Srinivas

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Hindi Study Material 1st Poem कबीर के दोहे Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Hindi Study Material 1st Poem कबीर के दोहे

दीर्घ समाधान प्रश्न

प्रश्न 1.
सत्गुरु के विषय में कबीर के क्या विचार है ?
उत्तर:
कबीरदास गुरु का बड़ा मान रखते थे । उनकी दृष्टि में गुरु का स्थान भगवान से भी बढकर है । गुरु की महिमा अपार और अनंत है, जो शब्दों से बयान नही होती । गुरु ही अपने अज्ञान रूपी अंधकार को दूर करके ज्ञान रूपी दीप (ज्योती) जलाते है ! सत्गुरु ही भगवान के बारे में हमें बताते है । भगवान तक पहुँचने के मार्ग हमें दिखाते हैं ।

प्रश्न 2.
कबीरदास का संक्षिप्त परिचय लिखिए ।
उत्तर:
कबीरदास का स्थान भक्तिकाल के ज्ञानाश्रयी शाखा में सर्वोन्नत है । वे ज्ञानाश्रयी शाखाः के प्रवर्तक माने जाते हैं। कबीरदास के जन्म और मृत्यु को लेकर विभिन्न मत प्रचलित हैं । किंतु अधिकार विद्वानों के मतानुसार कबीर का जन्म काशी में संवत् 1455 (सन् 1398) में हुआ। कबीर का देहातं संवत् 1575 (सन् 1518 ) में मगहर में हुआ । कबीर अनपढ़ और निरक्षर थे । उनके गुरु रामानंद थे । कबीर समाज सुधारक महान कवि और दार्शनिक माने जाते हैं। उनकी वाणी ‘बीजक’ नाम से संग्रहित की गयी है । इसके तीन भाग हैं – 1. साखी 2 सबद 3. रमैनी

कबीर का विवाह लोई नामक स्त्री से हुआ। उनके दो बच्चे भी हुए जिनेक नाम हैं कमाल और कमाली ।

एक शब्द में उत्तर दीजिए

प्रश्न 1.
कबीर के गुरु कौन थे ?
उत्तर:
रामानन्द ।

प्रश्न 2.
कबीर की एक मात्र प्रामाणिक रचना का नाम क्या है ?
उत्तर:
‘बीजक’ ।

प्रश्न 3.
कबीर ने दुर्जन की तुलना किससे की है ?
उत्तर:
मिट्टी का घड़ा से की है ।

प्रश्न 4.
कबीर के अनुसार जहाँ दया होती है, वहाँ क्या होता है ?
उत्तर:
धर्म होता है ।

प्रश्न 5.
कबीरदास किस शाखा के प्रमुख कवि थे ?
उत्तर:
निर्गुण भक्ति शाखा ।

प्रश्न 6.
आचार्य हजारी प्रसाद द्विवेदी के अनुसार कबीर को क्या कहते थे ?
उत्तर:
वाणी के डिक्टेर ।

प्रश्न 7.
कबीरदास किस काल के कवि हैं ?
उत्तर:
भक्तिकाल के ।

प्रश्न 8.
कबीरदास के अनुसार सज्जन किसके समान है ?
उत्तर:
सोना ।

प्रश्न 9.
“काल” शब्द का अर्थ क्या है ?
उत्तर:
मृत्यु, समय, वक्त ।

प्रश्न 10.
कबीरदास समय की तुलना किससे की है ?
उत्तर:
अमोल हीरा से की है ।

संदर्भ सहित व्याख्याएँ

प्रश्न 1.
सतगुरु की महिमा अनंत, अनंत किया उपकार ।
लोचन अनंत उघारिया, अनंत दिखावनहार ॥
उत्तर:
संदर्भ: प्रस्तुत दोहा कबीरदास के दोहे नामक पाठ से संकलित है। कबीरदास हिन्दी साहित्य के भक्तिकालं की निर्गुण भक्तिधारा में ज्ञानाश्रयी शाखा के प्रतिनिधि कवि हैं । ‘बीजक’ आपकी रचनाओं का संकलन है। इसके तीन भाग हैं- ‘साखी’, ‘सबद’ और ‘रमैनी’ । कबीर की भाषा को सधुक्कड़ी कहा जाता है । ज्ञानी, भक्त एवं समाज सुधारक के रूप में कबीरदास हिन्दी साहित्य में अमर हैं ।

व्याख्या : कबीरदास इस दोहे में “सतगुरु की महिमा” अनन्त है और उनके उपकार भी अनन्त हैं । उन्होंने मेरी अनन्त दृष्टि खोल दी जिससे मुझे उस अनन्त प्रभु का दर्शन प्राप्त हो गया । सतगुरु ही भगवान के बारे में हमें बताते हैं । भगवान तक पहुँचने के मार्ग वही हमें दिखाता है ।

विशेषताएँ: इस दोहे में कबीरदास गुरु की महिमा का वर्णन करते है । उनके अनुसार गुरु भगवान से भी महान है । गुरु महिमा का वर्णन संत काव्यधारा की एक प्रमुख विशेषता है ।

प्रश्न 2.
साच बराबर तप नही, झूठ बराबर पाप ।
जाके हिरदे साच है, ता हिरदे गुरु आप ॥
उत्तर:
संदर्भ: प्रस्तुत दोहा कबीरदास के दोहे नामक पाठ से संकलित है । कबीरदास हिन्दी साहित्य के भक्तिकाल की निर्गुण भक्तिधारा में ज्ञानाश्रयी शाखा के प्रतिनिधि कवि हैं । ‘बीजक’ आपकी रचनाओं का संकलन है। इसके तीन भाग हैं- ‘साखी’, ‘सबद’ और ‘रमैनी’ । कबीर की भाषा को सधुक्कड़ी कहा जाता है । ज्ञानी, भक्त एवं समाज सुधारक के रूप में कबीरदास हिन्दी साहित्य में अमर हैं ।

व्याख्या : कबीरदास इस दोहे में “सत्य का महत्व” के बारे में बताया । कबीरदास जी कहते है कि इस जगत् में सत्य के मार्ग पर चलते से बडी कोई तपस्या नही है और ना ही झूठ बोलने सं बडा कोई पाप है । क्यों कि जिसके हृदय में सत्य का निवास होता है उसके हृदय में साक्षात परमेश्वर का वास होता है । सत्य मार्ग में चलनेवालों पर हमेशा भगवान की कृपा होती है ।

विशेषताएँ : कबीरदास इस दोहे में सत्य की महानता के बारें पर जोर देते है । सत्य मार्ग पर चलनेवालों पर ही भगवान की कृपा होती है। झूठ बोलता बड़ा पाप है। सत्य बतानेवाले के हृदय में भगवान रहता है ।

प्रश्न 3.
सोना सज्जन साधुजन, टूटि जुटै सौ बार ।
दुर्जन कुंभ कुम्हार का, एकै धका दरार ।।
उत्तर:
संदर्भ: प्रस्तुत दोहा कबीरदास के दोहे नामक पाठ से संकलित है। कबीरदास हिन्दी साहित्य के भक्तिकाल की निर्गुण भक्तिधारा में ज्ञानाश्रयी शाखा के प्रतिनिधि कवि हैं । ‘बीजक’ आपकी रचनाओं का संकलन है। इसके तीन भाग हैं – ‘साखी’, ‘सबद’ और ‘रमैनी’ । कबीर की भाषा को सधुक्कड़ी कहा जाता है । ज्ञानी, भक्त एवं समाज सुधारक के रूप में कबीरदास हिन्दी साहित्य में अमर हैं ।

व्याख्या : कबीरदास इस दोहे में “सज्जन के गुण” कैसे होना है इसके बारे में हमें बता रहे है। सोने को अगर सौ बार भी तोडा जाए, तो भी उसे फिर जोड़ा जा सकता है। इसी तरह भले मनुष्य हर अवस्था में भले की रहते हैं । इसके विपरीत बुरे या दृष्ट लोग कुम्हार के घड़े की तरह होते हैं जो एक बार टूटने पर दुबारा नही जुड़ता । बुरे आदमी के स्वभाव हमेशा दूसरों की प्रती बुरा ही होता है ।

विशेषताएँ : इस दोहे में सज्जन महानता के बारे में बताया । सज्जन सोने के समान और दुर्जन कुम्हार के घड़े की तरह होते है ।

प्रश्न 4.
जग में बैरी कोइ नहीं, जो मन सीतल होय ।
यह आपा तू डरि दे, दया करै सब कोय ।
उत्तर:
संदर्भ: प्रस्तुत दोहा कबीरदास के दोहे नामक पाठ से संकलित है। कबीरदास हिन्दी साहित्य के भक्तिकाल की निर्गुण भक्तिधारा में ज्ञानाश्रयी शाखा के प्रतिनिधि कवि हैं । ‘बीजक’ आपकी रचनाओं का संकलन है। इसके तीन भाग हैं- ‘साखी’, ‘सबद’ और ‘रमैनी’ । कबीर की भाषा को सधुक्कड़ी कहा जाता है । ज्ञानी, भक्त एवं समाज सुधारक के रूप में कबीरदास हिन्दी साहित्य में अमर हैं ।

व्याख्या : कबीरदास इस दोहे में “अहंकार को त्याग” करने के लिए कहते है । आपके मन में यदि शीतलता है अभति दया और सहानुभूति है, तो संसार में आपकी किसी से शत्रुता नही हो सकती। इसलिए अपने अहंकार को निकाल बाहर करे और आप अपने प्रति दूसरों में भी संवेदना पायेंगे ।

विशेषताएँ: इस दोहे में कबीरदास मन में हुए “अहंकार” को त्याग करने लिए कहते है । दया और सहानुभूति हमारे मन में हो तो संसार के सभी अपने मित्र होते है ।

प्रश्न 5.
बोली तो अनमोल है, जो कोइ जानै बोल ।
हिये तराजू तोलि के, तब मुख बाहर खोल ।।
उत्तर:
संदर्भ: प्रस्तुत दोहा कबीरदास के दोहे नामक पाठ से संकलित है । कबीरदास हिन्दी साहित्य के भक्तिकाल की निर्गुण भक्तिधारा में ज्ञानाश्रयी शाखा के प्रतिनिधि कवि हैं । ‘बीजक’ आपकी रचनाओं का संकलन है। इसके तीन भाग हैं – ‘साखी’, ‘सबद’ और ‘रमैनी’ । कबीर की भाषा को सधुक्कड़ी कहा जाता है । ज्ञानी, भक्त एवं समाज सुधारक के रूप में कबीरदास हिन्दी साहित्य में अमर हैं !

व्याख्या : कबीरदास इस दोहे में “मधुर वाणी” की महानता के बारे हमें बता रहे हैं। यदि कोई सही तरीके से बोलना जानता है। तो उसे पता है कि वाणी एक अमूल्य रत्न है । इसलिए वह हृदय के तराजू में तोलकर ही उसे मुँह से बाहर आने देता है ।

विशेषताएँ : इस दोहे में कबीर ‘वाणी’ की महिमा का वर्णन करते हैं । दूसरों को अपने वश करने के लिए हमेशा मधुर वाणी में बोलने की सलाह दे रहे हैं।

प्रश्न 6.
जहाँ दया तहँ धर्म है, जहाँ लोभ तहँ पाप ।
जहाँ क्रोध तहँ काल है, जहाँ छिमा तहँ आप ॥
उत्तर:
संदर्भ: प्रस्तुत दोहा कबीरदास के दोहे नामक पाठ से संकलित है। कबीरदास हिन्दी साहित्य के भक्तिकाल की निर्गुण भक्तिधारा में ज्ञानाश्रयी शाखा के प्रतिनिधि कवि हैं । ‘बीजक’ आपकी रचनाओं का संकलन है। इसके तीन भाग हैं- ‘साखी’, ‘सबद’ और ‘रमैनी’ । कबीर की भाषा को सधुक्कड़ी कहा जाता है । ज्ञानी, भक्त एवं समाज सुधारक के रूप में कबीरदास हिन्दी साहित्य में अमर हैं ।

व्याख्या : कबीरदास इस दोहे में “दया और क्षमा’ जैसे गुणों का महत्व के बारे में बता रहे हैं । जहाँ दया भाव है वहाँ धर्म व्यवहार होता है। जहाँ क्षमा और सहानुभूति होती है वहाँ भगवान रहते है । दया और क्षमा दोनों इस दुनिया में सबसे महान गुण है ।

विशेषताएँ: इस दोहे में कबीरदास दया और क्षमा पर जोर देते हैं। जिसके हृदय में दया भाव है उसके हृदय में भगवान रहते हैं । उपकार के बदले उपकार करना ही क्षमा गुण है ।

दोहों के भाव

प्रश्न 1.
सतगुरु की महिमा अनंत, अनंत किया उपकार ।
लोचन अनंत उघारिया, अनंत दिखावनहार ॥
उत्तर:
भावार्थ : कबीरदास इस दोहे में “सतगुरु की महिमा” के बारे में बताया । सतगुरु की महिमा अनन्त है और अनेक उपकार भी अनन्त हैं। उन्होंने मेरी अनन्त दृष्टि खोल दी जिससे मुझे उस अनन्त प्रभु का दर्शन प्राप्त हो गया। सतगुरु ही भगवान के बारे में हमें बताते हैं । भगवान तक पहुँचने के मार्ग वही हमें दिखाता हैं ।

భావం : కబీర్దాసు ఈ దోహాలో గురువు యొక్క మహిమను వివరించు చున్నారు. సద్గురువు యొక్క మహిమ మరియు గురువు యొక్క ఉపకారం అనంతమైనది. గురువు నా యొక్క జ్ఞానదృష్టిని తెరిపించిరి. ఆ జ్ఞానదృష్టి సహాయంతోనే నేను భగవంతుని సాక్షాత్కారం పొందగలిగాను అని కబీర్ అంటున్నారు. భగవంతుని వద్దకు వెళ్ళుటకు సరియైన మార్గమును చూపించ గలిగే వ్యక్తి సద్గురువు.

प्रश्न 2.
साच बराबर तप नही, झूठ बराबर पाप ।
जाके हिरदे साच है, ता हिरदे गुरु आप ।
उत्तर:
भावार्थ : कबीरदास इस दोहे में “सत्य का महत्व” के बारे में बताया । कबीरदास जी कहते है कि इस जगत् में सत्य के मार्ग पर चलने से बड़ी कोई तपस्या नही है और ना ही झूठ बोलने से बड़ा कोई पाप है । क्यों कि जिसके हृदय में सत्य का निवास होता है उसके हृदय में साक्षात् परमेश्वर का वास होता है । सत्य मार्ग में चलनेवालों पर हमेशा भगवान की कृपा होती है ।

భావం : కబీర్దాసు ఈ దోహాలో సత్యము యొక్క గొప్పతనాన్ని వివరించిరి. సత్యమార్గమునందు పయనించువారు ఒక మహాతపస్వి కంటే గొప్పవారు. అసత్యము మాట్లాడేవారి కంటే పాపాత్ములు ఈ భూమినందు లేరు. ఎవరైతే ఎల్లప్పుడు సత్యమునే మాట్లాడతారో వారి హృదయంనందు సాక్షాత్తు భగవంతుడు ఉంటాడు. సత్యమార్గమునందు ప్రయాణంచేయు వారిపై ఎల్లప్పుడు భగవంతుని కృప ఉంటుంది.

