Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 2nd Poem रामो विग्रहवान् धर्मः Textbook Questions and Answers.
TS Inter 1st Year Sanskrit Study Material 2nd Poem रामो विग्रहवान् धर्मः
निबन्धप्रश्नौ (Essay Questions) (వ్యాసరూప సమాధాన ప్రశ్నలు)
प्रश्न
1. रामः कः ? सः किमर्थ चित्रकुटम् अगच्छत् ? तत्र किमभवत् ?
Who is Rama ? Why did he go to Chitrakuta ? What happened there ?
(अथवा)
2. शृङ्गिबेरपुरात् आरब्धं रामस्य वनवासं वर्णयत ।
Describe Rama’s stay in the forests starting from Sringi berapura.
उत्तर:
Introduction : The lesson रामो विग्रहवान् धर्मः is taken from the first canto of Balakanda in the Ramayana, written by sage Valmiki. Here Narada briefly narrates the story of Rama to Valmiki.
Valmiki’s question: Once sage Valmiki asked Narada whether there was any person at that time who was virtuous, strong, followed dharma, grateful, truthful and resolute. Narada said that Rama who was born in the family of the Ikshvakus was such a person. He was benevolent to the people, pure, self- restrained and endowed with wisdom.
Dasaratha’s desire : His father wanted to install him as the crown prince in the interest of the people. But his wife Kaikeyi asked the boons of banishment of Rama and the coronation of her son Bharata. पूर्व दत्तवरा देवी वरमेनमयाचत । The truthful Dasaratha was bound by the bond of duty, and sent Rama to forest. Lakshmana followed his brother showing his brotherly affection, तं ब्रजन्तं प्रियो लक्ष्मणोनुजगाम ह । Sita, the daughter of king Janaka, and the virtuous wife of Rama also followed her husband.
Meeting with Guha : At Stringiberapura, Rama sent his charioteer. There he met Guha, the lord of the foresters. Rama reached Chitrakuta, and stayed there at the command of Bharadwaja. Dasaratha died weeping for his son. Bharata rejected the kingdom offered to him by Vasishtha and others, and went to the forest to plead with Rama. नियुज्यमानो राज्याय नैच्छंद्राज्यं महावलः ।
Gift of the Padukas: When Bharata requested him to be the king, Rama declined. He gave his padukas to Bharata as deposit. Bharata installed them on the throne and ruled from Nandigrama.
In the Dandaka forest: Rama went to the Dandaka forest. There he killed Viradha, and visited sage Sarabhanga and Agastya. He received from Agastya the bow of Indra, a sword and a pair of quivers with inexhaustible arrows.
The promise to the sages : The sages living in the Dandaka forest met Rama, and requested him to kill the demons. Rama promised them that he would kill the demons in the forest, and also in the war.
Rama killed fourteen thousand demons: There the demoness Surpanakha was disfiguered. Rama killed Khara, Trisiras, Dushana and their followers who were instigated by Surpa-nakha. He killed fourteen thousand demons while living in the forest. रक्षसां निहतान्यसन् सहस्त्राणि चतुर्दश ।
భూ మండలంలో ఇక్ష్వాకు వంశం ప్రసిద్ధి చెందింది. ఆ వంశములో రాముడు అనే పేరుగల ఒక మహాపురుషుడు జన్మించాడు. ఆ రాముడు జనులందరి చేత కీర్తింపబడ్డాడు. ఆ రాముడు స్థిరమైన బుద్ధికలవాడు. మహావీరుడు, మంచి తేజస్సు కలవాడు, ధైర్యము కలవాడు. సకల ధర్మములు తెలిసినవాడు, సత్యమునే పలికెడువాడు. ఎల్లప్పుడూ ప్రజల హితమును కోరేవాడు.
అటువంటి రామునికి తండ్రి దశరథుడు. దశరథుడు సకల గుణాభిరాముడైన రామునికి యువ రాజ్యపట్టాభిషేకం చేయాలని సంకల్పించాడు. ఈ విషయం భార్యయైన కైకకు నచ్చలేదు. ఆ సమయంలో ఆమె దశరథుని తనకు పూర్వము ఇస్తానన్న రెండు వరములను కోరింది. ఆ రెండు వరములలో ఒకటి రామునికి వనవాసము, రెండవది తన కుమారుడైన భరతునికి పట్టాభిషేకం జరిపించుట. మాట తప్పని దశరథుడు రాముని వనవాసమునకు వెళ్ళమని చెప్పెను.
రాముని వెండ భార్యయైన సీత, అన్నను విడిచి ఉండలేని తమ్ముడైన లక్ష్మణుడు కూడా అడవికి వెళ్ళిరి. ప్రజలు రామునితో పాటు గంగానది వరకు వచ్చిరి. ఆ రాత్రికి శృంగిబేరిపురములో ఉన్న గుహుడు అనే నిషాదుని కలుసుకున్నారు. భరద్వాజముని ఆదేశము మేరకు చిత్రకూటము అను ప్రదేశమునకు చేరుకున్నారు. అక్కడ ఒక పర్ణశాలను నిర్మించుకున్నారు. సంతోషముగా కాలము గడపసాగారు.
ఇక్కడ అయోధ్యలో ఉన్న దశరథుడు పుత్ర వియోగము తట్టుకోలేక మరణము పొందెను. దశరధుని మరణం తరువాత భరతుని రాజ్యాభిషిక్తుని కమ్మని వసిష్ఠుడు మొదలగువారు కోరారు. కాని భరతుడు అందుకు ఒప్పుకొనలేదు. రాముని కొరకు భరతుడు రాముడు ఉన్నచోటికి వెళ్ళాడు.
రామునికి తండ్రి మరణవార్త తెలిపి తిరిగి అయోధ్యకు వచ్చి రాజ్యము చేయమని కోరాడు. ధర్మాత్ముడైన రాముడు తండ్రి ఆజ్ఞ పాటించడం తన ధర్మమని రాజ్యం తిరిగి తీసుకొనుటకు ఒప్పుకొనలేదు. రాముడు తన పాదుకలను ఇచ్చి, వాటిని సింహాసనము మీద ఉంచి రాజ్యము చేయమని చెప్పెను. భరతుడు రామ పాదుకలను భక్తితో తీసుకొని అయోధ్య వెలుపల ఉన్న నంది గ్రామమునకు వెళ్ళెను. అక్కడ రాముని పాదుకలను ఉంచెను. రాముని రాకను కోరుకుంటూ అక్కడి నుండి రాజ్యపాలన చేయసాగెను.
