Telangana TSBIE TS Inter 1st Year Hindi Study Material Grammar अनुवाद Questions and Answers.
TS Inter 1st Year Hindi Grammar अनुवाद
अनुवाद एक महत्वपूर्ण भाषाइ प्रक्रिया है । अनुवाद शब्द अंग्रेजी के ट्रांसलेशन ओर फारसी के तरजुमा का पर्याय है । एक भाषा के कथन का दूसरी भाषा में रुपांतरण अनुवाद कहा जाता है । जिस भाषा से अनुवाद किया जाता है उसे स्त्रोत भाषा कहा जाता है । उदाहरण के लिए यदि हिंदी की किसी पुस्तक का अनुवाद में किया जाए तो हिन्दी स्त्रोत भाषा कहलाएगी / जिस भाषा में अनुवाद किया जाता है। उसे लक्ष्य भाषा कहा जाता है । अंग्रेजी लक्ष्य भाषा कहलाएगी ।
अनुवाद तीन प्रकार से होता है ।
- शाब्दिक अनुवाद
- भावानुवाद
- सारानुवाद
शाब्दिक अनुवाद : स्रोत भाषा के शब्द को लक्ष्य भाषा के शब्द से बदल देना शाब्दिक अनूवाद कहलाता है। लेकिन यह जरूरी नहीं है कि स्रोत भाषा और लक्ष्य भाषा में एक ही प्रकार की शब्दावली हो, और दोनों भाषाओं का व्याकरण, दोनो भाषाओं की अभिव्यक्तितपध्दतियाँ एक ही हों । शब्दानुवाद से भाषा का स्वरुप अटपटा और बोझील हो जाता है ।
भावानुवाद : शब्द भावों के वाहक होते है । वे किसी वस्तु या भाव विशेष को स्पष्ट करने के चिन्ह होते है । इसलिए अनुवाद करते समय शब्द विशेष से ज्यादा उसमें निहित भाव को ध्यान में रखना चाहिए। यह सोचना होगा मूल भाषा में प्रयुक्त आमुक शब्द के स्थान पर लक्ष्य भाषा में कौनसा शब्द प्रयोग मे आ सकता है । भावानुवाद में सरल और स्पष्ट अभिव्यक्ति पर बल दिया जाता है ।
सारानुवाद : सारानुवाद मूल कृति के सार का अनुवाद होता है । आम तौर पर समाचार पत्रो के लिए इस तरह का अनुवाद किया जाता है। मूल सामग्री के आवश्यक और उपयोगी अंश को न छोड़ते हुए दूसरी भाषा में अनुवाद करना सारानुवाद कहलाता है ।
अनुवाद एक महत्व : నేటి యుగంలో అనువాదపు ప్రాముఖ్యం ఎంతైనా ఉంది అని చెప్పవచ్చు. ప్రపంచంలో జరిగే అనేక సంఘటనలు, పరిశోధనలు మొదలైన వాటి జ్ఞానాన్ని అనువాదం ద్వారానే ప్రచారంలోకి తేవటం సాధ్యమైతుంది. నిజానికి అనువాదమే జ్ఞానరాశి యొక్క ఆదాన ప్రదానాలకు బలమైన హేతువు.
దేశ విదేశాల సాహిత్యం, జ్ఞాన విజ్ఞానం, మతం, సంస్కృతి, తత్వం, ఆచార వ్యవహారాలు, కట్టుబాట్లు మొదలైనవి అన్ని అనువాదం ద్వారానే తెలుసుకోవటం సాధ్యమౌతుంది. ఈ రకంగా అనువాదం రెండు దేశాల, జాతుల, నాగరికతల మధ్య, సేతువు వంటిది అని చెప్పటం నిర్వివాదం. అనువాదం ప్రజల్ని పరస్పరం కలుపుతుంది. జ్ఞానాన్ని, అనుభవాన్ని అభివృద్ధి పరుస్తుంది. అనువాదం ద్వారానే ప్రపంచంలోని మహాగ్రంథాలైన रामायण, महाभारत, उपनिषद, झलियट, ओडेसी, शेक्सपीयर के नाटक, कालिदास के काव्यమొదలైన వాటిని చదివే అవకాశం అన్ని దేశాల అన్ని భాషల ప్రజలకు కలుగుతుంది.