प्रश्न 3.
सोना सज्जन साधुजन, टूटि जुटै सौ बार ।
दुर्जन कुंभ कुम्हार का, एकै धका दरार ॥
उत्तर:
भावार्थ : कबीरदास इस दोहे में “सज्जन के गुण” कैसे होते है इसके बारे में हमें बता रहे है। सोने को अगर सौ बार भी तोड़ा जाए, तो भी उसे फिर जोड़ा जा सकता है। इसी तरह भले मनुष्य अवस्था में भले ही रहते हैं। इसके विपरीत बुरे या दुष्ट लोग कुम्हार के घड़े की तरह होते हैं जो एक बार टूटने पर दुबारा नही जुड़ता । बुरे आदमी के स्वभाव हमेशा दूसरों की प्रती बुरा ही होता है ।

భావం :- కబీర్ దాసు ఈ దోహాలో మంచి వ్యక్తి యొక్క గుణం ఏవిధంగా ఉండునో మనకు వివరించుచున్నారు. బంగారం మనం ఎన్నిసార్లు ముక్కలు చేసినను మరల అతుకవచ్చునో అదేవిధంగా మంచి వ్యక్తి ఎటువంటి పరిస్థితులలోనైనా మంచితనంగానే ఉండును. కాని చెడ్డ వ్యక్తి. కుమ్మరివాని యొక్క కుండతో సమానం. ఒక్కసారి కుండను విరగగొట్టిన మరల ఎప్పటికి అతుకదు. చెడ్డవారి మనస్థితి ఎల్లప్పుడు చెడుగానే ఉండును.

प्रश्न 4.
जग में बैरी कोइ नहीं, जो मन सीतल होय ।
यह आपा तू डरि दे, दया करै सब कोय ॥
उत्तर:
भावार्थ : कबीरदास इस दोहे में “अहंकार को त्याग” करने के लिए कहते है । आपके मन में यदि शीतलता है अर्थात दया और सहानुभूति है, तो संसार में आपकी किसी से शत्रुता नही हो सकती। इसलिए अपने अहंकार को निकाल बाहर करे और आप अपने प्रति दूसरों में भी समवेदना पायेगें ।

భావం : కబీర్దాసు ఈ దోహాలో మనిషి తనలోని అహంకారమును త్యాగం చేయవలనని చెబుతున్నారు. మన మనస్సునందు సానుభూతి మరియు దయాగుణము ఉన్నట్లయితే ఈ ప్రపంచంతో శతృత్వం అనేది ఉండదు. అందువలన మనయందు ఉండు అహంకారాన్ని బయటకు త్రోయవలెను. ఇతరుల నుండి మనము సమవేదన పొందుతాము.

प्रश्न 5.
बोली तो अनमोल है, जो कोइ जानै बोल ।
हिये तराजू तोलि के, तब मुख बाहर खोल ।।
उत्तर:
भावार्थ : कबीरदास इस दोहे में “मधुरवाणी’ की महानता के बारे हमें बता रहे हैं। यदि कोई सही तरीके से बोलना जानता है तो उसे पता है कि वाणी एक अमूल्य रत्न है । इसलिए वह हृदय के तराजू में तोलकर ही उसे मुँह से बाहर आने देता है।

భావం : కబీర్దాసు ఈ దోహానందు “మధురవాణి” అనగా మంచి మాటల యొక్క గొప్పతనము వర్ణించుచున్నారు. ఇతరులతో మంచి మాటలు మాట్లాడటం తెలిసినట్లయితే బహుశా వానికి మంచిమాట అనేది అమూల్యమైన రత్నం అని తెలియును. అందువలన హృదయం అనే తరాజు (కాటా)లో కొలచి నోటి నుండి బయటకు పంపును.

प्रश्न 6.
कबीर गर्व न कीजिये, काल गहे कर केस ।
ना जानौ कित मारि है, क्या घर क्या परदेस ॥
उत्तर:
भावार्थ : कबीरदास इस दोहे में “जीवन की अनिश्चितता” के बारे में बता रहे है। अपनी शक्ति और संपत्ति देखकर घमंडी मत बनिए । इस शरीर से आत्मा कब निकल जाती है किसी को पता नही । मृत्यु किस रूप मे आती है हमें पता नही । किसी भी क्षण हमें अपने साथ ले जाती है । बाल (या) अपना हाथ पकडकर अपने साथ काल ले जाता है । तब इस दुनिया में तुम्हारा घर (ठिकाना) नही होता । मृत्यु कही भी हो (या) किधर भी हो, चाहे घर में हो या परदेश में भी तुमको आने साथ ले जाती है ।

భావం : కబీర్దాసు ఈ దోహానందు జీవితం యొక్క అనిశ్చితత గురించి వివరించుచున్నారు. మన యొక్క శక్తి మరియు సంపదను చూసి ఎప్పుడు గర్వపడకూడదు. ఈ శరీరం నుండి ఆత్మ ఎప్పుడు బయటకు వెళుతుందో ఎవ్వరికి తెలియదు. మృత్యువు ఏ రూపములో వచ్చునో మనము ఊహించ లేము. ఏ క్షణములోనైనా మనలని తనతో మృత్యువు తీసుకువెళ్ళును. మన శిరస్సులోని వెంట్రుకలను (లేక) మన చేతులు పట్టుకొని యముడు ప్రాణాలు హరించును. అప్పుడు ఈ ప్రపంచంనందు నీకు ఉండుటకు ಇಲ್ಲು ఉండదు. మృత్యువు నిన్ను ఎక్కడ దాగి ఉన్న తనతోపాటు తీసుకుపోవును.

प्रश्न 7.
जहाँ दया तहाँ धर्म है, जहाँ लोभ तहाँ पाप ।
जहाँ क्रोध तहँ काल है, जहाँ छिमा तहँ आप ॥
उत्तर:
भावार्थ : कबीरदास इस दोहे में “दया और क्षमा” जैसे गुणों का महत्व के बारे में बता रहे हैं । जहाँ तया भाव है वहाँ धर्म व्यवहार होता है । जहाँ क्षमा और सहानुभूति होती है वहाँ भगवान रहते है । दया और क्षमा दोनों इस दुनिया में सबसे महान गुण हैं ।

భావం : కబీర్దాసు ఈ దోహానందు “దయ మరియు క్షమాగుణం” యొక్క గొప్పతనమును చెప్పుచున్నారు. ఎక్కడైతే దయా భావం ఉండునో అక్కడ ధర్మ వ్యవహారం ఉండును. ఎక్కడైతే దురాశ మరియు కోపం ఉండునో అక్కడ పాపం ఉండును. ఎక్కడైతే క్షమ మరియు సహానుభూతి ఉండునో అక్కడ దేవుడు ఉండును. దయ మరియు క్షమాపణ ఈ రెండు ప్రపంచం నందు మహాగుణములుగా చెప్పుదురు.

प्रश्न 8.
रात गाँवाई सोय करि, दिवस गाँवाये खाय ।
हीरा जनम अमोल था, कौडी बदले जाय ॥
उत्तर:
भावार्थ : कबीरदास इस दोहे में “समय का महत्व” के बारे में बता रहे हैं । जो व्यक्ति इस संसार में बिना कोई कर्म किए पूरी रात को सोते हुए और सारे दिन को खाते हुए ही व्यतीत कर देता है, वह अपने हीरे तुल्य अमूल्य जीवन को कौड़ियों के भाव व्यर्थ ही गवा देता है । समय एक बार ने हाथ से छूट जाए तो फिर वापस कभी नही आता । इसलिए इस जीवन में समय को व्यर्थ न कीजिए ।

భావం : కబీర్ దాసు ఈ దోహానందు సమయం యొక్క గొప్పతనాన్ని వివరించుచున్నారు. ఏ వ్యక్తి అయితే ఈ ప్రపంచంనందు ఎటువంటి పని చేయకుండా రాత్రి అంతా నిద్రిస్తూ, పగలంతా ఆహారం తింటూ గడుపుతాడో ఆ వ్యక్తి తస వజ్రం వంటి విలువైన జీవితమును ఎందుకు పనికి రాకుండా వ్యర్థం చేసుకొనును. సమయం ఒక్కసారి మన చేతినుండి జారిపోతే తిరిగి ఎప్పటికిరాదు, అందువలన ఈ జీవితంలో సమయమును వ్యర్థం చేసుకోరాదు.

कवि परिचय

सन्त कबीरदास का हिंदी साहित्य के भक्तिकाल में एक विशिष्ट स्थान है । आप भक्तिकाल की निर्गुण भक्तिधारा में ज्ञानश्रयी शाखा अथवा ‘संत काव्यधारा’ के प्रतिनिधि कवि थे। कहा जाता है कि आपका जन्म एक विधवा ब्राह्मणी के गर्भ से हुआ था । लोकलाज के भय से उसने शिशु को लहरतारा नामक तालाब के पास छोड़ दिया। तब नीरू और नीमा नामक मुसलमान दम्पति ने कबीर को पाल-पोसकर बड़ा किया ।

कबीरदास ‘अनपढ़’ थे । आप पेशेवर जुलाहा थे । एक ओर अपना काम करते हुए भी आपने देशाटन, सज्जन – सांगत्य तथा अनुभव से ज्ञान समुपार्जन किया । रामानन्द आपके गुरु थे । कबीरदास की ‘रचनाओं को शिष्यों ने ‘बीजक’ नाम से संकलित किया जो ‘साखी’, ‘सबद’ और ‘रमैनी’ नामक तीन भागों में है । नीति, मिथ्या, विश्वास एवं मूढ परंपराओ का खण्डन तीखी भाषा आपकी कविता की विशेषताएँ हैं । सर्वधर्म – समानता का संदेश देकर हिन्दू-मुसलमान की एकता के लिए कबीरदास ने विशेष प्रयास किया। कबीर की भाषा सधुक्कडी अर्थात् “साधुओं की भाषा’ थी । इसमें कई भाषाओं के शब्द पाये जाते हैं । ज्ञानी, भक्त एवं समाज सुधारक के रूप में कबीरदास हिन्दी साहित्य में अमर हैं ।

कठिन शब्दों के अर्थ

1.
सत्गुरु = सत्य के मार्ग दर्शक – गुरु, सच्चा गुरु, Master, true teacher, గురువు (సత్యమార్గం చూపించు)
महिमा = गुण- गान, महत्व, Greatness, స్తుతించు
अनंत = जिसका कोई अंत न हो, Infinite, endless, అనంతం
उपकार = भलाई, Help, favour, ఉపకారం
लोचन अनंत = ज्ञान की दृष्टि, Vision of knowledge, జ్ఞానదృష్టి
उघारिया = खोलना, खोलदिया, Opend, తెరచుట
दिखावनहार = दर्शन कराने वाला , To be shown the correct, మంచిమార్గం- చూపించువాడు.

2.
साच = सच्चाई, सत्य, Truth, నిజము, సత్యము.
तप = कठिन परिश्रम, तपस्या, Hardwork, penance, కఠిన పరిశ్రమ, తపస్సు.
झूठ = असत्य, Falsehood, అబద్దం
पाप = बुरा कार्य, Sin, evil, పాపం
जाके = जिसके, In whom, ఎవనికైతే
हिरदे = मन, दिल, Heart, మనస్సు
ता = उसके, Belongs to, అతనియొక్క

3.
सोना = स्वर्ण, Gold, బంగారం
सज्जन = सच्चे मनुष्य, Good person, మంచివ్యక్తి
जुटै = जुड़ना, मिलना, To be joined, కలుపుట,
दुर्जन = बुरे मनुष्य, Bad person, చెడ్డ వ్యక్తి.
कुंभ = मिट्टी का घड़ा, Pot, మట్టికుండ
एकै = इसको, He (possesed), ఇతనికి
धका = धक्का, ठोकर, मारना, Push, jerk, నెట్టుట
दशार = तड़कना, Crack, పగులు, బీటిక,

4.
जग = संसार, जगत, दुनिया, World, ప్రపంచం
बैरी = दुश्मन, शत्रु, Enemy, శత్రువు
शीतल = ठंडा (शांत अथवा क्रोधरहित, Cold, చల్లని
होय = होना, Completed, పూర్తియగు
आपा = अहंकार, घमंड, Proud, గర్వం
डारि = छोड़कर, Except, తప్ప
कोय = हर कोई (प्रति व्यक्ति, Every person, ప్రతి మనిషి,

5.
बोली = बोलना, वाणी, Speech, ఉపన్యాసం, పలుకుట,, మాట్లాడుట.
अनमोल = अमूल्य (जिसका कोई मोल न हो), Priceless, వెలకట్టలేనటువంటి.
जानै = जानकर, Understand, అర్థం చేసుకొనుట.
हिये = हृदय, मन, Heart, హృదయం
तराजू = काँटा, Weighing balance, బరువు కొలుచు యంత్రం
तौलि = तोलकर, तोलना, To weight, బరువు కొలుచుట.
के = करना, To do, చేయుట
मुख = मुँह, Mouth, నోరు
आनि = आने देना, To come, రావడం

6.
गर्व = घमडं करना, To feel proud, గర్వపడుట
काल = मृत्यु, समय, वक्त, death, (కాలుడు) యముడు
गहे = पकड़े, a hold, పట్టుకొనుట
कर = हाथ, Hand, చేయి
केस = केश, बाल, Hair, జుట్టు
ना जानी = मालूम नही, Don’t know, తెలియదు.
कित = कहाँ, Where, ఎక్కడ.
मारि = मारना, To kill, చంపుట.
क्या = किसी भी, किधर भी, कही भी, What, any, ఏమిటి, ఏదైన

7.
दया = कृपा, रहम, Kindness, దయ
तहाँ = वहाँ, There, అక్కడ
लोभ = लालच, Greed, దురాశ
पाप = बुरा कार्य, Sin evil, పాపం
छिमा = क्षमा, दया, रहम, Pity, kind hearted, దయార్ధహృదయం.
काल = मृत्यु, मौत, समय, death, చావు
आप = स्वयं / परमात्मा, God, దేవుడు

8.
गवाई = नष्ट किया, खोया, व्यर्थकिया, lost, పోగొట్టుకొనుట
सोय कर = सोते रहना, नींद, निद्रा, सोकर To sleep, నిద్రించుట
दिवस = दिन, Day, రోజు
खाया = खाना-पीना ( आराम करना), To eat & drink, To take rest, తినుట-త్రాగుట.
हीरा = मूल्यवान वस्तु, Diamond, వజ్రం
जनम = जन्म, जीवन, Birth, జన్మ
अमोल = अमूल्य, Precious, priceless, మూల్యమైన, విలువైన
कौडी = = कम से कम मूल्य, Very less, price, తక్కువ వెల.
बदले जाय = = अदल बदल किया जाय, विनिमय, Exchange, మార్పులు చేర్పులు.

Here students can locate TS Inter 1st Year Physics Notes 13th Lesson ఉష్ణోగతిక శాస్త్రం to prepare for their exam.

TS Inter 1st Year Physics Notes 13th Lesson ఉష్ణోగతిక శాస్త్రం

→ ఉష్ణగతిక శాస్త్రము ఉష్ణశక్తి మరియు యాంత్రిక శక్తుల మధ్యగల సంబంధాలను వివరిస్తుంది.