తరువాత రాముడు దండకారణ్యమును ప్రవేశించెను. అక్కడ నివసిస్తున్న విరాధుడు అనే రాక్షసుని చంపెను. శరభంగ మహర్షిని, సుతీక్ష మహర్షి, అగస్త్య మహర్షిని ఆయన సోదరుడిని సందర్శించెను. ఆ ప్రకారంగా అరణ్యములో నివసించుచున్న రాముని అక్కడి మునులు చూచుటకు వచ్చిరి. తమకు రాక్షస బాధ ఎక్కువగా ఉన్నదని, ఆ రాక్షసులను సంహరించి తమకు రక్షణ కల్పించమని రాముని కోరిరి.
నేను రాక్షస సంహారము చేస్తాను అని రాముడు ఆ ఋషులకు మాట ఇచ్చాడు. ఆ దండకారణ్యములో రావణుని సేనలు ఉన్నాయి. రావణుని చెల్లెలు పేరు శూర్పణఖ. ఆమె కామరూపిణి. ఆమె రాముని ప్రేమించింది. రాముడు ఆమె ముక్కు చెవులు కోసి విరూపిగా చేశాడు. శూర్పణఖ వెళ్ళి రావణుని సైన్యాధిపతులైన ఖర, దూషణ త్రిశిరులకు తనకు జరిగిన అవమానము గుర్తించి చెప్పింది.
వారందరూ రాముని మీదకు -యుద్ధానికి వచ్చారు. రాముడు వారితో యుద్ధము చేసి వారినందరినీ చంపాడు. ఆ విధంగా రాముడు తాను దండకారణ్యములో ఉన్నప్పుడు జనస్థానములో నివసించుచున్న రాక్షసులను 14,000 మందిని చంపాడు. ఈ విధంగా రాముడు వనవాసం చేయసాగాడు.
लघुसमाधनप्राशन: (Short Answer Questions) (స్వల్ప సమాధాన ప్రశ్నలు)
प्रश्न 1.
महीपतिः दशरथः किं कर्तुम् ऐच्छत् ?
उत्तर:
महीपतिः दशरथः श्रेष्ठगुणैः युक्तं, ज्येष्ठं पुत्रं रामं प्रीत्या यौवराज्येन संयोक्तुम ऐच्छत् ।
प्रश्न 2.
भरतः रामं किमिति वचोऽब्रवीत् ?
उत्तर:
“त्वमेव अयोध्यायाः राजा’ इति भरतः रामं वचोऽब्रवीत् ।
प्रश्न 3.
रामः किमालक्ष्य दण्डकां प्रविवेश ?
उत्तर:
रामः ” अयोध्याप्रजानां लक्ष्यं मम समीपागमनम” इति आलक्षय दण्डकां प्रविवेश ।
प्रश्न 4.
जनस्थाने रामेण का विरूपिता अभवत् ?
उत्तर:
जनस्थाने रामेण शूर्पणखा राक्षसी कामरूपिणी विरूपिता अभवत् ।
प्रश्न 5.
रामः रणे कं कं निजघान ?
उत्तर:
रामः रणे खरं, त्रिशिरसं तथा दूषणं नाम राक्षसं निजघान ।
एकवाक्यसमाधानप्रश्नाः (One Word Answer Questions) (ఏకవాక్య సమాధాన ప్రశ్నలు )
प्रश्न 1.
सीता रामं कथम् अनुगता ?
उत्तर:
यथा शशिनं रोहिणी तथा सीता रामं अनुगता ।
प्रश्न 2.
गुहः कः ?
उत्तर:
गुहः निषादाधिपतिः ।
प्रश्न 3.
रामः कस्य शासनात् चित्रकूटे न्यवसत् ?
उत्तर:
रामः भरद्वाजस्य शासनात् चित्रकूटे न्यवसत् ।
प्रश्न 4.
भरतः कुत्र राज्यमकरोत् ?
उत्तर:
भरतः नन्दिग्रामे राज्यमकरोत् ।
प्रश्न 5.
रामेण केषां वधः प्रतिज्ञातः ?
उत्तर:
रामेण वने स्थितानां राक्षसानां वधः प्रतिज्ञातः ।
सन्दर्भवाक्यानि (సందర్భవాక్యాలు)
प्रश्न 1.
पूर्वं दत्तवरा देवी वरमेनमयाचत ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं महर्षि वाल्मीकिना विरचितात् श्रीमद्रामायणे बालकाण्डात् प्रथमसर्गात् रामो विग्रहवान धर्मः इति पाठात् गृहीतम् ।
सन्दर्भः – दशरथेन कृतान् रामस्य अभिषेकयत्नान् दृष्ट्वा भार्या कैकेयी दशरथं प्रति एवं जगाद ।
भावः – महाराज ! पुरा भवता मां प्रति दत्तौ वरौ इदानीं याचितुम इच्छामि ।
प्रश्न 2.
तं व्रजन्तं प्रियो भ्राता लक्ष्मणोऽनुजगाम ह ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं महर्षि वाल्मीकिना विरचितात् श्रीमद्रामायणे बालकाण्डात् प्रथमसर्गात् रामो विग्रहवान धर्मः इति पाठात् गृहीतम् ।
सन्दर्भः – पित्रा आदिष्टः रामः वनवासं कर्तुं उद्युक्तः । तदा लक्ष्मणस्य स्थितिः कविः वर्णयति ।
भावः – वनवासार्थं प्रस्थितं प्रियभ्रातरं रामं लक्ष्मणः अपि अनुससार ।
प्रश्न 3.
नियुज्यमानो राज्याय नैच्छद्राज्यं महाबलः।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं महर्षि वाल्मीकिना विरचितात् श्रीमद्रामायणे बालकाण्डात् प्रथमसर्गात् रामो विग्रहवान धर्मः इति पाठात् गृहीतम् ।
सन्दर्भः – भरताय राज्याय नियोज्यमान सन्दर्भे, भरतस्य स्थितिः कविना अत्र वर्णिता ।
भावः – वसिष्ठादि प्रमुखाः भरतं राज्ये प्रतिष्ठितुमैच्छन् । किन्तु
भरतः तं नाङ्गीकृतवान् ।
प्रश्न 4.
