज्ञा संज्ञा
4. श्रम श्रमिक श्रवण

सारांश-సారాంశం :

(श्रावणी इसी साल पाटशाला आयी है। वह छठवीं कक्षा में पढ़ती है। रजिता उसकी सहेली है । पाठशाला में बाल दिवस मनाया जा रहा है ।)
(Sravani joined school this year. She is studying in 6th class. Rajitha is her friend. Children’s day is going to be celebrated. )

शब्दार्थ (అర్ధములు) (Meanings) :

लिंग :

• पुलिंग – स्त्री लिंग
• छात्र – छात्रा
• शिक्षक – शिक्षिका
• चाचा – चाची
• बाल – बाला

बचन :

• एक बचन – बहु बचन
• बात – बातं
• किताब – किताबं
• बच्चा – बच्चे
• कक्षा – कक्षाएँ
• सहेत्ली – सहेल्लियाँ