→ ఉష్ణ సమతాస్థితి : ఒక వ్యవస్థలో స్థూల చలరాశులైన పీడనం, ఘనపరిమాణం, ఉష్ణోగ్రత, ద్రవ్యరాశి వాటి సంఘటన కాలంతోపాటు మారకుండా ఉంటే ఆ వ్యవస్థ ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉంది అంటారు.
రెండు వ్యవస్థలు ఉష్ణ సమతాస్థితిలో ఉండాలంటే ఆ రెండు వ్యవస్థల ఉష్ణోగ్రతలు సమానంగా ఉండాలి.

→ ఉష్ణగతికశాస్త్ర శూన్యాంక నియమం : రెండు వ్యవస్థలు (A, B) విడివిడిగా మూడవ వ్యవస్థ ‘C’ తో ఉష్ణ సమతా స్థితిలో ఉంటే ఆ వ్యవస్థలు A, B లు కూడా ఒక దానితో ఒకటి ఉష్ణసమతాస్థితిలో ఉంటాయి.

→ అంతరికశక్తి (U) : ప్రతివ్యవస్థ అసంఖ్యాకమైన అణువుల సముదాయము. వ్యవస్థలో గల మొత్తం అణువుల స్థితిశక్తి మరియు గతిశక్తుల మొత్తాన్ని అంతరికశక్తి అంటారు.
లేదా
వ్యవస్థలో ఉన్న అణువుల క్రమరహితచలనం వల్ల వస్తువు కలిగి ఉండే స్థితిశక్తి, గతిశక్తుల మొత్తాన్ని అంతరికశక్తి అంటారు.

→ ఉష్ణగతికశాస్త్ర మొదటి నియమం : ఏదైనా వ్యవస్థకు అందించిన మొత్తం ఉష్ణరాశి ΔQ, ఆ వ్యవస్థ జరిపిన పని ΔW మరియు వ్యవస్థ అంతరికశక్తిలోని మార్పుల ΔU ల మొత్తానికి సమానము.
ΔQ = ΔU + ΔW లేదా ΔQ = ΔU + PΔV

→ విశిష్టోష్ణ సామర్ధ్యం (S) : ప్రమాణ ద్రవ్యరాశిగల పదార్థంలో ఏకాంక ఉష్ణోగ్రతా మార్పు కోసం అందజేసిన ఉష్ణరాశిని లేదా కోల్పోయిన ఉష్ణరాశిని విశిష్టోష్ణ సామర్థ్యము అంటారు.
విశిష్టోష్ట సామర్థ్యం S = \(\frac{1}{m} \frac{\Delta Q}{\Delta T}\) ప్రమాణము J/kg-k

→ స్థిరఘనపరిమాణ మోలార్ విశిష్టోష్ణ సామర్ధ్యము (C) : స్థిరఘనపరిమాణము వద్ద ఒక గ్రామ్ మోల్ ద్రవ్యరాశి గల వాయువు ఉష్ణోగ్రతను 1°C లేదా 1 కెల్విన్ పెంచడానికి కావలసిన ఉష్ణరాశిని స్థిరఘనపరిమాణ మోలార్ విశిష్టోష్ణ సామర్థ్యము Cగా నిర్వచించినారు.
C_v = \(\frac{1 \mathrm{dQ}}{\mu \mathrm{dT}}\) μ = వాయువులోని మోల్ల సంఖ్య

→ స్థిరపీడన మోలార్ విశిష్టోష్ణ సామర్ధ్యము (C): స్థిరపీడనము వద్ద ఒక గ్రామ్ మోల్ ద్రవ్యరాశి గల వాయువు ఉష్ణోగ్రతను 1°C లేదా 1 కెల్విన్ మేరకు పెంచడానికి కావలసిన ఉష్ణరాశిని స్థిరపీడన మోలార్ విశిష్టోష్ట సామర్థ్యము C_p గా నిర్వచించినారు.
C_p = \(\frac{1}{\mu} \frac{d Q}{d T}\) μ = వాయువులోని గ్రామ్ మోల్ల సంఖ్య
గమనిక : విశిష్టోష్ణము మరియు విశిష్టోష్ణ సామర్ధ్యములను ఒకే అర్థంలో వాడతారు.

→ సమ ఉష్ణోగ్రతా ప్రక్రియ : ఉష్ణ యాంత్రిక మార్పులు జరుగుతున్నంతసేపు ఒక వ్యవస్థ ఉష్ణోగ్రత T ని స్థిరంగా ఉంచితే ఆ ప్రక్రియను సమఉష్ణోగ్రతా ప్రక్రియ అంటారు.

→ సమ పీడన ప్రక్రియ : ఈ విధమైన ప్రక్రియలో ఉష్ణ యాంత్రిక మార్పులు జరుగుతున్నంత సేపు వ్యవస్థ పీడనం (P) స్థిరము.

→ సమ ఘనపరిమాణ ప్రక్రియ : ఇటువంటి ప్రక్రియలో ఉష్ణ యాంత్రిక మార్పులు జరుగుతున్నంతసేపు వ్యవస్థ ఘనపరిమాణం (V) స్థిరంగా ఉండాలి.

→ స్థిరోష్ణక ప్రక్రియ : ఇటువంటి ప్రక్రియలో ఉష్ణ యాంత్రిక మార్పులు జరుగుతున్నంతసేపు వ్యవస్థ మొత్తం శక్తి (Q) స్థిరంగా ఉండాలి.

→ చక్రీయ ప్రక్రియ : చక్రీయ ప్రక్రియలో ఉష్ణ యాంత్రిక వ్యవస్థపై అన్ని ప్రక్రియలు జరిపిన తరువాత చివరికి అది తొలి ఉష్ణోగ్రతా పీడనాలను పొందుతుంది. చక్రీయ ప్రక్రియలో ΔU = 0 కావున వ్యవస్థ శోషించుకున్న ఉష్ణరాశి చక్రీయ ప్రక్రియలో జరిగినపని. (చక్రీయ ప్రక్రియలో dW – dQ)

→ ఉష్ణగతిక శాస్త్ర రెండవ నియమము :
a) కెల్విన్ – ప్లాంక్ ప్రవచనము : ఒక ఉష్ణాశయం నుంచి ఉష్ణశక్తిని గ్రహించి ఏ ఇతర ఫలితాలు కలుగజేయకుండా మొత్తం శక్తిని పనిగా మార్చే చక్రీయ ప్రక్రియ సాధ్యం కాదు.
b) క్లాసియస్ ప్రవచనము : తక్కువ ఉష్ణోగ్రత గల ఒక వస్తువు నుంచి ఎక్కువ ఉష్ణోగ్రత గల మరొక వస్తువుకు తనంతట తాను ఉష్ణరూపంలో శక్తిని బదిలీ చేసే ఏ ప్రక్రియ సాధ్యం కాదు.

→ ఉష్ణగతిక శాస్త్ర రెండవ నియమం ఉష్ణ ప్రసార దిశను తెలుపుతుంది.

→ ఉష్ణగతిక శాస్త్ర రెండవ నియమం ప్రకారము ఏ ఉష్ణ యంత్రం దక్షత η విలువ 1 కి సమానం కాదని మరియు శీతలీకరణ యంత్రం క్రియాశీలతా గుణకం (∝) విలువ అనంతం కాదని చెపుతుంది.

→ ద్విగత ప్రక్రియలు లేదా ఉత్రమణీయ ప్రక్రియలు : ఉష్ణగతిక ప్రక్రియలు తొలిస్థితి (i) నుండి తుదిస్థితి (f) కి చేరేలోపు ఉష్ణరాశి (Q) ని గ్రహించి పని (W) ని జరుపుతాయి. వేరే ఏ ఇతర ఫలితాలు లేకుండా వ్యవస్థను తుదిస్థితి నుండి తొలిస్థితికి తీసుకొనిపోగలిగితే అటువంటి ప్రక్రియలను ద్విగత ప్రక్రియలు లేదా ఉత్రమణీయ ప్రక్రియలు అంటారు.

→ అనుత్రమణీయ ప్రక్రియ లేదా ఏకగతప్రక్రియ : ఈ విధమైన ప్రక్రియలను తొలిస్థితి (i) నుండి తుదిస్థితి (f) కి మారునపుడు ఉష్ణరాశి గ్రహించి పనిని చేయడం జరుగుతుంది. కాని ఏ ఇతర ఫలితాలు లేకుండా వ్యవస్థను తుదిస్థితి (f) నుండి తొలిస్థితి (1) కి తేవడం సాధ్యం కాదు.
ప్రకృతిలో తమంతట తాముగా జరిగే అన్ని ప్రక్రియలు ఏకగత లేక అనుమణీయ ప్రక్రియలే.

→ కార్నో యంత్రము రెండు ఉష్ణోగ్రతల మధ్య ఆదర్శవాయువుతో పనిచేసే ఉత్రమణీయ ఉష్ణయంత్రము.
దీని దక్షత η = \(\frac{w}{Q_l}\) = 1 – \(\frac{\mathrm{Q}_2}{\mathrm{Q}_1}\) లేదా η = 1 – \(\frac{\mathrm{T}_2}{\mathrm{~T}_1}\)
(T₁ = జనకం ఉష్ణోగ్రత, T₂ = ఉష్ణాశయం ఉష్ణోగ్రత, W = జరిగిన పని)

→ వస్తువు స్థితి ‘మార్పు లేకుండా వేడిచేయడానికి అందించిన ఉష్ణరాశి Q = mct.

→ స్థితి మార్పు పొందటానికి వస్తువుకు అందజేసిన ఉష్ణరాశి Q = mL.

→ జౌల్ నియమం నుండి పని W ∝ Q లేదా W = JQ.
J = ఉష్ణయాంత్రిక తుల్యాంకము

→ స్థితి శక్తి ఉష్ణంగా మారినపుడు
(a) జరిగిన పని మొత్తం వస్తువును వేడిచేయటానికి ఉపయోగిస్తే mgh = mct లేదా Δt = \(\frac{\mathrm{Mgh}}{\mathrm{mL}}\)
(b) జరిగిన పని వస్తువు స్థితి మార్పుకు ఉపయోగపడితే mgh = mL లేదా ద్రవీభవించిన వస్తువు ద్రవ్యరాశి m = \(\frac{\mathrm{Mgh}}{\mathrm{L}}\)

→ గతిశక్తి ఉష్ణంగా మారిన సందర్భంలో
(a) గతిశక్తి వస్తువును వేడిచేయటానికి మాత్రమే ఉపయోగపడితే
\(\frac{1}{2}\)mv2 = mct ⇒ Δt = \(\frac{\mathrm{mv}^2}{2 \mathrm{mc}}\)
(b) గతిశక్తి వస్తువు స్థితి మార్పు వరకు మాత్రమే ఉపయోగపడితే \(\frac{\mathrm{mv}^2}{2 \mathrm{mc}}\)mv² = ML
ద్రవీభవించిన వస్తువు ద్రవ్యరాశి M = \(\frac{\mathrm{mv}^2}{2 \mathrm{mc}}\)

→ ఉష్ణగతిక శాస్త్ర మొదటి నియమం నుండి dQ = dU + dW

→ వస్తువు ఉష్ణధారణ సామర్థ్యము \(\frac{\Delta \mathrm{Q}}{\Delta \mathrm{t}}\) = mc (i.e., ద్రవ్యరాశి × విశిష్టోష్ణము)

→ విశిష్టోష్టము S లేదా C

→ మిశ్రమ పద్ధతి నియమం నుండి వేడిగా ఉన్న వస్తువు కోల్పోయిన ఉష్ణరాశి = చల్లగా ఉన్న వస్తువు గ్రహించిన ఉష్ణరాశి
a) మిశ్రమ పద్దతి నియమంలో ఘపపదార్థపు విశిష్టోష్ఠము S = \(\frac{\mathrm{m}_1 \mathrm{~S}_1+\left(\mathrm{m}_2 \mathrm{~m}_1\right) \mathrm{S}_2\left(\mathrm{t}_2-\mathrm{t}_1\right)}{\left(\mathrm{m}_3-\mathrm{m}_2\right)\left(\mathrm{t}_2-\mathrm{t}_1\right)}\)J/kg-k
b) ద్రవాల విశిష్టోష్టము S = \(\frac{\left(m_3-m_2\right) S_1\left(t_2-t_1\right)}{\left(m_2-m_1\right)\left(t_3-t_1\right)}-\frac{m_1 S_2}{m_2-m_1}\)

→ రెండు గోళాల వ్యాసార్థాల నిష్పత్తి r₁: r₂ విశిష్టోష్ణముల నిష్పత్తి S₁ : S₂ మరియు సాంద్రతల నిష్పత్తి ρ₁ : ρ₂ అయితే
వాటి ఉష్ణధారణ సామర్థ్యాల నిష్పత్తి = \(\frac{m_1 S_1}{m_2 S_2}=\left(\frac{r_1}{r_2}\right)^3\left(\frac{\rho_1}{\rho_2}\right)\left(\frac{s_1}{S_2}\right)\)
a) వాయువుల విశిష్టోష్టము C_p = ΔQ / mΔT
b) మోలార్ విశిష్టోష్ఠముల నిష్పత్తి C_p = \(\frac{\Delta Q}{\mu \Delta t}\) (μ = మోల్ల సంఖ్య)
c) విశిష్టోష్ఠముల నిష్పత్తి γ = C_p/ C_v; C_v = \(\frac{\gamma \mathrm{R}}{\gamma-1}\). C_p = \(\frac{\gamma \mathrm{R}}{\gamma-1}\)

→ స్థిర పీడనానికి వ్యతిరేకంగా వాయువు వ్యాకోచించుటలో జరిగిన పని dW = P dV.

→ ఆదర్శవాయువు వ్యాకోచించుటలో జరిగిన పని
a) W = P (V₂ – V₁) లేదా W = R (T₂ – T₁)
μ = వాయువులోని మోత్ల సంఖ్య; R = సార్వత్రిక వాయు స్థిరాంకము

→ Cp మరియు Cv ల మధ్య సంబంధము C_p – C_v = R.

→ సమోష్ణోగ్రతా ప్రక్రియలో P, V మరియు T ల మధ్య సంబంధము PV = RT లేదా PV = μRT.

→ సమ ఉష్ణప్రక్రియ (adiabatic process) లో P, V మరియు T ల మధ్య సంబంధాలు

• PV^γ = స్థిరరాశి
• TV^γ-1 = స్థిరరాశి
• PV^1-γ T^γ = స్థిరరాశి.

→ సమోష్ణోగ్రతా ప్రక్రియలో జరిగిన పని
a) W = RT log_e\(\frac{v_2}{v_1}\)
b) W = 2.303 RT log₁₀\(\frac{v_2}{v_1}\)

→ సమోష్ణ ప్రక్రియలో జరిగిన పని
a) W = \(\frac{1}{\gamma-1}\)(P₁V₁ – P₂V₂) మోల్^-1 (లేదా)
b) W = \(\frac{\mu \mathrm{R}}{\gamma-1}\)(T₁ – T₂); μ = మోల్ల సంఖ్య

→ ఉష్ణయంత్రపు దక్షత η = 1 – \(\frac{\mathrm{Q}_2}{\mathrm{Q}_1}\) లేదా η = 1 − \(\frac{\mathrm{T}_2}{\mathrm{~T}_1}\)
T₁ = జనకం ఉష్ణోగ్రత, T₂ = ఉష్ణాశయం ఉష్ణోగ్రత.