रक्षसां निहतान्यासन् सहस्राणि चतुर्दश ।
उत्तर:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं महर्षि वाल्मीकिना विरचितात् श्रीमद्रामायणे बालकाण्डात् प्रथमसर्गात् रामो विग्रहवान धर्मः इति पाठात् गृहीतम्।
सन्दर्भः – दण्डकारण्ये रामेण कृता राक्षसवधा कविना अत्र वर्णिता ।
भावः रामः दण्डकारण्ये निवसन्तां चतुर्दश सहस्र संख्याकान् राक्षसान् मारितः ।
व्याकरणांशाः (Grammar) (వ్యాకరణము )
सन्धयः
1. चैतत् = च + एतत् – वृद्धिसन्धिः
2. नियतात्मा = नियत + आत्मा – सवर्णदीर्घसन्धिः
3. देवमायेव = देवमाया + इव – गुणसन्धिः
4. भरताग्रज: = भरत + अग्रजः – सवर्णदीर्घसन्धिः
5. नन्दिग्रामेऽकरोत् = नन्दिग्रामे + अकरोत् – पूर्वरूपसन्धिः
6. जितेन्द्रियः = जित + इन्दियः – गुणसन्धिः
7. जग्राहैन्द्रं = जग्राह + ऐन्द्रं – वृद्धिसन्धिः
8. निहतान्यासन् = निहतानि + आसन् – यणादेशसन्धिः
कठिनशब्दार्थाः
प्रहृष्ट: = विशेषेण आनन्दितः
द्युतिमान् = तेजश्शाली
धृतिमान् = धैर्यवान्
समाधिमान् = मनस्समाधानयुक्तः (composed)
विवासनं = राज्यात् बहिः प्रेषणम्
निषादाधिपतिः = व्याधानां राजा
आवसथं = निवासं
तूणी = शराश्रयौ
अक्षयसायकौ = अक्षयबाणयुक्तौ
संयति = युद्धे,
अग्निकल्पानां = पावक़-सदृशानाम्
संस्कृतभाषाकौशलम्
षष्ठी विभक्तिरूपाणि प्रयुज्य वाक्यानि लिखत ।
प्रश्न 1.
एकवचनम् – (रामः) रामस्य पत्नी सीता ।
Sita is the wife of Rama.
द्विवचनम् – (लवकुशौ) लवकुशयोः जननी जानकी ।
Sita is the mother of Lava and Kusa.
बहुवचनम् – (पाण्डवाः) पाण्डवानां जननी कुन्ती ।
Kunti is the mother of Pandavas.
प्रश्न 2.
एकवचनम् – (शिवः) …………… पुत्रः गणेशः ।
द्विवचनम् – (लक्ष्मणशत्रुघ्नौ) ……………… माता सुमित्रा ।
बहुवचनम् – (कौरवाः) ……………. जननी गान्धारी |
उत्तर:
एकवचनम् – शिवस्य पुत्रः गणेशः ।
द्विवचनम् – लक्ष्मणशतृघ्नयोः माता सुमित्रा ।
बहुवचनम् – कौरवानां जननी गान्धारी ।
प्रश्न 3.
एकवचनम् – (कृष्णः ) ………………. जननी देवकी ।
द्विवचनम् – (मेरुहिमालयौ) ……………….. शिखराः उन्नताः ।
बहुवचनम् – (पर्वताः) ……………… राजा हिमालयः ।
उत्तर:
एकवचनम् – कृष्णस्य जननी देवकी ।
द्विवचनम् – मेरुहिमालयोः शिखराः उन्नताः ।
बहुवचनम् – पर्वतानां राजा हिमालयः ।
प्रश्न 4.
एकवचनम् – (हिमालयः ) ……………….. पुत्री पार्वती ।
द्विवचनम् – (पार्वतीपरमेश्वरौ) ……………….. पुत्रः कुमारः ।
बहुवचनम् – (पुराणानि ) ……………….. रचयिता व्यासः ।
उत्तर:
एकवचनम् – हिमालयस्य पुत्री पार्वती ।
द्विवचनम् – पार्वतीपरमेश्वयोः पुत्रः कुमारः ।
बहुवचनम् – पुराणाम् रचयिता व्यासः ।
प्रश्न 5.
एकवचनम् – (कविः) कवेः नाम कालिदासः ।
द्विवचनम् – (कवि) कव्योः नामनी कालिदासभासौ ।
बहुवचनम् – (कवयः) ……………….. कीर्तिः अजरामरा ।
उत्तर:
एकवचनम् – कवेः नाम कालिदासः ।
द्विवचनम् – काव्योः नामनी कालिदासभासौ ।
बहुवचनम् – कवीनां कीर्तिः अजरामरा ।
प्रश्न 6.
एकवचनम् – (मुनिः) ……………….. नाम नारदः ।
द्विवचनम् – (मुनी) ……………….. नामनी पाणिनिकात्यायनौ ।
बहुवचनम् – (मुनयः) ……………..
नामानि पाणिनिकात्यायनपतञ्जलयः ।
उत्तर:
एकवचनम् – मुनेः नाम नारदः ।
द्विवचनम् – मुन्योः नामनी पाणिनिकात्यायनौ ।
बहुवचनम् – मुनीनां नामानि पाणिनिकात्यायनपतञ्जलयः ।
प्रश्न 7.
एकवचनम् – (वटू) वट्रो: जननी ।
द्विवचनम् – (वटुः) वटो: नाम प्रह्लादः ।
बहुवचनम् – (वटवः) गुरुकुलं पूर्णप्रज्ञाविद्यापीठम् ।
उत्तर:
एकवचनम् – वटोः नाम प्रह्लादः ।
द्विवचनम् – वटो जननी ।
बहुवचनम् – वटूनां गुरुकुलं पूर्णप्रज्ञाविद्यापीठम् ।
प्रश्न 8.
एकवचनम् – (तरुः) ………………. नाम न्यग्रोधः ।
द्विवचनम् – (तरु) ………………. छाया शीतला ।
बहुवचनम् – (तरवः) ……………….. शाखाः विशालाः ।
उत्तर:
एकवचनम् – तरोः नाम न्यग्रोधः ।
द्विवचनम् – तर्वोः छाया शीतला ।
बहुवचनम् – तरूणां शाखाः विशालाः ।
प्रश्न 9.
एकवचनम् – (वनम् ) वनस्य नाम नन्दनवनम्
द्विवचनम् – (वने) वनयोः अधिपतिः निषादः ।
बहुवचनम् – (वनानि) वनानां राजा सिंहः ।
प्रश्न 10.
एकवचनम् – (नगरम् ) ……………. नाम ………………… ।
द्विवचनम् – (नगरे) ………………. पालकौ अभ्युदयशीलौ ।
बहुवचनम् – (नगराणि) ……………… शासकाः समर्थाः ।
उत्तर:
एकवचनम् – नगरस्य नाम खम्मम् ।
द्विवचनम् – नगरयोः पालकौ अभ्युदयशीलौ ।
बहुवचनम् – नगराणां शासकाः समर्थाः ।
प्रश्न 11.