ఉపగ్రహాల నుండి క్షణక్షణం అదే క్రొత్త సమాచారాలను వెనువెంటనే అనువాదం చేసి వివిధ ప్రాంతాల ప్రజలకు వారివారి భాషల్లో అందించటం జరుగుతుంది. ప్రపంచమంతటికీ నూతనమైన వార్తలను, సూచనలను అందించే ఉత్తమమైన సాధనం అనువాదం అని చెప్పవచ్చు.
अभ्यास
अंग्रेजी – हिंदी
1. I read
मैं पढ़ता हूँ । पढ़ती हूँ ।
2. He reads / she reads
वह पढ़ता है। पढ़ती है ।
3. Boys read / Girls read
लड़के पढ़ते है । लड़कियाँ पढ़ती हैं ।
4. India is a country of villages
भारत गाँवों का देश है ।
5. This is the house of Rama.
यह राम का घर है ।
6. I have a pen.
मेरे पास कलम है ।
7. Bring those Books.
उन किताबों को लाओं ।
8. They are my books.
वे मेरी किताबे हैं ।
9. I do my work myself
मैं अपना काम आप ही करता हूँ ।
10. There is a tree near my house
मेरे घर के पास एक पेड़ है ।
11. It was terribly hot
बहुत गरमी पड़ रही थी ।
12. He can do nothing / he cannot do anything.
वह कुछ नहीं कर सकता ।
13. Which boy took the book.
किस लड़के ने किताब ली ।
14. Does he eat?
क्या वह खाता है ?
15. What does he eat ?
वह क्या खाता है ?
16. Where are you coming from
तुम कहाँ से आ रहे हो ?
17. do the boys know when their examination will be held ?
क्या लड़को को मालुम है कि उनकी परिक्षा कब होगी ?
18. I Prefer cricket to football / I Prefer cricket rather than football
में फुटबाल से क्रिकेट को अधिक पसंद करता हूँ ।
19. I do not play football.
में फुटबाल नहीं खेलता हूँ ।
20. I have read.
में पढ़ चुका हूँ ।
21. I have read this book.
यह कताब मैने पढ़ी है ।
22. He has helped me
उसने मेरी मदद की है ।
23. Boys went to school.
लड़के स्कूल गये ।
24. When I reach home father was reading newspaper.
जब मैं घर पहुँया, पिताजी अखबार पढ़ रहे थे ।
25. I had been to patna yesterday.
मैं कल पटना गया था ।
26. I shall / will play football.
मैं फुटबाल खेलूँगा ।
27. May I borrow your pen
क्या आप की कलम ले सकता हूँ ।
28. He could not go to his office today.
वह आज अपने ऑफिस नही जा सका ।
29. We should be good citizens
हमें अच्छा नागरिक बनना चाहिए ।
30. I have got my haircut
मैंने अपने बाल कटवायें है ।
31. Study for two hours everyday.
रोज दो घंटे पढा करो ।
32. Don’t go home
घर मत जाओ ।
33. This is my own book.
यह मेरी अपनी किताब है ।
34. He is angry with me.
वे मुझ पर नाराज है ।
35. Yours books are inside the almirah.
तुम्हारी किताबे अलमारी में हैं।
36. I went to Delhi by plane.
मैं हवाई जहाज से दिल्ली गया ।
37. He decorated his house.
उसने अपने घर को सजाया ।
38. गोपाल, इधर आओ.
Gopal come here
39. कमला उधर जाओ
Kamala, Go there
40. यह रुपया लो ।
Take this rupee
41. आप यहाँ आइए
Please come here
42. तुम वहाँ बेठो ।
You sit there
43. में सबेरे पाँच बजे उठता हुँ ।
I get up at 5’o clock in the morning.
44. I am memorising (learning by heart ) the lesson.
मैं पाठ याद कर रही हूँ ।
45. He is reading the newspaper.
वे अखबार पढ़ रहे हैं । / वह अखबार पढ़ रहा है ।
46. We shall wear khadi clothes.
हम खादी कपड़े पहनेंगे ।
47. You should getup early in the morning.
तुमको सबेरे जल्दी उठना चाहिए
48. You must walk in the morning.
आपको सबेरे टहलना चाहिए ।
49. He has finished writing a story.
वह कहानी लिख चुका ।
50. The teacher finished teaching all the lessons.
अध्यापक सब पाठ पढ़ा चुके ।