→ వస్తువు స్థితి మార్పు లేకుండా వేడిచేయడానికి అందించిన ఉష్ణరాశి Q = mct.

→ స్థితి మార్పు పొందటానికి వస్తువుకు అందజేసిన ఉష్ణరాశి Q = mL.

→ ప్రయోగశాలలో నీటి బాష్పీభవన గుప్తోష్ణము కనుగొనుటలో
L = \(\frac{\left[\mathrm{m}_1 \mathrm{~S}_{\mathrm{c}}+\left(\mathrm{m}_2-\mathrm{m}_1\right) \mathrm{S}_{\mathrm{w}}\right]\left(\mathrm{t}_1-\mathrm{t}_2\right)}{\mathrm{m}_1-\mathrm{m}_2}\) – (t – t₂)S_w
S_w = నీటి విశిష్టోష్టము ; S_c = కెలోరీ మీటరు విశిష్టోష్టము

Here students can locate TS Inter 1st Year Chemistry Notes 1st Lesson పరమాణు నిర్మాణం to prepare for their exam.

TS Inter 1st Year Chemistry Notes 1st Lesson పరమాణు నిర్మాణం

→ ఉత్సర్గనాళ ప్రయోగం ద్వారా విడుదలైన కాథోడ్ కిరణాలను విద్యుత్, అయస్కాంత క్షేత్రాలలో ఉంచినపుడు వాటి ప్రవర్తన రుణ విద్యుదాత్మక కణాల ప్రవర్తనను పోలి ఉంది. వీటినే ఎలక్ట్రానులు అంటారు.

→ అన్ని పరమాణువులకు, ఎలక్ట్రానులు, ప్రోటానులు, న్యూట్రానులు ప్రాథమిక కణాలు. * ఎలక్ట్రాన్ ద్రవ్యరాశి 9.10939 x 10^-31 kg .

→ ఎలక్ట్రాన్ ఆవేశం –1.6022 × 10^-19 coulomb

→ ప్రోటాన్ ద్రవ్యరాశి 1.67262 × 10^-27 kg
ప్రోటాన్ ఆవేశం +1.6022 × 10^-19 coulomb

→ న్యూట్రాన్ ద్రవ్యరాశి 1.67493 × 10^-27 kg న్యూట్రాన్ ఆవేశం 0

→ ఎలక్ట్రాన్ \(\frac{e}{m}\) విలువ 1.758820 × 10¹¹ c.kg^-1

→ ఒకే ద్రవ్యరాశి సంఖ్య ఉండి పరమాణు సంఖ్య వేరుగా ఉన్న పరమాణువులను ఐసోబార్లు అంటారు. ఉదా : ¹⁴₆C, ¹⁴₇N

→ ఒకే పరమాణు సంఖ్య కలిగి వేర్వేరు ద్రవ్యరాశి సంఖ్యలు గల పరమాణువులను ఐసోటోపులు అంటారు.

→ రూథర్ ఫర్డ్ పరమాణు నమూనా ప్రకారం పరమాణువులోని ధనావేశం, ద్రవ్యరాశి అంతా కొద్ది ప్రాంతంలో కేంద్రీకృతమై ఉంటుంది. దీనినే కేంద్రకం అంటారు.

→ కేంద్రకం చుట్టూ ఎలక్ట్రానులు వృత్తాకార కక్ష్యలలో తిరుగుతూ ఉంటాయి.

→ న్యూట్రానుల సంఖ్య = ద్రవ్యరాశి సంఖ్య – పరమాణు సంఖ్య

→ ఆవేశిత కణాలు త్వరణం చెందుట వలన ఏకాంతర విద్యుత్, అయస్కాంతక్షేత్రాలు ఉత్పత్తి అయి ప్రసారం అవుతాయి.

→ Maxwell కాంతి తరంగాలు విద్యుత్ అయస్కాంత లక్షణాల డోలనంతో కూడి ఉంటాయని తెలిపేను.

→ కాంతి విద్యుత్ ప్రభావం ఎలక్ట్రానుల కణ స్వభావాన్ని సూచిస్తుంది.

→ కాంతికి తరంగ స్వభావం అనువర్తిస్తే- వివర్తనం, వ్యతికరణం ‘దృగ్విషయాలను వివరించవచ్చు. అంటే కాంతికి ద్వంద్వ స్వభావం ఉంటుంది.

→ పదార్థం శోషించుకొన్న శక్తిని ఉద్గారించే వికిరణాల వర్ణపటాలను ఉద్గార వర్ణపటం అంటారు.

→ హైడ్రోజన్ వర్ణపటంలో లైమన్, చామర్, పాషన్, బ్రాకెట్, ఫండ్ శ్రేణులు తరంగ సంఖ్యలను రిబ్బర్గ్ సమీకరణం ద్వారా గణించవచ్చు.
υ = 1.09677 × 10⁷\(\left(\frac{1}{n_1^2} \frac{-1}{n_2^2}\right)\)m^-1

→ బోర్ నమూనా ప్రకారం స్థిర వ్యాసార్థాలు గల వృత్తాకార కక్ష్యలలో నిర్ణీత శక్తులతో ఎలక్ట్రాన్లు తిరుగుతూ ఉంటాయి.

→ హైడ్రోజన్ వర్ణపట సూక్ష్మ నిర్మాణాన్ని బోర్ నమూనా వివరించలేకపోయింది.

→ కాంతి వలెనే పదార్థానికి కూడా ద్వంద్వ స్వభావం వర్తిస్తుందని డీబ్రోలి ప్రతిపాదించెను. పదార్థ కణాల ద్రవ్యవేగానికి, తరంగదైర్ఘ్యానికి సంబంధం
λ = \(\frac{h}{m v}=\frac{h}{p}\)
m = కణ ద్రవ్యరాశి v = కణవేగం P = ద్రవ్యవేగం

→ ఎలక్ట్రాన్ వివర్తన ప్రయోగం ద్వారా ఎలక్ట్రాన్ తరంగ స్వభావం నిర్ధారించబడింది. ఎలక్ట్రాన్ తరంగ స్వభావంపై ఆధారపడి ఎలక్ట్రాన్ మైక్రోస్కోపు నిర్మించబడింది.

→ ఎలక్ట్రాన్ వంటి సూక్ష్మకణం స్థానాన్ని, ద్రవ్యవేగాన్ని ఒకేసారి ఖచ్చితంగా ఏకకాలంలో నిర్ణయించడం అసాధ్యం.
ΔX. Δp ≥ \(\frac{\mathrm{h}}{4 \pi}\)

→ హైసెన్ బర్గ్ నియమం ప్రకారం బోర్ స్థిరకక్ష్యల భావన సరైనది కాదు.

→ క్వాంటం యాంత్రికశాస్త్రం సూక్ష్మాతిసూక్ష్మమైన తరంగ, కణస్వభావాలు గల కణాల చలనాలను వివరిస్తుంది.

→ ఒక వ్యవస్థకు ప్రోడింగర్ సమీకరణం
\(\frac{\partial^2 \Psi}{\partial \mathrm{x}^2}+\frac{\partial^2 \Psi}{\partial \mathrm{y}^2}+\frac{\partial^2 \psi}{\partial \mathrm{z}^2}+\frac{8 \pi^2 \mathrm{~m}}{\mathrm{~h}^2}\)(E – V)Ψ = 0
Ψ అనునది తరంగ ప్రమేయం. ప్రతి శక్తి స్థాయికి సహచరితమైన తరంగ ప్రమేయం ఉంటుంది.

→ పరమాణువులో ఒక నిర్దిష్టమైన బిందువు వద్ద ఎలక్ట్రానును కనుక్కొనే సంభావ్యత ఆ బిందువు వద్ద |Ψ|² కి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.

→ హైడ్రోజన్ గాని, హైడ్రోజన్ లాంటి ఒక ఎలక్ట్రాన్ గల కణాల యొక్క తరంగ ప్రమేయ వర్గాన్ని పరమాణు ఆర్బిటాల్ అంటారు.

→ క్వాంటం సంఖ్యలు పరమాణు ఆర్బిటాలుల తారతమ్యాలను తెలుపును.

→ ప్రధాన క్వాంటం సంఖ్య n కు సరళ పూర్ణాంక విలువలు ఉంటాయి. n = 1, 2, 3,…………. ఇది ఆర్బిటాల్ పరిమాణాన్ని, దాదాపుగా దాని శక్తినీ తెలుపుతుంది.

→ ప్రతీ శక్తి స్థాయికీ ఉపశక్తి స్థాయిలుంటాయి. వీటిని ఎజిమూతల్ క్వాంటం సంఖ్య l చే సూచిస్తారు. lకి n విలువలు ఉంటాయి. అవి 0 నుండి (n – 1) వరకు ఉంటాయి. అయస్కాంతక్షేత్రంలో వర్ణపటరేఖల సూక్ష్మవిభజనను జీమన్ ఫలితం అంటారు. ఈ విషయాన్ని అయస్కాంత క్వాంటం సంఖ్య వివరిస్తుంది. దీనిని ‘m’ చే సూచిస్తారు. ml కు సాధ్యపడే విలువలు 2l + 1.
m₁ = -l, – (l – 1), – (l – 2),…………..0, l ………….(l – 2)(l – 1), l

→ ఈ మూడు క్వాంటం సంఖ్యలు బహు ఎలక్ట్రాన్ల పరమాణువుల వర్ణపట రేఖలను వివరించడానికి చాలవు. అందువల్ల 4వ క్వాంటం సంఖ్య అవసరం. దానినే ఎలక్ట్రాన్ స్పిన్ క్వాంటం సంఖ్య m_s య అంటారు. ఎలక్ట్రాన్ ఆత్మ ప్రదక్షిణ దిశ సవ్యదిశ స్పిన్ క్వాంటం సంఖ్య S = +\(\frac{1}{2}\) అపసవ్యదిశ అయితే S = –\(\frac{1}{2}\)

→ ఏ ప్రదేశాలలోనైతే ఎలక్ట్రాన్ సంభావ్యతా సాంద్రత ప్రమేయం విలువ సున్నాకు తగ్గుతుందో వాటిని నోడల్ తలాలు లేదా నోడ్లు అంటారు.

→ ఆఫ్గ నియమం : భూస్థాయిలో ఉన్న పరమాణువులోని ఆర్బిటాల్లను వాటి శక్తులు పెరిగే క్రమంలో ఎలక్ట్రాన్లతో భర్తీ చేయాలి.

→ పౌలివర్ణన సూత్రం : ఒకే పరమాణువులో ఏ రెండు ఎలక్ట్రాన్లకైనా ఒకే సమితి గల నాలుగు క్వాంటం సంఖ్యలు ఉండకూడదు.

→ హుండ్ గరిష్ట బాహుళ్యతా నియమం : ఉపకర్పరంలో గల ప్రతి సమశక్తి (డీజనరేటి) ఆర్బిటాల్లోకి ఒక్కొక్క ఎలక్ట్రాన్ చేరేంతవరకు అదే ఉపకర్పరం (p, d, f) లోని ఆర్బిటాల్లో ఎలక్ట్రాన్ జతగూడటం జరగదు. అంటే ముందు ఒక్కొక్కటి చేరాలి.

→ సగం నిండిన లేదా పూర్తిగా నిండిన ఉపకర్పరాలకు అధిక స్థిరత్వానికి కారణం సౌష్ఠవంగా ఉండడంవల్ల

• సాపేక్షంగా తక్కువ కవచం ఉండడం,
• కులంబిక్ వికర్షణ శక్తి స్వల్పంగా ఉండడం
• మార్చుకొనే శక్తి అధికంగా ఉండటం.

→ s – ఆర్బిటాల్ గోళాకారంలో ఉంటుంది. p – ఆర్బిటాల్ డంబెల్ ఆకారంలో ఉంటుంది. d- ఆర్బిటాల్ డబుల్ డంబెల్ ఆకారంలో ఉంటుంది.

→ సమాన శక్తిగల ఆర్బిటాళ్లను డీజనరేట్ ఆర్బిటాళ్లు అంటారు.

→ బలమైన విద్యుత్ క్షేత్రంలో వర్ణపట రేఖల సూక్ష్మ విభజనను స్టార్క్ ఫలితం అంటారు.

→ క్రోమియం ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 3d⁵ 4s¹
కాపర్ ఎలక్ట్రాన్ విన్యాసం 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 3d¹⁰ 4s¹

Here students can locate TS Inter 1st Year Chemistry Notes 8th Lesson హైడ్రోజన్ – దాని సమ్మేళనాలు to prepare for their exam.

TS Inter 1st Year Chemistry Notes 8th Lesson హైడ్రోజన్ – దాని సమ్మేళనాలు

→ జగత్తులో అత్యధిక సమృద్ధిగా దొరికేది హైడ్రోజన్. దీనిని శక్తికి మూలస్థానంలో వాడుకోవచ్చు. దీనినే డై హైడ్రోజన్ అని కూడా అంటారు.

→ ఆవర్తన పట్టికలో హైడ్రోజన్ యొక్క స్థానం చర్చనీయాంశం.

→ హైడ్రోజన్ IA గ్రూపులోని క్షార లోహలతోను, VII A గ్రూపులోని హాలోజన్లతోను పోలికలు కలిగి ఉంటుంది.

→ హైడ్రోజన్ కు మూడు సమస్థానీయాలున్నాయి. అవి ప్రోటియమ్, డ్యూటీరియమ్, ట్రైటియమ్.

→ ట్రెటియమ్ మాత్రమే రేడియోధార్మిక పదార్ధం. ఇది అల్పశక్తి కల B-కణాలను ఉద్గారం చేస్తుంది.

→ డై హైడ్రోజన్ను వివిధ పద్ధతులలో తయారుచేస్తారు.

→ హైడ్రోజన్ హాలోజన్లతో హాలైడ్లను, ఆక్సిజన్లో నీటిని, నైట్రోజన్తో అమ్మోనియాను, లోహలతో హైడ్రైడ్లను ఏర్పరుస్తుంది.

→ హైడ్రోజను అమ్మోనియా సంశ్లేషణలో, నూనెల హైడ్రోజనీకరణంలో, కర్బన రసాయనాల తయారీలో, వెల్డింగ్ మరియు కటింగ్ చేయటానికి, రాకెట్లలో ఇంధనంగా మరియు విద్యుత్ శక్తిని ఉత్పత్తి చేయటంలో వాడతారు.

→ మిగిలిన మూలకాలతో హైడ్రోజన్ ఏర్పరచే ద్విగుణాత్మక సమ్మేళనాలను హైడ్రేడ్లు అంటారు. వీటిని మూడు రకాలుగా వర్గీకరించారు. అయానిక హైడ్రైడ్లు, కోవలెంట్ హైడ్రైడ్లు, నాన్-స్టాయికియోమెట్రిక్ హైడ్రైడ్లు.

→ అన్ని జీవరాశులలోను ఎక్కువ భాగం నీరు ఉంటుంది. ఇది రంగు, రుచిలేని ద్రవం. జలాణువుల మధ్య విస్తృతమైన హైడ్రోజన్ బంధాలు ఉంటాయి. ఇది ద్విస్వభావ ప్రవృత్తిని కలిగి ఉంటుంది.