एकवचनम् – (कौसल्याः) कौसल्यायाः पतिः दशरथः ।
द्विवचनम् – (रुक्मिणीसत्यभामे) रुक्मिणीसत्यभामयोः पतिः कृष्णः ।
बहुवचनम् – (कन्याः) कन्यानां स्वभावः चञ्चलः ।
प्रश्न 12.
एकवचनम् – (सुभद्रा) ………………. अग्रजः कृष्णः ।
द्विवचनम् – (गङ्गायमुने) ………………. जलम् अतीव स्वच्छम |
बहुवचनम् – (बालिकाः) ………………. विद्याभ्यासः आवश्यकः ।
उत्तर:
एकवचनम् – सुभद्रायाः अग्रजः कृष्णः ।
द्विवचनम् – गङ्गायमुनयो: जलम् अतीव स्वच्छम |
बहुवचनम् – बालिकानां विद्याभ्यासः आवश्यकः ।
प्रश्न 13.
एकवचनम् – नदी विशाला |
द्विवचनम् – (नद्यौ) नद्योः जलं मलिनम् ।
बहुवचनम् – (नद्यः) नदीनां सलिलानि शिवानि ।
प्रश्न 14.
एकवचनम् – (वधूः) वध्वाः नाम गौरी ।
द्विवचनम् – (वध्वौ वध्वोः स्वभावः उत्तमः ।
बहुवचनम् – (वध्वः) वधूनाम् अभ्युदयाय कल्याणलक्ष्मीः ।
प्रश्न 15.
एकवचनम् – (कुलवधूः) ………………… आभरणं लज्जा ।
द्विवचनम् – (कुलवध्वौ) ……………….. आभरणं विनयः ।
बहुवचनम् – (कुलवध्वः) ………………… आभरणं शीलम् |
उत्तर:
एकवचनम् – कुलवध्वाः आभरणं लज्जा |
द्विवचनम् – कुलवध्वोः आभरणं विनयः ।
बहुवचनम् – कुलवधूनां आभरणं शीलम् ।
अस्ति – नास्ति
पत्र / अत्र / कुत्र / सर्वत्र / अन्यत्र / एकत्र
‘पत्र’ इति अव्ययपदं प्रयुज्य प्रश्नस्य उत्तरं लिखत ।
तत्र – there
प्रश्न 1.
रामः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
रामः तत्र अस्ति ।
प्रश्न 2.
कविः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
कवि तत्र अस्ति ।
प्रश्न 3.
भानुः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
भानुः तत्र अस्ति ।
प्रश्न 4.
गौः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
गौः तत्र अस्ति ।
प्रश्न 5.
धाता कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
धाता तत्र अस्ति ।
प्रश्न 6.
सीता कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
सीता तत्र अस्ति ।
प्रश्न 7.
वधूः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
वधूः तत्र अस्ति ।
प्रश्न 8.
वनं कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
वनं तत्र अस्ति ।
अत्र – here
प्रश्न 1.
शिवः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
शिवः अत्र अस्ति ।
प्रश्न 2.
रविः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
रविः अत्र अस्ति ।
प्रश्न 3.
शिशुः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
शिशुः अत्र अस्ति ।
प्रश्न 4.
माला कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
माला अत्र अस्ति ।
प्रश्न 5.
पुत्री कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
पुत्री अत्र अस्ति ।
प्रश्न 6.
वधूः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
वधूः अत्र अस्ति ।
प्रश्न 7.
फलं कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
फलंः अत्र अस्ति ।
सर्वत्र – everywhere
प्रश्न 1.
वायुः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
वायुः सर्वत्र अस्ति ।
प्रश्न 2.
ईश्वरः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
ईश्वरः सर्वत्र अस्ति ।
प्रश्न 3.
धर्मः कुत्र अस्ति ?
Telangana
उत्तर:
धर्मः सर्वत्र अस्ति ।
प्रश्न 4.
प्रकाशः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
प्रकाशः सर्वत्र अस्ति ।
रिक्तस्थानम् ‘अत्र’ ‘अन्यत्र’ पदाभ्यां पूरयित्वा वाक्यं लिखत ।
अत्र – here
अन्यत्र – somewhere
प्रश्न 1.
कृष्णः अत्र अस्ति । बलरामः अन्यत्र अस्ति ।
प्रश्न 2.
रविः ……………….. । कविः ………………. ।
उत्तर:
रविः अत्र अस्ति । कविः अन्यत्र अस्ति ।
प्रश्न 3.
शिशुः ……………….. । जननी ………………. ।
उत्तर:
शिशुः अत्र अस्ति । जननी अन्यत्र अस्ति ।
प्रश्न 4.
आचार्यः ………………. । शिष्यः …………….. ।
उत्तर:
आचार्यः अत्र अस्ति । शिष्यः अन्यत्र अस्ति ।
(एकत्र at one place) ఏదైనా ప్రదేశం
प्रश्न 1.
छात्राः कुत्र सन्ति ?
उत्तर:
छात्राः एकत्र सन्ति ।
प्रश्न 2.
बालिकाः कुत्र सन्ति ?
उत्तर:
बालिकाः एकत्र सन्ति ।
प्रश्न 3.
पुस्तकानि कुत्र सन्ति ?
उत्तर:
पुस्तकाः एकत्र सन्ति ।
प्रश्न 4.
वृक्षाः कुत्र सन्ति ?
उत्तर:
वृक्षाः एकत्र सन्ति ।
भावः (Substance) (తాత్పర్యము)
1. तपरस्वाध्यायनिरतं तपस्वी वाग्विदां वरम् ।
नारदं परिपप्रच्छ वाल्मीकिर्मुनिपुंगवम् ॥
Substance: The sage Valmiki enquired the best of the orators, sage Narada, who was engaged in penance, and self-study.
తాత్పర్యము : తపనస్స్వాధ్యాయ నిరతుడు, తపస్వి, వాగ్విదులలో శ్రేష్ఠుడు అయిన నారదుడిని వాల్మీకి మునిపుంగవుడు అడిగెను.
2. कोऽन्वस्मिन् साम्प्रतं लोके गुणवान् कश्च वीर्यवान् ।
छर्मज्ञश्च कृतज्ञश्च सत्यवाक्यो दृढव्रतः ॥
Substance : ‘Who, in the present world, is virtuous, strong, knower of dharma, grateful, truthful and resolute ?