→ సబ్బుతో నురగను ఇవ్వని నీటిని కఠినజలం అంటారు. నీటిలో కరిగి ఉన్న Ca⁺² మరియు Mg⁺² లవణాలు నీటి కాఠిన్యానికి కారణాలు.

→ మరిగించటం ద్వారాగాని, క్లార్క్ పద్ధతి, కాల్గన్ పద్ధతి, అయాన్ వినిమయ పద్ధతి, సంశ్లేషిత రెజిన్ల పద్ధతి ద్వారా గాని నీటి కాఠిన్యాన్ని తొలగించవచ్చు.

→ D₂O ను భారజలం అంటారు. న్యూక్లియర్ రియాక్టర్లలో మోడరేటు చర్యా విధానాల అధ్యయనంలో వినిమయ కారకంగా D₂O ను ఉపయోగిస్తారు.

→ 50% H₂SO ను విద్యుద్విశ్లేషణం చేయటం ద్వారా H₂O₂ తయారు చేస్తారు. H₂O₂, తెరిచిన పుస్తకాకృతిని కలిగి ఉంటుంది. 30% \(\left(\frac{w}{v}\right)\)H₂O ను పెరై డ్రోల్ అంటారు.

Here students can locate TS Inter 1st Year Chemistry Notes 6th Lesson ఉష్ణగతిక శాస్త్రం to prepare for their exam.

TS Inter 1st Year Chemistry Notes 6th Lesson ఉష్ణగతిక శాస్త్రం

→ ఉష్ణగతికశాస్త్ర అధ్యయనంలో మనం విశ్వం అంతటినీ ఊహాత్మకంగా రెండు ఖండాలుగా విభజిస్తాం. దాన్ని వ్యవస్థ అంటారు. మిగిలిన ఖండాన్ని అనియతంగా భావించి, పరిసరాలు అంటారు.

→ వ్యవస్థలను మూడు రకాలుగా వివృత (తెరిచిన) సంవృత (మూసి వుంచిన) వివక్త వ్యవస్థలు అంటాం.

→ వ్యవస్థ ధర్మాలను సౌలభ్యం కోసం గహన (ద్రవ్యం పరిమాణం మీద ఆధారపడినవి) విస్తార (ద్రవ్యం పరిమాణంపై ఆధారపడనివి)లను ఉష్ణగతిక శాస్త్రం ధర్మాలు అని వర్గీకరిస్తాం.

→ ఉష్ణగతికశాస్త్ర ధర్మాలు అంతరిక శక్తి (E), ఎంథాల్పి (H), గిబ్స్ శక్తి (G), ఎంట్రోపి (S), పని (w) మొ॥

→ శూన్య నియమం, రెండు వస్తువుల మధ్య ఉష్ణ సమతాస్థితికి సంబంధించింది. మొదటి నియమం శక్తి నిత్యత్వానికి సంబంధించింది. రెండవ నియమం ప్రక్రియ అయత్నీకృత స్వభావానికి సంబంధించింది. మూడవ నియమం పరమ శూన్య ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఉష్ణ మార్పుకు సంబంధించింది.

→ రసాయన చర్యలకు ఉష్ణగతికశాస్త్ర మొదటి నియమ అనువర్తనమే ఉష్ణరసాయనశాస్త్రం,

→ ఈ విభాగంలో భిన్న చరరాశుల పరంగా ఉష్ణశక్తి మార్పులను పరిమాణాత్మకంగా పరిశీలిస్తాం.

→ ఇవి సంశ్లేషణ, బంధ వియోజన, దహనం, తటస్థీకరణ, పరమాణీకరణ ఉత్పతన, ప్రావస్థ మార్పు అయనీకరణ విలీన ఉష్ణాలు.

→ ఉష్ణం మార్పులను కాలరీ మీటర్ల ద్వారా నిర్ణయిస్తారు.

→ ΔG = ΔH – TDS అయత్నీకృత చర్యలను ΔG ఋణ విలువలో వుంటుంది. అయత్నీకృత చర్యలకు ఇదే ధనవిలువలో వుంటుంది. సమతాస్థితి చర్యలకు ఇది సున్నగా వుంటుంది.

→ ఎంట్రోపి (S) ఉష్ణగతికశాస్త్ర ధర్మాన్ని, ఒక వ్యవస్థ క్రమ రాహిత్యాన్ని తెలపడానికి ప్రవేశపెట్టారు.

Here students can locate TS Inter 1st Year Chemistry Notes 5th Lesson స్టాయికియోమెట్రీ to prepare for their exam.

TS Inter 1st Year Chemistry Notes 5th Lesson స్టాయికియోమెట్రీ

→ ద్రవ్యనిత్యత్వ నియమం : ఒక రసాయన చర్యలో పదార్థాన్ని కొత్తగా ఏర్పరచడంగానీ, నాశనం చేయడంగానీ జరగదు.

→ స్థిరానుపాత నియమం : ఒక నిర్దిష్ట సంయోగ పదార్థంలో ఒకే మూలకాలు స్థిరభార నిష్పత్తిలో కలిసి ఉంటాయి.

→ బహ్వానుపాత నియమం : రెండు మూలకాలు రసాయనికంగా సంయోగం చెంది రెండు లేదా అంతకన్నా ఎక్కువ సమ్మేళనాలను ఏర్పరిస్తే వాటిల్లో స్థిర భారం గల మూలకంతో కలిసే రెండవ మూలకం భారాలు సరళ పూర్ణ నిష్పత్తిలో ఉంటాయి.

→ అవగాడ్రో సంఖ్య : ఒక గ్రాము పరమాణు భారం గల పదార్థంలో ఎన్ని పరమాణువులు ఉంటాయో దానినే అవగాడ్రో సంఖ్య అంటారు. దీని విలువ 6.023 × 10²³

→ తుల్యాంక భారం : భారాత్మకంగా 1 భాగం హైడ్రోజన్తో లేక 8 భాగాలు ఆక్సిజన్ లేక 35.5 భాగాల క్లోరిన్తో సంయోగం చెందే (లేక) తొలగించే మూలకపు భారభాగాల సంఖ్యను ఆ మూలకం తుల్యభారం అంటారు.

→ స్థాయికియోమెట్రీ: రసాయన చర్యలలో క్రియాజనకాలు, క్రియాజన్యాల మధ్య గల పరిమాణాత్మక సంబంధాన్ని స్టాయికియోమెట్రీ అంటారు.

→ రిడాక్స్ చర్యలు : ఏ రసాయన చర్యలలో ఆక్సీకరణం మరియు క్షయకరణం రెండూ జరుగుతాయో అట్టి చర్యలను రిడాక్స్ చర్యలు అంటారు.

→ రిడాక్స్ చర్యలలో రకాలు : ఇవి 5 రకాలు

• సంయోగ చర్యలు
• వియోగ చర్యలు
• స్థానభ్రంశ చర్యలు
• అననుపాత చర్యలు
• సహానుపాత చర్యలు,

→ సాపేక్ష పరమాణు ద్రవ్యరాశులను నిర్ణయించడానికి C – 12 ను ప్రమాణంగా తీసుకుంటారు.

→ C -12 ద్రవ్యరాశిలో \(\frac{1}{12}\)వ వంతు ద్రవ్యరాశిని పరమాణు ద్రవ్యరాశి ప్రమాణం (a.mu.) అంటారు.

→ am.u. విలువ 1.66 × 10^-24 gms. దీనిని ఆవోగ్రామ్ అంటారు.

→ అణుభారం విలువను గ్రామ్లలో తెలియజేస్తే దానిని గ్రామ్ అణుభారం (లేక) గ్రామ్ మోల్ అంటారు.

→ ఒక గ్రామ్ అణుభారం పదార్థంలో ఉన్న పరమాణువుల లేక అణువుల సంఖ్యను అవగాడ్రో సంఖ్య అంటారు. దీనిని N తో సూచిస్తారు. దీని విలువ 6.023 × 10²³.

→ ఒక గ్రామ్ అణుభారం గల వాయువు STP వద్ద ఆక్రమించే ఘనపరిమాణాన్ని గ్రామ్ మోలార్ ఘ.ప. అంటారు. దీని విలువ 22.4 లీటర్లు (లేక) 22,400 CC. దీనిని GMV తో సూచిస్తారు.

→ S.I. యూనిట్లలో ఒక పదార్థం యొక్క ద్రవ్యరాశిని మోల్లో వ్యక్తపరుస్తారు.

→ అవగాడ్రో సంఖ్య పరమాణువులు లేక అణువులు లేక అయాన్లు ఎంత పదార్థంలో ఉంటాయో దానినే మోల్ అంటారు.

→ సంయోగస్థితిలో ఉన్న పరమాణువు ప్రదర్శించే దృశ్య ఆవేశాన్ని ఆ పరమాణువు యొక్క ఆక్సీకరణ సంఖ్య అంటారు. ఆక్సీకరణ సంఖ్య ధనాత్మకం (లేక) ఋణాత్మకం (లేక) భిన్నాంకంగా ఉండవచ్చు.

→ ఫ్లోరిన్ ఎల్లపుడు ఋణ ఆక్సీకరణ స్థితి విలువను మాత్రమే ప్రదర్శిస్తుంది.

→ ఏ చర్యలో ఎలక్ట్రాన్లు తీసివేయబడతాయో దానిని ఆక్సీకరణ చర్య అంటారు.

→ ఏ చర్యలో ఎలక్ట్రాన్లు గ్రహింపబడతాయో దానిని క్షయకరణ చర్య అంటారు. * ఎలక్ట్రాన్లను గ్రహించే పదార్థాన్ని ఆక్సీకరణి అంటారు.

→ ఎలక్ట్రాన్లను పోగొట్టుకునే పదార్థాన్ని క్షయకరణి అంటారు.

→ ఏ రసాయన చర్యలో ఆక్సీకరణం మరియు క్షయకరణం జరుగుతాయో అట్టి చర్యను రిడాక్స్ చర్య అంటారు.

→ రిడాక్స్ చర్యలను
(a) అయాన్ ఎలక్ట్రాన్ పద్ధతి ద్వారా
(b) ఆక్సీకరణ సంఖ్య పద్ధతి ద్వారా తుల్యం చేస్తారు.

→ తుల్యం చేయబడిన రసాయన చర్య ద్వారా తెలియజేయబడే పదార్థాల ద్రవ్యరాశుల సాపేక్ష నిష్పత్తిని స్థాయికియోమెట్రీ అంటారు.

→ ఒక మూలకం యొక్క భారానికి ఆ మూలకం కలిగి ఉన్న సమ్మేళనం యొక్క భారానికి గల భార నిష్పత్తికి 100 రెట్లును ఆ మూలకం యొక్క సంఘటన శాతం అంటారు.

→ ఒక అణువు పదార్థంలోని అంతర్గత మూలకాల పరమాణువులు సరళ నిష్పత్తిని తెలియజేసే ఫార్ములాను అనుభావిక ఫార్ములా అంటారు.

→ ఒక అణువు పదార్థంలోని అంతర్గత మూలకాల ఖచ్చితమైన పరమాణువుల సంఖ్యను తెలియజేసే ఫార్ములాను అణు ఫార్ములా అంటారు.

→ అణుఫార్ములా = అనుభావిక ఫార్ములా xn

→ ఆక్సీకరణ సంఖ్యలో పెరుగుదలను ప్రదర్శించే చర్యను ఆక్సీకరణ చర్య అని, ఆక్సీకరణ సంఖ్యలో తగ్గుదలను ప్రదర్శించే చర్యను క్షయకరణ చర్య అని అంటారు.

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 4th Lesson Preparation of Subsidiary Books Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Materia 4th Lesson Preparation of Subsidiary Books

Short Answer Questions:

Question 1.
Record the following transactions in the purchases book.
2019 March
March 1st Purchased goods from Anil – ₹ 2,000
March 3rd Bought goods from Raju – ₹ 4,000
March 7th Purchased goods from Srikanth – ₹ 5,000 (Trade discount 10%)
March 13th Goods purchased from Venkat – ₹ 1,600
March 18th Purchased goods from Mahesh – ₹ 1,400
March 24th Purchases – ₹ 3,000
March 26th Purchased goods from Ashok – ₹ 2,500
Solution:
Purchases Book

Working Notes :
1. On March 7th Trade discount = Amount × \(\frac{\text { Rate }}{100}\)
= 5,000 × \(\frac{10}{100}\) = 500

2. On 24th March it is cash transaction so, it should not be recorded in purchases book.

Question 2.
Prepare purchases book from the following :
2018 April
1st Purchased goods from Shekar – ₹ 4,000
4th Cash purchases – ₹ 2,000
8th Bought goods from Shyam – ₹ 8,000 (Trade discount 5%)
12th Goods purchased from Karthik – ₹ 2,400
18th Purchased goods from Naresh – ₹ 3,000
25th Purchased furniture from Aakash – ₹ 6,000
Solution:
Purchases Book

Working Notes :
1. On 4th April it is cash purchases so, it should not be recorded in purchases book.
2. On 8th April Trade discount = 8,000 × \(\frac{5}{100}\) = 400.
3. On 25th April Asset purchased so, it is not to be recorded.

Question 3.
Prepare purchases Book.
2018 December
December 1st Purchased goods from Pallavi – ₹ 4,200
December 5th Goods purchased from Teja – ₹ 8,000
December 10th Bought goods from Vedhagni – ₹ 3,800
December 14th Purchased goods from Sudha – ₹ 6,000 (Trade discount ₹ 600)
December 18th Purchased goods from Ramya – ₹ 2,000
Solution:
Purchases Book

Question 4.
Enter the following transactions in the purchases book.
2018 November
November 1st Goods purchased from Chaitanya ₹ 5,000 as per Invoice No. 250.
November 12th Goods purchased from Ravi ₹ 1,000 on Credit Invoice No. 300.
November 18th Purchased goods from Sathish for ₹ 3,000 as per Invoice No. 105.
November 23rd Purchased goods from Pavan for cash ₹ 2,500 as per Invoice No. 410,
Solution:
Purchases Book

Working Notes :
On 23rd November it is cash transactions so, it should not be recorded in purchases book.

Question 5.
Enter the following transactions in purchases book and purchase returns book.
2018 Aug.
Aug. 1st Purchased goods from Krishna – ₹ 6,000
Aug. 4th Goods purchased from Mallesh – ₹ 3,500
Aug. 8th Returned goods to Krishna – ₹ 600
Aug. 13th Bought goods from Naveen – ₹ 2,000
Aug. 16th Goods returned to Mallesh – ₹ 400
Aug. 22nd Purchased goods from Ravi – ₹ 4,400
Solution:
Purchases Book

Question 6.
Enter the following transactions in the proper subsidiary books.
2018 June
June 1st Purchased goods from Arun – ₹ 2,500
June 3rd Purchased goods from Prakash – ₹ 7,000
June 6th Return outwards to Arun – ₹ 800
June 14th Purchased goods from Nagaraj – ₹ 10,000 (Trade discount 10%)
June 19th Goods purchased from Nikhil for Cash – ₹ 4,000
June 25th Goods returned to Nagaraj – ₹ 1,200
June 28th Bought goods from Vishal – ₹ 1,500
Solution:

Working Notes :
1. On 14th June Trade discount = Amount × \(\frac{\text { Rate }}{100}\)
= 10,000 × \(\frac{10}{100}\) = 1,000

2. On 19th June it is cash purchases so, it should not ne recorded in purchases book.

Question 7.
Enter the following transactions in the Sales book.
2019 Feb
Feb 1st Sales goods to Sampath – ₹ 2,250
Feb 6th Sold goods to Manohar – ₹ 2,000
Feb 10th Cash sales – ₹ 1,800
Feb 16th Sold goods to Murali – ₹ 5,000 (Trade discount 5%)
Feb 20th Goods sold to Shankar on Credit – ₹ 2,500
Solution:
Purchases Book

Working Notes :
1. On 10th February cash sales so, it should not to be taken
2. On 16th Feb : Trade discount = 5,000 × \(\frac{5}{100}\) = 250.

Question 8.
Prepare Sales book from the following particulars.
2018 May
May 1st Sold goods to Kiran – ₹ 10,000
May 8th Sold goods to Kalyan – ₹ 6,000 (Trade discount 10%)
May 12th Goods sold to Sanjeev for Cash – ₹ 3,000
May 18 Sold goods to Jeevan – ₹ 4,600
May 24th Sold old Machinery to Sandeep – ₹ 2,500
May 26th Goods sold to Vasu – ₹ 8,000
Solution:

Working Notes :
1. On 12th May it’s cash sales so, it not to recorded.
2. On 8th May : Trade discount = 6,000 × \(\frac{10}{100}\) = 600
3. On 24th May: Machinery sold to Sandeep. We are not record the sale of Assets in Sales book.

Question 9.
Prepare the sales book.
2018 July
July 1st Sold goods to Nikhil ₹ 7,500 as per Invoce No. 410
July 3rd Sold goods to Ruthwik on credit ₹ 5,500 as per Invoice No. 101
July 12th Goods sold to Jairam ₹ 4,000 as per Invoice No. 370 (Trade discount 10%)
July 18th Sold goods to Sharma for Cash ₹ 8,000
July 24th Goods sold to Arun ₹ 6,400, Invoice No. 220
Solution:

Working Notes :
1. On 12 July : Trade discount = Amount × \(\frac{\text { Rate }}{100}\)
= 4,000 × \(\frac{10}{100}\) = 400
2. On 18th July : Cash items should not be taken.

Question 10.
Record the following transactions in Sales Book and Sales Returns Book.
2018 Sept.
Sept. 1st Sold goods to Satyam – ₹ 2,500
Sept. 5th Sold goods to Ajay – ₹ 7,200
Sept. 7th Goods sold to Varun – ₹ 2,800
Sept. 10th Satya returned goods – ₹ 300
Sept. 14th Sold goods to Akhila – ₹ 4,000
Sept. 16th Returns inwards from Varun – ₹ 200
Sept. 25th Goods sold to Karthik for Cash – ₹ 3,000
Solution:

Working Note :
On 25th September it is cash sales so, it should not be taken in sales book.

Question 11.
Prepare Sales Book and Sales Returns Book from the following Information. [Mar. 2018]
2017 May
May 1st Sold goods to Rahul – ₹ 6,500
May 3rd Sold goods to Manish – ₹ 6,000
May 8th Returned goods by Rahul – ₹ 700
May 11th Sold goods to Raj Kumar – ₹ 12,000
May 14th Sold goods to Bharath – ₹ 11,000
May 17th Returned goods from Raj Kumar – ₹ 2,000
May 21st Sold goods to Anand – ₹ 9,000
Solution:

Question 12.
Record the following transactions in proper subsidiary books.
2017 Oct.
Oct. 1st Sold goods to Archana – ₹ 10,000
Oct. 4th Goods purchased from Divya – ₹ 6,000
Oct. 8th Purchased goods from Manasvi – ₹ 8,000
Oct. 10th Goods returned by Archana – ₹ 500
Oct. 14th Goods sold to Shivani – ₹ 3,000
Oct. 16th Returned goods to Divya – ₹ 300
Oct. 18th Purchased goods from Madhuri – ₹ 4,000
Oct. 20th Shivani returned goods – ₹ 200
Oct. 21st Return outwards to Manasvi – ₹ 400
Oct. 25th Goods sold to Sharanya on Credit – ₹ 7,000
Solution:

Question 13.
Prepare proper subsidiary books from the following particulars.
2018 Oct.
Oct. 1st Purchased goods from Amar – ₹ 2,000
Oct. 4th Goods sold to Payan – ₹ 3,500
Oct. 8th Goods returned to Amar – ₹ 200
Oct. 12th Sold goods to Srujan – ₹ 8,000 (Trade discount 5%)
Oct. 15th Goods returned from Payan – ₹ 100
Oct. 17th Purchased Machinery from Raju – ₹ 5,000
Oct. 19th Goods purchased from Vaibhav – ₹ 2,500
Oct. 21st Returned goods from Srujan – ₹ 150
Oct. 24th Sold goods to Ramesh for cash – ₹ 4,000
Oct. 26th Purchased goods from Vmeeth – ₹ 8,500
Oct. 28th Sold goods to Vamshi on credit – ₹ 6,500
Oct. 29th Goods returned to Vaibhav – ₹ 250
Oct. 30th Vanishi returned goods – ₹ 500
Solution:

Working Notes :
1. On 17th Oct Assets purchases are not taken in purchases book.
2. On 24th Oct Cash sales should not be taken in sales book.

Question 14.
Prepare purchase book and post them in Ledger.
2019 Mar.
Mar. 1st Goods purchased from Praveen – ₹ 7,500
Mar. 4th Purchased goods from Jagan – ₹ 6,000
Mar. 8th Purchased goods from Raju – ₹ 4,000
Mar. 12th Goods purchased from Ravi – ₹ 5,500
Mar. 16th Purchased furniture from Aslsh – ₹ 2,000
Mar. 20th Goods purchased from Shravan – ₹ 7,000
Solution:

Working Notes :
On 16th March Assets purchases are not taken in Purchases book.

Ledger Posting:

Question 15.
Prepare Sales Book from the following transactions and prepare Ledger.
2019 April
April 1st Goods sold to Damodhar – ₹ 8,000
April 3rd Sold goods to Murthy – ₹ 6,300
April 8th Sold goods to Balaji – ₹ 5,000
April 12th Goods sold to Gambhir – ₹ 2,000
April 16th Sold goods to Ashok – ₹ 7,000
April 18th Sold old furniture to Kishore – ₹ 5,000
April 20th Goods sold to Rao – ₹ 8,000 (Trade discount 10%)
Solution:
Sales Book

Working Notes :
1. On 18th April sale of Assets are not taken in Sales Book.
2. On 20th April: Trade discount = Amount × \(\frac{\text { Rate }}{100}\)
= 8,000 × \(\frac{10}{100}\) = 800

Ledger Posting:

Very Short Answer Questions:

Question 1.
Write the opening entry as on 1st Jan. 2018 from the following. Total Assets of the firm is ₹ 1,00,000 and total of Liabilities of the firm is ₹ 20,000.
Solution:
Opening Entry as on 1 Jan. 2018

Question 2.
Write the opening entry as on 1st Jan. 2019 in the books of Karthik from the following.
Cash in hand – ₹ 4,000
Furniture – ₹ 15,000
Bank overdraft – ₹ 6,000
Sundry Debtors – ₹ 21,000
Stock – ₹ 10,000
Bills payable – ₹ 4,000
Solution:
In the books of Karthik Opening Entry as on 1 Jan. 2019

Question 3.
Record the opening entry from the following Assets and Liabilities on 1st May 2019.
Machinery – ₹ 16,000
Bank – ₹ 12,000
Bills receivable – ₹ 14,000
Sundry Creditors – ₹ 10,000
Trade Marks – ₹ 8,000
Cash – ₹ 10,000
Solution:
Opening Entity as on 1 May 2019

Question 4.
Record the opening entry as on 1st April 2019 from the following particulars.
Buildings – ₹ 24,000
Patents – ₹ 18,000
Fixtures & Fittings – ₹ 6,000
Bills payable – ₹ 4,000
Machinery – ₹ 10,000
Creditors – ₹ 4,000
Solution:
Opening Entry as on 1 April 2019

Question 5.
Write opening Journal entry as on 1st Jan. 2019 from the following.
Debtors – ₹ 18,000
Furniture – ₹ 10,000
Bank balance – ₹ 20,000
Loan from Pavan – ₹ 10,000
Bills payable – ₹ 5,000
Land and Buildings – ₹ 12,000
Solution:
Opening Entry as on 1st Jan. 2019

Question 6.
Write the opening Journal entry as on 1st April 2019 from the following.
Debtors – ₹ 16,000
Creditors – ₹ 12,000
Bills receivable – ₹ 8,500
Furniture – ₹ 4,500
Bank overdraft – ₹ 5,000
Business premises – ₹ 30,000
Solution:
Opening Entry as on 1st April 2019

Question 7.
Write closing entries from the following Ledger balances of Balaji.
Opening stock – ₹ 60,000
Purchases – ₹ 15,000
Carriage outwards – ₹ 1,000
Wages – ₹ 4,000
Solution:
Closing Entries in the books of Balaji

Question 8.
Record the closing entries from the Ledger balances of “Suhas” books.
Salaries – ₹ 5,000
Discount allowed – ₹ 2,000
Rent – ₹ 1,000
Discount received – ₹ 2,000
Interest received – ₹ 2,000
Solution:
Closing Entries in the books of Suhas

Question 9.
Rectify the following entries dated on 31st Mar. 2019.
1. Wages paid to accountant Mallesh ₹ 10,000, debited to his personal a/c.
2. Furniture sold ₹ 20,000, wrongly credited to Sales a/c.
Solution:
Rectification Entries

Question 10.
Rectify the following entries dated on 31st Mar. 2019.
1. Commission paid ₹ 4,000 wrongly debited to Interest paid a/c.
2. Rent paid to Reddy ₹ 5,000, wrongly debited to wages a/c.
Solution:
Rectification Entries

Question 11.
Pass adjustment Journal entries for the following.
1. Accrued Interest ₹ 200.
2. Provide depreciation @ 5% on Furniture, value of Furniture is ₹ 8,000.
Solution:
Adjustment Journal Entries

Question 12.
Pass adjustment Journal entries for the following.
1. Provide reserve for bad debts @ 10% on Debtors. Debtors value is ₹ 10,000.
2. Closing stock ₹ 30,000.
Solution:
Adjustment Journal Entries

Textual Examples:

Question 1.
Prepare purchases book from the following transactions.
2019 Jan.
Jan. 1 Purchased goods from Nithya ₹ 6,000
Jan. 5 Purchased goods from Anuhya ₹ 4,000 (Trading discount ₹ 200)
Jan. 10 Goods purchased from Lathika ₹ 10,000 (Trading discount 10%)
Jan. 15 Varsha sold goods to us ₹ 5,000
Jan. 20 Purchased goods from Srinidhi for cash ₹ 5,000
Solution:
Purchases Book

Note :
The transaction dated on January 20, 2019 is not recorded in Purchases Journal because, it is cash transaction of purchases.

Question 2.
Prepare purchases book from the following transactions and prepare purchase account. –
2018 Dec.
Dec. 2 Purchased goods from Manoj – ₹ 5,000
Dec. 6 Goods bought from Arun – ₹ 10,000 (Trade discount 10%)
Dec. 7 Bought 10 boxes of goods ₹ 600 each from Deva raju – ₹ 6,000
Dec. 10 Purchased office table from Rajender furnitures – ₹ 10,000
Dec. 20 Cash purchases – ₹ 5,000
Solution:

Note :
Transactions dated on December 10 and December 20 are not recorded as they are purchase of assets and cash purchases of goods respectively.

Question 3.
Prepare purchases book from the following transactions and post them in ledger.
2019 Jan.
Jan. 1 Purchased goods from Naveen ₹ 25,000
Jan. 5 Purchased goods from Praveen ₹ 15,000
Jan. 6 Goods purchased from Rajesh ₹ 15,000
Jan. 10 Srinu sold goods to us ₹ 5,000
Solution:
Purchases Book

Ledger Posting :

Question 4.
Prepare Sales book from the following in the books of Balaji Rao.
2019 Feb.
Feb. 1 Sold goods to Rajani ₹ 10,000
Feb. 5 Goods sold to Mahalaxmi ₹ 20,000
Feb. 10 Sales to Balalaxmi ₹ 15,000
Feb. 15 Sold goods to Dhanalaxmi ₹ 5,000 on credit
Feb. 20 Sales to Varalaxmi ₹ 5,000 (Trade discount ₹ 100)
Solution:

Question 5.
Enter the following transactions in the sales book and prepare sales account
2019 Jan.
Jan. 1 Sold goods to Murthy on credit ₹ 6,000
Jan. 5 Cash sales ₹ 10,000
Jan. 10 Goods sold to Sravan ₹ 3,000
Jan. 15 Sold old furniture to Karthik ₹ 20,000
Jan. 20 Sold 100 cases of goods @ ₹ 50/- each to Naveen
Jan. 25 Sold goods to Shyam (Trade discount 10%) ₹ 5,000
Solution:
Sales Book

Notes :
1. Transaction dated January 5 cash sales ₹ 10,000 is not recorded in sales book. It is entered in Cash book.
2. Transaction dated on January 15 sold old furniture to karthik ₹ 20,000 is not recorded in the sales book as it is recorded in Journal proper.

Question 6.
From the following transactions, prepare sales book of Sandeep Saree stores and post them to relevant accounts.
2019 Feb.
Feb. 1 Sold on credit to Raju and Co. Kamareddy 20 sarees at ₹ 300/- each, trade discount 10%
Feb. 11 Sold for cash to Rani and Co. Nizamabad 10 sarees at ₹ 3,000 each.
Feb. 16 Sold on credit to Madhu and Co. Karimnagar 10 sarees at ₹ 1,500 each, trade discount 10%
Feb. 28 Sold on credit to Prasad Hardware 2 old computers at ₹ 5,000 each.
Solution:
Sales Book

Note :
Transactions dated Feb. 11 and 28 should not be recorded in sales book.
Because Feb. 11 transactions is cash sales and Feb 28 transaction is not related to goods.