తాత్పర్యము : ఈ భూలోకములో మంచి సుగుణములు కలవాడు పరాక్రమ వంతుడు, ధర్మాత్ముడు, సత్యమునే పలుకువాడు, అనుకున్న పని నెరవేర్చేవాడు ఎవరైనా ఉన్నారా ?
3. एतदिच्छाम्यहं श्रोतुं परं कौतूहलं हि मे ।
महर्षे त्वं समर्थोऽसि ज्ञातुमेवं विधं नरम् ॥
Substance : I want to know this. I am very curious. O sage ! You are capable of knowing such a person.
తాత్పర్యము : ఇటువంటి నరుడిని గూర్చి వినవలెనని నాకు చాలా కోరికగా ఉన్నది. అందువలన అటువంటి మహాపురుషుని గురించి నాకు తెలియ జేయుము.
4. श्रुत्वा चैतत् त्रिलोकज्ञो वाल्मीकेर्नारदो वचः ।
श्रूयतामिति चामन्त्र्य प्रहृष्टो वाक्यमब्रवीत् ॥
Substance : On listening to these words of Valmiki, the pleased Narada, who knew about the three worlds, said these words, saying to him, “Listen then”.
తాత్పర్యము : వాల్మీకి మాటలు విని త్రిలోక సంచారియైన నారదుడు వాల్మీకిని పిలిచి గొప్ప మాటను చెప్పెను.
5. इक्ष्वाकुवंशप्रभवो रामो नाम जनैः क्षुतः ।
नियतात्मा महावीर्यो द्युतिमान् धृतिमान् वशी ॥
Substance : Bom in the family of the Ikshvakus, known to the people by the name “Rama”, there is one who is self- controlled, very strong, splendourous, resolute and a master of his senses.
తాత్పర్యము : ఇక్ష్వాకు వంశములో పుట్టిన రాముడు అనే పేరుగల ఒక మహాపురుషుడు ప్రజలందరిచేత కీర్తింపబడ్డాడు. ఆ రాముడు స్థిరమైన బుద్ధిగలవాడు. మహావీరుడు తేజస్సు కలవాడు. ధైర్యవంతుడు.
6. दर्मज्ञः सत्यसन्धक्ष्य प्रजानां च हिते रतः ।
यशस्वी ज्ञानसम्पन्नः शुचिर्वश्यः समाधिमान् !!
Substance : He knows the dharma, is dedicated to the truth, interested in the welfare of the people, famous, endowed with wisdom, pure, has control over his senses, and is meditative.
తాత్పర్యము : రాముడు సకల ధర్మములు తెలిసినవాడు. అసత్యమాడనివాడు. ఎల్లప్పుడు ప్రజల మేలు కోరేవాడు. మంచి కీర్తికలవాడు. జ్ఞాన సంపన్నుడు. ఎప్పుడూ శుచిగా ఉంటాడు.
7. तमेवं गुणसम्पन्नं रामं सत्यपराक्रमम् ।
ज्येष्ठं श्रेष्ठगुणैर्युक्तं प्रियं दशरथस्सुतम् ॥
తాత్పర్యము : ఇటువంటి గుణములు కలిగిన రాముడు సత్యవ్రతుడు. ఎంతో గొప్ప మంచి గుణములు కలిగిన రాముడు దశరథుని పుత్రుడు.
8. प्रकृतीनां हितैर्युक्तं प्रकृतिप्रियकाम्यया ।
यौवराज्येन संयोक्तुमैच्छत् प्रीत्या महीपतिः ॥
Substance: King Dasaratha, in order to do good to the people, with great affection wanted to installas the crown prince his beloved eldest son Rama, who was endowed with such great virtues, had the strength of truth, was associated with the welfare of the subjects.
తాత్పర్యము : ప్రకృతిని, ప్రజలను ప్రేమించు దశరథుడు. సకల గుణములు కలిగిన రామునికి పట్టాభిషేకము చేయాలని నిశ్చయించెను.
9. तस्याभिषेकसम्भारान् दृष्ट्वा भार्याऽथ कैकयी ।
पूर्वं दत्तवरा देवी वरमेनमयाचत ।
विवासनं च रामस्य भरतस्याभिषेचनम् ||
Substance: On seeing the preparation for his coronation, his wife Kaikeyi, who received a boon from the king previously, asked this boon of Rama’s exile and Bharata’s coronation.
తాత్పర్యము : రాజ్యాభిషేకము యొక్క ఏర్పాట్లను చూచి భార్య అయిన కైక పూర్వం దశరథుడు ఇస్తానన్న రెండు వరములను ఇమ్మని అడిగింది. వానిలో ఒకటి భరతుని పట్టాభిషేకము. రెండవది రాముని వనవాసము.
10. स सत्यवचनाद्राजा धर्मपाशेन संयतः ।
विवासयामास सुतं रामं दशरथः प्रियम् ॥
Substance: The king restrained by the bond of dharma, and because of his truthfulness sent his beloved son to the forest.
తాత్పర్యము : ఇచ్చిన మాట తప్పని దశరథుడు, ధర్మమునకు కట్టుబడి కొడుకైన రాముని వనవాసమునకు పంపెను.
11. स जगाम वनं वीरः प्रतिज्ञाम् अनुपालयन् ।
पितुर्वचननिर्देशात् कैकेय्याः प्रियकारणात् ||
Substance : Keeping the promise, and obeying the order of his father that brave one went to the forest to please Kaikeyi.
తాత్పర్యము : తండ్రి మాటను అనుసరించి కైకేయి మీద గౌరవముతో రాముడు అడవికి వెళ్ళెను.
12. तं व्रजन्तं प्रियो आता लक्ष्मणोऽनुजगाम ह ।
स्नेहाद्विनयसम्पन्नः सुमित्रानन्दवर्धनः ।
भ्रातरं दयितो भ्रातुः सौभ्रात्रमनुदर्शयन् ॥
Substance : Lakshmana, his dear and obedient brother, the one who caused delight to Sumitra, followed him showing his brotherly affection.
తాత్పర్యము : అన్నను విడిచి ఉండలేని లక్ష్మణుడు కూడా అడవికి వెళ్ళెను. స్నేహము, వినయము కలవాడు అయిన లక్ష్మణుడు, సోదరుని అనుసరిస్తూ
అడవికి వెళ్ళెను.
13. रामस्य दयिता भार्या प्राणसमा हिता ।
जनकस्य कुले जाता व निर्मिता ॥ .