Ledger Posting :

Question 7.
Enter the following transactions in purchase returns book and prepare purchases returns account.
2019 Jan.
Jan. 5 Returned goods to Ramesh, Hyderabad ₹ 2,000
Jan. 10 Returned goods to Soujanya, Bangalore ₹ 1,000
Jan. 15 Returned goods to Suresh, Bombay ₹ 2,000
Jan. 20 Returned goods to Raghu, Vizag ₹ 1,000
Solution:
Purchase Returns Book

Ledger Posting :

Question 8.
Prepare purchase returns book from the following transactions and post them to ledger.
2019 Jan.
Jan. 5 Returned goods to Sai ₹ 2,500, trade discount at 10%, debit note no. 25, ledger folio – 10
Jan. 10 Returned goods to Sampath ₹ 3,000, trade discount at 10%, debit note no. 26, ledger folio – 20
Jan. 25 Returned goods to Suman ₹ 4,000, trade discount at 10%, debit note no. 27, ledger folio – 30
Solution:
Purchases Returns Book

Ledger Posting :

Question 9.
Enter the following transactions in the sales returns book and prepare Sales returns account.
2019 Jan.
Jan. 1 Shyam returned goods to us ₹ 2,000
Jan. 5 Murthy returned goods to us ₹ 3,000
Jan. 10 Vasu returned goods to us ₹ 4,000
Jan. 15 Goods returned by Ravi ₹ 1,000
Solution:

Question 10.
Prepare sales returns book from the following and post them into ledger.
2019 Jan.
Jan. 1 Returned goods by Nagaraju ₹ 2,475
Jan. 5 Returned goods by Krishna ₹ 3,120
Jan. 15 Returned goods by Satyam ₹ 675
Solution:
Sales Returns Book

Ledger Posting :

Question 11.
Enter the following transactions into respective subsidiary book.
2019 Jan.
Jan. 1 Purchased goods from Pranay, Palamuru – ₹ 900
Jan. 2 Sold goods to Sanjana, Sathupally – ₹ 1,000
Jan. 4 Sold goods to Vinoda, Vikarabad – ₹ 2,000
Jan. 10 Bought goods from Ravi, Rani gunj – ₹ 1,500
Jan. 14 Bought goods from Mohan, Mehidipatnam – ₹ 3,000
Jan. 19 Sanjana returned goods to us – ₹ 200
Jan. 21 Returned goods to Pranay – ₹ 200
Jan. 25 Returned goods to Mohan – ₹ 500
Jan. 28 Sold goods to Nagesh, Nizamabad worth subjected to a trade discount of 10% – ₹ 5000
Jan. 29 Vinoda recorded goods to us – ₹ 300
Solution:

Question 12.
Prepare sales book and Sales Returns book from the following :
2019 Mar.
Mar. 1 Sold goods to Ramesh – ₹ 6,000
Mar. 3 Sold goods to Mahesh – ₹ 6,000
Mar. 8 Returned goods by Mahesh – ₹ 700
Mar. 11 Sold goods to Ram Murthy – ₹ 12,000
Mar. 14 Sold goods to Sampath Kumar – ₹ 11,000
Mar. 17 Returned goods from Ramesh – ₹ 1,300
Solution:

Question 13.
Enter the following transactions in the proper subsidiary books.
2019 Jan.
Jan. 1 Purchased goods from Anuhya – ₹ 10,000
Jan. 2 Purchased goods from Nithya – ₹ 4,000
Jan. 5 Returned goods to Anuhya – ₹ 300
Jan. 8 Purchased goods from Varsha – ₹ 2,000
Jan. 10 Returned goods to Nithya – ₹ 500
Solution:

Question 14.
Maruthi commenced business on April 1, 2019 with cash ₹ 5,000, stock ₹ 10,000, furniture ₹ 10,000 and buildings ₹ 50,000. Pass opening entry.
Solution:
In the books of Maruthi Journal Proper

Question 15.
The following balances stated in the books of Supreeth as on 31-12-2018.
Cash in hand – ₹ 10,000
Cash at Bank – ₹ 14,000
Stock of goods – ₹ 16,000
Plant – ₹ 20,000
Creditors – ₹ 10,000
Record above balances in the books of Supreeth on Jan 1, 2019.
Solution:
In the books of Supreeth Journal Proper

Question 16.
Write opening entry on Jan 1st 2019 from the following Balance Sheet of Rajeswar Rao.
Balance sheet of Rajeswar Rao as on 31/12/2018

Solution:
In the books of Rajeshwar Rao Journal Proper

Question 17.
Pass necessary closing entries for the following balances in the books of Rajender.
Purchases – ₹ 14,000
Sales – ₹ 46,000
Purchase returns – ₹ 2,000
Sales returns – ₹ 1,000
Opening stock – ₹ 10,000
Wages – ₹ 3,000
Salaries – ₹ 5,000
Rent received – ₹ 4,000
Commission – ₹ 1,500
Discount allowed – ₹ 800
Discount received – ₹ 1,200
Carriage on purchases – ₹ 1,000
Closing stock – ₹ 12,000
Office expenses – ₹ 2,500
Solution:
In the books of Rajender Journal Proper

Question 18.
Value of Machinery ₹ 1,00,000. Depreciation to be provided on Machinery @ 10% on 31/12/2018. Pass entry.
Solution:
Journal Proper

Question 19.
Pass the rectification entries for the following errors.
1. ₹ 500 paid for new furniture was charged to offices expenses account.
2. Salary paid to Mr. Raj ₹ 500 wrongly debited to his personal account.
Solution:
Journal Proper

Question 20.
1. The net profit of the business for the year is ₹ 1,10,000. It is decided to transfer ₹ 10,000 to General Reserve.
2. Goods taken by the proprietor for his personal use ₹ 2,000.
Solution:
Journal Proper

Here students can locate TS Inter 1st Year Chemistry Notes 4th Lesson పదార్ధం స్థితులు : వాయువులు, ద్రవాలు to prepare for their exam.

TS Inter 1st Year Chemistry Notes 4th Lesson పదార్ధం స్థితులు : వాయువులు, ద్రవాలు

→ ఒక పదార్థంలోని కణాలైన పరమాణువులు లేదా అణువుల మధ్య ఉండే ఆకర్షణ, వికర్షణ బలాలను అంతర అణుబలాలు అంటారు.

→ అంతర అణు ఆకర్షణ బలాలను వాండర్ వాల్స్ బలాలు అంటారు. అవి లండన్ విక్షేపణ బలాలు, ద్విధ్రువ ద్విధ్రువ బలాలు, ద్విధ్రువ – ప్రేరిత ద్విధ్రువ బలాలు. ఈ బలాలే కాక బలమైన ద్విధ్రువ-ద్విధృవ బలాలైన హైడ్రోజన్ బంధం.

→ పదార్థపు అణువుల ఉష్ణశక్తి, అంతర అణు బలాల మధ్యగల ఆధిక్యత పదార్థ భౌతిక స్థితుల మార్పుకు కారణమవుతుంది. ఉష్ణోగ్రతను తగ్గించినపుడు ఉష్ణశక్తి తగ్గి వాయువులు సులభంగా ద్రవీకరణం చెందుతాయి. వాయువులు అధికంగా సంపీడనం చెందుతాయి. వాయువులు ఘన, ద్రవపదార్థాల కంటే తక్కువ సాంద్రతను కలిగి ఉంటాయి.

→ వాయు ధర్మాలైన పీడనం, ఘనపరిమాణం, ఉష్ణోగ్రత, ద్రవ్యరాశిల మధ్య ఉండే సంబంధాలకు వాయు నియమాలు వర్తిస్తాయి.

→ స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద నియమిత ద్రవ్యరాశిగల వాయువు ఘనపరిమాణం దాని పీడనానికి విలోమానుపాతంలో ఉంటుంది. ఇది బాయిల్ నియమం.

→ స్థిర పీడనం వద్ద నిర్దిష్ట ద్రవ్యరాశి గల ఒక వాయువు 0°C వద్ద ఉండే ఘనపరిమాణం, ప్రతి 1°C ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదలకు \(\frac{\mathrm{V}_0}{273.15}\) వంతున పెరుగుతుంది.

→ ఛార్లెస్ నియమం : స్థిరపీడనం వద్ద నియమిత ద్రవ్యరాశి గల వాయువు ఘనపరిమాణం పరమ ఉష్ణోగ్రతకు అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.

→ అవొగాడ్రో నియమం : ఒకే ఉష్ణోగ్రత, పీడనాలలో సమాన ఘనపరిమాణాలున్న విభిన్న వాయువులు సమాన సంఖ్యలో అణువులను కలిగి ఉంటాయి.

→ ప్రమాణ ఉష్ణోగ్రతా పీడనాలు అంటే 273.15 K (0°C) ఉష్ణోగ్రత, 1 బార్ (10 Pa) పీడనం STP వద్ద ఒక ఆదర్శవాయువు మోలార్ ఘనపరిమాణం 22.71098L mol^-1

→ బాయిల్, ఛార్లెస్, అవగాడ్రో నియమాలను కచ్చితంగా పాటించే వాయువును ఆదర్శవాయువు అంటారు.

→ ఆదర్శవాయు సమీకరణం PV = nRT

→ సంయుక్త వాయు సమీకరణం

→ R = 8,314 JK^-1 mol^-1
R = 0.08314 bar L K^-1 mol^-1
R = 8.314 JK^-1 mol^-1

→ 273.15K, ఒక అట్మాస్ఫియర్ పీడనం వద్ద R = 8.20578 × 10^-2 L atm. K^-1 mol^-1

→ గ్రాహం నియమం : ఇచ్చిన పీడనం, ఉష్ణోగ్రతల వద్ద నియమిత ద్రవ్యరాశి గల వాయువు వ్యాపన రేటు దాని సాంద్రత యొక్క వర్గమూలానికి విలోమానుపాతంలో ఉంటుంది.

→ వాయు మిశ్రమం కలుగ చేసే పీడనం అందులోని ఘటక వాయువుల వ్యక్తిగత పీడనాల మొత్తానికి సమానం. రసాయనికంగా చర్య పొందని వాయు మిశ్రమాలకే ఇది వర్తిస్తుంది. దీనిని డాల్టన్ పాక్షిక పీడనాల నియమం అంటారు.

→ వాయు అణువులు పాత్ర గోడల పై కలుగచేసే తొడనాలే పీడనానికి కారణం.

→ వాయు అణువుల సగటు గతిజ శక్తి పరమ ఉష్ణోగ్రతకు అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.

→ చలద్వాయు సమీకరణం PV = \(\frac{1}{3}\) mnu_rms²

→ వాయువుల గతిజశక్తి E_k = n.\(\frac{3}{2}\)RT; ఇచ్చట n = వాయుమోల్ల సంఖ్య

→ స్థిర ఉష్ణోగ్రత వద్ద P – V రేఖా పటాలను (isotherms) సమోష్ణోగ్రతా వక్రాలు అంటారు.

→ వాయువుల వేగాల నిష్పత్తి
U_rms : U_av : U_mp =1 : 1.128: 1.224

→ ఒక వాయు అణు స్థిరాంకం బోల్ట్మన్ స్థిరాంకం.
K = 1.38 × 10^-16 erg K^-1 molecule^-1
K = 1.38 × 10^-23 JK^-1 molecule^-1

→ బాయిల్ ఉష్ణోగ్రత : విస్తృత పీడనాల్లో ఏ ఉష్ణోగ్రత వద్దనైతే నిజవాయువు ఆదర్శవాయు నియమాన్ని పాటిస్తుందో ఆ ఉష్ణోగ్రతను బాయిల్ ఉష్ణోగ్రత అంటారు.

→ అధిక పీడనాలు, అల్ప ఉష్ణోగ్రతల వద్ద వాయువులు ఆదర్శ ప్రవర్తన నుండి విచలనాన్ని చూపుతాయి.

→ సంపీడ్యతా గుణకం Z = \(\frac{\mathrm{PV}}{\mathrm{nRT}}\) లేదా

→ ఏ ఉష్ణోగ్రత కన్నా అధిక ఉష్ణోగ్రత వద్ద అధిక పీడనాన్ని ఉపయోగించినప్పటికీ, వాయువులను ద్రవీకరింప- చేయలేమో ఆ ఉష్ణోగ్రతను సందిగ్ధ ఉష్ణోగ్రత అంటారు. CO₂ సందిగ్ధ ఉష్ణోగ్రత 30.98°C

→ సందిగ్ధ ఉష్ణోగ్రత ఎక్కువగా ఉండే వాయువులలో అంతర అణు ఆకర్షణ బలాలు అధికం. అటువంటి వాటిని సులభంగా ద్రవీకరణం చెందించవచ్చు.

→ 1 బార్ పీడనం వద్ద ద్రవం మరిగే ఉష్ణోగ్రతను ప్రమాణ బాష్పీభవన స్థానం అంటారు.

→ సాధారణంగా ద్రవం ప్రమాణ బాష్పీభవన స్థానం, సాధారణ బాష్పీభవన స్థానం కంటే కొంచెం తక్కువ. దీనికి కారణం 1 బార్ పీడనం, 1 అట్మాస్ఫియర్ కంటే తక్కువ కావటమే.

→ ద్రవం ఉపరితలంపై గీసిన రేఖకు లంబ దిశలో ఏకాంక పొడవుపై పనిచేసే బలాన్ని తలతన్యత అంటారు. SI ప్రమాణాలు Nm^-1

→ ఏకాంక స్పర్శా వైశాల్యం, ఏకాంక వేగ ప్రవీణత గల ద్రవ ప్రవాహపు పొరపై పనిచేసే బలాన్ని స్నిగ్ధతా గుణకం అంటారు.

Here students can locate TS Inter 1st Year Chemistry Notes 7th Lesson రసాయనిక సమతాస్థితి, అమ్లాలు – క్షారాలు to prepare for their exam.

TS Inter 1st Year Chemistry Notes 7th Lesson రసాయనిక సమతాస్థితి, అమ్లాలు – క్షారాలు

→ ద్విగత చర్యలు సమతాస్థితిని పొందుతాయి. పురోగామి, తిరోగామి చర్యల వేగం సమానంగా ఉండే స్థితిని సమతాస్థితి అంటారు. సమతాస్థితి వద్ద క్రియాజనకాల, క్రియాజన్యాల గాఢతలు స్థిరంగా ఉంటాయి.

→ భౌతిక ప్రక్రియలలో సమతాస్థితి :

• ఘనపదార్థం ⇌ ద్రవం
• ద్రవం ⇌ వాయువు
• ఘనపదార్థం ⇌ వాయువు

→ నిర్దిష్ట ఉష్ణోగ్రత వద్ద మూసి ఉన్న వ్యవస్థలలో మాత్రమే సమతాస్థితి ఏర్పడుతుంది.

→ పరస్పరం వ్యతిరేకించే రెండు చర్యలు ఒకే వేగంతో జరుగుతాయి. కాబట్టి గతిక సమతాస్థితి ఏర్పడుతుంది.

→ వ్యవస్థ కొలవడానికి వీలుండే అన్ని ధర్మాలు సమతాస్థితి వద్ద స్థిరంగా వుంటాయి.

→ ద్రవ్యరాశి క్రియానియమం : ఏ క్షణం వద్దనైనా, నిర్దిష్ట ఉష్ణోగ్రత వద్ద రసాయన చర్యావేగం ఆ క్షణం వద్ద ఉండే క్రియాజనకాల క్రియాశీల ద్రవ్యరాశుల అంకగణిత లబ్ధానికి అనులోమానుపాతంలో ఉంటుంది.
A + B ⇌ C + D చర్యకు
సమతాస్థితి స్థిరాంకం K_c = \(\frac{[C][D]}{[A][B]}\)

→ 2HI (వా) ⇌ H₂ (వా) + I₂ (వా)
సమతాస్థితి స్థిరాంకం K_c = \(\frac{\left[\mathrm{H}_2\right]\left[\mathrm{I}_2\right]}{[\mathrm{HI}]^2}\)
ఈ గాఢతలు సమతాస్థితి వద్ద గాఢతలు.

→ రసాయన సమతాస్థితి నియమం : నిర్దిష్ట ఉష్ణోగ్రత వద్ద, తుల్యం చేయబడిన రసాయన సమీకరణంలోని, క్రియాజన్యాల గాఢతా పదాలకు స్టాయికియోమెట్రిక్ గుణకాలను ఘాతాలుగా వ్రాసి ఏర్పడిన గాఢత పదాల విలువలను, సమీకరణంలోని క్రియాజనకాల గాఢతలను సూచించే పదాలకు వాటి గుణకాలను ఘాతాలుగా రాసి, ఏర్పడిన గాఢత పదాల అంకగణిత విలువతో భాగిస్తే వచ్చే స్థిరవిలువను రసాయన సమతాస్థితి నియమం అంటారు.