తాత్పర్యము : రామునికి ప్రాణసమానురాలు సీత. దైవముచే ఇవ్వబడిన ఆమె జనకుని కులములో పుట్టినది.
14. सर्वलक्षणसंपन्न नारिणाम् उत्तमा वधूः ।
सीताऽप्यनुगता रामं शशिनं रोहिणी यथा ।
पौरैरनुगतो दूरं पित्रा दशरथेन च ॥
Substance: Sita, the beloved wife of Rama, who was equal to his life, and always acted beneficially, and who was bom in the family of the Janakas, created like divine Maya, and who was endowed with all good qualities, and who was the best among women also followed Rama just as Rohini followed the moon. He was followed for a long distance by the citizens and his father.
తాత్పర్యము : సీత సర్వగుణములు కలిగినది. స్త్రీలలో ఉత్తమ ఇల్లాలు. దేవి చంద్రుని అనుసరించినట్లుగా సీత రాముని అనుసరించి వనమునకు వెళ్ళినది. వీరు అడవులకు వెళుతుంటే దశరథుడు, పురజనులు వీరివెంట వచ్చిరి.
15. शृङिबेरपुरे सूतं गङ्गाकूले व्यसर्जयत् ।
गुहमासाद्य धर्मात्मा निषादाधिपतिं प्रियम् ॥
తాత్పర్యము : శృంగిబేరపురములో ఉన్న గంగానది ఒడ్డున వారిని వదిలిపెట్టిరి. గుహుడు అనే నిషాదుడిని వారు కలుసుకొని ఆ రాత్రి అక్కడ ఉండిరి.
16. गुहेन सहितो रामो लक्ष्मणेन च सीतया ।
ते वनेन वनं गत्वा नदीस्तीर्त्वा बहूदकाः ॥
Substance : He left his charioteer at Sringiberajpura on the bank of the Ganga. The pious Rama met his friend Guha, the lord of the Nishadas. Accompanied by Guha, Rama, along with Sita and Lakshmana crossed the river.
తాత్పర్యము : సీత, లక్ష్మణులతో కలిసి రాముడు, గుహుని సహాయముతో గంగానదిని దాటి అడవికి చేరిరి.
17. चित्रकुटमनुप्राप्य भरद्वाजस्य शासनात् ।
रम्यमावसथं कृत्वा तत्र ते न्यवसन् सुखम् ॥
Substance : The three of them went from one forest to another, crossed many rivers full of waters, and having reached the beautiful Chitrakuta, made it their abode on the word of Bharadwaja.
తాత్పర్యము : భరద్వాజ ముని మాట ప్రకారము వారు చిత్రకూటం అనే ప్రదేశమునకు వెళ్ళి, అక్కడ ఒక పర్ణశాలను నిర్మించుకొని సుఖముగా ఉంటూ ఉండిరి.
18. चित्रकुटं गते रामे पुत्रशोकातुरस्तथा ।
राजा दशरथः स्वर्गं जगाम विलपन् सुतम् ||
Substance: While Rama reached Chitrakuta, the grief-stricken king Dasaratha weeding for his son, departed to heaven.
తాత్పర్యము : రాముడు చిత్రకూటము చేరగానే పుత్ర శోకముతో ఏడుస్తూ రాజైన దశరథుడు మరణము పొందెను.
19. गते तु तस्मिन् भरतो वासिष्टप्रमुखैर्विजैः ।
नियुज्यमानो राज्याय नैच्छंद्राज्यं महाबलः ||
Substance : After his death, asked by Vasishtha and other important Brahmins to rule the kingdom, the mightly Bharata did not accept.
తాత్పర్యము : దశరథుడు మరణించిన తరువాత వసిష్ఠుడు మొదలగువారు భరతుని రాజ్యము చేయమని అడిగిరి. అందుకు భరతుడు అంగీకరించలేదు.
20. स जगाम वनं वीरो रामपादप्रसादकः ।
गत्वा तु स महात्मानं रामं सत्यपराक्रमम् ॥
Substance : The valourous one went to forest to plead with Rama.
తాత్పర్యము : తరువాత భరతుడు రాముడు ఉన్న అడవికి వెళ్ళెను. కాని రాముడు ఒప్పుకొనకపోవుటచే తన పాదుకలను ఇమ్మని కోరెను.
21. अयाचत भ्रातरं राममार्यभवपुरस्कूतः ।
त्वमेव राजा धर्मज्ञ इति रामं वचोऽब्रवीत् ॥
Substance : Having went to Rama, the truthful one, he requested his brother honouring him with due respect speaking these words. “O knower of dharma, you alone are the king”.
తాత్పర్యము : భరతుడు రాముని పూజ్యభావముతో ఇలా అడిగెను. ధర్మపరా యణుడవైన నీవే రాజువు అని చెప్పెను.
22. रामोऽपि परमोदारः सुमुखः सुमहायशाः ।
न चैच्छत् पितुरादेशात् राज्यं रामो महाबलः ॥
Substance: The renowned warrior Rama, who was benevolent and had pleasing countenance, did not desire the kingdom obeying the command of his father.
తాత్పర్యము : మంచివాడు, కీర్తివంతుడు, ఉదార స్వభావము కలవాడు అగు రాముడు, బలవంతుడు, పితృవాక్య పరిపాలకుడు అగు రాముడు రాజ్యమును – కోరలేదు.
23. पादुके चास्य राज्याय न्यासं दत्वा पुनः पुनः ।
निवर्तयामास ततो भस्तं भरताग्रजः ॥
Substance : Rama, the elder brother of Bharata gave his padukas as deposit to Bharata, and sent him back.
తాత్పర్యము : భరతుడు రామపాదుకలను తీసుకొని సింహాసనము నందు వాటిని ఉంచి రాముని ఆజ్ఞను శిరసావహించి రాజ్యము చేయసాగెను.
24. स काममनवाप्यैव रामपादावुपस्पृशन् ।
नन्दिग्रामेऽकरोत् राज्यं रामागमनकाङ्क्षया ||
Substance: His desire unfulfilled, he touched the feet of Rama and ruled from Nandigrama, awaiting the return of Rama.
తాత్పర్యము : అతడు రామపాదుకలను తాకుతూ మనస్సు నందు రాముడు రావాలని కోరుతూ నంది గ్రామము నందు రాజ్యము చేయసాగెను.
25. गाते तु भरते श्रीमान् सत्यसन्धो जितेन्द्रियः ।
रामस्तु पुनरालक्ष्य नागरस्य जनस्य च ।
तत्रागमनमेकाग्रो दण्डकान् प्रविवेश ह ॥
Substance : After Bharata left, the truthful Rama, who had control over his senses, anticipating the arrival of the citizens there, with unswerving concentration entered the Dandaka forest.
తాత్పర్యము : సత్యసంధుడు, ఇంద్రియ నిగ్రహము కల భరతుడు వెళ్ళెను. రాముడునూ నగర ప్రజలయందు నమ్మకము ఉంచెను. తరువాత రాముడు దండకారణ్యమును ప్రవేశించెను.
26. प्रविश्य तु महारण्यं रामो राजीवलोचनः ।
विराधं राक्षसं हत्वा शरभङ्गं ददर्श ह ।
తాత్పర్యము : కలువల వంటి కన్నులు గల రాముడు అరణ్యమును ప్రవేశించి విరాధుడు అనే రాక్షసుడిని చంపి శరభంగుని చూచెను.
27. सुतिक्षणं चाप्यगरत्यं च अगरत्यभ्रातरं तथा ॥
Substance : Having entered that great forest, the lotus-eyed Rama killed the demon Viradha and met sage Sarabhanga, Agastya and the brother of Agastya.
తాత్పర్యము : సుతీక్ష మహర్షిని, అగస్త్యుని, ఆయన సోదరుడిని చూచాడు.
28. अगस्त्यवचनाच्चैव जग्राहैन्द्रं शरासनम् ।
खड्गं च परमप्रीतस्तूणी चाक्षयसायकौ ॥
Substance : Following the word of Agastya, with great pleasure, he received the bow. of Indra along with a sword and a pair of quivers that would never be empty of arrows.
తాత్పర్యము : అగస్త్యుని మాట ప్రకారము, వజ్రాయుధము, అక్షయ తూణీరము, ఖడ్గము, బాణములను సంతోషముగా తీసుకొనెను.
29. वसतरतस्य रामस्य वने वनचरैः सह ।
ऋषयोऽभ्यागमन् सर्वे वधायासुररक्षसाम् ॥
Substance: As he lived in the forest along with the foresters, all the sages arrived to request him the destruction of the demons.
తాత్పర్యము : అక్కడ వనములో వనములోని వారితో నివసించుచుండెను. అక్కడికి మునులు వచ్చి తమను బాధించుచున్న రాక్షసులను చంపమని కోరెను.
30. स तोषां प्रतिशुश्राव राक्षसानां तथा वने ।
प्रतिज्ञातश्च रामेण वधः संयति रक्षसाम् ।
ऋषीणामग्निकल्पानां दण्डकारण्यवासिनाम् ॥
Substance : He promised them that in the forest. He also promised the killing of the demons in the battle to the sages who lived in the Dandaka, and who were like the fire.
తాత్పర్యము : రాముడు వారికి రాక్షసవధ చేస్తానని మాట ఇచ్చెను. మాట ఇచ్చిన రాముడు ఋషుల అగ్నిహోత్రాలను, దండకారణ్యములో ఉన్నవారిని రక్షిస్తూ రాక్షసవధ చేసెను.
31. तेन तत्रैव वसता जनस्थाननिवासिनि ।
विरूपिता शूर्पणखा राक्षसी कामरूपिणी ॥
Substance : By him who stayed there in the forest, the demoness Surpanakha, who lived in Janasthana and who could take any form at will, was disfiguered.
తాత్పర్యము : ఆ దండకారణ్యములో నివసించుచున్న శూర్పణఖ కామరూప విద్యలు తెలిసినది. వికార రూపము కలది.
32. ततः शूर्पणखावाक्यात् उद्युक्तान् सर्वराक्षसान् ।
खरं त्रिशिरसं चैव दूषणं चैव राक्षसम् ।
निजघान रणे रामस्तेषां चैव पदानुगान् ॥
Substance: Later Rama killed Khara, Trisirasas and Dushana, and all the demons who followed them encouraged by the words of Surpanakha.
తాత్పర్యము : తరువాత శూర్పణఖ మాటలు విని రాక్షసులందరు యుద్ధమునకు సిద్ధపడిరి. ఆ యుద్ధములో రాముడు ఖరుడు, దూషణుడు, త్రిశరుడు అను రాక్షసులను యుద్ధములో చంపెను.
33. वने तस्मिन् निवसता जनस्थाननिवासिनाम् ।
रक्षसां निहतान्यासन् सहस्राणि चतुर्दश ॥
Substance : By him, while living in the forest were killed fourteen thousand demons who lived in Janasthana.
తాత్పర్యము : రాముడు అక్కడే ఉంటూ జనస్థానములో ఉన్న 14,000 మంది రాక్షసులను చంపెను.
कविपरिचयः
आदिकविः महर्षिः वाल्मीकिः श्रीमद्रामायणं रचितवान् । एकदा स्नानार्थं तमसानदीं गच्छन् सः महर्षिः स्वसहचरे व्याधेन निहते विलपन्तीं क्रौञ्चीं दृष्ट्वा शोकाकुलः अजायतं । तं व्याधं शप्तुमिच्छन् स छन्दोमयीं वाचम् उदीरयामास । स एव वेदादन्यत्र छन्दसः प्रथमः आविर्भावः । ततः विधाता तेनैव छन्दसा रामकथां काव्यत्वेन सङग्रथितुं तं नारदमुखेन सन्दिदेश । वाल्मीकिः आदिकाव्यं रामायणं सप्तसु काण्डेषु निबद्ध्य आदिकविः अजायत । तत्र या कथा नारदेन सङ्ग्रहतः प्रोक्ता तस्याः पूर्वः भागः अत्र पाठत्वेन निर्दिष्टः । असौ पाठः श्रीमद्रामायणान्तर्गतस्य बाल काण्डस्य प्रथमः सर्गः ।
కవి పరిచయం
ఆదికవియైన వాల్మీకి మహర్షి శ్రీమద్రామయణమును రచించెను. ఒకప్పుడు స్నానము కొరకు తపసా నదికి వెళ్ళుచూ తన పక్కనే ఉన్న బోయవానిచే కొట్టబడి ఏడ్చుచున్న క్రౌంచపక్షిని చూచి దుఃఖము కలవాడు అయ్యెను. ఆ బోయవానిని శపించదలచి ఛందోమయమైన మాటను పలికెను. ఆ మాటే వేదముల తరువాత ఛందస్సు కలిగిన మొదటిది. తరువాత బ్రహ్మదేవుడు అదే ఛందస్సుతో రామకథా కావ్యమును వ్రాయుటకు దానిని నారదుని నోటి నుండి వినిపించెను. వాల్మీకి ఆదికావ్యమైన రామాయణమును ఏడు కాండలుగా విభజించి ఆదికవి అయ్యెను. అక్కడ ఏ కథ అయితే నారదుడు చెప్పెనో దాని ముందు భాగము ఇక్కడ పాఠ్యభాగముగా ఇవ్వబడెను. ఈ పాఠము శ్రీమద్రామాయణములో ఉన్న బాలకాండలో మొదటి సర్గలోనిది.