→ సమతాస్థితిలో క్రియాజన్యాల మోలార్ గాఢతల లబ్ధానికి క్రియాజనకాల మోలార్ గాఢతల లబ్దానికి గల నిష్పత్తిని సమతాస్థితి స్థిరాంకం K అంటారు.
aA + bB ⇌ cC + dD
K_c = \(\frac{[\mathrm{CC}]^{\mathrm{c}} \cdot[\mathrm{D}]^d}{[\mathrm{~A}]^a \cdot[\mathrm{B}]^b}\)

→ ఒక సమతాస్థితి K_c విలువ x అయితే వ్యుతమ విలువకు K_c’ = \(\frac{1}{x}\)
తిరోగామి దిశలో జరిగే చర్య సమతాస్థితి స్థిరాంకం విలువ, పురోగామి దిశలో జరిగే అదే చర్య సమతాస్థితి స్థిరాంకం విలువ యొక్క విలోమ విలువగా ఉంటుంది.

→ సమతాస్థితి స్థిరాంకం ఉష్ణోగ్రత స్థిరంగా ఉన్నంతవరకు స్థిరంగా ఉంటుంది.

→ సజాతి వ్యవస్థలలో క్రియాజనకాలు, క్రియాజన్యాలు అన్నీ కూడా సజాతి ప్రావస్థలో ఉంటాయి.
N₂ (వా) + 3H₂ (వా) = 2NH₃ (వా)
CH₃ COOC₂H₅ (జల)+ H₂O (ద్ర) ⇌ CH₃COOH (జల) + C₂H₅OH (జల)

→ వాయుస్థితి సమతాస్థితికి మోలార్ గాఢతల బదులు పాక్షిక పీడనాలు రాసినపుడు సమతాస్థితి స్థిరాంకాన్ని K_p అంటారు.
H₂ (వా) + I_c (వా) ⇌ 2HI (వా)
K_p = \(\frac{\mathrm{p}_{\mathrm{HI}}^2}{\mathrm{p}_{\mathrm{H}_2} \cdot \mathrm{p}_{\mathrm{l}_2}}\)

→ K_p = K_c(RT)^Δn
Δn = వాయుస్థితిలోని క్రియాజన్యాల మోల్ల సంఖ్య – వాయుస్థితిలోని క్రియాజనకాల మోత్ల సంఖ్య

→ ఒకటి కంటే ఎక్కువ సంఖ్యలో ప్రావస్థలు కలిగినటువంటి వ్యవస్థ సమతాస్థితిని, విజాతి సమతాస్థితి అంటారు.
CaCO₃ (ఘ) ⇌ CaO(ఘ) + CO₂ (వా)
H₂O (ద్ర) ⇌ H₂O (వా)

→ విజాతి సమతాస్థితిలో శుద్ధ ఘనపదార్థాలు, శుద్ధ ద్రవపదార్థాలు ఉంటాయి. శుద్ధ ఘనపదార్థం, లేదా శుద్ధ ద్రవపదార్థం మోలార్ గాఢత స్థిరంగా వుంటుంది.
CaCO3 (ఘ) ⇌ CaO(ఘ) + CO₂ (వా)
K_c = [CO₂ (వా)]
K_p = PCO₂

→ చర్యాభాగఫల స్థిరాంకం Q విలువను సమతాస్థితి స్థిరాంకాన్ని లెక్కించినట్లే లెక్కించవచ్చు కాని ఆ సమీకరణంలో రాసే గాఢతలు సమతాస్థితి గాఢతలు కావు.

→ aA + bB ⇌ cC + dD

• Q_c = [C]^c [D]^d / [A]^a. [B]^b
• Q_c > K_c అయితే క్రియాజనకాల వైపుగా పోయే దిశలో పురోగమిస్తుంది. (ఉత్రమ చర్య)
• Q_c < K_c అయితే చర్య క్రియాజన్యాలు వైపుకు పోయే దిశలో పురోగమిస్తుంది. (పురోగామి చర్య)
• Q_c = K_c అయితే చర్యా మిశ్రమం సమతాస్థితిలో ఉంటుంది.
• Q_c < K_c అయితే నికచర్య ఎడమవైపు నుంచి కుడివైపుకు పోతుంది.
• Q_c > K_c అయితే నికరచర్య కుడివైపు నుండి ఎడమవైపుకు పోతుంది.
• Q_c = K_c అయితే నికర చర్య జరగదు.

→ గిబ్స్ శక్తి ΔG. రుణవిలువలో ఉంటే ఆ చర్య అయత్నకృతంగా పురోగామి దిశలో జరుగుతుంది.

→ గిబ్స్ శక్తి ΔG ధనవిలువలో ఉంటే ఆ చర్య అయత్నకృతంగా జరగదు. కాబట్టి క్రియాజన్యాలు క్రియాజనకాలుగా మారే చర్య జరుగుతుంది.
A ΔG = 0 అయితే, చర్య సమతాస్థితిని చేరుకుంటుంది.
ΔG = ΔG° + RT/nQ
G° = ప్రమాణ గిబ్స్ శక్తి
సమతాస్థితి వద్ద ΔG = 0 ; Q = K
ΔG = ΔG + RT/nK = 0
K = e^{-ΔG /RT}

→ సమతాస్థితిని నియంత్రించే అంశాలలో – దేనినైనా మార్పుచెందిస్తే ఆ మార్పును తగ్గించే విధంగా పూర్తిగా ప్రతిఘటించే విధంగా, లేదా తటస్థపరిచే విధంగా వ్యవస్థ వ్యవహరిస్తుంది. దీనినే లీచాట్లెయర్ సూత్రం

→ బ్రాన్టేడ్ సిద్ధాంతం ప్రకారం, ప్రోటాన్ దాత ఆమ్లం, ప్రోటాన్ స్వీకర్త క్షారం.

→ లూయీ సిద్ధాంతం ప్రకారం ఎలక్ట్రాన్ జంట దాత క్షారం. ఎలక్ట్రాన్ జంట స్వీకర్త ఆమ్లం.

→ ఆమ్ల క్షారాల మధ్య ప్రోటాన్ మాత్రమే భేదం అయితే ఆ జంటను సంయుగ్మ ఆమ్ల క్షార జంట అంటారు.

→ జలద్రావణంలో గాని, నీటిలోగాని, [H⁺], [OH^–] అయాన్ల గాఢతల లబ్ధాన్ని నీటి అయానిక లబ్ధం అంటారు.
K_w = [H⁺] [OH^–]
25°C వద్ద దీని విలువ 1.0 × 10^-14 మోల్స్² / లీటర్²

→ pH = – log₁₀ [H ]

→ బలహీన ఆమ్ల ద్రావణం pH = \(\frac{1}{2}\)pK_a – \(\frac{1}{2}\)logC

→ రెండు (లేదా అంతకంటే ఎక్కువ) చర్యలను సంకలనం చేసినపుడు లభించే నికరచర్య యొక్క సమతాస్థితి స్థిరాంకాన్ని వ్యక్తిగత చర్యల సమతాస్థితి స్థిరాంక విలువల అంకగణిత లబ్దంగా రాయవచ్చు.
K_నికర = K₁ × K₂ ……

→ ఆనయాన్ జలవిశ్లేషణలో పాల్గొంటే ద్రావణానికి క్షార లక్షణం కలుగుతుంది.
CH₃COO + H₂O (ద్ర) ⇌ CH₃COOH (జల) + OH_– (జల)
జలవిశ్లేషణ స్థిరాంకం K_h = \(\frac{K_w}{K_a}\)

→ కేటయాన్ జలవిశ్లేషణలో పాల్గొంటే ద్రావణం ఆమ్ల లక్షణాన్ని చూపుతుంది.
NH₄⁺ (జల) + H₂O (ద్ర) ⇌ NH₃ (జల) + H₃O⁺ (జల)
జలవిశ్లేషణ స్థిరాంకం K_h = \(\frac{K_w}{K_b}\)

→ బలహీన, ఆమ్ల-క్షారాల, బలహీన విద్యుద్విశ్లేష్యాల అయనీకరణం ఉమ్మడి అయాన్ సమక్షంలో అణచబడుతుంది. దీనినే ఉభయసామాన్య అయాను ప్రభావం అంటారు.

→ ద్రావణాలను విలీనం చేసినపుడు లేదా వాటికి స్వల్ప పరిమాణంలో ఆమ్లాలను లేదా క్షారాలను కలిపినపుడు వాటి pH లో కలిగే మార్పును నిరోధించే శక్తి గల ద్రావణాలను బఫర్ ద్రావణాలు అంటారు.

→ ఆమ్ల బఫర్ pH

→ సంతృప్త ద్రావణంలో అయాన్ల గాఢతల లబ్ధాన్ని ద్రావణీయత లబ్ధి స్థిరాంకము అంటారు.
M_xX_y ⇌ x M^P+ (జల) + yX^q- (జల)
K_sp = [M^P+] [x^q-)_y

Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Accountancy Study Material 3rd Lesson Subsidiary Books Textbook Questions and Answers.

TS Inter 1st Year Accountancy Study Materia 3rd Lesson Subsidiary Books

Short Answer Questions:

Question 1.
Explain various types of Subsidiary Books.
Answer:
All day – to – day transactions are first recorded in the journal. In a small business unit, it is possible to record all business transactions in one book. But in a big organisation where the transactions are large in number, it is c ficult to record all business transactions in one place.

Hence, in big organisations, there is need to sub divide journal into special journals. Each journal is meant for recording the transactions of separate category and of repetitive nature. These special journals are called ‘Subsidiary Books’ or Day Books.

Types of Subsidiary Books:
Keep in view the nature and need of the business transactions, the subsidiary books are classified as follows.

1.Purchases Book :
Only credit purchases of goods are recorded in this book. Cash purchases and purchase of assets are not recorded in this book. The recording of entries in this book is based on the invoices and bills received by the firm from the suppliers.

2. Sales Book :
The credit sale of the goods are recorded in sales book. Cash sales and sale of assets are not recorded in this book. The recording of entries in this book is based on the outward invoices or bills prepared by the trader on the customer.

3. Purchase Returns Book :
Sometimes, goods purchased are returned to the suppliers for various reasons such as the goods are not of the required quality or defective, not matching to the specifications, price difference etc., such return of goods is recorded in the purchase returns book. For every return, a debit note is prepared and send it to the supplier.

4. Sales Return Book :
This book is used to record the return of the goods by the customers. Sometimes, customers return a part of the goods purchased from the trader. On receipt of goods from the customer, credit note is prepared.

5. Cash Book :
The cash book is maintained to record all cash transactions. All cash receipts are debited and all cash payments are credited in this book.

6. Bills Receivable Book :
The bill on which the amount is yet to be received and promissory note drawn by the seller or creditor are recorded in bills receivable book.

7. Bills Payable Book:
All bills and promissory note accepted by the buyer or debtor are recorded in the bills payable book.

8. Journal Proper:
This book is used to record only those transactions which cannot be recorded in any of the above mentioned subsidiary books.

Question 2.
State advantages of subsidiary books.
Answer:
The following are the advantages of subsidiary books.

1. No need of writing journal entries. The transactions are entered directly into their respective journals.
2. Ledger accounts can be prepared on the basis of subsidiary books.
3. Recording of transactions is very fast and easy. .
4. By entrusting different subsidiary books to different persons, division of work principle can be implemented.
5. Accounting work will be done efficiently by allotting work to different experts who prepare the special books.
6. Labour involved and time can be saved.
7. Since separate books are maintained to record a particular set of transactions, errors can be easily detected.
8. Information relating to similar types of transactions will be available at one place.
   E.g. Relating to sales, purchases, cash etc.

Question 3.
Explain about purchases and sales book draw the formats.
Answer:
Purchases book :
In this book, all credit purchases of goods are recorded i.e. cash purchases of goods and purchase of assets are not recorded.
The recording of entries in this book is based on the invoices or bills received by the firm from the suppliers.

Proforma of purchases :

Sales Book:
The credit sale of the goods are recorded in sales book. Cash sales and sale of assets are not recorded in this book. The recording of entries in the book is based on the outward invoices or bills prepared by the trader on the customer.

Question 4.
What is Journal Proper ? Write any five items which are recorded in Journal Proper.
Answer:
All business transactions are recorded in different subsidiary books according to their nature. But there are certain transactions which occassionally happen and these are not recorded in any of the subsidiary books.

However, they are recorded in a special book known as ‘Journal Proper’. That is, the transactions which are not recorded is the respective subsidiary books are recorded in the journal proper.

The following transactions are recorded in the journal proper.

1. Opening entries :
Opening entries are used to record at the beginning of the financial year to open the books by recording assets, liabilities and capital appearing in the Balance Sheet.

2. Closing entries :
Closing entries are used at the end of the accounting year for closing all accounts relating to expenses and revenues. These accounts are closed by transfer-ring their balances to Trading account and Profit and Loss account.

3. Purchase and sale of assets on credit:
Every organisation purchase the assets or sell the assets either on cash basis or on credit basis. When they are purchased or sold on credit basis, they are recorded in journal proper.

4. Rectification entries :
While recording the transactions in the books of accounts, some errors may arise due to negligence of the clerk or due to ignorance of fundamental principle of accounts. In such cases profit or loss cannot be determined correctly. So, necessary rectification entries are passed in journal proper.

5. Adjustment entries :
There are certain incomes and expenses are not recorded even at the date of closing the accounts. If they are not taken into account, correct profit or loss cannot be ascertained. So, necessary adjustment entries with regarding to those expenses and incomes are recorded in journal proper.

6. Transfer entries :
These entries in the journal proper for transferring an item from one account to another account.
Ex : Transfer of profit to reserve fund, transfer of drawings a/c to capital a/c.

7. In addition to the above, some transactions like loss of goods due to fire, Dishonour of cheques or bills of exchange, Goods sent on consignment are recorded in journal proper.

Very Short Answer Questions:

Question 1.
What is Debit Note ?
Answer:

1. It is a document sent to the supplier while returning the goods purchased on credit from him.
2. It intimating that his account is debited to the extent of goods returned and the reasons for returning them. It is prepared by the purchaser.

Question 2.
What is Credit Note ?
Answer:

1. It is a note (document)prepared and sent to the customer to inform that his account is credited with the amount of the goods returned by him.
2. It is a common to make it in red ink. It contain name and address of customs, value of goods returned and reasons for return of goods.

Question 3.
What is Invoice ?
Answer:

1. It is a statement sent by the supplier along with the goods or in advance, to the trader, stating that the goods are supplied along with the price, discount offered and other terms and conditions.
2. The document is called ‘Inward Invoice”, as it is received by the trader from the supplier.

Question 4.
Trade Discount.
Answer:

1. The rebate offered by the supplier on the catalogue price is known as trade discount.
2. If trade discount is given, it is to be deducted from the purchase price and only net amount is to be recorded in the books.

Question 5.
Journal Proper.
Answer:

1. Journal proper is also known as “Journal Residual” or “General Journal”.
2. This book is used to record only those transactions which cannot recorded in purchase book or sales book or cash book, purchase returns or sales return book, Bills Receivable or Bills Payable book.
3. E.g. When a firm purchased machinery on credit.