Introduction
Adikavi Valmiki wrote the Ramayana. Once, while going to the river Tamasa for bath, the poet became sad on seeing a female Krauncha bird weeping for her companion, who was killed by a hunter. Desirous of cursing the hunter, he uttered words in metrical verse. That was the first utterance of verse outside the Veda.
Then the creator asked him through Narada to compose the story of Rama in the same metre. Valmiki composed the Ramayana in seven kandas, and became Adikavi, the First Poet. The present lesson consists of the first part of the story told by Narada to Valmiki. This lesson is taken from the first sarga of the Balakanda of the Ramayana.
रामो विग्रहवान् धर्मः Summary in Sanskrit
सारांशः
वाल्मीकिः सर्वसद्गुणोपेतः नरः कः इति नारदं पप्रच्छ । नारदः तादृशः सर्वलक्षणसम्पन्नः रामः एक एव इत्युक्त्वा धर्मसंस्थापनार्थं मानुषरूपेण भुवमवतीर्णस्य नारायणस्य तस्य कथामेवं कथयामास । रामस्य पिता तम् अभिषेक्तुमैच्छत् । किन्तु विमाता कैकयी तस्य विवासनं स्वपुत्रस्य अभिषेचनं च वरम् अयाचत । पितुः वचनं रक्षितुं वनं गच्छन्तं रामम् अनुजः लक्ष्मणः, भार्या सीता च अन्वसरताम् । ते त्रयः चित्रकूटे वस्तुमारभन्त । रामस्य वियोगजेन दुःखेन दशरथे उपरते कैकय्याः पुत्रः भरतः राज्यं नैच्छत् । सः चित्रकूटस्थं रामं प्राप्य राज्यं प्रत्यागन्तुं प्रार्थितवान् । तदनङ्गीकुर्वति रामे भरतः स्वेन नीतयोः हेममययोः पादुकयोः पदं निधातुं तमयाचत । तेन मुहूर्तं धृते ते पादुके नीत्वा, ते सिंहासने आरोप्य राज्यं कर्तुम् उपक्रान्तवान्।
ततः रामे दण्डकारण्ये जनस्थानं प्रविष्टे तत्रत्याः मुनयः तान् बाधमानान् राक्षसान् निहन्तु तं प्रार्थयन् । तेषां समक्षं रामः राक्षसवधं प्रतिजज्ञे । तत्र शूर्पणखा नाम राक्षसी तेन विरूपिता अभवत् । तया चोदितानां रक्षसां चतुर्दश सहस्राणि रामेण निहतान्यभवन् ।
रामो विग्रहवान् धर्मः Summary in Telugu
వాల్మీకి అన్ని మంచి లక్షణములు ఉన్న మనిషి ఎవరు అని నారదుని అడిగెను. నారుదుడు అటువంటి మంచి లక్షణములు అన్ని ఉన్నవాడు రాముడు ఒక్కడే అని చెప్పి, ధర్మ సంస్థాపన కొరకు మనిషి రూపములో భూమి మీద పుట్టుచున్న ఆ నారాయణుని కథను ఈ విధముగా చెప్పసాగెను. రాముని తండ్రి అతనిని రాజును చేయదలచెను. కాని సవతి తల్లియైన కైకేయి అతనికి వనవాసము, తన కుమారునికి రాజ్యాభిషేకము అను వరమును కోరెను.
తండ్రి మాటను నిలుపుటకు అడవికి వెళ్ళుచున్న రాముని తమ్ముడు లక్ష్మణుడు, భార్య సీత కూడా అనుసరించి వెళ్ళిరి. వారు ముగ్గురు చిత్రకూటము నందు ఉండసాగిరి. రాముని విడిచి ఉండలేక దశరథుడు చనిపోగా కైక పుత్రుడైన భరతుడు రాజ్యమును తీసుకొనుటకు ఇష్టపడలేదు. అతడు చిత్రకూటము నందు ఉన్న రాముని కలిసి రాజ్యమును తీసుకొనుమని ప్రార్థించెను. అలా-ఇష్టపడని రాముని, భరతుడు తాను ధరించిన బంగారు పాదుకలను సింహాసనము మీద ఉంచుటకు కోరెను. అతని చేత మంచి ముహూర్తమును పెట్టించి ఆ పాదుకలను తీసుకొని, ఆ సింహాసనము మీద ఉంచి రాజ్యము చేయుటకు నిశ్చయించుకొనెను.
తరువాత రాముడు దండకారణ్యమునకు వెళ్ళగా, అక్కడ ఉన్న మునులు తమను బాధించుచున్న రాక్షసులను చంపుమని కోరిరి. వారి ఎదుటనే రాముడు. రాక్షసులను చంపేను. అక్కడ శూర్పణఖ అనే రాక్షసి రాముని చేత వికార రూపమును పొందెను. వారిచేత వెతుకబడిన రాక్షసులు 14000 మందిని రాముడు చంపెను.
रामो विग्रहवान् धर्मः Summary in English
Valmiki asked Narada who was the person endowed with all virtues. Narada replied that Rama was such a person, who was endowed with all the good qualities. He then proceeded to tell him the story of Rama, who was the incarnation of Lord Narayana. Rama’s father wanted to coronate him.
But his step-mother Kaikeyi asked the boon of the exile of Rama and the coronation of her son Bharata. Rama’s wife Sita, and brother Lakshmana followed Rama to the forest when he wanted to keep the word of his father. The three of them went to Chitrakuta, and stayed there.
Dasaratha died unable to bear the separation from his son Rama. Bharata rejected the kingdom, and went to Chitrakuta to request Rama to return to the city. When Rama did not oblige, he requested Rama to place his feet in the golden padukas. He took those padukaswom by Rama, and placing them on the throne, started to rule the kingdom.
When Rama went to Janasthana in Dandakaranya, the sages there requested him to kill the demons, who were torturing them. Rama promised them the killing of the demons. There Surphanaka was disfigured. Rama killed the fourteen thousand demons sent by her.